PASALṬHATE KHAWVÊL 12

'PASALṬHATE KHAWVÊL' 

BUNG SAWMPAHNIHNA

"Kûtpui kan ur khuangruah chiar nghian e,

Chappui rawh lovin a ṭul ngailo,"

Challura chuan ṭhahnem angai bawk a, a zo hmâ pawlah a ṭang thei hlauh mai a. Mahse, âwl zui mai lovin midang la zo ve lo te chu a theih ang angin a pui ve bawk a. Chutiang chuan an inpeizawn tlâng liam liam a, Vau thla archang tiat a lo nih meuh chuan, chhungtinin vahsàn lâk an duhtâwka zauvin an valh kim vek hman tawh ṭhin. 

Khua han hawi ila, lung tilêng tawk chauhin ṭhâl romei a lo zâm ṭan leh riih reih tawh a, nipui thereng ṭhangharh hma deuhte pawh an hrâm ṭan tawh. Hmuh phâka khawper leh khaw ṭhenawmte chap inpho iar uarte chuan Chapchâr âwllên lai a nihzia a hril a, ram âwih pangper, hmun ṭau leh rama ṭheh tlâk loh leh, tu pa kut mah la tuar ngai lo, atuka la tuk chhin ngai rêng rêng lohngaw dur khung mai kara farṭuah leh khaukhim par sen tûk mai leh a chawih mâwi tûra vaube lo pâr var chuai mai bawkte chu, mi ṭhenkhat tân chuan an lung tilêng a an nunhlui ngaihtîrtu mai a chang ngei ang. 

Ni chhuak ṭang et awt hnuaiah pitar ṭhenkhatin pher lianah lâ an pho ṭang a, ni sa hnuaiah herâwtin an her ri ruai ruai a; an her fai sa chu a tla tap tap a, fawngin an dawh a; tuibûr an zu ri berh berh bawk a. An bul vêlah naupangin inkawihnawk leh sephung insîktîr tâwk te an lo awm a, ṭhenkhat an lo inselem chhaih vei râwl nen. Pitar ṭhenkhat chuan an la her lai chawl meuhvin naupangho chu an han hau leh rih ṭhin. Mipa naupang ṭhenkhat lah chu an nute la sai sa an lo tih darhsak loh leh an la sai sa dahkhâwm chungah chuan an lo inbuan let leh tap tap ṭhin a, 'Tisuh, khawih suh' ti rêng rêngin an nilêng veleh mai ṭhin a ni.

Leikapuiah leh Zawlbûk lamah putar hovin hnâng an hlai a, samzial pawhchhuah kawh ngauhin an ṭhu hlawm a. Vawkpui dang phiar laklawh te, buh chi thlâk huna hman tûr paiper lo tah mawlh mawlhte pawh an awm nâwk mai. Tîti khawchâng sawi pahin vaibêl an pak talh talh a, a khât tâwkin tuibûr an hmuam reng bawk a. An vanglai chanchinte an sawi nak nak a, an nula theih zât te chu an insawi tam siak emaw tih mai tûr hi a ni a! An zingah chuan archang ṭhiang tawn thei pawh an awm nual ta ve ang. An vanglaia an huaisenzia leh an pasalṭhat zia te, sa an kah theih ṭhin zia te leh kût sa zawn nawm ṭhin ziate chu an sawi bawrh bawrh hlawm a. 

Nu ṭhenkhatin âwllên lai chuhin puan an tah a,  nuláten thingtuah an la khàwl ve bawk a. Tlangval ṭhenkhat chuan chawhmeh an zawng a, tumbu leh khanghu vehin aidu leh chakai an khawrh a, ṭhâl tui tlêm lai chuhin ru an vaw bawk ṭhin. Hruizik te pawh an kheh a, sihhneh hnah thlengin an zawng chikim thei hle ṭhin a ni. Nu ṭhenkhat chu chul lamah chawhmeh tang rah zawngin an chhuak ve bawk a, âwllên lai mah ni se, an âwl hleithei tak tak lo chu a ni e. Tlangval ṭhenkhatin nula puan tah an rîm loh leh an thing phur tûr an zui ve châwk bawk a. Pa ṭhenkhatin an in chhe lai deuh te thâwm ṭhain, ṭhawmawl te an do ṭha sauh sauh a. Zân lamah tlangval hovin an lâwmnute rîmin kût thlen thuai thuai an châkzia mawlh an sêp rawtui a. Zawlbûk lamah lah tlangval ṭhenkhat chuan kût urlâwkna nipah fâwmin an lo chheih fiam dap dap tawh mai le. Pa fing deuh leh ramvachal deuhte pawhin kût sa zawnna tûr lam an lo ngaihtuah fel leh dim diam tawh a. Tlangvalho pawh intiam rualin kût sa zawnga ramchhuah an lo rêl ve laih laih bawk a. Darbuta te, Challura te pawhin ramchhuah thu bawk chu an sawi ve châmchi ta mai. A hma lama an lo rêl lâwk tawh angin zan sarih riaka Tulum ngaw lama ramchhuah chu an rawt thlu ta nge nge a. 

