AITHANGVUNGA

‘AITHANGVUNGA’

BUNG KHATNA

‘Tuahtirh Lungdi’

 Ni chu khawthlang lamah chuan a hêr liam lek lek tawh a. Fûr lai nimahsela, chhûm kâr a ni tla tur êng mâwi tak chuan Savunga khua Dochhum, in zanga zet chênna chu mawi leh lungtilêng tak mai hian a rawn chhun sen riai a. Ṭum dâng zawng aiin chumi tlaia ni tla tur chu a mawiin lung pawh a tilêng bik kher mai. Pitar leh putar ṭhenkhat chuan an vanglai nun an hre chhuak a, lunglêng âwm tak hian Tawitaw tlâng phen a ni tla tur chu an thlir vawng vawng hlawm a.

 Zanriah eikham chuan Dochhum khaw tlangvâlte pawh chuan Zâwlbûk lam an pan leh sang sang tawh a. Tlangvâl ṭhenkhat chuan kal pahin hnah an tum ri hlerh hlerh a, nulaho pawh awm mai mai lovin inchhung khurah chuan an phe sek hlawm a. Lal in lamah pawh thâwm a ṭha leh tawh viau mai. Thla a rawn chhuak dêk dêk a, phingphihlip vanglai an sawi ang maiin naupangho pawh pawnto turin an rawn chhuak leh ta sap sap a. An ṭhiante nen chuan khawlaiah an inûm kawi zâwr zâwr a, hmeichhe naupang ṭhenkhat chu ‘chhimtir âr chuk’ an sawi ang maiin an ṭe chèl chùl hlawm a. Dochhum khua zet zawng, a vanglai a hmang mêk emaw tih mai turin an ri hulh hulh reng mai a ni.

 Dochhum khaw lal, Savunga hi palian leh ngo sâr vuah mai, hmêl pawh chhe lo tak, lal ni âwm rêng a thunei hmêl pu, mahni thu duh leh inchhuang tak mai a ni a. A chem hrah lal viau nghe nghe a ni. A pa thih hnuin lal ah a rawn thu ve nghal a, thuhnu dâwn lêk lova ṭawng thlahdah leh thil ti phut phut ṭhin, zu hmun sa hmun nuam ti mi tak mai a ni a. Mipat hmeichhiatna kawngah pawh sawi a kai viau a ni. A pa hunlaia khawnbawl upa tam zawk chuan Savunga hi an ngaina lo ru hlawm hle a, mahni thu duh leh chapo tak a nih avang hian khawnbawl upate thu leh hla han dawnsawn dân vel pawh a thiam lo hle a ni. A pa hunlai te kha chuan an ṭhenawm khuate nen pawh an intlawhpawh tawn viau ṭhin a, chhiatni ṭhatniah pawh an inpui tawn dial dial ṭhin kha a nia. Hei vang hian Pawi râl lakah pawh an him phah viau a ni. Mahse Savunga zet hi chuan heng Fanai leh Zadeng lal tih angreng te hi chu eng tehchiamah a ngai lo hle mai a. Zadeng lal, Lalchunglura khua Bungzung phei chu run darh vekah a vau pung pung reng mai a, a hnu leh tur ngaihtuah miah lo hian a rûn tak tak palh ang tih chu a upate leh pasalṭhate hlauh ber a ni. Bungzung khuaah hian laichin unau an nei nual hlawm si a, indona a chhuah vaih chuan a tu lam ve ve tan pawh ngaihngam taka awm a har dawn hle a ni.

Dochhum khuaah hian pasalṭha eng emawzât chu an awm ve ngei mai a; mahse khualkai khawpa hmingthang erawh sawitur an vâng hle thung. Dochhum khaw pasalṭhate zingah chuan Thangvela hi a hmingthang deuh ber âwm e. An khaw ṭhenawmte pawhin a hming hi an hre lar ve viau a ni. Mahse tunah chuan Thangvela pawh kum upa lam a lo ni ve tawh a, sa leh râl hmaa han thlamuanpui chi zawng a ni tawh mawlh si lo. Thangvela ang tho hian pasalṭha tam zawkte pawhin an vanglai an pel deuh fûr tawh a. Dochhum khua chu awptu nei lo ar note ang chauh an ni. ‘Sahuai chu sahuai bawkin a rawn thlâk ṭhin’ tih ni mahse, Dochhum khaw tlangvâl zingah hian nunaute thlamuanpui tham khawpa tlangval huaisen leh chak, an pasalṭhate hnung rawn zui zo tur an vâng hle. Amaherawhchu, Thangvela fapa neih chhun Thansanga zet erawh chuan mi thil chîk mite mit a la hle thung a ni. Pi leh puten, ‘Sial rangin sialrang a hring. Sakawlin sakawl a hring, sunhlu kungah thei dang a rah ngai lo’ an lo tih ang deuhin Thansanga chuan a pa a rawn chhûn fuh hle mai a. Amah hi tlangvâl lian thelh thawlh leh inkhaithli ṭha fahran mai, khawi khaw lal fapa emaw niâwm taka hmêl pawh chhe lo tak mai leh fing tak mai hi a ni a. Huaisen leh chak a fâwm a, a tlawmngai em em bawk si nen, upa lam zawkte fak a hlawh a, a rualpui ten an zah ru em em bawk a ni. Tlangvâl chhuak hlim hlawt mah nise sa erawh a kâp thei fu roh a. A ṭhian sa beng Kapkima phei chuan Lasi zâwlah a puh fiam phah fo ṭhin a ni. Thansanga te rawn tlangval chhuah hlim hi chuan Dochhum khua hi an la râlmuang hle mai a, râl chu sawi loh, sa hrâng lakah tak ngial pawh buaina an la tawk ngai lo a tih theih âwm e. Hei vang hian Thansanga chu eng ang chiaha huaisen leh chak nge a nih a, a pa, Pasalṭha Thangvela chu a rawn khûm zo meuh angem? tih chu mi tam tak hriat châk a ni. ‘Mi kawlh sakawlhin pasalṭha a puangzar a, ṭampui mitthiin unau laina a kai chhuak’ an lo ti mathlâwn lovin Thansanga mizia diktak chu hunin a la rawn pho chhuahsak dawn a ni.

 Chumi zân chuan Thansanga leh Kapkima chuan mual veng nula Rozami an rim a, tlangvâl dang pawh lêng an awm nual nghe nghe a. Rozami hi Dochhum khaw nula hmelṭha leh fel a sawi a ni ve rêng rêng a, inlêng pawh a ngah thei viau mai a. A pa lah hi mualkil upa a lo ni bawk nen, Dochhum khuaah na nâ nâ hi chuan Rozami hi a to vet vet hle a ni. An lalpa Savunga pawh hian a ngaizawng deuh va sawi a ni ve hial a, mahse hei hi zawng tute emaw thîkthu ṭawngkam pawh a ni mahna le. Hetihlai hian Rozami leh Thansanga hi an inzui nghet tawh hle a, a kum a tluanin an inlâwmho reng ṭhin a, inneih te hial pawh an sawi ri ṭan tawh a ni. Heti a ni chung hian mualkil upa ve tho, Thangthuia fapa Rotâta chuan Rozami hi ngaihzawn tak têin a lo ngaizâwng ve tlat mai a, ‘kelphung tap chim hmu’ an sawi ang maiin Rozami te in chu a pan tlut tlut ṭhin a, Rozami lah nula â ni bik hek lo, Rotâta chu ṭawngkam ṭha takin a lo be ve ziah tho va, chûngte chu Rotâta chuan hrethiam ve chai hek lo, Rozami chuan duh ve hle turah a lo inngai thla rirawk a, midang lêng ve ṭhin te chu hnawk a ti ṭan lek lek ta mai a, Thansanga phei chu a thîk viau leh nghal. A chhan ber pawh Rozami te nen an inlawm vang chu ni pakhat mahse, kawng engkimah Thansanga chu a tluk loh vang a ni. Hei vang hian Thansanga tâna hriat nuam lo túr tak taka ṭawngkam chehchhuah a chîng ta viau mai a, a pa mualkil upa a nihna chu a chhuang viau mai leh nghal. Tlangvâl dangte pawhin an ngei ru viau tawh a, Vâl upate mit leh beng pawh a tikham tawh narawh e. A pa mualkil upa a nih avâng chauhvin an la haider mai mai zawk a, chuti chu ni lo se zawng phungin a keuh tawh ngei ang le.

 Chumi zân pawh chuan Rotâta chuan Thansanga tâna hriat nuam lo tur fê fê hian ṭawngkam mei nei tak tak hi a phuhchhuak zauh zauh a, Thansanga pawh chuan Rotâta rilru tur âwm ang chu a hrethiam kher mai. Amah tih thinrim a tum a ni tih pawh a hai lo, tlangvâl zaidam tak chu ni lo se zawng, Rotâta nen chuan an inhnial buaiin, kut hial an inthlâk tawh ngei ang. Thansanga zawng a inthunun theih piah lamah Rozami te in chhûngah kher kher chuan buaina siam loh hrâm hrâm a duh a, chuvang chuan Rotâta ṭawngkam pawh chu a hre lo der ta vel mai mai a. Chumi zân chuan rei pawh lêng lovin Kapkima nen chuan an haw ta thuai a. Inlêng dangte chuan Thansanga zaidam zia chu mak an tiin, tluk lo pawh an inti kher mai. 

 Kapkima erawh a lâi a lo na deuh nge ni, Zâwlbûk lam pana an kal lâi chuan thinrim aw deuh tak hian, “Rotâta khan tih thinrim phêt che a tum tih i hre reng si a, engvânga haider lui tlat nge maw i nih chu le?” tiin a ṭhianpa chu hriatthiam loh hmêl zet hian a han zâwt a. Thansanga chuan, “Amah ang kha nih ve ka duh loh vâng chauh maw le. Thinrim lai hi insum a ṭul hunlâi ber a nia sin,” tih pahin a nui sak a.

A ṭhianpa erawh zawngin a hriatthiam loh hmêl kher mai. Thutak zet hian, “Kei chu ni ila chuan ka ngâwi mai mai hauh lovang maw le, a pa khawnbawl upa a nih vang ngawt a ka hlauh nachhan tur ka hre lo ve,” a ti a. Thansanga chuan, “Ngâwi mai mai rawh,i naupan ât a la reh lo a nih hi, kan rilrû a thil awm te hi sawichhuah mai mai tur a ni ngai lo. I hmêlmate thangkamah âwk ngai suh,” tiin a ṭhianpa chu nau zilh tak hian a han zilh a. Kapkima pawh chu a ngâwi ta reng a. Zâwlbûk an thlen vèleh an mutna tur an phah sawk sawk a, an mu zui nghal ta vang vang a. Rotâta te an rawn hâwn ve meuh chuan an lo hnâr kûk kûk tawh a.

 A tûk, zîng hma tâwk takah an tho dun a, Kapkima chuan, “Rozami te lova kan feh dâwn vang mai a phûr surh kher tur em ni? tiin a ṭhianpa chu a han kâp fiam a. Thansanga chuan, “Nang pawh, Bungzung lama kan zin dâwn kha chuan i phûr serh surh viau kha maw,” tih pahin a han nui zui hak hak a. Kapkima sawitur hre lo chu a kut chi lo hawi ta vel mai mai a.

 Rozami mutui lai chu a nu chuan a rawn kaitho va, “Rozam, tho tawh ta chê maw le, nulâ chuti chen chen mut tur em ni? Vawiinah i lâwmpate an rawn feh dâwn leh nghal, zîngkâr aṭanga inhmakhua lâwk tür a ni ngai,” a rawn ti bawrh bawrh a. Rozami pawh chu inthiamlo rilru tak chunga rawn thawhchhuah pahin, “Ka lo mutui deuh a tin ni,” a han ti a. A rilru tak erawh chuan a nuin a rawn kaitho ta mai chu a ngei lek lek a, a chhan pawh a mumangah Thansanga a hmuh vang a ni.

 Tukṭhuan an eikham veleh Rozami chu a insiam sawk sawk a, kawtchhuah lam pan chuan a chhuak zui nghal a. Thansanga te chuan an lo nghâk hman ang tih a hlau rilru kher mai. Kal pah chuan a ṭhiannu Kâpmawii a sâwm phei nghal a, titî mawlh mawlh chungin kawtchhuah lam chu an pan dun sawk sawk a.

 Kawtchhuah an va thlen chuan hlauh ang ngêi ngêiin Thansanga chu a lo hawi hû hû tawh a, Kâpkima hmêl erawh hmuhtur a la awm lo. Kâpmawii chuan, “Awi, Thansang, min lo nghahna a rei tawh em? Khawnge i ṭhianpa hi, a la rawn thleng ve lo em ni?” a ti nghal bawrh bawrh a. Thansanga chuan, “Ka thleng ve deuh chiah a ni e, ṭhianpa Kâpa pawh a rawn lang ve ṭêp tawh ang,” a han ti a. A sawi zo hman âwrh ang tih chuan Kâpkima pawh chu a rawn lang ve ta tak tak a. Thansanga bawk chuan, “ Michhe sawi chu koh aiin an hnai, tih zawng zawng a nei zo leh pek a nih saw,” a han ti zauh va, Rozami te ṭhiandun chu an nui dun awr awr a. 

 Kâpkima chuan an bul a rawn thleng chiah tih chuan Thansanga chuan, “Kal ang u,” tih leh kal chu a rual zui nghal a. Kapkima ngaihdan a ni lo nasa mai a, rum zeta a ṭhianpa chu melh pahin, “I duh leh lo va kal rawh, a lian ber ta khawih sak ang mai, phûr fâl leh lutuk,” tih pahin a han tûm der vel a. 

 Thansanga chuan, “Tu emaw hmu tur chu ni nâ ila zawng, i mawng phê pawh kan hmu leh hman ngut lovang,” tih pahin a han nui kur kur a. Kâpkima ngei tawk a lo tling em em mai a, rawn dinchhuah pahin, “I lâwmnu hmêl hmuh châk tawh lutukin tukṭhuan pawh i ei puar meuh lo a ni lawmni kha?” a han ti ve leh ngat a. Nui dar dar chungin Rozami te lo lam pan chuan an inchhawm chhuak ta a.

 Rozami te lo an zuk thlen chuan thlâmah an châwl khawmuang tê tê phawt a. Tahhrèuhvin an hmanruate chu an han tâthriam a. A mâwi tawk an chawlh khawmuan hnu chuan bung turin an chhuak ta dial a.

 Rozami te buh chu, buh kung khawng tawi khauh rual hmek hmawk, ‘buh fabel’ an tih ang hi a lo ni a, hnuh han kawih zawnga han chêt vel pawhin a dim-awm fahran lo va. An han bun zawng te chuan hnungzâng a la lang ruau ruau thei a. Rozami leh Thansanga chu rem leh rem lovin buh kûng kârah an inmelh ṭawk ṭawk a, ruah bing lo sûr ṭhin leh vaihmitê leh thosi ngalsâng te pawh an hre chang lo. Kâpmawii te pahnih lah chuan nui ru tet tet chung hian an rawn melh dûn zawk zawk ṭhin a. Kâpkima ta pek chuan 'hla ka phuah e,' tiin heti hian a han chham chhuak nghal a –

“Chhingmit len riai e, chhuihthangval’n,

Lawm lai chhinghermawii tâwnah,

A dî sial ang zawng ruai ruai e,’

tiin, a han sa zui nghal mai pek a.

 Thansanga chuan nêl tlanga a ṭhianpa chu han vawm awk pah hian, “Chhurtumbung, i aw te lah chu dawl rai ham ang mai lah ni, khatiang te chuan i chhinghermawii pawh i awi thlu zo ngut dâwn em ni?” a han ti a. Rozami pawh chu za zet hian a rawn nui chhuak awr awr a. Kapmawii lah awmhmunah pum dawm meuhvin a lo khur ve ngat ngat bawk a. Chutiang chuan chaw fâk hun an thleng ta dêr a, nui bawk bawk chungin thlâm lam chu an pan ta dial a.

 Chaw an han fâk a, maian baiah thlai rah a thlâk theih ang ang thlâkin, berul no, changkha, bawkbawn, dawlzik leh vaimim no zaithlâk te an han bai pawlh nuaih mai a, tui titakin an ei bawrh bawrh a, Kâpkima chuan, “Lâwmnu, ka'n èi tak tak ange aw,” a han ti a. Rozami chuan, “Ê, i ei theih phawt a hnu, i duhtâwk khan ei rawh, i puar a lâwm kan duh le,” nui chung hian a han ti ve a.

 Thansanga chuan nui ruh ruh chung hian, “A ni hi zawng, hmuihmer han hmeh  tawh dêk dêk hi chuan 'ka theih tâk emaw' hi a tia, a ei leh nghek mai ṭhin,” a han ti a. Kâpkima chuan, “Vawiin chu enge maw i hriat a, nang leh nang lo angin i ṭawng ve chhên chu le? Ṭum dangah lêm ‘tumbu âr zawrh ang’ maiin i ngawih kur ṭhin kha maw le,” tûm deuh bâr chung hian a han ti a. Kâpmawii chuan, “Ṭawngkam te lah chu in Zâwng thing thiam roh ka ti, puar deuh khan ei hle hle teh u,’ a rawn ti ve a.

 Thansanga chuan thawh pahin, “E khai! Tualvungi koh thiam hrai ang mai ka nia lawm le, ka puar kher mai,” a han ti a. Kâpkima pawh chu muangchâng hian a rawn tho ve turh turh a. A puar  bawk a niang, a dul chu a zût hauh hauh a, lungâwi âwm tak hian vaibel chu a han pet khu vang vang a. 

 Chawhnu lam chu an bung ṭan chauh tihin ruah a rawn sûr ta mai a. Rozami chuan, “Tirawh u, thlâmah i châwl hrih ang u,” a ti a. Thansanga erawh chuan, “Châwl lah lo ve a! ruah leh râl te chu kan do pangngai a lâwm, upa pawhin, ‘ni a sat leh herâwt ang, ruah a sur leh aite ang’ an tia lawm le,” a ti hlauh thung a.

 Chutihlai chuan Kâpkima chuan Zâwlzawng hi a han hmu a, man pahin ti hian hla a han chham a:

 “Zâwlzawng ka thlah khauleng khan,

 Thlanthla va tawng lo la,

 Siali bahsamah va uai ang che,”

a han ti a, chutah Zâwlzawng chu a han thlawhtir a. Zâwlzawng chu a han thlâwk dêr dêr a, kawrtê a han thlawhkhum tâkah chuan Rozami chuan, “Chhei le! Bungzung nula a va nih duh hmêl em!” nui har har chung hian a han ti a. Thansanga lah chu uar zet hian a lo nui ve nghek nghek a. Kâpkima chuan, “Nangni pahnih mai mai tak chu aw…Mawii, tirawh, i hawsan daih teh ang,” a han tifiam a. Kapmawii lah chuan, “Ka duh mai mai lo ve a, Bungzung nulâ in min lo thîk rêu rêu ang e,” a lo ti ve tlat bawk si a, Kâpkima sawitur hre lo chuan, “Hm..hm..hm..” tih pahin hlo chu a thlo ta buan buan a, Thansanga te lah chu an nuih a za tulh tulh mai si a. An inen a, ngawi reng hian an nui leh nghek nghek a. Tiang chuan hlim takin hlo chu an thlawh chhunzawm zêl a.

 Tlai lam a lo ni a, lo-sûl haw hunah ralkhata mite an lo kûk raih raih a. Hre lo ang maiin an bung mawlh mawlh reng a. Rozami chuan ban a han rawt a, anni lah chuan, “A la hma a lawm le,” an ti tlat a, an ṭang sauh sauh zâwk a. A tawp a tawpah zawng an bâng ve ta hrâm a. Khua an luh meuh chuan ni pawh a pil ruai ruai tawh a, ‘chaw ei tui u le’ tiin mahni in lam pan chuan an inṭhen darh ta sang sang a.

 Zanriah eikham veleh Thansanga chu Kâpkima te in lam pan chuan a tek chhuak nalh a. A ṭhianpa te in a va thlen chuan Kapkima nu chuan, “Lo lêng rawh khai, chaw in ei tawh em ni? I ṭhianpa pawh a daileng lawk a nih kha,” tiin a lo be sawk sawk a. Thansanga pawh chuan ṭhut pahin, “Ei tawh e, in ei tawh zawk maw?” a ti a. Kâpkima nu bawk chuan, “Kan kham ve chiah a ni e,” a ti a. Chutihlai chuan Kâpkima farnu, tleirawl chhuak zet zawt ‘Saii’ an tih mai chuan Thansanga hnenah chuan, “K’u Thansang, vawiin  in fehna lamin a zir deuh em ni, in rawn haw tlai viau ni le? Ka û lah chuan, ‘Thansanga’n nuam a ti leh lutuk a, haw nachâng pawh a hre lo’ a ti che a,” a rawn ti a. Tapchhaka Kâpkima pa lo ṭhu ngâwi ve reng pawh chu a rawn nui chhuak huk. Thansanga pawh chu a nui ve ringawt a.

 Kâpkima inthiar zo pawh chu a rawn nui lût tut tut a. Thansanga chuan, “A eng chu i hria ni maw, hnapkhâwn pachang hmu ang maia i rawn nuih tak vur vur chu le?” a lo ti nghal vat a. Kâpkima chuan, “Naupang hriat ve chi a ni lo,” a han ti deuh nghat a. Thansanga chuan, “Mai mai che chuan aw…Zâwlbûkah naupang ka keuh tîr hrep ang che maw le,” a ti a. Kapkima chu a nui ruh ruh ringawt a. Rei awm lovin Zâwlbûk lam pan chuan an chhuak ta thuai a.

 Zâwlbûk an han thleng chu, an thâwm a lo ṭha viau mai a, a châng leh tlangvâlho chu an haw haw leh dur dur ṭhin a, “Engtizia nge maw ni le?” tia Thansanga te han lût chuan thil awmzia chu an hrethiam ve nghal vat a. Eng dang nilovin, mikhual an lo buan lek hi a lo nia. Tlangvâlho chuan an lo hneh mang hauh lo mai a, Dochhum khaw buan chak ber pawla an sawi Doruma meuh pawhin a lo chai hleithei meuh lo hi a ni âwm a. Chutia Thansanga te ṭhiandun lo lût a hmuh veleh Rotâta chuan Thansanga tih mualphona hun ṭha takah ngaiin ring zet mai hian, “Khai le, kan khaw buanchak a lo thleng e, kawng kha lo kian rawh u. Thansang, nang han buan ve teh khai, kan hneh dêr lo mai, a khaw tlawmin kan tlâwm dâwn a lâwm le,” a lo ti lûng lûng a. 

 Rotâta’n a lo tihdan chu a ngei ru viau mai a, châk loh hmel zet hian, “U Dova meuh pawhin a hneh loh chu keiin engtin nge maw ka hneh bîk a i rin le?” a han ti ve thung a. Mahse Vâl upa pakhat chuan, “Thansang, i hneh bîk ang phei chu kan ti law, mahse han buan ve rêng rêng teh khai!” a rawn ti ve ta tlat mai a. Thansanga chuan ṭang zovin a inhre ta lo va, “A nih leh aw niang, min hlahthlem tal a niang chu,” tih pahin mikhualpa chu a han pan nghal a. Vâl upa pakhat chuan, “Naupangho khan thingnawi têl kha han vûr belh rawh u. Kha, tlangvâlho khan hnaih lutuk suh u, hmunawl kha zau deuhin kian rawh u,” a han ti lûng lûng a. Naupangho chuan thingnawi têl chu an vûr belh sauh sauh a, tlangvâlho pawh chu an tawlh kiang dual dual hlawm a. Palian leh palian, chak leh chak inbei tur an ni bawk a, hmuh chian loh mawlh chu an hlau a ni ber e. Zan dang ang lo taka chutia Zâwlbûk thâwm a nat viau tâkah chuan Zâwlbûk hnaih lama awm, pa ṭhenkhat te pawh chuan thil awmzia hriat duhin Zâwlbûkah chuan an rawn chuangkai ve nghal a.