A tûkah chuan pasalṭha rual kût sa zawnga ramchhuak tûrte chu kawtchhuahah chuan an ngir khup mai le. Tlangvâl ṭhenkhat chuan an ṭhiante bulah zân lama an mumangte chu an han sawi a, an lâwmnute tana hmuithlûr tur emaw, saiha beng beh tûr emaw tal hawnsak an tum thute chu phûr taka sawiin an tîti bawrh bawrh hlawm a. Bûk nghâk tûr ringawta kal chu an tum hmel loh kher mai. 

Pasalṭha rualte chuan an kalna lam tûr ṭheuh chu fel takin rem an ruat thlip thlep a. Inrâl palh awm thei anih avângin an ramchhuahna tûr ṭheuh chu chiang taka inhrilh hriat a ṭul hle rêng a ni. 

Darbuta teho pawh Tulum ngaw lam pan chuan an inzui chhuak duah duah a. An kal dawn chuan Darbuta chuan khaw lam hawiin silai mu awm lo hi a han kâp puak dur a, chu chu 'Hringhnawl' an ti a, vanduaina leh chhiatna eng emaw, anmahni zuitu an lo awm tâk hlauhvin hnawhkîr nâna an tih ṭhin dân a ni. Tin, an kal dâwn chuan Bawngpui sava(Irliak) hi hrâm lauh lauh chungin ram lam chu a pan ve nghal a. Pa upa lam deuhte chuan, "Ramchhuak an hlawhtling dâwn a ni ang e," an ti a. An ngaih a ṭha hle mai a. Lal in lamah an lalnu zu chhim pahin pasalṭha ramchhuakte chanchin chu an ngaihven ru pah reng ṭhin a ni.

Engtizia kher nge maw ni, chumi kum chuan pasalṭhate kut a chawl tlat mai a, kût sa zawnga ramchhuakte chu kut bêngin an rawn haw phauh phauh hlawm a. Darbuta teho meuh pawhin eng ruai an ang thei lo. Tulum ngaw-ah chuan zan ruk ngawt an riak tawh a, an buhfai ken pawhin vawikhat chhum bak a daih tawh kher lovang. Tlangval tam zâwk phei chu an bei a dawng rum rum tawh a, haw mai an rawt tawh nghe nghe a. Darbuta erawh chuan, “Kan kah hma chu kan haw tur a ni lovang. Pasalṭha heti zah kan awm a, kutbênga kan haw maiin, nupui fanaute hmai zah a na dàwn êm mai,” a ti tlat mai a, tlangvalho pawh an tlawmngai ru viau hlawm a, hlawhchhama khua luh chu thih hreh takin an hreh hlawm mai.

An buhfai kenin a daih loh hnu thleng pawh chuan haw an la tum chuang der lo mai! Changel laimu kheh no leh luikama hnahnem ei theih awm ang ang chu ṭam hnemah an ei lui hram hram zel a, hruizik thlengin an kheh mawlh mawlh a ni ber e. Kût lah chu a hnai tawh hle mai si a, an rilru a hmanhmawh tawh ngang mai. 

Challura erawh chu a dawhthei ngang mai, a phunnawi ngai lova, a beidawn thu lah a sawi ngai hek lo. Chutih a hnehin a ṭhiante rilru hnual lutuk tùr chu a hnêm hram hram zawk a. A ṭhiante hnenah chuan, “Kan ṭum a fuh lo pawh a ni ang e, kum dangah lêm kan hlawhtlin hma ṭhin tehlul nen chuan tirawh u? Chawngtinlerin mal min sawm chêk ang a, hlawhchham zawngin kan haw hauh lovang,” a ti charh charh a.

Darbuta te zingah hian an khaw  hmeithai fapa neih chhun Chhunliana a telve a. Tlangval chhuak ṭantir lek a la ni nghe nghe a. Darbuta hian bûk nghâk atân a hruai telve a ni. Mi ṭawng tam lo leh ngawichawi tak mai, tlawmngai ru êm êm bawk si hi a ni a. Mi inthlahrung mi tak pawh a ni àwm e. Darbuta hian Chhunliana mizia hi a rûkin a lo chîk viau ṭhin a, mi huaisen leh thinphut nei lo, râl leh sa hrâng hmaa tlânchhe mai mai lo tûr mi niin a hria a ni. Chhunliana pa hi Zonuam pasalṭhate khân an that ve hlauh mai a, tihian a nu nên chauh an khawsak phah ta a ni.

Chumi tlai chuan Darbuta chuan Chhunliana hnenah chuan, "Chhuna, ka silai hi keng la vaeiin tlai chu sa i zuk châng ve chhin dâwn em ni ang? Hei leh chen hi kan riak ta, ka kut a chawl hrih pawh a ni ang e. Nang, i vannei mial mahna," a han ti a. Chhunliana chu a phu deuh zawk a. Silai kenga sa han chân chu a thil châk ber pawl a ni si a. A pa khân silai hman dan hi chu a lo zirtîr nual tawh a, amaherawhchu, silai ken tur a neih loh avâng erawh chuan silai hi a awt ru ve hle ṭhin a ni. Ani ang hmeithai fapa tan chuan silai neih tum chu vâna arsi lâk tum ang vêl a ni âwm e. Challura pawh chuan, "E, Chhuna, i duh leh ka silai zâwk hi i keng dâwn nia. Ni e, vawiin tlai chu bûk kan lo nghah chhâwk ve dâwn che ania. Zuk vâk ve hrim hrim teh," a lo ti ve sawk sawk a. 

Chhunliana pawh chuan, "K'u Chal, chutia intih tlat te chuan engmah ni dâwn lo mah ila ka zuk vâk ve chhin poh a ni ang chu," a ti a. Challura silai zâwk chu fungki nen a la a, ipte-puiah chempui akin an bûk thlang lama an chân beidawn tawh sih awmna lam pan chuan a chhuak ve ta nghal a. A ṭhiante chuan a kah an ring lo viau hlawm a, mahse, engmah phei chu an sawi chhuak lêm hlei lova. Pasalṭhate meuh pawh an beidawng tawh a nia, chutih lai kâra ani hmeithai fapa, tlangval chhuak âwrh chauh leh nghalin khawiah engmah va kâp tak tak suh, ti rilru chungin tlangval ṭhenkhat chuan Chhunliana kal liam tûr chu an nuihsawh ru viau mai.

Darbuta erawh chuan Chhunliana kal liam tûr chu thlir zui vang vang pahin, "A pa zawng a la rawn chhûn fuh khawpin ka ring e," a ti zui charh charh a. Challura pawh chuan, "A mitmeng te rêng mai pawh kha, hlauh hi a nei vakin ka ring lo a ni," a lo ti ve thuai a. Thu dang sawi zuiin an vanneih loh dân êm êm chu mak an tih thu an sawi sap sap hlawm a. Darbuta chuan, "Tulum sih hian 'vêngtu a nei e' an lo ti fo tawh ṭhin reng a. An duhsak zâwng chauh lo chu tumah an kahtîr phal lo niin an sawi ṭhin tak asin," tiin tunhma thil vêl chu a han sawi a. Midang chuan an la hriat ngai loh thil a nih avângin mak an ti hle a. Challura tak pawh chuan mak a ti ve hle a ni.  

Chhunliana'n sih awmna a zuk thlen chuan a thim deuh riai ruai tawh a. An ṭhangte lo dawh saah chuan a lâwn sawk sawk a, ngawi rengin a ṭhu ta veng veng a. Mi chuti zâtin an châng chung pawha eng sa mah an kah theih loh dân chu mak a lo ti rilru ve hle mai a. A lan dânah an sih chân lai hi a rak hle niin a lang bawk si. Sa hnu lah chu a chiar dep dup mai leh nghal. Chuti ni si engvânga hlawhtling thei miah lo nge maw an nih le? Thâwm han ri deuh rak a hriat rual rual chuan rang takin a hawi chhuak nghal a. A lo inngaihtuah muk êm avângin a hmâ lawka tumpang chal lian zet mai lo ding ruau mai pawh chu a lo hre hauh lo mai hi a ni a! Mak ti êm êmin tumpang chal chu a thlir tlawk tlawk a. Heti khawpa tumpang chal leh lian ṭha hi a la hmu ngai bik lo. A ki lah chu a kual ruih mai a, a ṭhiante kianga a sawi leh dân phei chuan, ‘A ki leh a ki inkârah chuan chhimbal a zam kual ruih e,’ a tia lawm! Kah nachâng pawh hre lawk lo chuan tumpang chu a thlir vawng vawng a, mak a ti a, ropui a ti êm êm bawk si nên, a hâmhaih phah zo vek mai a ni.