 Thansanga te pahnih chu an indinchilh rân mai a, an palian dun ve ve bawk a, chak zâwk tur rinthiam pawh a har khawp mai. Pumruaah chuan mikhualpa chu a lian zawkin a lang a, san lamah erawh Thansanga chu tlêmin a sâng deuh zawkin a lang. Chutah le! An puanven ve ve-ah chuan an han invawnsak a, inphawi kân tuma ṭan an han la dun tak tak mai chu le, an ṭang bawk a, an ke zungpui leh zungṭang phawk phawhraw pui pui leh kâk herh hurhte chuan, duhthusâma Zâwlbûk chhuat an tahte chu an phiat hniarin an ti khawr tep tup mai a ni. An tihrawl lah chu sazu tiat tiatin a rawn pawng chhuak zawr zawr mai a, a lo thlirtute chuan hmuhnawm an ti ngang mai. Thansanga chuan, amah aia lian zawk daih chu ṭang hman lêk lo va siamin, a pu ta vu vu mai a. Chutah meuh chuan mikhualpa pawhin, “E khai! Ka tlâwm e, ka tlâwm e! ka buan tawhah chuan i la chak ber âwm e,” tih pahin a han nui huah huah a. Thansanga pawh chuan inngaitlâwm tak chung hian, “ Min hlahthlem hlauh va, chuti chu ni lo sê zawng i nê pawh ka ek pha lovang,” a han ti ve a.

Tlangvalho chu an haw haw dur dur hlawm a, Rotâta erawh kha chu engtik laiin nge a lo chhuah bo hman tih pawh hriat lohvin a hmel hmuh tur reng reng a lo awm tawh dêr lo va!

 Nula rim turin an chhuak ta sang sang hlawm a. Thansanga leh Kâpkima pawh chuan Rozami te in lam chu an pan dun ve a. Kal pah chuan an titî a, Thansanga chuan, “Kha, zânin kan mikhual buan zet kha chu a chak kher mai ka ti, a hmêl lah kha, pasalṭha huaisen tak hmêl ni âwm taka ka hmuh ni,” a han ti a.

 A ṭhianpa chuan, “Bungzung khaw pasalṭha leh buanchak, Mangchhina a nih kha,” a ti ta mai a. Thansanga chu a ding chawt a, “Mangchhina maw? ‘Kut lâwnga savawm sawisa hlum thei’ an tih kha em ni?” tiin a ṭhianpa chu a han zâwt nawn leh ngat a. Kâpkima chuan, “Ni ang chu le, kan in ah a rawn thleng nghe nghe a sin,” tih pahin a han nui ruh ruh a. Thansanga chuan, “I lo hetih vang vek hi a ni maw, in in a ka rawn luh lai a ‘Naupang hriat ve chi a ni lo’ i tih kha? Zawng-ngau leh!” tih pahin a ṭhianpa hnungzângah chuan a chum ta zawt zawt a. 

 Kâpkima chuan, “Aiah, aiah..ka pu saisawm kâp, dawl zawrin ka zâwr!” tih pahin a han tlanchhe kual vel a, Rozami te in chu an inûm thleng zak mai a ni. Kâpkima chuan Rozami te kawngkhar tlengrel nem tawlh pah chuan, “In awm maw? Kan rawn lêng dawn e,” tih leh luh chu a han rual a, Thansanga chuan a zui lût ve nghal a.

 Rozami chuan, “Awm e, lo lêng rawh u,” tih pahin thutna turte chu a han kawhhmuh nghal sawk sawk a. Chumi zân kher kher chuan Rozami chuan inlêng dang a lo nei lo hlauh mai a, Thansanga te ṭhiandun chuan tifuh an inti kher mai.

 Rei pawh an la ṭhu lovang tih ah chuan Rozami pa zu chhim chu a rawn pai lut hnuang hnuang a, Thansanga te hmêl a han hmuh chuan a rawn nuih suk a. An bula rawn ṭhut ve pahin Rozami hnenah chuan, “Mami i lâwmte kan tihah bawk a, zânin chu zu bel khat i sawr teh ang; hlo thlawhah zawng duhthusâm an ni a, i lâwmpate hian lâm an thiam tehreng emaw, han awi teh khai, eng nge maw an an ni?” a han ti a. Kâpkima te ṭhiandun chu lawmin an khi var var a, lâm châkin an ter at mai a, ‘Awi maw zai’ an han vâwr a :

 “Hmanah kan pi Hmuaki kan dungthul awi maw,

 Lelte ianga chhuithang zai tin remthiama,

 Min la phum mai awm, awi maw e,

 Fam lo hian ka ti awi maw..” 

an han ti ṭhak ṭhak mai chu, a tûk khua chu vâr lo mahse pawi an tih hmêl loh kher mai!

BUNG - 2 NA

..............

'Thansanga'n Rozami thla a ko'

........... ........ .......  

Thițin thla ral lam a ni a, khua a nuam lovin ruah a si seng seng a, khua hawi pawh a nuam lo. Chhum a zing chuai chuai reng a, van lamah ni se, ruahtui pai chhûm ung pui pui hi a intawlh dûl dûl reng a, kawtkai lah ran ek nen a diak kawi zêk zûk reng mai bawk nen. Kum khat hun chhiarah chuan a hrehawm ber thla a ni ang e tih tur ni mahsela, țhal khaw ro lai leh thlasik leh favang hun nuam tak tithlakhlelhawmtu a lo ni ve a, a châng chânga thli na tak nena țangrual ruahin bang a rawn theh leh țhet țhet țhin te pawh chuan lungte pawh a tilêng dâwn dâwn mai.

Chumi ni tukțhuan ei khamah pawh chuan feh han thlohna tham pawh ni chuang lo hian a nuam lo tawkin ruah a si sawr sawr reng a. Rozami pa chu leikapuiah zun zunga a han chhuak zawk lût leh tur chu a han hawi kual vel a. Chhum zin nasat avang chuan an khaw hualtu tlang lo hnai ber pawh a hmu thei lo. Kawtthler chu a ruak huai a, a reh ruih bawk a. An serualte pawh tla chhuak peih lovin inthuai lamah an bawk hlawm a.

Ruah hmi si seng seng chuan a nan huh thei mai dawnin a hria a, a lût leh ta a, a fanu neih chhun, Rozami chu dam lovin khum puiah a let reng a, nimin lama a țhiannu Lianpuii te therhlo hmuna a feh ve chu in a rawn thlen ațang chuan a khua a sik ta char char mai a, zankhua maiin pang daih lai pawh nei lovin khawvar ar a khuang a. A țawngvai bial bial reng mai bawk si nen, an fehna ram lam ngawt mai chu a țawng vaih hla a ni mai si a, khua a han var a, zing daih pawh nei chuang lovin a pang sa chu a ngai pât reng mai a, Rozami nu phei chu hmeichhia tih takah a hlauthawng hma leh zual a, a mittui a parawl kuang kuang mai a ni. A awm ve tho mai, Rozami chauh hi an fa neih chhun a nih avângin duat pawh an duat hle reng a, Rozami lah hi a nu leh pate bulah chuan naupangchhia ang maiin a pangchang ve bawk nen, hetia khum bet tak meuh va a han tluk takah phei hi chuan an rilru a mangang takzet reng a ni.

Chumi tûk pum pawh chuan zia lam a pan thei ta chuang lo chu, a pa chuan Bawlpu a thawitir ta a, chutah pawh chuan dam tih awm ta hek lo. Bawlpuin an thawi leh a, a la dam ta chuang lo va. A țawngvaih ngai bawk chuan a la țawngvai ta reng a, a țawngvaiin ram lam hlir a la sawi tâk reng avang chuan thla koh a ngai ta a ni.

An khaw pasalțha, thla ko hawng thei tak mai Laibata chu Rozami thla ko tur chuan an kal tir a, a han țawnghmangah chuan an fehnate lo vau lui, Hmawng kung lian fahran maiin a zar khuh duai mai a, an tlai haw dawna an insil kha, chu hmawnghuai chuan Rozami thla chu a lo man ta ni ngeiin a lang a, 'He hmawng rah chu a tui hmel ngei mai, kan eichhin teh ang' tihte thlenga a țawng avang chuan an ring nghet ta a ni. 

Laibata chuan Rozami thla chu a zuk ko ta ngei a, in a rawn thlen pawh chuan eng a ang chuang ta  awzawng si lo va, a ko hawng lo tawp niin a lang. Thla ko hawng thei dangten an han tih ve pawh chuan eng a ang thei ta chuang lo va, Rozami pa pawh chu a mangang ta hle mai a. Hetihlai hian Thansanga chu a ram riah lai a nih avangin Rozami dam loh thu pawh hi a hre ve lo a ni.

A lo rei telh telh a, Dochhum khaw nula hmelțha Rozami pawh a tla kiam tawh mai a. A nu lahin mut pawh hmu mumal thei lovin, chhun zân zawm tak meuhvin a vil chawt reng a, a ni lah men pawh a meng peih der tawh si lo. Rozami pa chuan,"Ka Zampuii thla ko hawng thei rêng rêng awm lo mai chu a va manganthlâk ve le, ko hawng thei hlauh te awm sela zawng, kan sepui pakhat zawk hi ka han pe mai tur ania leh, mahni fanute dam nan chuan enge ka ui zawh ang ni," a ti chhuak hial a ni. 

Tlangval nula rimnaah leh Zawlbûkah te, paho awmkhawmna hmun apiangah Rozami thla koh chungchang chu an sawi chhuak leh țhin a, pasalțha 'kei ka ni' in tichin te meuh pawhin an koh hawn theih loh chu a mantu huai chu a luhlul hle a nih an rin thute an sawi laih laih a. Tlangval țhenkhat chuan Thansanga chu awm se chuan a koh hawn theih ngei an rinthu te an sawi ve nak nak a. Upaho erawh chuan, "Thla koh hi tih namai a ni lo va, huaisen hle a ngai a ni. Thansanga phei chu a la naupangin thla vawikhat êm pawh a la ko lo a nia, Pu Laibata meuh pawhin a koh hawn theih loh chu khawiah a ni khan va ko haw bik lek suh," an ti ve thung a, an inhnial laih laih reng mai a ni.

Tûk khat chu zing karah Thansanga te thlamah chuan a țhianpa Kapkima hmel a rawn lang hlawl mai a. Thansanga chuan makti deuh tak chuan hian, "E khai, țhiana, zing kar karahte enge ni ta mai le?" tiin a lo kal chhan te chu a zawt nghal sawk sawk a. 

Kapkima chuan, "Rozami a dam lo va, a na hle mai a, a thla koh a ngai an tia; mahse tumahin an ko hawng thei si lo va, Rozami nu mangangin, 'Thansanga khan min han kohsak ve reng reng tehse, beidawn nan tal pawh' a ti a, chumi hrilh tur che chuan ka rawn kal vang vang a nih hi," a ti a.

A hmangaih êm êm a damlo a ni tih leh a thla koh a ngai a ni tih a han hriat meuh chuan a awm hle hle thei ta lo tawp mai. Thu dang sawi leh tawh lovin khaw lam pan chuan an inzui chhuak ta nghal a. Thansanga chuan hma hruaiin a kal par par mai a, Kapkima ngaihdan a ni vak lo a niang chu, "Khati te kha chuan Sazuk tlanchhe lai pawh i umphak dawn kha maw le," a han ti a. Thansanga chu a inthiamlo ta deuh a niang chu, "A nih leh nangin hma han hruai ve thung la maw le," a ti ta ngawt a. Muangchang chuan an inzui dun a. Kal pah chuan Kapkima chuan thil awmdan zawng zawng chu a han hrilh a, "A lan dan chuan Lianpuii te vau luia hmawnghuai khan Rozami thla hi a man a nih kan ring ber a, mahse engtizia nge ni, Pu Laia meuh pawhin zuk ko hawng thei der lo va. Rotata khan, 'Keiman ka'n ko ang e' tiin a kal vei rawk a, hlau thlabarin a rawn tlanchhe haw a ni awm a sin. Thil awmzia kan zawh lahin engmah a sawi duh bawk si lo, a hlau hle a ni tih erawh a hmel ațang khan hai rual a ni si lo. Eng ber chu nge a zuk hlauh tak tih chu rinthu mai lo chuan sawi tur pawh kan hre lo ve," a han ti a. 

Thansanga chuan, "Chutianga kan khaw pasalțhaho an beidawn tawh si te chuan a va huphurhawm duh dawn ve le. Keini ang duang phei hi chuan kan zuk ko haw thei ngut ange maw chu le?" tih pahin a vaibel chu a han pak khu vang vang a.

Kapkima chuan, "A ni khawp mai, mahse a nu khan, 'beidawn nan tal pawh' a ti a ni si a, i zuk ko ve reng reng a niang chu," tiin a țhianpa chu a chhang a. Kawtchhuah an thlen chuan feh kal tur țhenkhat nen an intawk zauh zauh a, Thansanga hmel an han hmuh chuan Rozami thla koh a tum a ni tih an hrethiam nghal vek mai a ni.

Thansanga chu an inah a lut hmasa phawt a. A kal chhuah hmain a pa chuan, "Thansang, Rozami thla i ko dawn a nih chuan va fimkhur hle ang che. Pasalțha he ti zat hi an hlawhchham tawh a ni a, hlauhna leh zâmna reng reng i nei tur a ni lo. Hlauhna leh zâmna i neih vaih chuan i ko hawng thei lovang. Huai tih vel mai mai chu tlangval tan hlauh tur a ni ngai lo ve. I pa hian hlauh ka neih ka la hre ngai law, nang pawhin hlau hlek suh ang che," a ti a. Thansanga chuan chhuah pahin, "Ka pa, zuk hlawhtlin ngei ka tum ang e," a ti a.

Rozami te in a va thlen chuan chhungkhat laina leh țhenawm khawveng an lo awm deuh țhap a. Thansanga hmel an lo hmuh veleh chuan beiseina mitmeng nen an lo thlir țhap hlawm a. Rozami pa chuan, "Hei le, Thansang, i hriat angin Rozami thla hi tumahin an zuk ko hawng thei hauh lo mai a, beidawn nan tal pawh min zuk kohsak ve a niang chu. I rawn hlawhtling hlauh te a nih zawngin ka sepui pakhat hi i nei dawn nia," a han ti a.

Thansanga chuan, "Ka ko hawng thei ang chu ka ti bik hauh lo va, ka han bei ve chhin hrim hrim a niang chu. Ka tih theih tawkah chuan theihtawp chhuah ka tum ang e," a ti a.

Rozami pa chuan, "Thla han ko tur meuh chuan i la nau deuh maw le, thil namai a nih lohzia chu a ko tawhten an hria a; kan thla ko hawng thei ber lahin a ko hawng zo si lo. Engpawh ni sela, i han bei ve teh poh a niang chu. I pa lah ka mi hriat a niin, khawkhata lo khawsa ho reng tawh, râl leh sahrâng beih nikhua pawha a hnung ka lo zui fo țhin a ni a. I pa khan hlauh a neih ka hre ngai law, nang pawh hian hlauh i hre vakin ka ring lo, i pa mita ka hmuh ang tho hi i mitmengah pawh ka hmu a ni. I la naupang hle na chungin tun a pangin i hming hi a lar hle tawh leh nghal, engpawh ni sela, vawiinah chuan i zu kal phawt mai ang a, kawtkai ațang hian i lo haw chu ka lo thlir reng dawn che a nia," a ti charh charh a. 

Thansanga chuan, "Ni e, theihtawp ka'n chhuah ang a, ka rawn hlawhtling chek ang chu maw. Ka rawn hlawhtling ta hlauh a nih pawhin i sepui chu ka neihsak thei lovang che. Zami tana ka tih ve theih tawkah hi chuan engmah ka phut lo ve," a ti a. Tichuan Thansanga chu a chhuak ta a. A hnunglam ațanga thlizui vang vang pahin Rozami pa chuan, "I pa zawng i rawn chhun fuh dawn mang e, zuk hlawhtling mawlh ang che," a tiru sap a.

Tukțhuan ei khamin Thansanga chu hmanhmawh lo takin a insiam a, fehrehsân velah chawfun leh tui thawl akin a chhuak ta a. Feichhawr hawlin a fei hmawrah chuan tuthlawh a khai a, a hawl zawng chuan a in khak ri rel rel zel a. Kalkawnga a mi tawhte chuan an en zui vawng vawng hlawm a. A fei hawl leh a hmawra tuthlawh inkhaite chuan thla a ko dawn a ni tih a hriattir a, lo biak a thiang lo va, lo be mahsela a chhang tur a ni hek lo. 

Lianpuiite lo chu a zu thleng ta a, an feh loh ni tak a lo ni a, a reh vawng vawng mai a. Lo mawngah chuan kawrtê a awm a, kawrtê râl lehlamah chuan hmâwng lian fahran mai hi a ding thim ruih mai a. Thlâm tlaitlânah a han țhu hahdam hlek a, lo mawng lam panin a chhuk ta a. Lo mawng, thlawhhma chin ațang chuan hmâwng zar rawn invaw kai pawh a hla lo khawp mai a, thlawhhma chin ațanga dingin Rozami thla chu a ko ta a,

"Lo hawng rawh, lo hawng rawh

I nu leh pa'n an ngai che,

I u leh nau te, i pi leh puten an ngai che,

I uin ka ngai tawh che, ka lo nghak reng a che"

tiin vawi thum a han au a.

Boruak chu a reh vawng vawng a, thawm hriat tur reng a awm lo. Thansanga chuan a han nghak deuh vang vang a, mahse thawm hriattur reng a awm chuang lo. Chutah hmâwng kung bulah chuan phun deuh bul bul thawm niawm tak hi a han hria a. Mak ti deuh tak chung hian a va pan hnai a, a hnai tial tial a, phun thawm pawh chu a zawi ve tial tial a, hmâwng kung awmna lai a va thlen chuan tumah hmuh tur an lo awm bawk si lo. Mak a ti hle mai a, hmâwng kung bul vel chu a fai hiau va, a bel tlun bawk a. Thansanga chuan, "Sa in riah nan an hmang țhin a nih dawn hi," a ti rilru neuh neuh a. A hmangaih Rozami thla chu a ko hawng thei lo a nih vaih chuan Rozami nunna chuan a tuar dawn lo tih pawh a hre chiang êm êm a ni. Chu bakah Rozami pa lah khan beiseina nen a lo thlir reng emaw kha a ni awm si a, chungte avang chuan Thansanga chuan hlawhchhama kir leh chu a tum hauh lo mai. Hmâwng kung hnuaiah chuan țhut chawlh pahin tihdan tur a ngaihtuah vang vang a. 

Chutia a in ngaihtuah buai vel lai chuan a bul vel chu thil rimtui êm êm mai hian a rawn tuam chek chek mai a, Thansanga chuan mak a ti hle a, pangpar rimtui tak ni berin a hria a, mahse a bul velah chuan pangpar hmuh tur reng reng a awm bawk si lo. Chutah,  a chunglam ațang chuan hmeichhe aw tih hriat fahran mai hian, "Thansang," tiin a rawn ko ta thut mai a. Thansanga meuh pawh a phu ve țhelh a ni. A han hawi chhoh nak chuan hmâwng zarah hian nula hmelțha êm êm mai hi a lo țhu than mai a. Thansanga chuan mak a ti kher mai. A hma zawng pawh khan a hmu hauh si lo va, mak ti tak hian a en tlawk tlawk a. 

Nula chuan, "Thansang, mak mi va ti awm ve a? Khati khan min en reng lo la, ka zak ve tho a nia aw," tih pahin a han nui sen sen a. Thansanga chu a lai ru kher mai. Sapui beih nikhua leh râl beih nikhua pawha khur ngai mang hlei lo kha a khur ru der der mai le. A hlauh vang lah chu a ni der mai bawk si lo. Nula chu a țhutna ațang chuan a rawn țum thla chhak a, Thansanga chu rawn pan phei pahin, "Thansang, Rozami thla mantu hi he hmawng huai hi ni lovin saw ti laia sih huai zawk saw a ni e. Rozami kha a hmelțha êm a, sihhuai lalpa in nupui atan a duh bawk si a, a thla kha a chhuah phal tlat lo a ni. Ti hian i ti dawn nia, saw lai sihah sawn i va kal ang a, sihhuai lalpa chu i va vau dawn a nia. Dum te saw i chemin i sat vak vak ang a, i theihtawp a nain i inhrosa dawn nia," a han ti a. Thansanga chuan a hrethiam lo kher mai. 

Nula chuan, "Thansang, ka sawi ang chuan va ti thuai rawh, chuti a nih loh zawngin a nunna i chhanchhuak hman lo palh hlauh ang e,"a han tih leh takah chuan Thansanga pawh chuan a iptepuia a chempui ah lai chu phawrhin sih awmna lai chu a va pan phei nghal a. 

Sih awmna hmun a thlen veleh chuan thinrim takin, "Nang sih huai lalpa hi maw ka hmangaih Rozami thla mantu chu? I rawn chhuah thuai loh zawngin i awmna hi ka tichhe vek dawn a nia," tih pahin dum te chu a han sat per chuai chuai mai a! Chu veleh chuan thli hi a rawn thaw nghal huk a, boruak chu a uap nghal churh bawk a. Thansanga lah chuan zamna nei miah lo hian sih kam vela hnahthial kung lo ding te chu a han sat fik hmawk hmawk mai a. Chutah sih tui chu a rawn so chhuak berh berh a, chutihlai chuan nula khan, "Thansang, fimkhur rawh," tiin a rawn au va. Thawklehkhatah sih ațang chuan palian êm êm mai, dum muk thil thel, hmul ther thur hi a rawn ding chhuak ta luah mai le. A mitmu te lah chu artui tia zet tur hi a ni a, Thansanga chuan a khup pawh a chen pha kherin a ring lo. 

Chu sih huai chuan thamlo fahran mai hian Thansanga chu a han nuih khum uar uar a. Thansanga lah chuan hlauhna nei hek lo, rang fahran mai a tlan phei pahin chu sihhuai chawnah tak chuan a han sat ta siah mai a. Sih huai pawh chu a nui lai a tawp chawt a, a rak nghal țhawt bawk a. Chutah Thansanga chu man tumin a han ban a, chu veleh nula khan a kut ațangin eng emaw ni hi a rawn vawm phei fua a, sih huai taksa chu a țek chhawk chhawk mai a, na tuarin a rak ta țeng țung mai a ni. Chu tihlai hun remchang chu chuhin Thansanga chuan a chemphi hriam ver vawr tak mai chuan sih huai chu a han sat ta siah siah mai a, chutah zet zawng sih huai chu râk țeng țung chungin a rawn chhuahna lamah bawk chuan a pil bo leh ta nghal a, thli thaw heuh heuh pawh kha a tawp ve nghal bawk a. 

Nula chuan Thansanga chu rawn pan pahin, "Thansang, i huaisen kher mai. Nangmah ang reng reng a huaisen hi i chipuite zingah hian ka la hmu hauh lo a sin," a han ti a.

Thansanga erawh chuan, "E khai..! nang chu awm lo la chuan kha sihhuai khan min tihlum thei hial ang chu," a lo ti ve thung a. 

Nula chuan, "Tunah chuan sih huai lalpa pawhin a thla man chu a chhuah tawh ngei ang. Tikhan haw ta vang vang la, hnunglam rawn hawikir miah suh ang che," a tih chuan Thansanga chuan, "Tunge i nih pawh ka hre si lo va, nang lah chuan ka hmingin min ko thei mai bawk si a," a han ti a.