Harh chhuak thut ni âwm takin a silai chu a han lek chhuak nghâl zawk a, tumpang chaldamah tak chuan ṭhelh hauh lo tûrin a han tin vang vang a, chutah le! Chulai ruam nghawr nghing dawt khawp chuan a silai chu a kâp puak ta dur mai le. Tlai boruak reh ruih kâra silai han puak ri chu a ring nangiang mai a, boruakah chuan a thangkhâwk rawih rawih a. A beng te chu kiu mum mumin a hre thei hial a ni.

Tumpang chu a zuang deuh zawk a, mahse, leiah chuan a tla thum ta dawp mai le! A ke chum but mai chu a lêng arh arh a, thawh a han tum leh ngial nâin silai mu chuan a thluak a pawh miau si a, a tuar zo bik lo ni ngei tùr a ni, a thaw hrawih hrawih a, a zal ta riai riai a. Ramsa ropui leh huaisen tak mai chu a fam ta nge nge a ni.

Chhunliana chu a lâwnna thingkung aṭang chuan a chhuk sawk sawk a, a tumpang kah chu a thih chian leh chian loh pawh fiah tawh hran lo chuan, hmanhmawh takin bûk lam pan chuan a tlân ta sawk sawk a. 

Silai ri kha hriain Darbuta teho chu an lo phâwk hrâ hlawm tawh a. Eng sa tak kâp ang maw, tia an lo sawiho nak nak lai chuan Chhunliana chu hmanhmawh takin a rawn tlân chho hlawk hlawk a. Darbuta chuan a zuk pawh vat a, "E khai, eng nge thil awmzia ni ngai?" tiin Chhunliana chu a lo chelh ding a. 

Chhunliana hah lutuk chu a han thaw hlawi hlawi phawt a, chutah hmanhmawh leh sehchilh deuh nak chung hian, "Tu..tumpang ka...kap..thlu a nia," a han ti thei hrâm a. Darbuta chuan a silai chu rang taka lâk thuai pahin zawhna dang pawh zâwt tawh chuang lêm lo chuan sih awmna lam panin a tlân thla nghal a. Challura leh mi dang chuan an zui ve nghal zat a. A kâptu berchu a hawihai titih dêr mai! A ṭhiante hnungah chuan hmanhmawh takin a tlân veleh ta hnu hnu a.

A hmun an zuk thleng chu mak tiin an ka hau hlawm mai. Tumpang chal mangkheng lo tlu ruau mai an han hmu phut mai chu, lâwmin an âu ṭeng ṭung hlawm mai. Ṭhenkhatin châng an tum rawih rawih a, ṭhiante nêna lo inpawm vir zak zak tâwk lah bo lo. A kâptu ber Chhunliana chu a ṭhiante kiangah chuan hrilhhai hmêl zetin a ding vêl ta mai mai a. Chutia a ding lai chu hmuin a ṭhiante chuan an rawn pan a, a inrin hman hmain an man thut a, boruakah chuan an vawr ta zak zak a! Tâwkfang an inlawm hnu chuan Darbuta chuan hlado a han chham ta a:

"Zingphul e, phaikip tlan tum tlangtin kal mawi fungki ṭial e,

Rualin e, selna u law, kan tualah zingna thing lenchhawl e.”

a han ti vang vang a, chutah a silai chu a hmet puak ta dur a. 

Chutah Chhunliana hnenah chuan, “E khai a! A va han lianin a ki te chu a va mâwi tehlul êm! Pasalṭha nge nge, i zârah hlawhtlingin kan haw thei dâwn ta a nih hi,” tiin a han fak deuh luam a. Chhunliana erawh chuan, “E, ka vannei mai mai alâwm, mi aia chungnunna bik ka nei lo ve, 'Pasalṭha' tia koh tlâk phei zawng ka ni hauh lo ania," tiin inngaitlâwm tak chungin a lo chhâng lêt vat a.