Nula chuan, "Thansang, engtikah emaw chuan min la hre mawlh ang. Tunah erawh chuan inkawmna hun kan nei lo ve, nang chu kawplai nei i ni si a, țhian anga inkawm pawh hi kan tan chuan a rem lo a ni," a han ti chuai raih mai a. Thansanga chuan, "I hming tal chu min han hrilh la, nangmah ka rawn hriat theihna tur che in," a tih chuan nula chuan, "Ka sawi tawh ang khan, kawplai nei i ni si a, nang nena kan inhriatzui hi a rem lo a ni. Khai le, Thansang, haw tawh rawh le. I hmangaih êm êm pawhin a lo nghakhlel tawh lutuk ang che," a han ti a, chutah a ban chu a han phar chhuak a, Thansanga chuan chibai tumin a va ban hman zuau a, mahse nula chu boruakah a kang chho ta delh delh mai si, mak ti takin nula chu a thlir chho vawng vawng a, nula chuan ban a rawn vai lap lap a, chhum karah chuan a pil bo ta riai riai a.

Thansanga pawh chu rilru mumal lo zet hian a haw ve nghal a. Rozami thla a koh dan teh hrep chuan  a ti beidawng rilru hle a, a hlawhtlin pawh a inring chiah lo a ni. Nula khan 'hnunglam rawn hawikir miah suh ang che' a tih kha maw, engvang nge maw hnunglam hawikir pawh chu a phal miah loh le aw....a ti rilru vang vang a. Hnunglam hawi chakna chuan a tur nasa kher mai, mahse a insum thei hram hram a.

Lam a hla lo bawka, chawfâk herah khua a lût leh hman a, Rozami te in lam chu pan dîng nghalin mi țhenkhat leikapuia lo țhute chu a kal pel a, sumhmun a han rap a, kawngka a han hawng thawmah a nat tirh ațanga la meng mumal ta lo Rozami chu a rawn meng nghal diar diar a. A nu pawh chuan mak a ti hle a. Thansanga chuan kawngka hawn pahin, "Zampuii a lo hawng tawh maw?" a ti a. Rozami pa chuan, "Hawng tawh e, hei a lo thleng chiah a ni," a lo ti thuai a, a hmel pawh a hlim ta hle a.

Rozami chuan, "Ka nu, ka va han chau êm, ka dam lo nasa a ni maw?" a rawn ti a. A nu chuan, "Aw, Zampui, i damlo deuh a ni, tunah chuan i dam tawh ang," a lo ti vat a. Rozami chuan, "Ka mut a chhuak êm mai, ka han chhing sek teh ang aw," a ti a. A nu chuan, "Tehreng mai, Zampui, i duh chen chen i mu dawn a nia," a ti a. Lawm avânga a bianga mittui  rawn luang thla ngiai ngiai chu a kutin a han hru a, a pasal pawh chuan a mit a lo khap fuk fuk a, chutah Thansanga lo ding reng chu a hmuhin, "Hei le, Rozami pawh a lo hawng ta niin a lang a, hei, hah zu hi han zu phawt teh khai," tiin seki khat puau khawpin a han hlui a. Thansanga chuan, "Ka chhawl a hâl lo ve, ka lâwm e, in lam ka zu thlengthla hma zawk teh ang," tiin zu chu tlem a tem hlek a, a chhuak ta a. 

Thansanga chhuak ta chu an thlir zui vawng vawng hlawm a, an zinga putar pakhat chuan, " Pasalțhate tih theih loh chu a zuk ti thei mai chu a ni si a maw, a la naupan tehlul nen, sa leh râl hmaa kan khaw daingul tur a ni e," a rawn ti chhuak phawng a. A bula mi pawh chuan, "Kha a pumrua pawhin a tlin a, a mitmeng lah kha mi huaisen mitmeng dik tak niin ka hria. Tun hmain ka lo belchiang ngai lo va, a pa dung a rawn thul dawn khawp e," a lo ti ve bauh bauh a.

....................

BUNG - 3 NA

"Kawl khi e, êng hlah se law,

Vâlpa ka kal lai ni a chhuak e,

Kâwl i e, sa bawih le maw,

Mal za e, tlun lang e,

Kan rûn an e"

Ni khat chu Thansanga feh a haw tlai deuh a, losûl haw hnuhnung lamah a țang a, an thlawhhma a hla bawk a, an khaw chawlhhmun a thlen meuh chuan ni pawh a pil titih tawh a. Vaibel te zu in a han țhu thlandai te te a, kal a han siam leh dawn lai chuan an piah râl se tlatna ram țhin, hmâwng kung lianpui awmna lai a nih avang a, hmawng mual ram an tihah chuan se âwn thâwm ni âwm tak hi a hre ta thut mai a. Sakei huai a lo tla em maw ni dawn le aw, Thansanga chuan a ti rilru a. Ran leh mihring chunga țuan ching sa an kawl lohna pawh a rei tawh fu a, sapui leh râl lakah vanduaina kan tawng dawn pawh a ni ange, tiin a ngaihtuah neuh neuh a. Ruahin khuaah a ûm lût a.

Khua a han thim ațang phei chuan thli a rawn tel a, in chung lamah thli chu a rûm vung vung mai a, ruah lah chu a baw tlâwrh tlâwrh mai bawk nen. Zawlbûk han chuankaina tur pawhin han han lai a nei lo va, zan dang anga lêng lên ar khuang pawh awm lovin a reh diak mai a. Pawn lam lah chu thla de pawh hriat hauh lovin, a thim bur mai bawk si. Meilum hnung puaka an țhut lai chuan tlangau thâwm an hre ta a. Thli rûm thaw vung vung mai leh ruah thawm nen, a sawi rêng an hre thei lo va. Thangvela chuan, "Thansang, tlangaupa chuan eng thu nge maw a sawi ni? Tun ang hun zân zân a, thlipui leh ruahpui kara han au ta chu eng thil emaw zawng a ni ang e, kan awmna a tlabirh si a, engmah pawh kan hriat theih loh hi, han ngaihven tawh khai," tiin a tir a. Thansanga chuan rapchunga siksil chu a la a, a chhuak ta a.

A lo kir leh thuai a, a pa hnenah chuan, "Pu Tawia, chawfun lova tukina a chhuak a lo la haw lo a ni âwm e, hmâwng mual rama se en tura a kal niin an sawi," a ti a. A pa chuan, "Chu a va țha awm lo ve aw, se en tura kal tun thleng thlenga la haw ta lo mai chu sapui kut a tuar pawh a ni thei e," a han ti charh charh a. Thansanga pawh chu angaih a țhalo hle a, vawiin tlai khan hmâwng mual ramah se âwn thâwm ni âwm tak kha a hre si a. Pu Tawia chu a ngaihtuah ta viau mai a. Engmah sawi lovin a insiam nghal mawlh mawlh a, iptepuiah chempui akin, bang laia silai in khai chu a han la a. A pa chuan, "Thansang, hetiang hunah hi chuan fimkhur a ngai teh mai a nia, chetsual a hlauhawm êm êm ringawt mai a ni. Nang pawh va fimkhur hle ang che. Val upate thu leh hla ngaihchan hi a țha ngai e," a han ti charh charh a. Thansanga chuan, "Pa, min ngaihtuah mah ta che, fimkhur nachang hrelo khawpa naupangchhia chu ka ni tawh bik  hleinem," a ti a. A pa chuan, "Ngaihtuah loh theih pawh i nih loh hi, sapui kutah te lo va chesual ta la, i nu leh pa hi engtin nge kan awm ang ni?" a han tih meuh chuan Thansanga pawh chuan dik a ti hle mai a. A tello chuan a nu leh pate hi an khawsa thei dawn hauh si lo va. Rilru nuam lo tak chungin a chhuak ta nge nge a.

Zawlbûk a han thlen chuan mei an lo tuah alh hluah hluah a, Mahni ngaihdan leh rindan dan sawiin an lo ri mam mam mai a. Thansanga pawh chuan a thil hriatte chu sawi chhuah a han tum deuh ûk-na in engmah finfiahna a neih bawk si loh avângin a sawichhuak ta lo law law a.

Val upa chuan, "Khaile, hei, kan hriat danin sa sual kan kawl a ni mai thei a, kan fimkhur tlang dawn nia, hmâwng mual ram chu kan pan ang a, kan khaw awm dan erawh zawngin min ti hrehawm tlang deuh dawn chu a nih hi, mi an mangan laia heti laia lo țhut reng thu awm hek lo. Thli leh ruah hi tlemin han hân deuh sela kan chhuak dawn nia. Enge, Dochhum tlangval kan ni lawm ni, kan zâm tûr a ni lo vang," a ti a. Tlangvalho chuan, "Zâm awkawng lo ve, a țul a nih leh zankhua pawhin kan zawng ang chu le," an lo ti ve bawk a. Thli rum lah chu a thaw vung vung reng mai si a, ruah bawhawk thliin a nem te chuan bang a rawn theh țhuai țhuai reng mai bawk nen. Zawlbûk bathlar di so vel chu a chhem ri sung sung reng a, zan thim hnuai chutiang khuaah vangvatsaițial leh phâr te chaw tura hmâwng mual ram lam han pan chu thil châkawm zawk zawk chu a ni lo tawp mai a, meichher han chhitna khua lah a ni der si lo. Thli leh ruahin ngawih a chuh ta deuh tihah siksîl leh a khum theih ang ang khumin an chhuak ta duak hlawm a, kawtthler khatah an huh hman vek tho mai. Khawlai lah chu vawk ek nen, se ek nen a chiau pur mai a. Kawtthler lah chu a reh ruih bakah a thim phui mup bawk si nen, chu zan boruak chu a nelawm fahran loh hle a ni. 

Hmâwng mual ram an va thlen chuan val upa in zawn dan tur a han sawi zung zung a, pahnih te te a inkawpin an vak darh ta sang sang hlawm a. Rei zawn pawh ngai lovin Tawia chu sapui kut tuar tih hriatreng renga, tukkhum thlung ruh sawm buaih khawpa, fah thing tlu âwn bula a lo bawk reng chu an hmu ta mai rêng a. A taksa chu a lo ei nual hman tawh a, an thawm hriain a lo insaseng chauh niin a lang. Chumi thlangah chuan se patuai, a ki kheh țan tir hi a mawngtam ti țha lai hek huama tlu reng chu an hmu bawk a.  Tlangvalho thinrimin sakei chu beih zui mai an rawt a, mahse val upaten an khapdai thei hram a. Hlang te an siam zawh chuan thinrim ru țeuh chungin Pu Tawia ruang chu an hawnpui ta a. Sial erawh kha chu a neitute hlâwm atan an dah thung a. Pu Tawia ruang chu khua luh pui lovin, dai pawnah thlân an lai sawk sawk a,  zanlai ar khuan hmain an indahțha fel hman hrâm a. A thlân chu khuahhrawlhin an hung a, sakeiin emaw, ramsa dangin emaw a thlân chu an hai loh nan tlangvalin zan thum an invên chhawk a, a thlânah chuan kawlzal ipte pui, a mawng zau taka reh pawh an tar a, a chhan chu sakeiin a seh taka kha, sakei chuan a bâwihah a nei a, a saseh apiang lu chu a ahtir zel țhin avangin a rih lutuk loh nan tiin an reh pawhsak a ni.

A han rial deuh nâa, rei phei zawng a rial lo. Zankhat chu zanriah ei kham, lênglên ar khuan mai a la nih laiin, veng hmawra hmeithai Dawli in thuaia vawk chu a rawn la ta mai a. An veng a lo keltil deuh bawka, an han inauh khawma, meichher chhi-a an han ûm meuh chuan thui tak a lo thleng hman tawh a. Rei ngial mai an han ûm hnu pawh chuan a ran put chu a thlauh duh ta rêng rêng lo mai a, a ûmtuten tlawm-laa an han chhui zui ngial hnuah pawh chuan, eng an ang ta chuang lo va. Zan khua thei mai dawnin an in hriat tâk avang chuan val upaten ținsan an rawt ta ringawt mai a ni.

Chutianga, mhring chênna pawh zah lova, inthuaia mi lehzel ran a rawn zen ngam ta leh a sa put pawh thlauh duh lova a pu lui zel mai chu sa luhlul leh huaisâr tak mai a ni tih a lang reng mai a. Chuta țang phei chuan dai bul lawk lawkah a kut hrûkna hnu thar tak tak an hmu ta fo mai a, a hnu ațang ringawt pawh chuan sum ruk sa ai chuan a tê lo vang tih a lang reng mai a. Dai han vah pawh a ti ralți ta viau mai. Zanah ni se, daia serual riak țhinte kha, riak ngam tawh lovin, khua an rawn lut dum dum zan tin mai a, patling tan pawh silai nen lo chuan daivah pawh thil nuam tak a ni ta lo. Chutiang Vawkhniakzawn thla, ruah sur cherh cherh leh chhum zing deuh chuai bawk si te chu sa a hnai duh e an lo tih kum khua țhin kha a ni ve rêng rêng a.

 Zan khat chu Thansanga leh Kapkima chu Mual veng lama Rozami te in lama leng turin an chhuak dûn a. Khua a nuam lovin ruah a si seng seng a, khawlai pawh a chiau hle a. An va thlen chuan inleng pawh an lo tam viau mai a. An zingah chuan an khaw pasalțha ve țhin Vawmsata a lo awm a, a lo tîtî suam suam a. Pa ruakhau tak, tarlam mah mah tawh hi a ni a, a vanglai chuan chak tham khawpa ruakhau a ni ve rêng a. Chanchin ngaihnawm tak tak sawi tur a lo hre țeuh mai a, dawhthlengah meilum hnungpuakin a lo țhu a, a tîtî kotlangah tlangvalho chu an lo dak țhup a, Thansanga te țhiandun pawh chuan Vawmsata tîtî chu an ngaithla ve ta reng a.

[8/15, 18:03] Jessie Pachuau: Vawmsata chuan a tia lawm, "Vawikhat chu ka tlangval chhuah tirh hian, khawinge pate sa lak sa ringawt hi kan ring a, tlangvala pumpa, sa chhetê tal hawl thluk ve loh zawng, ṭhiante ho hmai êng pawh a zahawm e, tiin sa ṭiau ṭum chân tumin ka inhawl chhuak ve ta rawih mai a. Ka pa lah chuan, 'mi sialte kha i rawn kap reu reu ang e' tiin min au zui tak ang lawm lawm a. Behliang mun hun âwm velah ka chhuak a, khitah, Vawmtlak lui chhuah thlengin ka han kal a, vaukamah sa ṭum bik zawngin ka bei chho nasa mai a, chutiang sa ṭum bik ni âwm tak chu hmun khatah chuan ka hmu a, a sa hnua pawh chu a thar hran lo, hmun danga chân ai chuan tiin saṭum hrûl têa phairuang hung karah chuan ka ṭhu ta ngawt a.

Ka vanneih asiam a ni ber ang chu, tuibúr hmuamda vel ka ṭhu hman tawh ang tihah khân, a rawn ri phei ta san san mai a, a lo hnai zel a, sa hu sual a ni ang chu, ka dîp hi a sai dar dar mai a, ka rilru chuan, 'Zukchal a nih ngei dawn hi le, a va han tihzia nasa êm, ka chhungteho chu an va lawm dâwn êm, an rin phâk loh tawpin zukchal kan kâp dawn a ni a, sazuk te chu pasalṭha tan pawh kah mai mai theih a ni ngai si lo va, vawikhat sa kahnaah sazuk ka'n kâp dawn a ni a, Lasi an tih fo ṭhin hian min lo ngaizawng a nih dawn hi, ti rilru neuh neuh chungin keimah chauh chuan ka nui ru ver ver a. Sazuk te chu a sa a len tham dawn êm avângin mahni chauh chuan han deh chet rual a ni lo vanga, ka kawr hian ka chhawlchhin mai ang a, ka kah veleh haw ta vang vang ila, ên lai chuan ka la thleng hman mai thei a, azân azâna lâk ai chuan, a tuk zingah muangmara lâk pawh a mi zawk ang. Ka pu te leh ka patea te sâwm tur an ni ang a, Keihawla saw sa a la thei a ṭhian sabeng atan vuan bawk ila, sawm ve ngei chi a ni bawk ang, ti tein ka ngaihtuah a, khua thlen huna mi min fiam dan tur te ngaihtuahin ka nui ru deuh var var reng a. A lo hnai ta hle a, ka han hmuh chian chuan zukchal awzawng a lo ni lo va, kan thirdengpa sepa tuai lek hi a lo ni a lawm mawle," a ti a, an nui dar dar a. Lênghâwn ar a khuang ṭan a, ruah han lai a ni bawk nen, an ṭin ta hlawm a.

[8/15, 19:25] Jessie Pachuau: Tuk khat chu nu pakhat zing tuichawi tur chuan, kawng thlanga em tla reng leh thisen a hmuh thute chu kulh kawngkhar vengtu tlangvalhote hnenah chuan a sawi a, tlangvalho chu an tlan nghal vat a. An khaw nuthlawi Thangpuii, zing tuichawi tur chu sakeiin a lo seh hi a ni a. Thangpuii ruang chu an hlawm a; an zawn ta a. Mi pathumin hnu an dal a, an zinga pakhat Laiawrha zunram thiar lai chu sakei chuan a rawn zuan leh ta phut mai a, a tukhum thlungah tak sehin a thing zui nghal a, Laiawrha chu a thi zui nghal a, ni khatah ruang pahnih an zawn hawng ta a ni. 

Chutah meuh chuan Dochhum khaw lalpa meuh pawh a ṭawng chhuak ve ta a, pasalṭha leh tlangvalho hnenah chuan, "Hei le, he sa hi kan tuar ta lo a ni ber a, kan tihhlum thuai loh zawngin mihring leh ran kan hek lutuk dawn e; he sa sual hi kan tihhlum phawt chuan sialin ka ai ang a, tupawhin sakei laka vanduaina an tawh chuan sialin ka thisen ang, a ki erawh ka teh lo," tiin a ṭawng ta a.

Chutiang meuha lal a han ṭawng tâkah chuan Zawlbûka lawiho an phûr ta a, a hma lama kar an lo kam tawh avângin chumi zâna kar per hun nghakin Zawlbukah tlangval an inring ṭhup hlawm a. Thansanga leh Kapkima pawh Rozami te in a len pahin an kar kam chu an ngaichang ru pah reng a. Lêng hâwn hun velah chuan kar chu a per ta ngei a. Kar a per veleh chuan Thansanga te ṭhiandun chuan bang laia Rozami pa silai tun chu la in an tlan chhuak nghal a, an hnung fe ah Zawlbûka tlangval awm hovin an rawn ûmzui ve bawk a. An kar kam chuan Sakei huai chu a kâp fuh thawkhat hle nain a hniak an teh danah an lo fimkhur taqk lo deuh nge; a chaldârah tak verh lovin, a hreibat hnuai hretah a hâm hawng lo tawk chiah si hian a kâp a lo ni a. A thi chu a tling ten tun mai a. An ṭhiandun chuan chu Sakei chu hla kalin an ring lo a, kar tuala a thisente chu chawk rehin hnu an thup a, mipui tel lovin chhui an rilrûk ran a.

Tlangval dang an lo thlen chuan hnuhma thar leh thil danglam engmah an hmuh tâk si lovah chuan kar chuan a kâp ṭhelh ni turah an ngai a, anni ṭhiandun pawh chuan, "A kâp ṭhelh a nih dawn hi," an ti tlat a, Val upa in, "Zana chhui zawng inhliam palh te a hlauhawm e, naktuk khawvar hunah kan chhui dawn nia," tiin tlangvalho chu an khap bet a, an kirpui leh thei hram a. Chutianga midang an kir ta maw tih veleh Thansanga te ṭhiandun chuan Sakei hliam chu an chhui ta a. Thansanga chuan silai puin hma a hruai a, Kapkima chuan meichher leh chempui nen a zui ve thung a. 

Thui pawh an la chhui hmain phulraw hung lo awmna bul luite ruam pakhat hi an zukcthleng a. Chu phulraw hung an han hnaih chuan thingṭang han rap tliak ri bak thawm hi an han hre ta a. Thansanga chuan a silai chu kauvin chu lam hawi chuan a silai ngul chu a han lek chhuak a. Chutah phulraw hung karah chuan Keipui hliam lo bawk run lai chu a va hmu ta a. Keipuiin amah rawn fintu Thansanga a lo hmuh veleh chuan ang sen huam chung hian a han melh chho ve nghal bawk a. Tham lo zet hian chu Keipui chuan Thansanga ringruh sehtliah saka pawhsawm lêng tum hian bawkpkêk duai chung hian a mei chu a hem vulh vulh reng a. Zuan tuma a tin chhuah ṭhu chunga a mei a han tihkhawng lai tak chuan Thansanga pawh awm mai mai bik lovin, a silai chu a lek phe zauh a, a silai hmawr dêt chhuah zawr rual chuan Keipui chu a tawm chuih a, a ke hnung lam leng deuh uih uih chungin a thaw sûk sûk a, tumthang hah tla ang maiin a mu zawi ta zûn mai a ni. 

Rang mangkhenga a silai thun pahin Keipui darah chuan a ke lehlam chu hlangin -

"Kâwl khi e, êng hlah se law,

Vâlpa ka kal lai ni a chhuak e,

Kâwl i e, sa bawih le maw,

Mal za e, tlun lang e;

Kan rûn an e," tiin.

Sahrâng hlado chu a chham ta vau vau mai a. Chu veleh mipui an rawn chhuak sung sung a, tlangvalho an rawn tlan nghal zung zung bawk a, Sakei ruang lo let reng an han hmuh meuh chuan an ding chawt hlawm a. Hun rei tak anmahni lo ti ralṭi ṭhintu chu tunah zawng hlauh tur a awm tawh lo tih hriat zetin leiah chuan a mu hlawm reng tawh a, tlangval ṭhenkhat chuan diriam takin an chem ken chuan an han sat leh sawk mai ṭhin a, chutah a zawnna tur hlang an siam a, Thansanga pawh chu a duh lo chung an zawn lui ve nghal a, khawchhung lam pan chuan an ri chho ta bung bung mai a ni.

BUNG - 4 NA

'SAPUI VUI NI'

Lal Savunga chuan a lo intiam tawh ang ngeiin Sakei chu ran lu kimin a ai dawn ta a. (Ran lu kim tih hian :- Sial, Vawk, Kêl leh ui te hi a ni.) Chumi ni chuan lal chuan Sakei chu a ai ta a, kha leh chen mipui nunau tithlabârtu an han ai ta mai tur chu khawtlang an hlimin an phûr êm êm mai a, a uar thei ang bera hman an tum ṭheuh mai a ni. Hmanlai chuan Sakei aih ni chuan, awmni an kham a, an serh nasa êm êm a, tlachham zualin tui an chawi thei hram a ni. Chu pawh chu mipaten an ven loh chuan hmeichhia ni dang angin tuikhurah pawh an kal ngam lo, a lang thei tlâng bâwk leh sawntlung pâwngan te lam, an sakei aih kha, sakei dangin lo thlir ve ṭhupa an rin avângin. He mi nia ram kal chu sakeiin a seh duh bik a ni, an ti. 

Tukṭhuan eikham aṭang chuan lal inah darbu leh darkhuang an vaw tuvu ta hluah hluah mai a, dar belpuiah zu an siak tling lung mai bawk a. A aihna ran lu kim, Sial, Vawk, Kêl leh Ui sa te chu lal mual chhak lamah chhûmin, ṭawmkai bel ngân tam an chhuang tlar nghuan mai a. Naupang saphing khal leh uisen rawl nen an ri luih luih mai a, 

"Chhimbû leh pêngpêng intu intu,

A lû lâm kâwng, lû lâm kawng,"

tiin darbu an tum tlut tlut reng mai bawk a.