Challura chuan, "Chhuna, hlado te pawh han chham ve la maw le," tih pahin a silai chu a han pe a. Chhunliana chuan, "A nih leh aw," tih pahin Tumpang chungah chuan a han ding ang ren rawn a. A pain Tumpang hlado a lo hrilh tawh kha hre rengin a'n chham ta vang vang a:

“Mual liai luaiah khan e, valpan tumpang ka chhai âwk e,

Zantiang e, ka man leh e, runah thangkim nan ka tlun e.”

a han ti vang vang a, chutah a silai chu ring fahranin a han kâp puak dur a. A ṭhianteho chuan kut an lo bêng dar dar hlawm a. Tichuan, hlim tak maiin tumpang sa chu an chan zui ta sawk sawk a. Chhunliana chu a ṭhiante chuan eng mah tih ve pawh an phalsak lo va, "Nang chu a kâptu i nih kha, tikhan lo ṭhu hahdam mai mai rawh," an ti a. A tihngaihna hre lo chu bûk lamah chhovin a ṭhu ta veng veng a.

Tumpang sa chu bûk lamah an thiar chho zung zung a, ṭhenkhatin a rêpna tùr an lo buaipui mawlh mawlh a, thing ro lo fawm tawk lah bo lo, tumah tirh ngai awm lovin thliin thinghnah a chhem phe suau suau ang mai hian an phe suau suau hlawm a, ‘A tûk chawhmeh atân’ tia a hma ni tlai lama an lo lâk sa, tumbu khaileng leh aidu sentil tih ang reng te chu an thlawhchhuak ur ur tawh mai maw le! Chaw chhum tur nei tawh mah suh se, tûkṭhuan tur na nâ nà chu an lungkham lo chiang kher mai. Tumpang sa tui lai lai chu an chhum a, tûkṭhuan aiah an khel ngawng ngawng hlawm a. An duhtâwka tumpang sa an rêp hnu chuan haw turin an inbuatsaih sang sang hlawm a. Bâwmrângah tumpang sa rêp chu khat thûrin an phur a, khaw thlen hlan nghâkhlel tak chungin an inzui chhuak ta hnak hnak hlawm a.

"Kumin zawng kum dang ang lo takin kût sa zawngte an hlawhtling lo viau hlawm mai, kan kum ṭhat loh kum tak a ni ang tih pawh ka hlauhlel lo ve,” Mualkil upamin Hualzakunga chuan a han ti charh charh a. Lalvunga chuan, “Chuti em ni dáwn? Naktukah kawngpui kan siam ang a, eng êm kan ti lo turah i ngai ang u. Pasalṭha Darbuta teho pawh an la rawn haw lo a ni lo’m ni?" tih bik pawh nei chuang lovin a  han ti a.

Zahnuna chuan, “Umm…an la rawn haw lo chu a nih kha maw. Rin ai daihin an thang rei ta mai, an buhfai ken pawhin a daih tawh kherin ka ring lo,” tiin an lalpa chu a lo chhang var a. Saimani pa an tih mai pawh chuan, “Ka fapa ngei pawh a kal ve alâwm, buhfai zan nga riak vel chauh an pai a ni si a, tunah lah zan sarih zet a ral tawh leh nghal. Ngaih han tih ṭhat loh viau dawn lahin pasalṭha rual meuha thawkchhuak an ni bawk si a, ngaih zawng a ngam chiah tawh lo deuh chu a ni e,” a rawn ti ve boh boh a. A bula ṭhu Lianruma chuan, “An tum angin an hlawhtling mai lovang a, an tlawmngai phêngin an la hnufual zawk pawh a ni thei e,” a lo ti ve thung a.

Lalvunga pawh chuan bûk nghut nghut pahin, “Ka rin dan chiah a ni e, pasalṭha rual meuh ramchhuak an ni bawk a, daw-ha a rawn haw zawng an duh lo tawp ang, chu ai chuan a thla a thla hial pawh an thang duh zawk ngei ang chu maw le,” a han ti a, midang pawh chuan an lalpa thusawi chu dik tihpui ni âwm hrim chuan an lo bu nghat nghat hlawm a.