Chawhnu her a lo nih chuan Sakei aitu lalpa chu, a ṭhiante nèn,  hmeiche incheiin an inchei a, hmui thlûr an thlûr a, êm an phur a, pawnfên an fêng a, tuibûr an zu a, hmeichhe vaihlo ipah, vaihlo nilovin, vut an pai a, chu chu vaihlo bengin an beng a, an hâm khu sut sut a. An hnungah chuan nuihza siamthiam, Laiveta leh Taibawnga te chu an lo insiamchhiain, an hnute lem pawnchhe tum tela an hnawhpawnte chu chu an lo indehsak vel a, a lo thlirtu a khaw pum pui mai, lal kawt kova ṭhu hmur maite chu an lo nui dur dur mai a. A aitu lal erawh chu hmeichhe lema a chan lâiin a nuih ve a thiang lo va, a nuih palh hlauh chuan ai lo ang a ni ang a, a nih loh leh thil ṭha lo a chungah lo thleng theiin an ring. Chuvângin sakuh a zakzeh a, a nuih palh pawhin sakuh a nui a ni a ti a, engmah a pawi thei ta lo a ni. Chutianga rei tawk fang an tih hnuah an luh dawn chuan hmuithlûrin sakei lû kha a va khak tîr a, a aitu lal chuan hma hruaiin lalin  ah chuan an lût ta a. Tin, dai aṭanga lo thlîrtu sakei zawng zawng khân, kan ṭhian chu, sâwng ang hmeichhe ngam lo sâwn a lo thi ta a ni maw, a va zahpuiawm êm, thi tlak a ni rêng mai a, an lo ti ṭhin a ni an ti..! 

Chumi hnu chuan mipa inthuamin ralthuam famkim nen lal leh aupate chu an lo chhuak leh ta a, pasalṭha rualin an rawn zui ve bawk a. Lalpa chuan Thangchhuah puan a kawr tawnghak a, fungki a ak a, kâwlhnâm a pai a, diar ṭial a khim a, vakul chang a tawn a, silai a pu a, sahmîm iptê a ak a, a iptêah chuan, sailungvâr leh artui chhum hmin sa a ak bawk a, hmeichhe incheia inchei lai ang bawk khan mualah an lo lâm chhuak leh a; a ṭhiante chuan fei leh kâwlhnâm nen an rawn zui bawk a. Laiveta leh Taibawnga te ṭhiandun erawh chu hmeichhe incheiin an la inchei reng a ni.

Tin, mipa incheia inrâlthuama an muallâm zawh dâwn chuan, lalpa chuan artui kha a kheh a, sailungvâr nên a ken pawlh a. Sakei bulah chuan dingin, "Artui i ei dûn ang hmiang," a ti a, anin artui kha a ei a, sakei chu sailungvâr kha a barh a. Artui a lem zawh chuan, "Nang chu i va ei thei lo ve, min va tluk lo ve. Ngai rawh, nang aiin ka chungnung zâwk a ni: nang kawng hnuaiah kal la, kei kawng chungah, chhim tlâng hniam angin i hniam a, kei hmar tlang sangpui angin ka sang ta. Chhim pasalṭha zawng i ni ve a, kei erawh chu hmar lam pasalṭha ka ni," tiin a sât keh ta rem rum mai a, silaiin a kap zui leh a, a ṭhiante khân sakei chu an han riam ve a, silai an lâwn ta ulh ulh mai bawk nen. Chutiang chuan ropui takin an sa aih chu an ti tawp ta a. Chumi zan chuan lal chu a tlaivar ta a, a muthilh a thiang lo a ni. Thansanga pawh chu Dochhum khaw pasalṭhate zinga sawi hmaih hauh tawh loh turin hemi ni aṭang hian a hming a rawn chher ve ṭan ta tak tak ta a ni.

........................

 BUNG - 5 NA

LAL FAPA RIANGVAI CHU..!

Bung hmasa lamah khan lêt leh lawk ila, Dochhum khaw lal Savunga hian fapa pakhat Sanglura a nei a, Sanglura chu mi ngawichawi leh ṭawng tam lo tak mai hi a ni a, khawlaiah pawh a leng chhuak tam lo hle a,  Sanglura chu tlangval ria lam pang, sang zeih zawih tak mai hi a ni a, mahse a nungchang hi a makin a danglam êm a, zan laiah te hian ramhnuaiah amahin a vak chhuak fo ṭhin a, mi ṭhenkhat chuan ramhuai a zawl a nih te an ring ru hial reng a ni. Mi dang hmuhah a inlan ngai meuh loh avângin a hmel awmdan dik tak pawh hi chiang taka sawi fak thei an vang hle a, lalin chhunga a awmna tur bika siamah chuan a tawm chawt mai ṭhin a, a nu leh pa te tih loh midangin an hmu ve thiang lo a ni. Chaw pawh a nu in a pe mai ṭhin a, mi hmuh tura a inlan dawn pawhin puandum hian a hmai a khuh hlun zel ṭhin. Hei vang hian an lal fapa chu mi eng ang nge a nih tih hria an tlem hle a ni. 

Chumi ni pawh chuan lal fapa Sanglura chuan bang awng aṭangin sakei an ai lai chu a lo thlir ve reng a. A chang chuan a hmel chu thinrim tak niawm hian a dur leh khuih khuih mai ṭhin a, a chang leh a kut te chu a hum ruh leh vak vak bawk a, chutianga amah pawh hre chang lo leka hun an hmang chu a haw hluah hluah mai a ni. Hlim taka an nui ri te chuan a thin an tirim zual sauh a, lal fapa ve meuh si a tu kha khahin an ngaihsak lo tawp mai chu hrehawm a ti êm êm mai a, 'ngawi tak rawh u, ka la that phiar ang che u' tiin a awmhmunah chuan a lo inhrosa ve nasa mai a. A ma pa ngei pawh chu a haw hluah hluah tawh mai a ni. Savunga hian a fapa hi a ngaihsaklo mai nilovin a kiang hnaihah pawh a awm duh reng reng lo mai a. A chang phei chuan a tiduhdah thei êm êm a, 'ka fapa pawh i nih nek loh hi, uicho tak ngial pawh tluklo, lo piang lo law law zawk la a ṭha tur, nu leh pate ti mualphotu mai mai i ni,' ti tein a ankhum chiam chiam ṭhin a, lalnu phei chu a mittui a lo tla zawih zawih mai ṭhin a ni. Chutiang chuan lal fapa chu tu khaw ngaihsak hlawh lovin a rawn tlangval chhuak ve ta reng mai a, mahse a pa chuan a hnaih duh chuang reng reng lo a, midang hmuha inlan pawh a phalsak nahek lo, lalin chhungah chuan an inkhung bet chawt reng mai a ni. Khawnbawl upate meuh pawhin an lal fapa chu mi eng ang nge a nih tih an hre chiang bik lo reng reng a ni. Hetiang a nih avâng hian lal fapa Sanglura chuan a pateho chu a haw hluah hluah hlawm a, a nu erawh a ngaina hle thung lawi si. A rukin a pa te chunga phuba lak dan tur a ngaihtuah ru fo tawh ṭhin a, atawp atawpah chuan tihdan tur ṭha tak a hre chhuak ta a ni.

Zan khat chu a nu leh pate an mut reh ṭhep ṭhawp tawh hnuin Sanglura chu a ruk tein a tho ṭhem ṭhem a, tunhmaa a lokal fo tawhna ṭhin lamah bawk chuan a kal leh ta vang vang mai a, nakinah chuan puk pakhat hi a va thleng hlawl mai a, puk chhungah chuan pitar pakhat hi a lo ṭhu rûn mai a, Sanglura hmel a hmuh veleh chuan, "I lokal leh ta fo a ni maw, vawi engzat nge maw ka hrilh dawn che ni le aw...I thlarau kha min pek dawn loh chuan ka pui thei lovang che tiin ka hrilh fo tawh ṭhin che a ni lawm ni?" a lo ti nghal hlaih hlaih a. Sanglura chuan, "I duh ang chu ni rawhse," a ti a. Chu veleh pitar chu a rawn tho chhuak a, hlim hmel tak hian a nui var var a, "Lal fapa, i duh ang ngei chuan ka pui ang che, Amaherawhchu, i intiam tawh angin i thlarau erawh ka nei dawn a ni," a han ti a, chutia a sawi pah chuan a kut chu a han vai phe zeuh a, mak tak maiin a kutah chuan hlum bel te taktê hi a lo awm reng tawh a, chu hlum bel chu lal fapa kuta pek pahin, "Kha, heihi in rawh le, i duhthusam ang ngei chu ni rawhse," a han ti sap a, Sanglura pawh chuan hlum bela tui chu a inzo ta vek a, chumi hnu chuan a haw leh nghal ta vang vang a.

Chuta ṭanga zan thumna, an  sakei aih zanah chiah chuan lal inthuaia vawkpa sutnghak chu sakeiin a rawn seh ve leh ta chiah mai le. Vawk ngek ṭhawt thawmah chuan tlangaupa chu rang takin a chhuak nghal a, a thil hmuh chu mak a ti kher mai. Lalin hnuaiah chuan vawk pakhat chu a thi fel hman reng tawh a, chutihlai chuan an thawmah pasalṭha leh tlangvalho an lo thleng chawpchilh ve nghal a. Lal inhnuai chu ngun takin an han bih kual vel a, mahse mak tak maiun sakei hniak hnu awm ang reng reng an hmu ta tlat lo mai. Lal leh upate meuh pawh an hrilh a haiin mak an ti ve hle a ni tih chu an hmel awmdan aṭang pawhin a hriat theih hial a ni. 

Chuta ṭang chuan zantin deuhthaw mai hian khawchhunga ran chu sakeiin a rawn seh awllo ta mai a, an lalpa leh khawnbawl upate vawk leh sial chu a tum bik emaw ni chu le tih mai turin a sehsak zing ta hle mai a, pasalṭhaten zankhua khuain an chang ṭhin chung pawhin an chang chhuak thei hauh lo mai a, kar an han kam ṭhin bawk tak nain a kâp fuh hlei thei bawk si lo va, a hnu lah chu chhui zui theih loh turin a rul chuk hmiah mai ṭhin si a, pasalṭhate meuh pawh an bei a dawngin, "Kan sa hi sa mak tak zawng a nih dawn hi, a hniak tak ngial pawh hnutchhiah ngailo chu khawiah sa pawh va ni suh, eng thlarau sual emaw a ni zawk ngei ang," tiin an ṭawng chhuak hial reng a ni. Thansanga pawhin a chang ve fo ṭhin a, mahse a hlawhtling ngai bik lem hlei lo va, a ni pawhin mak a tihzia a pa bulah chuan a sawi chhuak hial a, a pa chuan "Chu, kan lal leh khawnbawlte ran chauh maw a seh ṭhin a," tia makti taka a han zawh chuan Thansanga chuan, "Chu chu a lawm keini pawhin mak kan tih chu, midang ran hi chu a khawih lo ang thawthang chu a ni. Kan lalpa phei chuan a sial pathum ngawt a chan tawh a sin," a ti a. Chu pasalṭha tar tawh tak mai chu a han ngawi vang vang a, a inngaihtuah nasa hle niin a lang. Chutah rawn hawichhuak lehin a fapa hnenah chuan, "A nih leh,  sakei chuan a hniak tak ngial pawh a hnutchhiah ngai lo maw?" tiin a fapa chu a han zawt a.

Thansanga chuan, "Hnutchhiah ngailo, khawii aṭangin nge a rawn chhuah a, khawiah nge a kalbo leh ṭhin tiin ka chhui fo tawh ṭhin a, mahse a hniak hnu awm ang reng reng ka hmu ngailo," a han tih chuan a pa chuan, "Chu zawng amak hle tak mai a, a nih chutianga ran a sehna bul hnai velah chuan mihring hniak danglam deuh tak te i hmu ngai em?" tiin a han zawt leh a. 

Thansanga chuan, "Chutia min han zawh takah chuan mihring hniak niawm tak chu ka hmu fo ṭhin a lawm, mahse chu hniak chuan ke zungṭang paruk a nei tlat nia," tia a han sawi chuan a pa chuan rang zet hian, "A dinglam hniak nge a veilam hniak zawk?" tiin a lo zawt thuai a. Thansanga chuan makti deuh taka a pa chu en pahin, "A veilam hniak," ti chauh hian a chhang a. A chhannaah chuan a pa chu aF lungawi tawk hle tho niawm takin a bu nghut nghut a. A fapa hnenah chuan, "Keimi thawnthu an sawi fo ṭhin hi i hre ve tawh ngai em?" tiin a zawt ta daih a. 

Thansanga chuan, "Kungawrhi leh Keimi thawnthute kha chu hre ve bawk e," a ti a. A pa chuan, "A nih leh Hlawndawhthangate unau thawnthu kha i hria em?" tiin a han zawt leh a. 

Thansanga chuan a ning ru ang reng hle mai a, eng atan nge maw a pa chuan chutiang thawnthu mai mai te chu a tih le,  tih rilruk neuh neuh pahin, "Hre ve bawk dawn lawm ni. 'Hlawndawhthangate unau chuan Keimi tui thuhruk an inpalh a, an unauin sakeiah an chang vek e'an tih ṭhin kha mawle," tiin a chhang a.

A pa chuan, "Chu chiah chu, tuna mi pawh hi Keimi hnathawh a ni ngei ang, mahse a chetdan hi a danglam bik a, tum bik nei rana che a ang zaw mah mah a ni," a han ti ta charh charh a. 

Thansanga chuan makti taka a pa chu en pahin, "Pa, i hre chiang chiah maw? Engmah finfiahna nei lovin chutiang thu chu sawi tawh reng reng suh, mite reu reuvin an hre palh ang e," a ti a. A pa chuan, "Kan lal fapa hian ke zungṭang paruk a nei tih hi mi sawi i hre ve tawh ngai reng reng em? " tiin a fapa chu a han zawt ta phawng mai a. Thansanga chuan makti taka a pa chu en pahin, "Tak tak maw, pa, engtin nge chu chu i hriat theih le?" tiin a zawt let ve nghal vat a.

A pa chuan, "A pian hlimin ka hmu ve a lawm, mahse chu bak chu ka hmu zui leh ta lo, in inrual vel hialin ka ring," a ti a.

Thansanga chuan, "Pa, engatinge kan lalpa hian inah a khung reng ṭhin le?" tiin a han zawt leh a. A pa chuan, "Ka hre bik chiah law, an sawi dan chuan, kan lal fapa hi a pianṭo a fuh zat lo a ni awm e, chu bakah a piansualna hi a pa hian zahpuiin pawnchhuah a khap a ni mahna," a ti charh charh a.

Thansanga chuan, "A nih leh kan lal fapa chuan a veilamah em ni ke zungṭang paruk chu a neih a?" tiin a zawt leh a. 

A pa chuan, "A ni e, zawng ka ti ngam chiah lo nain hmuh chu ka hmu ngei a lawm. Nikhua a lo rei ve ta in, a dinglam nge veilamah tih chu ka chiang ngam chiah tawh lo a ni," a ti a. Thansanga chuan, "A veilamah lo ni ta se, kan lal fapa chu Keimi a ni tihna em ni dawn? Lo ni ta se engvangin nge a pa leh a khawnbawl upate ran chu a sehsak kher ni?" tiin a han zawt ta duah a.

A pa chuan, "A dinglam nge veilamah tih chu ila finfiah dawn nia. A veilamah a lo nei tak tak te a nih hlauh chuan kan lal fapa chu mathei lovin Keimi a ni tih a chiang mai dawn a lawm. A ran seh thuah erawh kha chuan, a pa hian a enkawlṭha lovin, a pa khawnbawl upate lakah pawh hian vui leh vaina eng emaw tak a nei a ni mahna. Kan lal fapa chu ka khawngaih kher mai," a ti a. 

Thansanga chuan, "Engvang chuanin maw i lo khawngaih a?" tiin a pa chu a zawt a. A pa chuan, "E le, lal fapa ve lai si, ti sâwn ṭhian kawm tur pawh nei lovin lalin chhungah an khungbo chawt reng mai a, kan lalpa lah sawn a ruih chang apiangin a vaw leh hrep mai ṭhin a ni awm a, 'ui ang maiin a thlungbet ṭhin' an tia sin," a han tih meuh chuan Thansanga chuan mak a ti kher mai. Eng pawh nise, an lal fapa chungchangah chuan thil fello eng emaw tak zawng a awm a niawm phawt mai a, chu chu chhui chian hmasak phawt a tum ta a. Fimkhur a ngaihzia pawh a hailo kher mai, a thiltih tum hi an lalpa in a hriat vaih chuan a thah êm loh pawhin khua aṭanga hnawhchhuah thlengin a tawh phah hial mai thei a ni. A fapa avanga mualpho chu an lalpa hian a duh derin a ring si lo. A ṭhian sabeng Kapkima meuh pawh engmah a hrilh ngamlo a ni. Amah ngeiin an khaw buaina leh lal chhungkaw thuruk chu chhuichhuah a tum nghet ta tlat a, a fimkhur hle erawh zawng a ngai dawn a ni.

 Chumi zan chuan thla êng a mawiin pathlawi lung te pawh a tileng hle ta ve ang! Thansanga erawh chuan thla êng mawina lam âimahin a thil tihtur chuan a rilru a kâp zawk a. Chumi zan chuan Zawlbûk kai zai pawh rel lovin luhkapui sangah chuan thla êng thlir pahin a thiltih tur vel chu a ngaihtuah neuh neuh a. Chu tah, Rozami thla a koh ṭuma nula hmelṭha êm êm mai a hmuh kha a han ngaihtuah chhuak thut a, 'khawilam nula tak ni ang maw, a hmel lah kha a ṭha hle mai si a, a han chet danah khan mihring pangngai zawng a anglo mang e,' a ti ru neuh neuh a. Hmuh leh a, han belhchian a chak kher mai.

 Zan pawh a lo rei ta, thla êng hnuaia naupang pawnto thawm pawh hriattur a awm tawh lo va, tlangval nula rim pawhin Zawlbûk lam an pan mek a, Thansanga pawh a thiltih tur huphurhawm tak chu ti turin a che chhuak ve ta nghal a.

Lal inah chuan meng an awm tawh lo tih hriat takin a thim ṭhiap tawh a, a reh vawng vawng bawk a. Thansanga chu dimtein a vak ṭhem ṭhem a, zawi zawiin lal inhnuaiah chuan a vak lut ta nghal a, thawm ngaithlain a han ṭhu deuh vang vang a, chutah lalin kawngkhar chu zawite hian a rawn inhawng ṭhem ṭhem a, lal fapa Sanglura chu a rawn chhuak ta hlawl a. Zan thim hnuaiah chuan a mit te chu a de ṭhiang ral mai a, a hnar chu a han lên vut vut a, Thansanga chuan a rim a hria a nih ringin a lo hlauthawng hman hle a, mahse Sanglura chu kawtchhuah lam pana a kal tak avângin a thaw deuh huai a. Rang takin a zui ru ve nghal a, mahse a mawngphe tak ngial pawh a hmu hman lo, mitkhap kar lek chhung khan a lo bo hman daih a nih chu. Hmanhmawh zet hian kawtchhuah lam pan chuan a tlan ta thuai a, mahse engmah reng reng a hmuzui ta lo tawp mai a, makti tak chung hian a kut chi lo hawi ta vel mai mai a. 

Chutihlai chuan Thansanga awmna aṭanga hlaloteah chuan Keimi mitmeng de ṭhiang ral mai hian Thansanga chu a lo melh ve reng a. 

Beidawng taka kir leh mai a tum lai takin mihring han khuh deuh kharh kharh thawm hi a hre ta a, Thansanga chu a hawi chhuak vat a, chutah a lam pana an lal fapa, Sanglura lokal hi a han hmu ta a. Thansanga chuan inring rilru tak chungin a lo nghak a, han invenna tur chempui tak ngial pawh a lo ken chhuah loh avang chuan â a inti leh hnuhnawh hle a, mahse eng han tih theih a ni tawh si lo va, 'a nih nih ni mai rawhse' ti rilru chungin an khaw mipui ti thlabârtu, Keimi ni ngeia a hriat, an lal fapa ni bawksi chu a lo nghak ta ran a.

 Sanglura chu Thansanga bul a rawn thlen chuan a ding chat a, ngawi rengin an pahnih chuan an inmelh dun vang vang a, chutah lal fapa chu a rawn ṭawng chhuak ta a, "Thansang, i thil hmuh leh hriat te hi tuma hnenah i sawi chhuak tur a ni lovang, i sawichhuak a nih hlauh chuan i nu leh pa hian an tuar ngei ngei ang," a ti a. 

Thansanga chuan, "Ngawiteh, lal fapa, i fimkhur hle loh zawngin manchhuah hun che an la nei ngei ang, pasalṭha leh tlangval tam takin i chetsual hun hi an chang ve reng a nia," a ti a.

Sanglura chuan, "Thansang, min han enchiang teh, ka thih leh dam hian enge awmzia a neih le? Ka pa ngei ngei pawhin a fapa atan min pawm lo a ni a, a thinrim kutthak hnawihna mai chauh ka nih hi," rilru nat hmel tak chung hian a han ti a.

Thansanga chuan an lal fapa hmel a hmuh chian meuh chuan mak tiin a phu ve ṭhelh chu a ni e. 

An lal fapa hmaiah chuan hmul dum khawng êm êm mai hi a ṭo chhuak vek a, chu bakah a hmai chu a sawr bawk nasa hle bawk a, a hmel hmai awmdan hrim hrim chu a rapthlakin, hmeichheho phei chuan hmu se an thidang thei hial ang tih tur hi a ni a. Thansanga meuh pawhin rapthlak a ti hle a ni. Chutah meuh chuan an lal fapa chu a khawngaih rilru ta hle mai a, engtia han puih chi nge maw ni dawn le aw....a ti rilru neuh neuh a, Thansanga rilru chu hria niawm takin lal fapa chuan, "Thansang, tuman min pui thei lo, ka hmel leh taksa hi thlak danglam theih a ni tawh lo. Ka thih hma ngeiin ka pa chungah hian phuba lak ka duh a ni," a ti a. 

Thansanga chuan, "I chungchang thuah hian inrawlh ka tum hauh lova, mahse fimkhur tur erawh chuan ka hrilh duh che a ni. I thiltih hi an hriat chhuah hunah chuan i pa mai ni lo, khawnbawl upate thlengin an thinrim êm êm vek dawn a, tihhlum che an tum ngei dawn a ni. Engatinge i tlanbo zawk mai loh ni, ramhnuaiah zalen takin i awmthei zawk dawn si a?" a ti a.

Lal fapa chuan, "Ni lo ve, Thansang, reiloteah ka natna hi ka thihpui tawh mai dawn a ni. Hei vang hian a lawm ka pa leh a khawnbawl upate laka ka ṭuan chiam ni. An ranvulh te hi ka sehhlum zawhsak vek hunah chuan an mangang ve ngawt ang chu," tih pahin a han nui deuh sak a. Thansanga erawh chuan engtinmah a chhang zui ta lo va. Tichuan ngawi rengin khawchhung lam pan chuan an  an kir dun leh ta a.

Thansanga chuan Zawlbûk pawh kai tawh chuang lem lovin an in lam chu a pan ding nghal nalh a, Sanglura pawh lal inah chuan thawm nei miah lovin a lut fel leh der tawh a. Chumi zan chuan sakei huai chuan tu ran mah a seh sak ta lo a ni.

 Mahse rei zawng a rial chuang lo, zan khat chu khawnbawl upa Thangthuia te inhnuaia vawk chu a rawn seh ngek leh ta rawng rawng mai le. Pasalṭha leh tlangvalho an rawn tlankhawm nghal sup sup a, silai neiin silai an rawn pu chhuak a, ṭhenkhat chuan muzuk fei leh chempui te pawh an rawn thawhchhuahpui bawk a, sakei chu Thangthuia te inhnuaiah chuan a bawk run mai a, a meng sen rum mai bawk a. Tlangvalho thinrim chuan va bawhchilh mai hi an duh tawh a, mahse Val upaten an khapbet thei hram a.

Thansanga pawh kha hmanhmawh takin a rawn thleng ve nghal a, Thangthuia te inhnuaia sakei lo bawk run mai chu a rawn hmu ve nghal a, 'engtia tihtur nge aw' tia a ngaihtuah lai takin silai a rawn puak thawr a, sakei chu a huk tuar a, chumi pah chuan a rawn lim chhuak nghal zawk a, silai a rawn ri leh dur a, sakei chu a ding chawt a, Thansanga bulah tak chuan a rawn tlu ta tawp mai a, Thansanga chuan khawngaih hmel tak hian a lo en vawng vawng a, ṭanpui theihna a neih si loh avâng chuan hrehawm a ti kher mai. 

Pasalṭha pakhat hian sakei chu a thih leh thih loh fiah nan feiin a han chhun a, sakei chu a chet tak miah loh avangin a thi tawhah ngaiin lalin lam panin tlangvalho chuan an zawn chho ta mup mup mai a, Thansanga pawh chuan phurlo tak chungin a zui ve ta hram a. 

Lalin kawzawlah chuan sakei chu an mut zuah mai a, khawnbawl upaho chuan thinrim tak chungin an fei ken lai chuan an han chhun leh sawk sawk mai ṭhin a, lalpa ber pawh chu a uar uarah aṭang nghe nghe a. Rei tawk fang an riam hnu chuan lalpa Savunga chuan, "Naktukah sekei lu hi ka ai leh dawn a ni," a han tih chuan mipui lam chuan kut an lo beng dur dur a, Thansanga chuan ama hriattham lekin, "I fapa lu i ai dawn zuk nia!"a ti sap a, inlam panin a haw nghal daih a. 

Mahse chumi hnu lawk chuan thilmak tak mai a thleng zui leh ta nghal a. Lal inkawta sakei ruang an dah chu a bo ta daih mai le. An han zawn ngial hnu pawh chuan an hmu ta chuang lo va, ṭhenkhat phei chuan sakei tak nilovin ramhuai, sakei anga rawn inlar a ni ang e, an tih phah hial a, lalpa meuh pawhin sawitur a hre bik lo. Chutiang a nih takah chuan atuk lama sakei aih tur pawh chu ṭhulh leh mai a lo ngailo thei ta lo va, lalpa Savunga chuan tlangaupa hnenah chuan, "'Naktukah lalin sakei lu aih a tum kha ṭhulh leh a ni e,' tiin zuk au zar zar tawh," a ti a. Tlangaupa pawh chu a chhuak ta nghal a. Khawnbawl upa pakhat chuan, "Kan tunlai khaw boruak zet hi chu aw, nunau reng an ralṭi ta mai, hetiangte chuan kan khua hian kan ṭeh phah mai ang tih pawh ka hlau hlel lo ve," a rawn tichhuak charh charh a. 

Lalpa Savunga chuan, "A ni khawp mai, thinthi diai a mut chu a har dawn hle zawng a nih hi. Kan Sa biak lai a nuar ta mai em ni chu le, ka ti rum rum hial zawk a sin," a rawn ti a.

Thangthuia chuan, "Hetiang thil te hi chu tu khuaah pawh a thleng ve chawk ṭhin reng a lawm. Thilmak leh danglam vakah ngaih tur a ni lo ve, a sa a ber kan tihhlum tawh a hnu, eng kan tizui hlei nang," a rawn tih ve takah chuan midangho pawh chu an ngaih a ṭha veleh ta deuh hlawm a, thu dang dang an sawi chhunzawm ta nghal a.

 Thansangaten tuk ṭhuan an ei lai tak chuan tlangau a rawn au a, an lal fapa thih thu a rawn puang ta a. Thansanga chu a kham thuai a, lalin lam pan chuan a chhuak zui nghal a. Kal kawngah chuan Kapkima nen an intawk hlauh va, kal pahin an titî chho dun a. Kapkima chuan, "Engatinge nizanah Zawlbûkah i rawn riah loh va?" tiin a ṭhianpa chu a han zawt ta ngei a, Thansanga chuan, "A, ka nuamsam lo deuh riau mai e ka tia, ka chhuak peih ta ngang lo a nih kha," a ti a. 

Kapkima chuan, "I daw chiang kher mai, in inah ka rawn kal a, i lo awm lo va, Rozami te inah i awm ngei ringin ka va en leh a, chutah pawh chuan i lo la awm chuang lo va, i ṭhianpa hian ka hriat ve loh eng thil emaw tak chu hriat i nei a ni tiraw? Zep kher angai em ni, engkim chu min hrilh ve mai la?" a han tih chuan Thansanga chu a nui ta vel mai mai a, mahse a ṭhianpain a nawr tak sek avang leh amah Sanglura ber a thih takah chuan sawichhuah mai chu pawiin a hre ta lo va, a thil hmuh leh hriat engkim mai chu a ṭhianpa hnenah chuan a sawi ta vek mai a, Kapkima chuan mak a ti êm êm mai a, "Chutiang a lo ni thei ngai a ni maw? Kan lal fapa chu a lo khawngaihthlak hle a nih chu," a han ri chuai raih a. Thansanga pawh chuan, "Ni e, kei pawhin ka khawngaih khawp a sin, mahse tihsak theih ka nei si lo va, Rotata zek zuk khan lo kâp hman khanglang lo sela chuan tlanchhuah tir theih mai ka inring a nia, kan khawnbawl upa fa khan a lo kâp hman khanglang si a, thil a khawlo zo ta vek mai a ni," a han ti a.

Kapkima chuan, "A chungah mipui an thinur tawh êm a, lal fapa a ni tih hria pawh nise an tihlum duh tho tho vang, kan lalpa lahin a hum ngam awm der si lo va," a ti a.

Thansanga pawh chuan, "Ni e, chu vang chuan a nia kei pawhin fimkhur tura ka hrilh reng ni. Ka kuta a thi lo hi a tihzia hle zawkin ka hria," a ti a. Lal inkawt an thlen zui tak mai avâng chuan an titî chu an duhtawk ta a. 

Sanglura nu chu a ṭap nasa hle mai a, khawnbawl upa nupui ṭhenkhatin an ṭahpui ve bawk a, lalpa Savunga erawh chu tuar awm lo takin a awm thung a, a rilru tak erawh chuan chutia a fa neih chhun a han boral ta mai chu nâ a ti ve hle a, mahse a tawrhna chu midang hmuha lanchhuah tir erawh a tum hauh si lo, a rukin a tuar ngawt ngawt mai a ni. Chumi ni chuan an lal fapa ruang chu an vui fel nghal a, a ruang chu tuma en phal a ni lo va, uluk takin puanin an tuam chhuak vek nghe nghe a ni. 

An lal fapa thihna leh a chanchin hrim hrim chuan sawizui a hlawh ta hle a, a damlaia tu khaw ngaihsak leh hriat pawh hlawh lo kha a han thih meuh chuan a chanchin chuan ngaihven leh sawizui a hlawh nghal thuai a, mahse an lal fapa chanchin chu tumah reng rengin an lo hre chiang i khaw der mai si lo va, mahni rindan danin an sawizui ta mai mai a, a hnuah phei chuan an lal fapa thla chu a hrang niawm takin an sawidarh ta chum chum a. Chutianga sawi neuh neuh a awm takah chuan lalpa chuan tlangau a autir a, "Tun achinah lal fapa chanchin sawichhuak leh reng rengin Salam an chawi tawh ang," tiin a autir ta a ni. Hemi hnu hi chuan tumahin lal fapa chanchin chu an sawizui tawh ngailo, Salam chawi an hlauh avangin. Mahse amah lal fapa zawk chuan buaina a rawn thlen leh ta tlat mai le...

BUNG - 6 NA

LAL FAPA THLA A HRANG EM NI ?

Mim Kût thla lo her chhuak a, (He kût hi mitthi pual bik a ni. He kût hi Tlingi leh Ngama aṭanga lo chhuak a ni. He mite pahnih hi an sên têt laiin  Thlangràah hnung lam inchhawna an muttir pawh hi inhmachhawnin an lo mu leh mai ṭhîn an ti ! An lo puitlin chuan an innei ta nghe nghe a ni. Vanduaithlak tak maiin Tlingin chu a thi ta hlauh mai a, Ngama lunglêng lutuk chu khui lovin a ṭap a ṭap a. Tin, mitthiin a thlûk ta a. Mitthi khuaah a zuk kal a, Tlingi chu a zuk hmu a; a lo chêr êm êm mai a. Ngama chuan a chêr chhan a zâwt a. Tlingi chuan, ei tur vànzia, chêr lo thei a nih lohzia a hrilh ta a. Ngama chu haw leh thuai tur leh, an lova thlai rahte rawn pe tùrin a tîr ta a. Ngama chu a haw leh ta thuai a, a lo harh leh ta a. Tlingi nêna an lovah chuan a feh a, thlai rahte chu a phur hawng ṭeuh mai a. A lunglêng lutuk mittui avângin Ngama chuan khua a hmu fiah thei lo va, tuiùm hûnna bulah a tlu a, a phur te chu a keuh ta rui mai a. Tuiùm hûnna sîrah chuan a thlai rah phurh chu a dah ta reng a, "Tlingi, i thlai chin rahte hi ei rawh aw," tiin khui lovin a ṭap a ṭap leh ta a.

Tin, Ngama lunglêng ṭap chu, favâng ni êng, Nghavâng lunglên lai hian mitthiin a thlûk leh ta a. Mitthi khuaah a kal leh a; Tlingi a zuk hmu leh chu a lo thau ta êm êm mai a, Ngama chuan Tlingi hlim chhan leh thau chhan a zawh chuan, Tlingi chuan thlai rah a rawn pêk avânga thau leh hlim niin a insawi ta a; Ngama chu a hawng a, a harh leh ta a. Heta ṭang hian Ngama chuan a nupui Tlingi chu kum tin thlai thar hmasa ber a chhiah ṭhin. A thil tih dân leh a chhante miten an lo hriat chuan an ti ve ta zel a, hun a lokal zel a, 'Mim Kût' tiin an sawi ta ṭhin a ni.

Sawi tawh ang khan he kût hi mitthi pual bik a ni. Mitthi chhûngten thil chhiah an uar a, chhang an dèng a, chhangpai te siamin an chhiah a, zû te an in a, lusûn zai te an sa a, lunglêngin an ṭap an ṭap ṭhîn. Tin, kût thlen hmain naupangten mîm pâwng an khawn a. Tin, chhangpai kha naupangten an ak a, an lâwm êm êm ṭhin a, an nu leh pate lung a lêng hle ṭhîn. Ni thum chinah mitthi chhiah kha a tâwp a, an thil chhiah ei theih chi chu ei a thiang ta a ni. Heta ṭang hian mitthi chhûngten tûkzâna an thil chhiah kha, a tawp ta a ni. Mitthi zai an sak fote chu hêngte hi a ni :-

"Bûngpui a ṭang bal e, laikhum a ṭhing reng e,

Milai kan ṭang bal e, laikhum a ṭhing reng e.

Lurhpui a sâng khî e, vân hnuaiin an hril e,

A chhîpah cuang ila, fam ka ngaih khua lang maw.."

Tin, ni thum hnuah chuan, mitthi thlarau chu an kalna tûr lam pana kal tûrin an tîr ta a ni; anni chu hreh chung chungin mitthi khaw lam pan chuan an kal ta a. Mitthi an ṭintî tâk avângin he thla hi Thiṭîn thla an vuah a ni.Heihi han sawifiah teh u, September hi Mim kut thla kan ti a, August hi Thiṭîn thla kan ti leh bawk si a, enge dik zawk ta le ?Thawnthu karah ka rawn zep lawk a nih hi. 'Ka hriat dan hi a dik ber e' tiin ka sahuai thing vawn tlut lem lo a ni aw. )

Chumi zan chuan Thansanga leh Kapkima te ṭhiandun pawh chu Rozami te in lam pan bawk chuan an inzui leh ta hna hna a. Kapkima chuan hmahruaiin, Rozami te kawngka tlengrel nem tawlh chhoh pah chuan, "In awm maw? Kan lo leng dawn e," a han ti a, Rozami chuan, "E, lo leng rawh u, nangni meuh in lo leng duh chu a va ropui ve," a lo ti a. Kapkima chuan, "Keini tehlul hi zawngin lênna tur hre mawlh hek lo i, in nghing hmu lo mah ila, zah theih loh chhuahin kan rawn ar nghal zuan luh ve ngawt mai a nih hi," a ti a. Rozami chuan, "Lo ṭhu ru mei lumah hian. Kha an tlawmngaia, tumah an ṭhu duh lo va, in ṭhut nan an lo kian che u a nih kha," tiin suvêla a la hlum lai chu dahin fawnga changel leh bane den chu, vawkchaw bel, rawng pawh nei mumal tawh lo, khâp riat vela lian, chhuan laiah chuan a chhung lut a. Kapkima chu kawngka thlanglam, tui ûm hûnna bul lamah chuan a ṭhu ta a. Thansanga erawh chu, inleng dangte zingah pathlang thim lam a chuh thung a. Rozami inlengteho chu, an khaw pathlawi fiamthu thiam Taibawnga te, pasalṭha Laiawrha te, Rotata te, Zikkuaia te an ni.

Zikkuaia chuan a tia lawm, "Kumin chu kan ṭul êm êm mai a, riah tumin, puanthuah nen chawhnu lamah ka inpu lût a, lo mawng tui te chawiin rawng ka bawl a. Khua a lo tlai lam ṭan ta a, kan piah tlangah ni chu a liam ṭanin, nizung chuan kan lo lu lam chu a chhun ruih tawhin, engtia maw ni, hlauhna hian min rawn man ṭan ta a. Khua a lo tlai lam tial tial a, engnge ka hlauh pawh hre chuang lo chuan ka hlau ta êm êm mai a, eng bera chu nge ka hlauh pawh ka hre si lo. Tlangval a pumpa, chuti taka ka han hlau ta mai chu tlâwmah lain luhlul ka han chhuah lui e, ka'n tia, mahsela a tih luih theih der loh.

Khua a thim tak hnuah phei chuan ka khûp te chu a sai ta hlawk hlawk mai a, chawte phei chu han ei zia pawh ka ni ta lo mai a. A tira haw leh ka'n hreh te pawh kha han hreh hleih theih pawh ni ta hek lo. Ka insiam sawk sawk a, leilung a la lang thei ruai ruai tihin ka hawng ta vang vang mai a ni. Chutia tlangval ve meuh hlau hlawpa ka haw ta chu ka pa ngaihdan a lo ni lo nasa chu niin, a tuk tlaiah chuan amah chauhin riak turin a chhuak lui ve ta ngat mai a, mahse leng hawn ar khuan hma si chuan a ni pawh a rawn haw veleh tawp mai a ni. Chuta ṭang chuan riah leh kan tum ngam ta lo rêng rêng a ni," a han ti a. 

Laiawrha chuan, "Khulai ram khu engati emaw ni teh chêk ni, kan lal fapa thih hnu deuh aṭang mai khân a hrang an ti ru sup sup nia. Thawm mak deuh deuh pawh an hre fur tawh hlawm awm a sin. Kan kawmthlangpa Pu Zakapa ramvâk khân buhpui bîl lo rah kûr nguai mai kha a hmu a, a han lâwn a, a lo ṭan chauh tihah khân, a bulah sawitu a awm a ni ange tih tur hian a insawi ta chiam mai a, a tla tawp a ni âwm asin. A vannei a, na a nei lo hlauh a ni âwm e; amah pasalṭha a lo ni a, thil a sawi ṭha duh lo va, sawi duh loh chin chu a neih ngei kan ring hlawm a ni," a ti a. 

Rotata kha a rawn ṭawng chhuak ve ta a, "Kan sawi ta sa sa, buichhia laih lovin han inpuang ve ta mai ila, tin, ka thusawi hian lal beng thleng lo hram bawk se a țha ang e. Nimin piah mai khân a ni a, ka nu damlo râwp chuan chakai sa a châk thu a sawi pek a, chakai na nâ nâ chu tiin Hmawng buk luiah chakai kaw hawlh turin ka kal a. Kan hriat țheuh angin hmawng buk lui hi chu chhûnah pawha thim rum rum thei khawpa maupui hmunin a khuh a ni a. Chhûn pachangah pawh ni rêng a hmu ngai lo va. Tuk țhuan eikham chuan muang changin hmawng buk lui lam pan chuan ka chhuak ta a.

Lui ka han thleng, chakai kua ka han hawlh țan kha, ka hlauh ber pawh hre chuang lo chuan ka bawl ur ur mai a, ka beksam te pawh chu a tung chho sung sung hian ka hria a. Ka tilui thei ta mang lo va, chakai pawh pali panga vel ka man tawh tho bawka, hawn lam ka rilrûk ta deuh a. A tâwp nan tia, lungpui lian deuh mai sira chakai kaw thar sârh mai ka han beih leh lai chuan namên lo hian ka hlauh a lo zual ta a, ka hlau lutuk ka han ding chhuak chiah chu ka hnungah hian kan lal fapa thi ta khan mi lo nuih vur vur mai a. Ka chem chuan ka han vai thuak a, boruak sah ang chauh a ni. A hmel landan mawlh kha a rapthlak a ni. A sawrbawk țeng țung mai a, a hmaiah chuan hmul dum hi a țo khat tlat bawk a, hmun leh hmuna hmuh atan chuan rapawm tak a ni," a ti a. 

Kapkima chuan, "Sawi duh se la chuan midang pawhin sawitur chu an ngah ve hlawm ngawt ang chu. Tlangval țhenkhat nula rim turte tihțhaihin a ûm a,  Zawlbûkah lutin a lute a țhuai bung a, a rilte pawtchhuakin a invet a. A chang leh a bawp te a bal a, a thin te a phawrh a, a ei a, tlangvalho chu a thisente a theh țhin a ni. Kan lalpa hriatah tuman kan sawichhuak duhlo mai mai a lawm, tlangval țhenkhat phei chuan Zawlbûka riah te hi an hreh deuh țung tawh a sin," a ti a. Rozami chuan hlau bawk si, ngaihnawm ti bawk si hian a lo ngaithla ve kar a.  

Laiawrha chuan, "Khai, nula kiangah hlauhawm lam hlir kan sawi a, Zami, i mu țha ngamlo ang ka ti," a han tih chuan Rozami chuan, "E...nangni in awm a lawm, enge ka hlauh vak ang ni," a ti a. A ruk tak chuan an lal fapa thlahrang chu a hlau hle lawi si a. Lênghâwn ar a rawn khuan takah chuan an țin ta dial a. 

Zawlbûk an va thlen meuh chuan tlangval țhenkhat chu an lo hnar burh burh tawh a, Thansanga te țhiandun pawh chuan midang tih harh hlau tak chungin an mutna lam chu an pan ve nghal a.

Zanlai vel a ni tawh ang, Thansanga mutui lai chu zun chhuakin a kai harh hlawl mai a, peihlo zet chungin zung tur chuan a tho chhuak ta țaih țaih a. Zawlbûk chhung chu a thim phui mup mai a, Thansanga chu bang dap phei dan dan chungin pawnah a va chuang chhuak a, Zawlbûk kawtkai vel chu fiah lo ruai hian a hmuh theih chang chang a. Thansanga zung zo han lut leh mai tur chuan Zawlbûk kawta an lal fapa lo ding reng chu a hmu ta mai a. An lal fapa chuan Thansanga chu a rawn hui zoh zoh leh ta nghal. Midang chu nise an kal kher lovang, mahse Thansanga zawng hlauh neilo tih takah in ngaihtuah buai sit set lovin an lal fapa chu a pan ta mai a. 

An lal fapa bul a va thlen veleh Thansanga chuan, "Lura, engtizia nge hetianga i awm tak mai le? I nu leh pa i timualphovin, nunau i ti thlabar hle a sin," a han ti nghal țawng mai a. Sanglura chuan engtinmah a chhang lo va. Thansanga bawk chuan, "Nangmah avângin i nu pawhin hrehawm a ti êm êm a, a zak hle bawk a ni. I thiltih hi duhtawk la, bansan tawh ta che," a ti a. 

Sanglura chuan, "Thansang, ka duh vang renga hetia awm hi ka nilo asin. Ka damlai khan ka thlarau hi dawithiam pitar hnenah ka hlan a, a ni chuan hetiang hian ka thlarau chu mi dangte tihbuai nan a hmangzui ta zel a nih hi. Tuna ka hrilh tur che hi ngun takin lo ngaithla rawh, naktuk zan thimhlimah kawtchhuahah nangmah chauhvin lo awm la, chutah chuan min lo nghak tur a ni ang. Dawithiam pitar awmnaah chuan ka hruai che ang a, ka thlarau chhuah zalen tur hian i hrilh dawn a nia. Pasalțha huaisen tak i nih avâng chauh pawhin nang chu a hlau ngei ang che. Awle, va lut leh tawh rawh le, ka thusawi kha hre reng ang che aw," a ti a. Boruakah chuan a bozui ta daih a.

 Thansanga chuan mak a ti kher mai. An lal fapa duh ang ngeia tihsak erawh chu a tum ruh hle thung a ni. Tichuan mu turin Zawlbûk lamah chuan a kir leh ta a. 

Chumi ni, nileng mai chuan Thansanga chu a inngaihtuah buai hle mai a. Zan lo thleng thuai thuai se a ti rilru hle a ni.

Zanriah eikham veleh Thansanga chu kawtchhuah lam panin a thawk chhuak nghal vat a. Kawtchhuah a lal lungdawhah chuan vaibel zu in a țhu ta vang vang a. A hnunglama thil han ri deuh rak a hriat chuan a hawi nghal vat a, lal fapa chu a lo ding reng tawh a.  Thansanga chuan, "Lura, khawi lamah nge kan kal dawn?" tih pahin a han dingchhuak nghal a.

Lal fapa chuan, "Sakeiah ka chang ang a, ka chungah i chuang dawn nia. Min vuan nghet hle ang che," a ti a, a sawi zo hman chauh tih chuan sakei lianpuiah a chang ta nghal a. Thansanga pawh chu hlauhna nei miah lovin sakei chungah chuan a chuang kai nghal a, che veleh sakei chuan chak lutuk tak mai hian a tlanpui nghal puat a. Thansanga chu invuan nghet hle lo sela chuan a tla thum țawk ngei ang, mahse sakei nghawngah chuan a kuah bet tlat bakah a ke chuan a chep bet tlat bawk a, a tla lo chauh zawk a ni.

Khawilam kawng nge an zawh tih pawh Thansanga chuan a hre hman lo rêng rêng, thing leh mau hmunte chu an tlanpel zung zung mai a ni. Nakînah chuan sakei chu a ding ta a. Thansanga pawh chu a chhuk thla ve nghal a. Sakei chu lal fapaah a lo chang leh ta a. Thansanga hnenah chuan, "Thansang, khi tah khian dawithiam pitar ka tih chu a awm a, han kal la, ka thlarau chhuah zalen turin han dil rawh le. A lo duhlo a nih chuan 'i awmna puk hi ka tichhe vek ang' i ti dawn nia," a ti a. 

Thansanga chuan, "I lo kal ve dawn nange?" a han ti a. Lal fapa chuan, "Kei chu ka rawn kal ve a thiang lo a ni. Thansang, ka lo nghak reng ang che," a ti a, a bo zui ta nghal a. Thansanga pawh chu a chhak lawka puk niâwm tak lam pan chuan a chho ve ta nghal a. 

Puk chhung chu a lo thim ruih mai a, Thansanga chuan meichher a han siam sawk sawk a, a țankai hnu chuan puk chhungah chuan a lut ta a. Puk chhung chu a lo zau telh telh a, atawpah chuan puk zau leh nuam tak maiah hian Thansanga chu a chhuak ta hlawl a. Puk chhung lung bangte chu a lo de sep sep a, Thansanga chuan mak a ti kher mai. Puk kil lamah chuan mei hi a lo alh țeng țeng a, chu chu pitar pakhat hian a lo ai a. Thansanga a hmuh veleh chuan, "Enge i duh?" a lo ti chhum hmuk a, a aw chuan ngaihno a bei lo kher mai.