A tûkah chuan Lal Sadawt hovin mi panga zet chu inthawi tûrin chhim lam kawtchhuahah chuan an chhuak ta hlawm a.(He hunah hian mi panga kher lo, mi pathum emaw, mi pasarih lai emaw pawh an kal ṭhin a, amaherawhchu, duh duh an kal ngawt thiang lo thung, inthawinaa kal turte chu an hming malsawm chi deuh ngat an thlang ṭhin. An inthawi chhan ber chu sa leh râlah khawtlang tan malsawm dilna a ni. Inthawina atan vawktê leh ar, kum tin an hman thlak a, tlangchhuak upain an inthawh chhawk mai ṭhin a ni.) Lal Sadawt chuan inthawina tur ran leh vut a keng a, sahmîm a ak a, tuiûm leh zupêngin zu an keng bawk a, a hmun an thlen chuan Sadawt chuan hetiang hian thiam hla a han chham a:

“Hual ang, hual ang,

Vunga thla hual ang;

Vungate chhung hual ang,

Mi thuaichhiaha tla lovin,

Mi ralvanah tla lovin;

Mi chem pelin hual ang,

Mi fei pelin hual ang.

Kawng ka siam e,

Kawngpui ka siam e,

Milu lawi nan ka siam e,

Salu lawi nan ka siam e.

Khua tlu e, khua tlu e,

Lalkhuma khua tlu e,

Vanchhinga khua tlu e,”

a han ti a. An ar ken chu a talh nghal a, a thla chu kawng chhak leh kawng thlanga thingsia an phunah chuan an zar kual hlawm a. An ar talh chu an chhum a, an ei zo nghal vek a, chumi hnu chuan an thingse phun inkâr kawngah (hmun ṭhenkhatah chuan kawng laia an Vawmhrui kual chhungah) a kal apiang hniak lang thei turin an vut ken kha an phul kual a, Sadawt chuan lungtê tlêm a chhar a, a sahmîmah chuan a ak ṭha a, khaw lam panin an inzui haw leh ta diah diah a.

Lal in lam panin ding takin an kal nghal a, Lal in an thlen veleh Sadawt chuan, “Kawng min hawn r’u,” a han ti a. In chhung a mite chuan an lo hawnsak duh lawk lo va, “Khual ṭha nge in nih khual chhia?” tiin an lo zawt a. Sadawt chuan, “Khual ṭha kan ni e, mi lu sa lu kan rawn hawn e. Punte kan ni punna kan rawn hawn e. Parte kan ni parna kan rawn hawn e,” tiin a han chhâng a. Chutah zawng kawng chu an lo hawnsak a.

In chhûng an luh chuan Sadawt chuan, “Khopui dawh rawh u,” a han ti a. Lalnu chuan a lo dawh vat a, Sadawt chuan a sahmîma lungtê a ah kha a han phawrh a, “Hei mi lu, sa lu,” a han ti a, kho-ah chuan a dah ta hlawm a. Chumi hnu-ah zawng hlim takin hah zû te an zuho ta hlawm a. Sadawt chuan, “Kumin chu kan kum ṭhat kum turah ngai ila, a ṭul a nih leh kawngpui siam chu kan nawn leh mai ta lâwng,” a ti charh charh a.

Kawngpui an siam tûk chuan an vut phul kha tlangval hovin an va en a, sakei hnu a lo lang kelh kulh mai a! (hetianga hi upate chuan an duh lo hle ṭhin, chhiatna lo thleng turah ngaiin, kawngpui siam pawh an ti ṭha leh ngat ṭhin a ni.) Lalvunga erawh chuan, “A nih tur chu a ni dawn tho tho a, khuarel hi keini lo tih danglam theih a ni lo ve,” tiin, kawngpui siam ṭhat leh kher chu ngai a ti ta lo va. Mi puithu deuhte erawh chu an awm a nuam lovin an ngaih a ṭha lo ru hle thung mai.

Chumi tlai chiah chuan Darbuta teho pawh, tumpang sa rêp bâwmrâng khat teh meuha phur chungin khua an rawn lût ve chiah a. Chhunliana sa kah lû chu an hmu duh hlawm kher mai. Hemi zan hian Chhunliana te inah sa lû an lâwm a, hlim takin an zai a, silai an kâp leh dur ṭhin a, an thâwm pawh a ṭha kher mai. An sa rêp hawn chu ṭhenawmte an sem ve diat diat hlawm a. Pi leh pute chuan, ‘Sem sem dam dam , ei bil thi thi,’ an lo ti ṭhin zuk nia!

Tunah chuan le, an nghahhlelh êm êm Chapchâr kût pawh a lo her chhuak ta nge nge a. Tûk dang ai chuan mi pawh an tho hma a, zing sum sûte pawh tûk dang ai chuan an ri hma deuh. Chu hun aia hlim ni leh làwm ni chu a awm chuang lo bawk a, Zawlbûka kût hla saa lo chai fiam thâwm te chu a ri dup dup a. Naupangho lah chu 'eng sa nge in hmeh dâwn?' tiin an lo inau vei nak nak hlawm a. 