Thansanga chuan, "Kan lal fapa thlarau kha chhuah zalen tawh turin ka rawn dil che a ni e," a ti a.

Dawithiam pitar chu a nui vak vak a, a nui ri chu puk chhungah chuan a thangkhawk rum rum a. Chutah aw rum tak hian, "In lal fapa khan ka hnenah a thlarau a hlan tawh a lawm. Tunah chuan ka thu thuin ka ti thei tawh a ni," a ti a, an lal fapa thlarau chu chhuah zalen a tum hmel loh kher mai.

Thansanga chuan, "Chutia i chhuah zalen duh si loh chuan i awmna puk hi ka tichhe vek mai a niang chu," a ti a. Chu veleh dawithiam pitar chu Thansanga bulah chuan a rawn kal a, aw țeng chhuai mai hian, "Thih i duh loh chuan tunah la la hian he hmun hi chhuahsan nghal rawh," a ti a.

Thansanga chuan, "Kan lal fapa thlarau i chhuah zalen hma chu ka kal dawn lo," a ti a. 

Dawithiamnu chuan thinrim tak hian Thansanga chu a han melh hrawk a, Thansanga lah chuan hlauhna reng reng hi a lo nei der si lo va, dawithiamnu zawk chuan a hlau zaw ta mah a, chuvang chuan Thansanga hnenah chuan, "Aw le, i duh ang ngeiin in lal fapa thlarau chu ka chhuah zalen ang e, amaherawhchu,  naktukah vawk i talh ang a, a thin leh a lung chu in lal fapa thlanah khan i dah dawn nia," a ti a. 

Thansanga pawh chuan, "Awle, i sawi ang chuan ka ti ang e, ka kal tawh ange," a ti a, a chhuak zui ta nghal a. Dawithiamnu chuan a thlirzui vawng vawng a, 'mi huaisen tak zawng a nih kha maw le,' a ti sap a.

Thansanga chu a kal zel a, lal fapa nena an ințhenna lai a va thlen chuan sakei lianpui hian a lo nghak reng tawh a, Thansanga pawh chu sakei chungah chuan a chuangkai leh ta a. Khawlam pan chuan an kir leh ta vang vang a. 

Kawtchhuah an thlen chuan sakei chu a ding ta a, Thansanga pawh chu sakei chung ațang chuan a chhuk thla nghal a, sakei chu a han beng thak thak a,  "Thlamuang takin kal tawh rawh, tunah chuan i zalen ta e," a han ti a. Sakei pawh chuan Thansanga chu a han nul thuak thuak a, chutah ram lam pan chuan a kalbo ta nghal a. 

A tuk zingah Thansanga chuan an vawkpa sutnghak chu a talh tawp mai a, a pa in a chhan a han zawh lah chuan, "Vawksa ei a khat êm a lawm," a tihsan mai si a. A nu pawh a lungawilo khawp mai, a ang hlak hlak mai a ni.

Thansanga chuan vawk thin leh lung chu la in, an lal fapa thlan awmna lamah chuan a kalpui ta vang vang a, thlanah chuan a hnutchhiah ta a ni. Chuta chin chu lal fapa thlahrang an sawi fo pawhin thawm a rawn nei ngai ta lo va, mi hmuh turin a rawn inlar ngai ta hek lo. Dawithiamnu pawh khan a awmna hmun chu midangin an hriatchhuah a hlauh avângin a chhuahsan ve nghal a, puk chhung chu leimin in a hnawh khat ta vek a, han luh leh chi rual a ni tawh lo.

.......................

 BUNG - 7 NA

THANSANGA'N SAI A KAP

Tunah chuan Favang boruak a rawn thleng țan a, boruak pawh a nuam țan ta hle a. Buh lah chu a tulzum fur mai tawh si a. Țhenkhat, a țha lai deuh phei chu a tulzum a keh a, a vui a lo lang suau tawh bawk a, mahni tawka an țhat vanglai an tawng chho țan mek a, a mawiin a hmuhnawm hle țhin. ( 'BUH TULZUM' tih awmzia chu, a chang ațangin a vui tur arawn insiam chhuak a, chu a vui chu lang chhuak lovin a kawrin a la tuam bawk si a, Pencil tia velin a puar lai chu a lian a, a hmawr lamah, a la keh chhuah loh avangin a la intawn keh si lova a zum a, chutianga buh vui chhuak tur a kawrin a la tuam avanga mum zum pat chu 'Buh tulzum' an ti a ni.)

 Chumi ni chu Rozamiten pawhchhiat an siam ni (Lo zawh ni.) a ni a, nula tlangval pawh an sawm hnem kher mai. Rozami nu leh pa leh fatu tura an ruat te chu hma tawkah an lo zuk kal tawh a, ar pawh an keng hnem khawp mai. 

Thansanga pawh chu Kapkima'n a rawn sawm a, kawtchhuah lam chu an pan dun a. Kawtchhuah an va thlen chuan nula tlangval pawh an lo țhahnem tawh hle a, a kal tur ang ang te an kim hnu chuan Rozami te lo lam pan chuan an inzui ta diah diah a, tlangval țhenkhatin fiamthu an thawh a, nui bawk bawk chungin Rozami te lo chu an thleng ta thuai a. Thlamah an han thlem fel chuan chawhmeh siam tur lam chuan arsa a hmin hman lo palh ang tih hlauvin an che nghal zung zung a. Midang lah chuan hnathawh tur a awm meuh lo tih hrerengin muangchangin titi pahin an insiam a, a mawi tawk awmah bunna tur lam an pan ta sang sang a.

Rozami pa chuan hnathawh tur lai a han kawk kual a. Tichuan an bung țan ta a. Buh țha karah hnim chawr tih tham awm hek lo, hnim tlem leh buh țawm zual pawh thlak mai a ni a, tlangval țhenkhatin phawk an han chhuah a, nui bawk bawk chungin an thlo zo thuai a. Chawfak hun nghakin muangchang takin meizuk te an han siam a, Thansanga leh Rozami te pahnih pawh in haw lo tih hriat fahran hian țhiante hmuh loh karah mitmei an inhmuh tawn zak zak țhin a, Thansanga rilru chu a hlim veng veng mai a ni.

Chawfak turin thlam an pan khawm sang sang a, thlam an han thlen meuh chuan arsa chhum rim a lo nam rum rum tawh a, muangchangn thlamah an chawl a, țhenkhat an zai a, țhenkhat an lo titî melh melh thung a.

Fatu lam te an inpeih takah chuan chaw an ei ta hlawm a. Thawh theih loh palh hlauvin tlangval phawk deuh chuan, "Zami, ka'n ei tak tak ang e, min kaitho ang che aw," an han ti sauh sauh va. Rozami lah chuan, "E, i puar alawm kan duh. I theih phawt chuan duh tawkin ei rawh. A kaihthawh lam na nâ nâ chu kan thei a lawm," a han ti ve nghal a. Puar tak leh hlim takin chaw chu an ei tlang ta hlawm a. Chaw eikham chuan thlam tlai tlanah an han țhu khaw muangchang hlawm a, mipaho chuan vaibel an zu far hlawm a. Tichuan haw turin an han insiam leh sang sang hlawm a, hlim takin an inzui haw leh ta diah diah hlawm a. 

...........................

Tunah zet chuan Favang a rawn thleng ta tak tak ta. Khuangchawi thla tih takah sik leh sa boruak a inthlak a, a thlasik țan mêk a, nipui khaw lum huam huam te leh fur chhe laia maupa thli thaw vûk vûk leh pasawntlung thlite chuan mual an liamin zan lama dithlifarfem far ri kauh kauh te leh chúm hmawra dawngthlek lo tlak ri karh karhte chu lo insaseng zo tawhin hriat tur leh hmuh tur avang ta. Buh țha tak mai kâra lawm rual bung tlar thliai te leh siali nui ri rawi rawi te pawh chu hriat tur a awm ta lo. Pi leh pute chêna an lo hrilhfak 'Kutni Vangthla' a lo herchhuak leh a tin ni.

Thlain a êng mawina hliahtu leh dipdaltu engmah nei lovin Dochhum khua chu lungtileng tawka mawi hian a chhun êng ruih mai a. Thla êng hnuaiah chuan naupangho an pawnto a, 'Sakei bu ka luah ka luah...a bu zawlah zan sawmthum ka riah ka riah," ti mai maiin mipa naupang țhenkhat chu hnap tawlh duai duaiin an lo inum kawi ve zawr zawr hlawm a. Țhenkhatin Sanghalhriampa lem an lo chang khu rum rum bawk a. Lo inselem chaih tawk leh lo insuknawr tawk lah bo lo. Mipa naupang țhenkhat erawh chu thingthu nung indah hlat siakah an lo incho ve mek bawk a. Hmeichhe naupang țhenkhat an lo intira meikai ve diah diah bawk a, a tua pawh mai chu an hlim êm êm vek mai a ni. Chung naupang pawnto hlim thâwm lo ri chîl chêl karah chuan perhpawng khuangchawi lam ri cher cher te, Khuangbai, Khauchher leh Vabak thir chher ri chhawr chhawr te, ralkhata Sihal lo u ri raih raih leh Sakhi pachal a nu rim hawng niawm tak rawn hûk dum dum te pawh chu chiang takin a hriat theih vek a ni. 

Lo lam han thlir ila, tlangram loa buhte chu lâk hun tih hriat fahranin an eng tûk vek a. Thla êng a thiang țha velvawl bawk a, hla tak thlengin thil a hmuh theih a ni. Buh tlûkna leh sanghal ei kuakna lo khuar bik lai te, hrui zâm chi berûl, ûm ei, âwmpawng leh changkha hruiin a bawh khah lûk thlâm te, thlâm vela zamzo par leh anthur kung thliin a chhêm awn dial dial te, sawntlung pawng bawh lengser buk liih leih leh faisa kung lo intlar țhap te pawh chu a lang thei vek a ni.

Chunglam han thlir ila thlasik kawng a lo paw raih mai a, Siruk te leh Chhohhreivung, Khiangtezawngzim te pawh chuan Vanlaizawla tualchai tumin Van pangah an rawn inzui thliai thliai a, thlasik hmahruai Chingpirinu lah chu khaw râl ngawah a lo hrâm dut dut a, Kángkángte lah chu an aw rawl neih chhun chhuahin an lo hrâm lauh lauh bawk a; Khuangchawi thla êng hnuaiah meuh hian zawng leikapui tlângsânga phênglâwng lo tum ri ral ral leh nula puantah ri dap dap kara tlangval zai ri vawng vawng thawmte chuan pitar leh putar te lung a va tileng chiang tak em.

Zan khat chu Rozami te in a an len laiin tlangaupa a rawn au va, "Khai, khai, khai...naktukah kan lalpa Savunga hminga sai-ram-chhuah tur a ni e, a kal ve duh chu tukțhuan eikhamah Lalpa tual zawlah innghah khawm tur a ni e," tiin a rawn au ta lauh lauh a. Tlangaupa au an han hriat chuan Kapkima chuan, "Țhianpa, chu kal ve chi a va ni ve, Rozami tan bengbeh tur sai ha inhawn țhat siak ila," nui chung hian a han ti a. 

Thansanga chuan, "E...țhianpa, ka tluk lo ang che," tih pahin Rozami chu a va en a, an nui dar dar a. Tichuan a tuk lama sai ram chhuak tur nen, leng haw hma ila an ti a, an inmangțha ta hlawm a.

Zing ni chhuak êng nuam takah chuan, Bawmak Pasalțhaho chu lal kawt tualah chuan an țhu ther fur mai a, an Silaite an tuai hauh hauh hlawm a, Vaibel zu lo hmuh tur an awm lo. Thansanga leh Kapkima pawh silai nen an rawn inzui dun ve hnak hnak a, Thansanga hi a palianin a hmel a lo țha bawk nen, silai pu a an kal hnak hnak mai hi chu a pa in, nula chang lo paho pawhin an hmu duh hle reng a ni. 

Nakinah chuan an lalpa Savunga chu luhkapuiah a lo chuang chhuak a, "Aw le, naute u, kha kan khaw pasalțha Laiawrha hovin sawm rual zet in ramchhuak dawn a ni a, tluang takin va kal ula, in lo hawnah ka inah in lo lawi lût hmasa vek dawn nia, zu thlum tak ka lo zûk ang che u! Saingho țha deuh min rawn hawn dawn nia. Tluang takin va kal tawh u," a ti a, a thlah liam ta a. Tichuan sairamchhuak turho chu an kal ta dam dam a. Kawtchhuah an thlen veleh pasalțha Laiawrha chuan in lam hawiin Silai mu awm lo chu a han kap dur a. Tichuan ram lam pan chuan an kal diah diah a, kal chung chuan an ti ti barh barh reng a. Hetihlai hian an chung lamah chuan Bawngpui hi ram lam panin a hram lauh lauh a, an ngaih a țha tlang hle a, "Kan van a țha dawn a ni ang e," an ti a, an kal sauh sauh mai a.

 An riah hmun tur an thlen hma ațangin kawng laka chawhmeh atana ei chi an hmuhte chu an dap pah zel a, sai ram chhuah hi chu a dan a dang a, chawhmeh lam inhmakhua viau a ngai țhin. Sa therhlo mai mai an kap ngai meuh lo va, a chhan chu an silai ri khan an kah tum ber sai  a tih tlan an hlauh vang a ni.

Ni hnih leh chawhma zet an kal hnu chuan an tum ram Sihpui ngaw an tih mai chu an thleng ta a. He ngaw hi a chhah țha hle mai a, chhûn pachangah pawh a thim khup thei hial a ni. A hming ang deuh hian sih lian deuh deuh a tam hle a, ramsa pawh an tam viau reng a, a bik takin Sai leh Tumpang chal pawh an tam hle a ni. Hei vang hian an țhenawm khaw hran hran ațangin pasalțha rual an rawn fuankhawm țhin a, a chang phei chuan salu inchuhin an intibuai fo țhin tawh a ni. Sihpui ngaw hi Bungzung ram chhung lama awm a ni mah zawk a, Bungzung khaw lalpa pawh hian a inti neitu viau mai a, amaherawhchu, sa a tam êm avangin khaw dang pasalțhaho rawn ramchhuak te pawh engtin an ti ngai hlei lo va, Bungzung pasalțhate pawh sai ramchhuakin he sihpui ngaw ah hian an kal fo țhin a ni. 

Chawhnu her vel chuan Sihpui ngaw chhah lai chu an lo thleng ta mai a. Sa hnu chu a chiar hian a chiar dup mai a ni. Kawrtê kamah riah buk an sual a. Tlangvalho chuan 'ka thawk tlem bik ang e' ti rilru ran chunga an han che sang sang mai chu hmuh an nuam kher mai. Thim chhiat tak tak hmain riah buk turte chu an peih fel diam a, zankhua a tuah tur thing ro pawh an chhek vum thur mai le. 

Zanriah ei kham chuan a tuk lama an chet dan turte an rel laih laih a. Pasalțha Laiawrha,  Thansanga leh Kapkima te chu sai chetna va enfiah turin an ruat a. Chawhmeh zawng tur an inruat bawk a. Pasalțha Laiawrha chuan, "Hei, kan hriat țheuh angin kan awmna lai hi Bungzung khaw ram chin a ni a, tunhma ațang tawhin pasalțha sai ramchhuakin an lokal ve fo tawh țhin a, salu inchuhin an intibuai fo țhin tih pawh hria ila, keini pawh kan fimkhur tlang deuh dawn nia. Eng emaw thilah chuan tuman țhiante pun hreh tur a ni lovang. Keini chauh hi sai ramchhuaka kal kan nih a rinawm loh va, buaina siam hmasatuah kan țang tur a ni lo va, min rawn tibuai hmasa an nih erawh chuan kan țang ral raih tur a ni ang, khawlian val kan ni ngai e," a ti a, an mu ta hlawm a.

 Zing khawvar hmain Thansanga chu a tho va, tuk țhuan tur a buaipui nghal a, a thawmah Kapkima chu a rawn harh ve nghal a, "Engtikawng mah hian ka tluk dawn lo che a nih hi maw," a rawn ti nghal bawrh bawrh a. Thansanga chuan, "A la hma a lawm le, ka zun chhuakin mi ti harh a, khua avar țep tawh thova tiin rawng ka bawl zui ta mai a lawm," a lo ti vat a. An țawng thawm hriaiin tlangvalho chu an lo tho sang sang hlawm a. Upaho an lo thawh ve meuh chuan tukțhuan pawh an lo peih fel diam tawh a. 

Tukțhuan ei kham chuan pasalțha Laiawrha, Thansanga leh Kapkima te pathum chu sai chêtna lai vel enfiah tur chuan an chhuak ta a. Tlangval țhenkhatin chawhmeh an zawng a, țhenkhatin an riak buk bula luite mawngah chuan chakai an khawrh bawk a, tlangval pakhat Vawmsata chu buk nghakin an dah a. Bûk nghah hi mi huai thawmhnaw a ni. Midang chuan invenna silai an keng a, kahhlum tumin an chhuak a, anmahni kha mi hlauhawm an ni zawk. Bûk ruaka awm ngawt chu hlauhawm tak a ni, Sapêlho chuan zan rei fe fe thlengin Sa an pel a, ani chu thimhlimah amahin Bûkah chuan a awm ngawt mai țhin, Bûk hi Sakei leh thil dang hian an tlawh duh viau leh nghal a, mi naran chung lam deuh tih chi chauh a ni. 

Thansangateho chu sai pel turin an chhuak nghal a, maupui karah chuan an kal zel a, sai hnu hma chu a lo tam khawp mai a, rawpui karah chuan sai tluang hi lamlian tiat zetin a lo thlur seng sung mai a ni. Sai chuan thar deuh maiin maute chu a lo kuai pawr seng sung mai a, Thansangate chuan sai thawm an hre ta mai a, fimkhur takin an va enthla dek dek a, sai rual pui hi an lo tal noh noh mai a, an hma lawk sai bualah chuan sai chal ngho sei pui mai hi a lo ding luah mai a, chu chu kah tumin an tin vang vang a, an pathum chuan an han inrawn țhawt mai a, an kah veleh chuan a khek ruai ruai a, sai rual pui chu an tlan darh ta chum chum mai a; an tlan thawm chu thlipui tleh ang maiin a ri buan buan a, a ram nghinin a nghing dur dur mai a ni. Tichuan a pachal chu an bei bik a, nilengin an um a, an kap ri dum dum reng a, mahse khua a thim dawn ta a, riah buk lam panin an haw leh ta thluah thluah a. Bûk nghâk chuan, "Thal i thlah em?" tiin a lo zawt hlawm a. Thansanga chuan, "Kan thlah ve liam luam kha maw," a ti duh lek chauh a. Zanriah te buatsaihin, tumbu leh hruizik nen chauh pawh puar takin an ei thei tho mai. Chhun lamah an chau tlang bawk a, zanriah ei kham chuan rei meng lovin an muhil ta thuai hlawm a. 

A tuk zingah chuan an sa hliam chu bei nawn leh turin an chhuak a, a hliam a nat êm avangin a țhiante pawh a lo ûm phak peih tawh lo va, an kalsanna ațang khan fing hnih emaw chauh a kal a, hmun zawl rem tak, mau pui hmunah hian a lo ding luah mai a. An thawm a hriat veleh a hliam kawlh chu a lo inhrosa kuk kuk a, a khek ruai ruai a. Thawm dim takin an veh phei ta a, Thansangate pathum chuan an han inrawn leh zawt zawt a, chu veleh chuan an lam hawiin a rawn tlan phei ta chiam mai a, mau rawp chu a rawn su leng chum chum mai a, anniho chu an darh suau va, an hnungtawlh a. Thansanga chu sai hma zawn taka ding a nih avangin a rawn man țhelh a, a ngho kara maupui tel invaw zep chuan a hliah hlauh avangin a man ta lo hram a. Thansanga chu zawi tein mau bul karah chuan a tawlh lut a, a silai a thun sawk sawk a, hnai nghial maiah hian a han kap leh nghek mai a. Sai chal chu a awp ta ruai ruai mai a. Chu veleh sai chal ruang bulah chuan a zuang phei a, hlado a chham ta vang vang mai le.

"Tlangan e zuk thlir ila, runah nau bang a chiau chu e,

Kawl i e, sabawi le maw, tlung lang kan runah e.

Chunnun e a tir che maw, 

Uai hnianga ram va țuan chu e,

Kei chu e, sa thang thawn nen tlangah e, thliten ka her liai e," 

tiin a han chham ta vang vang mai a, chutah a silai chu a han kap dur a. Chu veleh Laiawrha leh Kapkima te kha an rawn tlan phei vat a, sai chungah chuan ding chungin hlado an han chham ve vang vang a. An thawmah chuan an țhiante kha an lo tlankhawm thuai a, sai pachal ngho sei tak mai an hmuh chuan an hlim hle a, a ngho chu a țha nasa mai si a, Laiawrha chuan, "Kan lalpa chu a lawm dawn mang e, Thansanga zarah kan hlawhtling hlauh mai si a," a han ti a.

Thansanga erawh chuan, "E, u Laiawrh, nang chu awm lo la chuan eng ka ni bik tawp nang, i zarah liau liau kan hlawhtling a nih zawk hi," a ti ve thung a. 

Sai sa chan nân chuan rawthlá an sat a, tlahthî an siam a. Sa hrang chu lungthu tiat tiatin an chan hul mai a. Riah buk lamah chuan an thiar phei zung zung a, an riah buk bulah chuan meipui an tuah hluah mai a, tahchuan sai sahrang chu an vawm lut zung zung mai a. Sai sa hi a hranin an rêp vak ngai lo va, hei hi an tih dan țhin rêng a ni a. Sai sa phurh nan a țhenin bawmrang, Sahteh Bawm an tih chu an lo tah mawlh mawlh a, bûk nghaktu Vawmsata pawh chuan a hmaa Tumbu leh Aidu vel chawhmeh atan a lo lak khawmte chu a pêt lêng ur ur tawh mai mawle. Khua a lo tlailam a, boruak a lo dai țan tih velah hnahchang lak thar diai mai chungah chaw chhum thar lutuk, haitho lek lek zawk an han khawrh khu rum rum mai a, Sai sa hrang lianpui an han dah thûr mai a, el-euhvin an ei ta hlawm a. An puarin an hlim tlang hle a ni.

 Khatia Thansangateho sai ram chhuaka an thang hlan khan Rotata chuan Rozami chu a chhun a zanin a lo rim tlut tlut thung a, a thinlung chu lo kawih her hman a beisei a, mahse nula rinawm tak, nu leh pate thu pawm thiam tak a nih avangin a pawt her thei chuang miah lo va. Rozami thingphur te chu a zui fo țhin a, sual luih mai pawh a hreh hran lo. Mahse Rozami hi nula fing tak leh huaisen tak mai a ni reuh va, Rotata rilru awm ang tur chu a hriatthiampui ve vek a, chuvang chuan amah chauhin Rotata chu a inzuitir ngailo, țhian tu emaw ber a hruai zel țhin a ni.