Chapchâr kût ni-ah meuh hi chuan inhauh a thiang lo va, ṭawngkam duhawm leh nêm tak hlirin an inchhâwn a, ngaihdan inhmuh lohna avanga, nupa lo inti tlân tate tân pawh remna siamna hun ṭha ber a ni fo. 

Tûkṭhuan ei hmain tlangvâl hovin, zuang thing leh vaube te, chutih hun laia pâr ṭhin hnah nei ṭha dangte chu an la a, a kung lian-pui chawpin an zawn a, Mualvêng mual zawl zau laiah an phun a, chhûn nisat laia awm nân te an hmang ṭhin a ni. Lungdawh neiin lungdawh an thianfai bawk a. Naupangho chuan an thawmhnaw neih ṭhat ber berte an inbel a, mahni tâwkah nuam an tiin an hlim ve kher mai.

Ni a rawn tlângsâng ṭan a, kût thlengtu lal upa, Zahnuna te inah chuan an pungkhâwm ṭan a, nulâ leh tlangvâlte erawh chu an thlen in bil ṭheuh lamah an kal khâwm hlawm a. Hlim takin kût hla an sa a, 

"Kûtpui kan ur, khuangruah chiar nghian e,

Chappui rawh lohvin a ṭul ngai lo,

Chappui rawh lohvin a ṭul ngai lo.

Ka chung chhawrthla a vanglai lo maw,"

tih te leh hla dang dang an sa chho zel a. An hlim tak meuh meuh a ni. Mahse, pi leh pute khân 'sawm thah niah pawh vawikhat lungngaih chu a awm châwk' an lo ti mathlâwn lovin, ṭhenkhat tâna hlim ni, ni thlâkhlelhawm ni mah se la, ṭhenkhat tân erawh chuan an mittui hnûk thla tamtu a ni thung si. Chutianga nunau hlim zi nuak nuak kârah chuan nutar patar ṭhenkhat leh lusûn hlim chhàwng nu leh pate chuan kil khatah khawhar zai an sa a, mittui nên an lo inhru an lo inhru ve thung a. An zai rem chuan lungdawha talhkuang awmte chu an vaw ri tleng tleng bawk a, khawhar nu leh pa tân chuan chu aia lung tilêng thei leh an khawhar hnêmtu si chu a awm chuang lo. Chhûngkaw kima kût ni vàngthlà an hman laite kha mitthlain an han chhuikîr a, "Hmanlai, aw...hmanlai tak kha aw!" an ti vawng vawng hlawm a. 

Nakinah chuan nulâ leh tlangvâlte chu an thlen in aṭang chuan an rawn chai chhuak ta nguah nguah mai a. Lal mual zawlah chuan a zau thei ang berin an ding kual a, chumi chhûngah chuan a dang an dingkual leh a, tlangvalin nula ko kiah an kuah a, nula in tlangval kâwngah an kuah thung a, a laiah chuan khuangpu leh hla hriltu leh seki vawtu an awm a, pathlawi râwl ṭha tak mai pakhat hian hla a han hril a.

"Ṭhadangi lamchawng kawipui ang e,

Thli lo hrâng e, thing tin sawi dîm e,

Châwm a rik leh val kan sawi dîm e,"

tih te,

"Ka chun i nun min ko lo la,

Zai leh chawmkhuang ka beng lai rih e.

Zai leh chawmkhuang ka beng lai rih e,

I lenlai kha mu ang ngai ve rawh."

tih te leh Chai hla chi hrang hrang, Zopui zai te leh Darlung zai te chu an han sa a, lâmho chu a kûr hian an kûr dual dual a. 

Chung chaiho chu a khawnâwtin, Zawlbûk luhka leh a vel aṭang chuan an lo thlir ṭuai mai a. Mual zawl chhak, Lal luhkapui aṭang chuan, Lal leh khâwnbâwl upate pawh chuan an lo thlir ve bawk a. 

Chutia an chai hnu chuan zanriah chhum hun velah lungdawh nei a thianfaiten, lungdawh chîl tûrin chaihote chu an sâwm leh a, a sâwm tute chuan an lungdawhah zufâng ngân khat leh zupui ngân li emaw an chiah a, zufâng chu upa lamin an in deuh a. Chumi zawhah chuan chhung tinin buh leh sa an ken ṭheuh chuan chhawnghnawtin an ri ta luih luih a. Buh leh sa inbarh tuma lo in-ûm kawi zawr zawr tawk lah bo lo. Ṭhian inngamtlâk deuhte chu saruh lo inbarh tâwk an awm bawk a, (Hetia hnunglam aṭanga sa an han inbarh thut ṭhin avâng hian 'hnunglama sa barh' tih ṭawngkam te hi a lo piang chhuak ta a ni.) a tu a mai pawh chu an hlim tak meuh meuh a ni. 

Chumi zân, Vau thla hleinga zân chu kût inṭan zan a lo ni ta a, tlaivar ngei ngei zân a ni. Chumi zâna tlaivar lo tân chuan kût chhûng zawngin an chai ve a thiang lo va, chuvangin a thei tawh phawt chuan tlaivar an tum hrâm hrâm ṭhin. Khawlaiah naupang an ri chêl chûl a, thla arkai den zân a lo ni kher bawk nen, thla êng paw no ruih mai chuan Zolur khua chu a rawn chhun no ruai mai a, an khaw râl tlangdungte chu a lang paw ruih mai a ni. Lal upa Zahnuna, kût thlengtu inah nula leh tlangval a kawp leh a hlawp tê têin an fuan khawm ruih ruih a. 

Zân a rei telh telh a, an zai tui tulh tulh bawk a. Nulâ leh tlangvâl chu an inkârthlâk kim tial tial bawk a. Zû an sem reng a. Val upa pakhat chuan, "Hlim takin i zai tlaivar ṭhak ang u aw. Zân a la rei lo a nia. Kangvâr nisa a feh chauh loh chu hmabâk kan neih loh hi, tumah haw loh tur aw," a han ti a. Tiang chuan an zai tlaivar ta a. Khua a rawn vâr takah chuan an ṭin ta rih a.

A tûkah pawh chuan a hma ni ang bawk khân mualah chai turin chawhnu tlang herah an lo chhuak khawm leh a. A hma ang bawk khan an chai leh ta mup mup a. Tlangvâlte chuan dartawnsûk leh vaki chang mal an tawn a. Mahni tâwkah nalh an inti hlawm kher mai. Muallaiah chuan nulâ leh tlangvâl a inkârthlâkin an inkaihkuah kual pût mai a. A laiah chuan khuangpu leh seki tumtu an ding a. Khuang vuak rual chuan an zai remin seki chu an khawng ri buk buk a. Nulâ leh tlangvâl inkaihkuah kual pût chu an zai rem bawk chuan an sawi dual dual a. 

Chumi ṭuma an kût chai chu ni danga an chai zawng aiin nuam an ti a. An chai ṭan dâwn chauh emaw an tih laiin khua a lo vâr ta der mai a. A tûkah pawh chuan an chai nilêng leh ṭhak a. Zan thumna zân chu kût ṭiak hun tur a lo ni ta. Lal upa Zahnuna inah chuan nulâ leh tlangvâl chu inkaihkuah kualin an chai a, Darlung zai in,

"Thing tin par a chuai,

Chawngdang ka ngaih chuai ni a nei lo.

Sialki ring leh lenchawm va la u,

Amaherawh tlai khua ka varpui."

tih te leh Lera zai te chu tho deuh atin an han sa a.

"Kei chu kal ka ti ka lungkham Siali a tel lo ve,

Zalam kal Vuaia ka nuar ngei ang.

Di leh di chu inṭhen na ngai e,

Tawng leh nang e neih chawng chhung inah.

Nang chu mi nuthai va chang teh la,

Chawmkhuang a ri ngai rawh laikhumah.

Chawmkhuang a ri ngai rawh laikhumah,

Khiangawi hnuin lung i chhir emaw,"

tiin an zai dual dual hlawm a. Tichuan, kût a zawnga kût nghahlelhâwm ber Chapchâr kût chu kham lo leh lunglêng êm êmin an ṭiak ta a ni. 

Zân a lo thleng a, tlangval ṭhenkhat, hnathawh ṭûlna leh ṭhahnemngaih nachâng hre vak lo te chu an hmabâka hna thawh tûr awm chuan a ti ngui bur hlawm a. An benga khuangpui leh seki ri inchhawn buk buk mai châm reng leh hlim taka an chai laite mitthlaa hmu reng chungin Chapchâr kût chu an thlah liam lo thei si lo va, kût ṭiak tûkah meuh chuan ni chhuak pawh a ngui bur e, an tia lawm.