Ni chu chawhnu thlang her a ni a, Rozami chuan puan a tah dap dap a, a kiangah chuan Rotata chu a bawk a, lungleng awm takin a zai vang vang a. Rozami chuan Rotata hla sak chu a ngaihtuah chang hauh lo va, a rilruin, vawiin chu ram chhuak lo thlen ni tur chu a ni tawh a, engtik hunah chuan lo thleng ang maw, Thansanga khan sai chal ngho ṭha deuh mai kha rawn kap mial mai teh sela, tia a lo ngaihtuah lai takin, kawtchhuahah chuan ram chhuakho khan hlado an rawn chham ta vang vang mai a, tlang tlirna silai chu a ri tuar tuar a. A hmuak turin mipui chu kawtthlerah an tawlh dul dul a, Rozami chuan an kawmchhak nula Thangi chu a au va, "Ram chhuak lo haw thawm chu i hria em? Hmuah i tum ve em?" a ti a. Thangi chuan, "Tum e, ka u pawh a thawk ve a lawm, ka rawn sawm ang che," a ti a. An insiam sawk sawk a. Rozami chuan tuibur al zet leh vaihlo khu hmui tui tak leh zufang tui tling nothei hnih a keng a, an chhuak ta a. Rotata chu an rualin a chhuak ve a, ama lam reng an bengkhawn chan tak mawlh loh avangin a lungawi lo ru hle mai a. Rozami chuan, "U Ro, lo kal ve ta che," a ti a. Mahse ṭhiante ramchuak han hmuah chu a zak deuh si a, aw ban deuh tak hian, "Aw le, kan inah ka va haw phawt teh ang. Lo han kal hmasa rawh u," a ti a. A kal pah chuan, "Sai ram chhuah leh hunah chuan ka thawk ve tawh phawt ang maw le," a ti phei nung nung a. 

Thangi chuan a ṭhiannu hnenah chuan, "Kha, i tlangvalpa chu a lungawi loh hmel kher mai a, chhimbuk sa kham lo an sawi ang mai hmel a put kha le," nui chung hian a ti a. Rozami chuan, "Ka tlangvalpa pawh a nih nek loh saw, chapo si, mi sawtiang saw chu ka ngei zawng tak a ni," a ti a. Tichuan kawtchhuah chu an han thleng a, Thangi chuan a u a hmuh veleh chuan, "Ka u, in va dam em? Sai chal hi tu kah nge?" a ti a. A u chuan, "Dam e, Thansanga kah a nih hi," a ti a. Thansanga hming a han lam lai chuan Rozami lawm lutuk chu a rilru a mit deuh sulh hial a, a han hawi chhuak a, kawng chhak ko aṭangin Thansanga leh Kapkima chuan nui var var chung hian an lo thlir dun reng a, a pan chho ta thuai a, zufang tui tling chu nothei khat ve ve in a han pe a, a vaihlo khu hmui tui tak chu a pe bawk a, Thansanga bula din pahin, "In va dam maw? In thang hlanin ka hak leh ṭhin a, in hlawhtlin hi ka ring deuh reng a ni," a ti a. Kapkima chuan, "Ṭhianpa hi a lunglêng deuh e tih mai lohah chuan kan ṭha e, i chanchin a sawi nasa thei lutuk a, " nui chung hian a han ti a. 

Thansanga chuan, "Zampui, i zu chu a va thlum tui em ve aw! I vaihlo lah a khu hmui tui si a, i va han tiṭha em! Kan va thang rei em a, min lo theihnghilh hman hial tawh ang chu ka ti a, ka lo mangang ru hle tawh asin. I hmel ka hmu a, ka harh ta huai mai," zawi deuh tak hian a ti a. Rozami chuan chhan a duh hle na a, an bulah mi dang an lo ding hnai ta hlawm em a, kam khat mahin a chhang thei ta lo va. Zu leh tuibur al an inṭheh zawh chuan pasalṭha Laiawrha chuan, "Khai le, kal i siam leh tawh ang u hmiang," a ti a. Naupang sai chal lu zawn khan hma an hruai a, an hnungah nunauvin an zui a, a hnuhnung berah Pasalṭhaho chu an kal a, kal pahin hlado an chham a :

"Sai lian e, khek chel chul e,

Hming ṭha, Laldanga than nan e.

Val zawng e, an zam zo ve,

Zam lo pathlawi val thang e."

an ti a, silai an kap dur dur reng a, ni suk chen a nihin khua chu an lut ta hum hum a, in chhunga mi zawng zawng chu an lo chhuak a, luhkâ tlangah an rah tup mai a, "Tu kah nge? A ngho a va ṭha kher em!  Kan lalpa chu a lawm dawn mang e," an ti mur mur a. Tichuan sa lu chu lal inah an zawn lut ta a.

 Lalpa Savunga chuan, "E, in va hlawhtling thei maw ? Tu kah ber nge ni?" a lo ti sawk sawk a. Laiawrha chuan, "Thansanga zarah kan va hlawhtling hram a ni e," tiin a lo chhang vat a. Chutihlai chuan tlangaupa chuan zu a rawn sem dan dan a. Lalpa chuan, "E, a nih tak chu! Thansanga zawngin a pa rêng a chhun fuh mai. Kha, in  hahin in tui a hâl awm si a, in pawp pawp rawh u. In sai sa rêp kha han bun khâwm ula, hei upa Hranga hian han sem teh se," a ti a. Lal upa Hrangṭhiauva chuan Lalpa sarêp tûr, anniho ei tûr leh tlangaupa, thirdengpa chan tûrte a han sem zawh chuan inang ṭheuhvin ramvakho chu a han sem leh a. Tichuan mahni in lamah hlim takin an inphur hawng ta a.

BUNG -8 NA

THANSANGA LEH ROZAMI AN TLAN DUN

Zanriah ei hun lai a ni a, Thangvela chuan an chhungkuaa chawhlui an kil kim ṭhap laiin hetiang hian thu a rawt a, "Thansang, i rualpuite pawh nupui nei lo reng an awm ta lo. I nu leh pa pawh kan lo upa ta a, kan damlai ngeia nupui i neih hi kan duh a ni. Rozami nen hian hei leh chen hi in lo inzui ve ta a, tlangval laka a rinawmzia te, a taimakzia te pawh i hria a, hei hi fa mova tan ka it ber a ni a, hnawn hmasak ber nan han hmang phawt ila a ṭha ang e," a ti a. Thansanga chu a lawm ru hle a, "Nangnin ṭha in tih chuan in thu a lawm," a ti a, a chaw ei kham  chu a chhuak ta a.

Thangvela chuan pasalṭha Laiawrha leh Val upa Doruma chu palai turin a tir a, an han leng ta a. Rozami chuan, "Ka pute chu eng nge in duh ? Leng ṭhu rawh u," tiin ṭhutthleng chu a lo pe sawk sawk a. Doruma chuan, "A...kan lo bak chhe len vel mai mai a nih hi," a ti a. Titî khawchang eng emaw an sawi hnu chuan Doruma chuan an kal chhan chu a sawiṭan ta a, "Hei, in nula Rozami hi Thansanga tan kan rawn dil chawt che u a ni. Dochhum khaw nula zawng zawng zingah hian Thansanga hian Rozami hi a duh ber mai a, khaw dang reng reng hawi thei mawlh si hek lo le, sum leh pai te chu kan neih lohzia lah in hai lo va, phu lo teh che u mah ila, kan duh êm si che u avangin, 'zah fakah lû chhum suh' tiin in khawngaihna kan rawn dil ngawt mai che u a ni," a ti a.

Rozami pa chuan, "In rawn ti tak tak te a nih chuan keini tak kan lawm ang chu. Kan ṭawng tukhaw huatthu ni suh sela, kan khaw tlangval zingah na na na chuan Thansanga aia thlannahawm hi an awm chuang hleinem. Naktuk zingah kan chhungkua pawh kan lo inrawn ang a, kan nula pawh kan lo bia ang e, min duh phawt chuan kan inrem ngei ngei ang," a ti a. Tichuan Doruma te chu lawm takin an chhuak a, Rozami pa ṭawng zawng zawng chu Thangvela an hrilh a, ani pawh a lo lawm em em a, "Naktip zanah an thu in han ngai leh a ni ang chu," a ti a.

A tukah chuan Rotata chuan a hmangaih êm êm Rozami'n inleng a neih thu chu a lo hre thawi ve a, a mangang ta êm êm a, Rozami betu lah chu a huphurh ber mai Thansanga a lo ni leh nghal, a chaw ei pawh a tui thei tawh hek lo. A mangang awm ngaihna hre lo chu, silai puin amah chauhvin a ramvak a, khawi lam nge a pan tih pawh ngaihtuah lo chuan hmalam pan chuan a kal ta ngawt ngawt mai a. A mitthlaah Rozami leh Thansanga hlim taka an han inchhaih nui her her tur te chu a han hmu a, a tawt mup mup mai a ni. A rilru chuan, "Sai leh sakei a kah chinah khan mi tlaktlum khalh ta em ni dawn chu le ! Aw, zawlaidi an tih hi han chhar tehhlauh ila, Rozami ka eitir ang a, awm hle hle thei lo khawpin min ngaizawng mai tur hi a ni a !  ' ti tein a ngaihtuah thul, zawlaidi lah chu vana rah an sawi ang maia vang a ni si a. A chang leh, "Rozami ka neih theihna tur a nih dawn phawt chuan eng pawh ka ti mai a ni ang chu," a han ti leh sup ṭhin a, Rozami chu midang tan a phal thei hlawl lo a ni ber e.

Ni hnih hnuah chuan Thansanga palaite pawh chu Rozami te inah chuan an han leng leh a, "Tunah chuan chhungkua pawh in lo inrawn zo tawh chawk ang a, min khawngaih thei hram dawn awm em?" an ti a. Rozami pa chuan, "Inrawn tawh e, Rozami pawhin 'in thu thu a ni ang chu' a ti a; mi dang lah hian kan remti tlang em em hlawm a. Thangvela te chhung zawng, mi thluak nem chhung an ni a, kan nula hi a âin a thinchhe nasa si a, anni khuan min lo duh derte a nih chuan, a mualpho lohna ber niin ka ring a. Tunah hian zawl thu thlun ngheh nghal mai leh inneih zu tur sak nghal pawh kan lo rawt ru zo diam tawh a, mahse a nu hian 'buhseng zawh lamah law law i ti mai ang u' a ti ve mauh si a, buh te han seng zo te te phawt ila, inneih pawh kan puahchah thei mai ang chu," a lo ti a. Doruma chuan, "Aw le, in thu a vawt ṭha hle mai a, min lo khawngaih duh dawn awm takin in lang a, min tithlamuang ngei mai. Ni e, buhseng zawh lamah chuan a rang lamin kan tifel tawh a ni ang chu," a ti a, an chhuak leh ta a. Thu awmzia chu kim takin Thangvela te chhung chu an hrilh vek a, Thangvela pawh chuan, "A ṭha a lawm, keini lam pawh buhseng zawh hma chu kan buaiin kan inpeih hman bik nang," a lo ti ve a. 

Ni thum lai a ni ta, Rotata chu chaw pawh ei peih lovin khumah chuan a mu chawrh chawrh reng a, a chang leh a han hui leh pap pap ṭhin a, a nu chu a mangang em em a, "Taia, harh teh, chaw hi tlem tal ei han tum teh. Hei buhhâwp ka chhum a, artui pawh ka chhumsak che hi, tlem tal ei han tum teh," a ti a. Rotata chuan, "Ka nu, ka ei châk lo ve," tiin a chhang a.

A nu chuan, "Chuti ringawt te chuan rilṭamin i thi mai ang asin. Chaw i ei lohna a rei tawh lutuk. Ei tum hram hram rawh khai," a ti a. Rotata chuan, "A nih khawi maw artui chu ka lo ei ang e," a ti a.

A nu chuan artui kheh sa chu a lo pe vat a, Rotata chuan pum khat chu a han ei zo thei hram a, "A tawk e, a dang kha chu ka ei peih tawh lo," tih pahin a mu leh ta a.

A nu chuan, "A engti zaizia nge maw hetia i awm tak mai le ? Taia, rilru natna i nei em ni ? I nu hi engkim min hrilh vek ta che, ṭanpui theihna che pawh ka nei maithei a sin. Khawnbawl upa min fapa meuh hetianga awmtir tu che hi tunge min hrilh teh ? Ka thin hi a ur em mai, engkim min hrilh vek rawh, i damna tur chu eng pawh ka ti zel ang," a ti a. Chutah meuh chuan Rotata pawh chuan zep nei hlek lovin engkim mai chu a nu hnenah chuan a sawi ta vek a. Rozami a hmangaihzia leh a ni (Rozami'n) a duh ve si loh dan te, Thansanga nena inneih an tum thu te thleng chuan a hrilh ta vek a, "Ka nu, Rozami hi ka neih loh chuan Thangzawra ang mai khan lunglengin ka thi ve thei ang," a ti a, a nu chuan, "Ka rin ang chiah a lo nih chu, Taia, lungngai reng reng suh, i pa hnenah engkim ka hrilh vek ang a, a nin tih dan tur a hre em em ang," tiin a fapa chu a han ṭawng thlamuan a. Rotata pawh chu a rilru a nuam ta huai a, ngaihngam takin a muhil ta siai siai a.

Thangthuia chuan a fapa nat chhan a han hriat chuan a rilru a buai ve khawp mai. Mahse a fapa dinhmun a han thlir chuan kawng dang awm theiin a hre bawk si lo va, a khawnbawl pui Upa Ruala leh Upa Khuanga te chu palai turin a tir ve ta chawt mai le.

Rozami pa pawh a rilru a buai ve map mai. Thansanga te palai kha ṭawngkam ṭhain an lo thlah tawh bawk si a, khawnbawl upa fa han hnar lah chu harsa a ti ve bawk si a, chutih nak alaiin a nupui lah chuan, "Khawnbawl upa min chhung khat laina hnai nih theihna hun remchang a lawm," tiin Thansanga palaite laka an thu lo thlun tawh chu zuk leh mai turin a lo nawr ve sek mai si a. Chu mai a la ni hleinem, an lalpa chuan Rozami pa chu kovin, thiam tak maiin a han vehthlem a, a fanu chu Rotata a neih tir phawt chuan khawnbawl upa a dah a tum thute hial a sawi takah chuan Rozami pa pawh a ṭang zo ta ngang lo va, an thu hmasa chu zukin Rozami chu khawnbawl upa min fapa nei tur chuan a duhlo chung chungin an nawrlui a, palai lokal leh hmasak berah man leh mual thlengin an lo inrem fel ta vek a, inneih hun pawh a ruat chawp ta chuk chuk mai a ni.

Hetihlai hian Thansanga chu buh sengin a ramriak daih a, buh seng zawh veleh a nupui nei mai tawh turah inngaiin a hlim ru veng veng a, ngaihṭhatlohna engmah a nei lo a ni. 

Ni khat chu, thlamah a ṭhut hah chawlh laiin a ṭhianpa Kapkima a rawn lang hlawl mai a. Thansanga chuan, "E, ṭhianpa, lokal teh, nangni zawng in chhung rual bawka in seng zo dawn tawh ang chu maw?" a lo ti nghal vat a. A ṭhianpa chuan, "Nia, kan zo fel thei ṭep a ni mai e," a ti a, an ngawi dun leh ta vang vang a. Chutah a ṭhianpa bawk chuan, "En teh ṭhiana, Rozami'n min rawn tir a ni," a han tih chuan Thansanga chuan, "Chungte chu sawi vat tur che a lawm, eng thu nge a han chah che a?" nui chung hian a han ti a.

Kapkima chuan, "A hrilhtu che nih pawh a nuamlo duh khawp mai. Englo a nia, Rozami pa te khan an thu kha an zuk leh a ni awm a, kan khawnbawl upa min fapa nen a innei turin an ti leh thut si a ni awm e, naktip mai khi an inneih hun tur chu a nia, Rozami mangangin 'i ṭhianpa zuk hrilh mai teh, a ṭul chuan khaw danga tlan dun mai pawh ka hnial lo' a tia, chumi rawn hrilh tur che chuan ka rawn kal vang vang a nih hi. Rotata te chhung pawh an inbuatsaih nasa khawp mai, ran lu kima tih an tum a ni awm e," a ti a.

Thansanga'n a ṭhianpa thusawi a hriat chuan mak a ti ngang mai a, han awih loh ngawt thu lah a awm bawk si lo. A ṭhianpa hnenah chuan, "Ṭhianpa, a va mak dawn ve le, Pa Kunga(Rozami pa) te chuan chuti maiin an thu an sut leh duh dawn em ni le?" a ti a. A ṭhianpa chuan, "A, kan lalpa khan khawnbawl upa a dah a tiam deuh a ni awm asin. Rozami phei chuan thih ai pawhin a hreh zawk ang chu. 'Thansanga khan min hmangaih takzet a nih chuan khaw dangah min tlanpui mai rawhse' a ti hial a sin," a ti a. 

Thansanga rilru chu a buai hle mai. Mi nupui tur han tlanbo pui ngawt chu ni theiin a hre bawk si lo, mahse Rozami'n midang a nei tur a han ngaihtuahin hrehawm a ti bawk si a, a ṭhianpa hnenah chuan, "Ṭhianpa, rilru a va buai duh ve aw ! Engtia han tih chi nge maw ni dawn le ?" a ti a.

Kapkima chuan, "I tlanpui mai loh chuan Rotata nena an inneih mai a ngai dawn tihna a nia, lo innei ta se hrehawm i ti leh hle si lovang maw ? Kei chuan tlanpui mai la ka duh zawk daih," a ti a. Thansanga chuan, "Khawi lamah nge maw ka tlanpui chuan ang le?" a ngaihna hre lo tak chung hian a han ti a. 

A ṭhianpa chuan, "Khiangzo khuaah zuk tlanpui ta mai che, chutah chuan ka putea te pawh an awm a lawm. An lalpa chu Sangtuala a ni a, lal fel tak a ni nghe nghe asin," a ti a. 

Thansanga chuan, "Khiangzo khua chu Khawthlang lama awm em ni ? Kan khua aṭang hian engtia hla nge ni reng reng ?" tiin a ṭhianpa chu a han zawt a. A ṭhianpa chuan, "Kan khua aṭang hi chuan zan sawm lai kal a ni ang," a ti a.

Thansanga chuan, "Tlanpui chu ka hreh hauh lo mai a, mahse ka nu leh pate hi engtin nge ni ang ? Anmahni ngawt chuan ka kalsan thei dawn si lo," a tih chuan a ṭhianpa chuan, "Ṭhianpa, i nu leh pate hi chu ngaihtuah du reng reng suh, kei ka awm a lawm. I zuk inben bel fel hunah duh leh i la rawn hruai leh mai ang a," a han tih leh zel takah chuan Thansanga pawh chuan Rozami tlanpui mai chu a tum ta a. Amaherawhchu, a nu leh pate biak hmasak phawt a tum a ni. 

Zanriah ei hunlai vel takin Thansanga chu khuaah chuan a lut ve chiah a, mi hmuh a duh loh avangin a fimkhur hle a, a thim lai zel chuhin an in chu a thleng ta hlawl a. A nu leh pa bakah a ṭhianpa Kapkima pawh a lo awm a, a ṭhianpa chuan an thil ruahmante pawh a lo hrilh vek tawh nghe nghe a ni. 

A nu leh pa pawhin rem an lo tih pui viau nghe nghe a, mahse Thansanga a han kalbo mai tur erawh an huphurh deuh tih chu an hmelah pawh a lang thei  hial a ni. Thangvela pawh Rozami pa te leh an lalpa thiltih danah a lungawi chiah bik lo reng a, a inthamlohthlak a ti ve deuh a ni. 

A ṭhianpa remruat angin zaninah la la hian Rozami chu a tlanpui ang a, a theih hram chuan khua pawh hel zel tura tih an ni. Kapkima patea te chenna hmun Khiangzo khua chu an panding ngat ngat mai dawn a ni. Kapkima hian Rozami hnenah pawh an thil ruahman dan engkim a lo hrilh ve vek tawh nghe nghe a, zana chhuak thei mai tura lo inbuatsaih turin a hrilh thlap tawh a ni.

Zanlai ar khuan hma hretin Thansanga leh Rozami pawh an khaw kawtchhuahah chuan an ding dun vang vang tawh a, an khua chu engtikah nge an hmuh leh dawn hriat ni hek lo le, atawp nan ti niawm fahranin an thlir leh vawng vawng a, tichuan zanthim hnuaiah Dochhum khua leh an nu leh pa te, an ṭhiante chu engtikah nge kan hmuh leh ang ti rilru neuh neuh chungin an chhuahsan ta a ni.

BUNG - 9 NA

Ni thum zet mai an kal hnu chuan Thansanga te pawh chuan an khua chu an hlat hle tawh a, Bungzung khua helin, Fanai lal Darbuta khua, Hmunzo an hel leh zet hnuah hriat loh rampalailengah khawthlang lam pan chuan an kaldun leh hnak hnak a, an eitur ken ang ang te pawh an eizo tawh a, kawng laka hnahnem leh theirah an hmuh ang ang te chuan an inhnangfak mai ṭhin a ni. Thansanga chuan chuti tak maia a nupui a han tihrehawm ta mai chu hrehawm a ti ru hle ṭhin a, mahse Rozami chu nu sehhel ve tak mai hi a ni a, a pasal rinai daihin a tuar pawh a chhel zek a ni. 

Chutia khawthlang lam pana an kal zêl lai chuan, ni khat chu khaw pakhat hi an hnaih ta hle mai a. An awmna hmun aṭang pawh chuan âr khuang te leh vawk ngêk te a hriat theih tawh a. Se chal kiu rul rul te pawh an hria a. Khua chu an pawh dawn nge an hêl zawk dawn tih an ngaihtuah dun a. Rozami chuan khuaa han luh rawih chu a hreh ru ang reng hle mai a, mi an lo sual viau phei chuan râl hmuhin an lo hmu daih thei a ; a nih loh leh sal atan te pawh an lo man daih thei si a. Thansanga chuan, "Tunah hian hei leh chen hi chaw mumal pawh ei lovin kan lo vâkvai ta a, kan kalna tur lah a la thuiin, kan thleng zo angem tih pawh hriat ni suh. Khuaah sawn va lût chawt mai ila, bâwihah an duh leh min lo hmang ang a, han hahchawlh rêng reng rih pawh a hun e," a ti a. A nupui pawh chuan, "I thu thu a lawm, nangin ṭha i tih apiang chu ṭha ka ti e," a ti a. Khuaa luh chu an ti thlu ta a. 

Khua an han lût tur chu an zum dun hle mai a, an thawmhnaw lah a ṭet phing pheng tawhin, an lang pawr hle tawh mai bawk nen, Dochhum khaw nula leh tlangval hmelṭhaa an sawi huai huai ṭhin kha an ang ta lo hle reng a ni.

Khawchhung chu a lo reh deuh ṭhuap mai a, veng  tawn tirha putar pakhat, hnang lo hlai dalh dalh lam chu panin, "In khua chu an va reh ṭhep ṭhup ve, ka pu, in khaw hming hi eng nge ni ?" tiin Thansanga chuan a han zawt a. 

Putar chuan a hnanghlai lai dah meuhvin Thansanga te pahnih chu a han melh dun vang vang phawt a, chutah muang cherh chawrh tak mai hian, "Kan pasalṭhaten sakei huai an zim a, a sakeia tihlum mang si lovin mi pahnih ngawt mai an inseh tir a, lalin lamah an kalkhawm ta hlawm a nih kha. Kan khaw hming chu Zopui a ni a, kan lalpa chu Ngurliana a ni e," tiin a han chhang a. Thansanga chuan, " E....a ni maw," a ti a. Putarin, 'Zopui khua' a han tih chiah khan Thansanga chuan thil hriat chhuah a nei nghâl a, chu chu, Zopui khuaah hian a pa unaupa Thangvunga awm thu a ni. A pa khan a patea chanchin hi a lo hrilh ve fo tawh ṭhin a, a hunlai chuan khaw khat pasalṭha chhuanvawr ber pawl a ni ve hial a ni. Tunah chuan lal khawnbawl upaah a ṭang tawh nghe nghe a ni. "Ngah nge maw ka pa khan he ta kal tur hian min hrilh mai loh le aw.." a ti rilru hial a, mahse an kal tur kha an hmanhmawh êm avangin a theihnghilh a nih te pawh a ring ta zawk a. Tichuan putar chu lawmthu te an hrilh luam hnuin an kalsan leh ta a. An kal liam hnu thleng chuan putar chuan a thlirzui vawng vawng a, 'mi huaisen tak chu a nih dawn kha, a mitmengte reng reng kha, hlauh  chu a neih vak hmel loh a ni' a ti rilru neuh neuh a.

Venglai lam, lal in tual an va thlen chuan mi an lo bawr luih luih a, tlangvalhote leh pasalṭhahote chuan fei te, silai leh chem te an lo keng fur mai a. Mi hliam an zàwn chu Lal tualah chuan an nghat a, an lo kil luai a, chutia Thansanga ten lal tual zawl lam an rawn pan chu an lo hmu a, an rawn thlir phei ṭhuap mai a. Thansanga chuan iptepui akin, silai a pu zân mai bawk a, a bulah chuan Rozami, thawmhnaw ṭet hniang hnuang nena inthuam, pawr phing pheng mai chu zak awm tak hian a kal ve bawk a. An lo hnai zêl a, Thansanga chu a palianin a huaisen hmel kher mai bawk a, nula chu sawi loh tlangval leh paho hlei hleiin an lo hmu duh a. A bula hmeichhe lo kal ve chu mak tiawm takin an lo thlir a, Rozami hi a pian a nalhin, a ngo paw deuh chêk mai si a, an awmna bul arawn thlen meuh chuan mit tla dawn dawn hian an lo thlir vawng vawng hlawm a.

Lal tual zawl an rawn thlen chuan tlangval pakhat hnenah chuan, "Engtizia a, in va bial nasa luih luih ve ?" tiin Thansanga chuan a han zawt a. Tlangval chuan, "Hei, kan khuaah hian saei huai a awm a, sial leh vawk tam tak a seh tawh a, nimin piah mai pawh khan kan khaw pa pakhat ramkal chu a lo sehhlum der mai bawk a, vawiin hian kan zuk hual a, kan vanduai asiam a ni ber ang chu, mi pahnih ngawt kan inseh tir ta mai a, pakhat phei chu a ringruh a tliak nghe nghe a ni," a ti a. Chutia an inbiak lai chuan lal upa pakhat hian, "Kha, tu khua nge in nih le ? Ka hmuh hnu niawm taka ka hriat che chu le. Helamah hian rawn chho teh u," tiin a rawn au va. Thansanga te pawh chu lal in lam pan chuan an chho dun nghal a, an kal pelh tawh te chuan an la thlirzui vawng vawng zel a, 'pasalṭha huaisen tak zawng a nih hmel e' an ti rilru ṭheuh hlawm a ni.

Thansanga te chu leikapuiah chuan an han chuangkai ve a, chuta lo awmhote chuan an lo thlir ṭhap hlawm a. Rozami chu zak awm fe hian a pasal hnungah chuan a ding a, Thansanga chuan Dochum khua aṭanga rawn tlan an nih thu leh, Khiangzo khaw lam pan zel an tum thute a han hrilh a, zan hnih khat lek an khuaa riah a dil zui nghal a.  

Thansanga'n, "Dochhum khua aṭanga rawn kal kan ni e," a tih chiah khan anmahni rawn ko chhotu, lal upa chu a phu deuh zawk a, chiang taka Thansanga en chungin, "Dochhum khua aṭanga rawn kal in nih chuan pasalṭha Thangvela kha in hre chawk ang chu maw ?" tiin a rawn zawt ta chawt a. Thansanga chuan, "Hria e, ka pa alawm," a han ti zet mai chu, chuta lo awmho chu an phu chiang hlawm kher mai. (Pasalṭha Thangvela hi a hunlai chuan a hmingthang hle mai a, Zopui khuaah pawh hian hun eng emaw tichen chu a lo zuk khawsa ve tawh ṭhin nghe nghe a, mahse khawchhak Pawi râl do turin an lalpa remti lo chung chungin a pem lui ta a ni. Zopui khua hi a tlawh leh ta lo vang vang a, mahse hun leh kum tam a liam hnuah pawh Zopui khua chuan Pasalṭha Thangvela chanchin hi titî tui berah an la nei fo va, naupang zawk te kiangah Thangvela huaisenzia leh chakzia te chu thawnthu ang maiin an la inhrilh chhawng fo ṭhin a ni.) Lal upa chuan Thansanga chu rawn hnaih vatin, "Pasalṭha Thangvela fapa i ni tak tak maw ? Hm.... ka hmuh tirh che khan ipa ka hmu ta mai emaw ka ti hial reng a sin. Kei hi i pa unaupa Thangvunga ka ni e," tih pahin Thansanga darah chuan a han beng thak thak a, an lalpa leh a khawnbawlpui te hnenah chuan, "Hei hi ka unaupa, Pasalṭha Thangvela fapa Thansanga a nih hi," tiin chhuang tak maiin a han sawi a. An lalpa chuan, "A pa a chhun hle tak mai a, a hmelhmai leh pianhmangah pawh pasalṭha Thangvela chiah chiah kha zuk nia," a lo ti ve charh charh a. 

Lal upa Thangvunga chuan, "Thansang, Khiangzo khuaah chuan kal duhlo mai rawh u, hetah kan bulah in khawsa ve dawn nia, khawnge i nupui chu ka han chibai ve nghe nghe teh ang," tih pahin Rozami chu a han chibai a. Lalpa pawh chuan, "Thansang, Zopui khuaah hian kan lo lawm a che u, hetah zawng in him ngei ang, thlamuang takin in awm dawn nia," a ti a. Thansanga chu a lawm rilru kher mai. 

A patea'n, "Thansang, kan inlamah i phei phawt ang u hmiang," a han tih chuan Thansanga chuan, "Ngawiteh u, in sakei sual awmna vêl chu min zuk kawhhmuh ula, ka zuk bei ve chhin teh rêng ang e," a ti a. Midang chuan makti tak hian an lo en nghal ṭhap a, Lalpa chuan, "Tunah chuan ni lo ve, in rawn kalna a hla ropui si a, chawl hahdam phawt rawh khai, naktuk lamah kan hual ṭha leh ang a, tah chuan i duh leh i tel ve dawn nia," tiin a lo hnial a.

Thansanga chuan, "E, mipa alawm kan nih le, ka chau lul lo mai, naktuk kan nghah chhungin eng nge lo thleng dawn tih hriat ni suh, vawiinah ngei kan tihlum tur a ni dawn lawmni ?" a han tih takah meuh chuan Lalpa chu a nui ta vur vur mai a, "Thansang, i pa zawng i chhun kher mai, tlangvalho khan hei kan pasalṭha hi sakei huai awmnaah khan zuk hruai rawh u le," a ti ta a. Thansanga chuan a nupui hnenah chuan, "I duh leh ka patea te hnenah chuan i lo va phei mai dawn nia," a han ti a, Rozami chu a lo bu nghat a. 

Hmunzo khaw pasalṭha Râlaia chuan hma hruaiin Thansanga chuan a dawt a, an hnungah tlangval ṭhahnem tak hian an zui bawk a. 

Sakei sual awmna hmun chu an zuk thleng ta ngei a, a lo pe deuh hen hun hlawm a, khawi maw laiah chuan thisen far te pawh hmuh tur a awm nual a, pasalṭha Râlaia chuan, "Kan hliam nual tawh a, a nelawm tawh lo teh mai a nia, " a han ti sup a, Thansanga erawh chuan, "Hetah hian lo awm ula, keimahin ka va bei ang e," tih leh an chhanna pawh nghak lo va kal  chu a rual ta nghal a. Tlangvalho chuan mak an ti kher mai. "Mikhual leh nghal si, engtia mahni chauhva beih tum ngam nge maw a nih le ?" an ti nak nak hlawm a. Ṭhenkhat chuan, "Sakei hliam hlauhawmzia a la hrelo te pawh a ni mahna," an lo ti ve bawk a. Chutah pasalṭha Râlaia chuan, "Pasalṭha Thangvela fapa Thansanga a nih kha," a han tih takah chuan an 'e..' dual hlawm a. Pasalṭha Thangvela fapa a nih ngat zawngin sakei huai eng anga hlauhawm pawhin an ngam kher lovang le, an ti ta hial hlawm a.

Thansanga chu a han vâk kual a, sakei tawm duhna àwm lai chu a han chhui vêl a, hmun khatah chuan hnim pal thlûkna deuh sal hi a va hmu a, a han en chian chuan sakei hnu zawng a ni ngei mai. A han chhui leh deuh va, kawrte lamah a hnu chu a chhuk a, kawrte a zuk thlen chuan a hniak pawh a lo lang kuau mai a, a hniak aṭang chuan sum ruk ai chuan a te lo tawp ang tih pawh a hre thei nghal mai a. Kawrte kamah sakei chu a per kai a, a chhak lawk a luangbawn pik hmun chu a pan a ni tih a hre mai a. A han hel kual a, mahse sakei chhuahna hnu awm a hmu lo va, tah chuan fimkhur tak chungin luang pik, hlam sawmhnih bial dawn lai mai chu a han hel kual leh pawp mai a, sakei chhuahna hnu a awm em tih a fiah duh a ni. A luhna chu a awm a, a chhuahna erawh chu a hmulo thung a, "Hmm.......he luang pikah hian a tawm a nih hi, chhak lam pangah ṭan la teh ang," a ti rilru a. Chhak lamah chuan a inher kual chho leh a.

Lungpui pakhat behchhan chuan ṭanhmun a han siam a, a silai pawh chu a han en nawn leh vek a, a inpeih ta maw tihah chuan a bula lung chu a han chhar khawm a, luang pik chu a han ṭhawng zawt zawt mai a, sakei pawh chuan a tawmna lai chu an rawn hre chhuak ta ngei a ni tih hriaiin, lungawilo zet hian a rawn rûm ta ngul ngul mai a, chutah Thansanga chuan lung lian ṭha leng lawng tak hian sakei rûmna lai chu a han deng leh ta siah mai a, chu zet zawng, sakei pawhin a tuar ta lo a ni ang, a thinrim chuan Thansanga awmna lam chu a rawn pan ta chheu chheu mai le. Thansanga pawh chuan inring takin sakei chu a lo nghak reng a, rairuang pik kar aṭang chuan sakei lian êm êm mai, 'sai râl' an tih ang chi ngei mai kha a rawn chhuak ta zûl zûl mai a, Thansanga a han hmuh chuan thinrim takin a han ngur leh chhur chhur a, chutah zuan tuma a tin chhuah ṭhu chunga a mei a han tihkhawng lai tak chuan Pasalṭha Thansanga pawh a awm mai mai bik lo, a silai chu a lek phe zauh a, a silai hmawr dêt chhuah zawr rual chuan Keipui chu a tawm chuih a, a ke hnung lam leng deuh uih uih chungin a thaw sûk sûk a, tumthang hnah tla ang maiin a mu zawi ta zûn mai a ni.

Rang mangkhenga a silai thun pahin Keipui darah chuan a ke lehlam chu hlangin -

"Kâwl khi e, êng hlah se law,

Vâlpa ka kal lai ni a chhuak e,

Kâwl i e, sa bawih le maw,

Mal za e, tlun lang e;

Kan rûn an e," tiin.

Sahrâng hlado chu a chham ta vau vau mai a. A thâwm hriaiin Pasalṭha Râlaia leh tlangvalho chu an rawn tlan khawm nghal vat a, "E khai ! A va han lian teh reng em !" tih pahin Pasalṭha Râlaia chuan Thansanga Sakei kah chu a han bel chiang vat vat a, amah vek chuan, "Pasalṭha nge nge tluk loh rim i nam e, i pa zawng i la rawn khum dawn chiang khawp mai," tiin Thansanga chu a han fak vei luam a. Thansanga erawh chuan, "Ka vannei mai mai chauh a lawm," a ti duh lek a. 

Sakei zawnna tur chu an han siam zung zung a, khaw lamah chuan an zawn chho ta a, kawtchhuah an thlen chuan hlado an chham leh a, chutah silai an han lawn ri leh ulh ulh mai a, khuaah chuan Sakei chu an zawn lût ta a. Thansanga chu a chungah chuan an chuantir a, an rawn haw haw phei mup mup mai a, Lal tual an lo thlen chuan mipui an lo tlim hmur tawh a. Sakei chunga chuang Thansanga chungah chuan mipui mit a fu ṭhup mai a. Mikhual va mai si, vawiin a rawn thleng ve chauh leh nghalin a an khaw pasalṭhate paw'n an thah theih loh Keipui chimawm zet mai a han that thei mai  chu an ngaisang êm êm ringawt mai a ni.

Lal tual zawlah chuan Keipui chu an han nghat a. Thingtuai kawkalhin an kam ding ûr mai a. A kâ chu an kap âng bui bawk a. A lian kher mai bawk a, upaho pawhin, "Sai ral an tih ang chi kha a nih dawn hi," an ti hlawm a. Chutihlai chuan Zopui khaw Lalpa chu leikapui sangah rawn ding chhuakin, "Aw le, hei kan hmuh leh hriat ṭheuh angin, kan khaw ti ralmuang lotu ber mai chu a lo thi ta a, a thattu hi ṭhenkhat chuan kan la hre kher lo maithei a ni," tih pahin Thansanga chu a bula ding turin a han hui zoh a, Thansanga chu Lal bulah chuan a han ding vang mai a, Lalpa chuan sawi chhunzawm lehin, "Tuna in hmaa ding hi Zopui khaw Pasalṭha tia kan sawi fo ṭhin, Thangvela fapa, Thansanga a nih hi, vawiinah kan khua an rawn lut ve chauh a, kan sa sual leh chimawm ber mai chu a rawn tihlum nghal pang mai a, a chungah Zopui khua hian lawmthu sawi kan ba nasa hle a ni. Naktukah Thansanga te lawmna ni pah fawmin Sakei lu hi ka se chalin ka ai dawn a, tumah ramkal loh tur a ni ang," a han tih meuh chuan mipui chu lawmin kut an beng dur dur a.

..............................

Dochhum khuaah ve thung chuan 'Thansanga leh Rozami an tlan dun' tih thu chuan khua a khah rang kher mai. Rotata pawh a thu hriat avanga thinrim mitmeng sen rum chungin Thansanga te in lam pan chuan a kal nghal a, kawngkhar han nem hawn ṭhuai pahin, "Khawiahnge mi dawihzep Thansanga chu a awm a ? I han inchapchar law law teh ang," tiin a inhrosa kuk kuk nghal a. Pasalṭha Thangvela chuan, "E khai, tlangval, zahngai, zahngai, keini pawhin an kalna lam kan hre bik hauh lo mai, tiin aw damm thluam hian a lo chhawn a. Rotata thinrim chuan, "I fapa in ka nupui tur a rubo a, chuti chung chuan kei hian inchungah zah ka ngai ang maw ? Vawiinah la la hian ka nupui tur hi a hmel ka hmu ngei tur a ni, ka hmulo a nih chuan nangmahni hian in tuar ngei ang," a ti leh ta khur khur mai a. Chutihlai chuan a hnunglam aṭang hian aw dam diai mai hian, "Engtizia a, putar hmaa inhrosa kuk kuk nge maw i nih chu le ?" a rawn ti a. Rotata chu a inher vat a, amah rawn betu chu Kapkima a lo ni a. Rotata inhrosa thawm hriain Thansanga te in lam hi a rawn pan vat a lo ni awm e.

Rotata chuan thinrim zet chung hian, "Nang michhe bal al liak mai mai khan enge i lo sawi ve a ? Lo ngawi chipcham rawh," a han ti nghut a. Kapkima chu a sa ta zak mai le, "Ka duh duh ka sawi ang, nang khawnbawl upa min fapa satliah ve mai mai hi ka hlau hleinem che," a ti ve ta siah mai le. Rotata thinrim lutuk chuan, "E.. e..e...i mi han tihdan vei chu," tih leh Kapkima chu pan phei a rual ta nghal a. Kapkima lah chuan a lo hlaulo nasa mai si a, "Lokal ta che, i ngam takzet a nih te chuan, " tih pahin tualcharah chuan a han ding kak ta ṭha mai a. Mahse an thawm hriaiin midang an lo tlan khawm thuai a, eng em ti lovin an ṭhelh thei ta hram a ni.

Rotata chuan a ṭhiante sawmkhawmin Thansanga te chu ûmzui a tum ta a, an lalpa chu a thil tum te a va hrilh a, Savunga chuan, "I mi ûm tur hi pasalṭha huaisen tak a ni tih pawh i hre ve tho va, i fimkhur hle a ngai ang. Tin, hei hi hria ula ka duh a ni, inchungah hian eng pawh lo thleng se, nangmahni cho chhuah liau liau a ni ang a, midang in mawhphurh tur a ni lovang. In va kalnaah va fimkhur hle ula, buaina siam hmasatuah ṭang lo hram ang che u," a ti a. Rotata chuan, "Lalpa, buaina siam loh hram kan tum ang e; mahse Thansanga te chu lo va nangching ta ang ila engtin nge ni ang?" a ti a. Savunga chuan, "Chu zawng, nangmahni inkar thu a ni a, nangmahni chinfel tur a ni ang. Inrawlh ka tum ve lo e," a ti ta hmiah mai a. Rotata rindan chuan an lalpa hian Thansanga thahna tur thupek a chhuah a lo ring rilru deuh a ni a, mahse a lo chuti hauh si lo. "A ṭha alawm," tiin lal in aṭang chuan a chhuak ta a. A ṭhiante nen chuan Thansanga te ûmzui tur chuan an chhuak ta hlawm a, an vaiin mi sawm lai an ni nghe nghe a. Bungzung khua an pan ngei ringin chulam chu pan hmasak phawt an tum ta a ni.

..............................

Zopui khaw lalpa chuan a lo intiam tawh ang ngeiin Thansanga sakei kah chu sechalin a ai ta a, a inah chuan nu tar leh pa tar leh Pasalṭhaho chuan nilengin zu leh sa an tlan a. Chawhnu tlangherah chuan sakei lu lam tur chu an inpuahchah a, hlang an phan a, a chhungah chuan hnang tah pum hi an dah a, chu chu sakei vunin an tuam a, chu chu Pasalṭhaho chuan mualah an rawn zawn chhuak a, darkhuang te, kawlkhuang te, chawmkhuang te an vaw ri bur bur a. A zawntute hmaah khan Pasalṭha ṭhenkhat chu sapui tawng turin an ding a, an inralthuam a, tichuan saruang zawntute nen khan intawng angin an innawr tawn hup hup mai a, mipui chuan hmuhnawm ti takin an lo thlir ṭhuap a. Lal Ngurliana leh Pasalṭha ṭhenkhat chu hmeichhe lemah an rawn inchei a, tuibur an zu a, an ham khu sut sut a, hmuithlur a rawn thlur a, sakei a hnuaichhiahzia entir nan hmuithlurin sakei lu-ah a vua a. Chumi zawhah chuan hmeichhe lema incheite chu inchhungah an lut leh a, Pasalṭha incheiin an inralthuam leh a, Lal Ngurliana chuan silai a pu a, kawlhnam a keng a, sakei ruang hma takah chuan a va lam a, Pasalṭhahoten an lo lampui huau huau va, a tawpah chuan Lal Ngurliana chuan sakei hnenah chuan :

"I nuin ka nu a tluk lo, I pain ka pa a tluk hek lo,

Englai mahin ka chungah i leng lovang;

Nang kawng hnuaia i kal leh, kei kawng chungah,

Muvanlai angin ka chungnung zel ang;

Tunah artui kan ei rual ang a, tu ei zo hmasa sa?" a ti a, a ni chuan a ei a, sakei chu sailungvar a barh, artui a ei zawh veleh, "Kei chu ka ei zo ta e, I la ei zo ve lo maw ?" a ti a, a kawlhnam chuan sakei lu-ah chuan a sat ta sawk sawk a, sakei an lam chhung zawng chuan khuang leh dar chuan:

Chhimbu leh peng peng intu,

A lu lam kawng, lu lam kawng,

tiin an lo rem tlut tlut reng a. Tlailamah chuan ruai an ṭheh ta mup mup mai a ni.

Thangvungate nupa chuan fa an neih loh avangin Thansanga te chu indan a phal lo va, a thih hunah pawh a ro engkim khawm turin Thansanga chu a ruat hmiah mai a ni. Chawngkungi(Thangvunga nupui hming) pawh chuan Rozami chu a duat hle mai a, a puan ṭha ṭhate pawh a pe hial nghe nghe a ni. 

Tlaikhat chu zanriah an ei laiin Thangvunga chuan, "Thansang, Dampa ngaw ah i ramvak tawh em?" tiin a han zawt a. Thansanga chuan, "Ka la kal ngai miah lo mai, ka pa, nang i kal tawh em?" tiin a lehzawh hlauh a. Thangvunga chuan, "Kal tawh e le, sa pawh a tam khawp asin, Tumpang ki ṭha tak tak te, Sai chal ngho sei pui pui te pawh an tam khawp mai. Mahse Dampa huaiho saw an chimawm ṭhin khawp a, mi hi an tibuai reng mai a ni," a han ti charh charh a.

Thansanga chuan Dampa ngaw a han vah vel thauh thauh chu a chak ru kher mai. Sa hi a kap hnem ve viau tawh a, tunah hian thangchhuah nan tumpang chiah a hmabak tawh a ni. Dampa ngaw ah chuan a pa sawi ang a sa an tam viau a nih ngat zawngin tumpang chal te pawh a kâp mial mahna. 

A pa Thangvunga chuan, "Tunlai tak hian Dampa ngaw ah tumpang chal ki ṭha zet mai a awm niawmin an sawi a, a fingin kah pawh a har hle a ni ang, Pasalṭha tam tak pawh an beidawng der a ni awm e. Vawiinah Pasalṭha Râlaia nen kan inhmu a, 'Thansanga khan Dampa ngaw a ramchhuah a peih lo maw? A hovin tumpang chal an sawi hi va bei ve chhin ila ka ti mang e' a ti a, i peih ange maw chu le," a ti a, Thansanga chuan, "Ka chak khawp ang chu, zaninah Pasalṭha Râlaia chu ka han hrilh ang e," a ti a, a chaw eikham chuan a chhuak zui ta nghal a.

 Pasalṭha Râlaia te in chu veng daifema awm a ni a, a tlabal ang reng hle a, in bangah chuan salu hi a intar tlar ṭhut hlawm a, Thansanga chuan sumhmunah aw a han thian karh karh a, "In awm maw ?" tih leh luh chu a rual nghal a. Râlaia nupui chuan, "Awm e, lo leng ṭhu rawh," tiin ṭhutna tur a lo kawhhmuh a. Thansanga chuan, "Khawnge in pa hi, a leng chhuak hman e law?" tiin a han zawt a. Râlaia nupui chuan, "A chaw eikham inthiar turin a chhuak lawk a nih kha, a lo let leh ṭep tawh ang,"a ti a. A sawi lai mekin Râlaia inthiar zo pawh chu a rawn lut ve chiah a. 

Râlaia chuan ṭhutna han siam rem pahin, "Thansang, Dampa ngaw a ramchhuah chu i peih dawn em?" tiin a han zawt nghal chawt a. Thansanga chuan, "Peih loh thu a awm nang, i hovin kan va ramchhuak a ni ang chu," a ti a.

Râlaia chuan, "E, i hnung kan zui zawk ang chu le. Kan tlangvalhovin i ho a ramchhuah an chak viau a ni awm a, Dampa ngaw ah Tumpang chal ki ṭha zet mai a awm niin an lo sawi ve bawk nen, i va bei ve chhin hrim hrim ang u hmiang," kan ti deuh a, chutia i peih dawn phawt chuan naktuk chu inbuatsaih nan hmang ila, naktip velah zan sawm riak buhfai nen kan chhuak dawn nia," a han ti charh charh a. Thansanga pawh chuan, "A ṭha alawm, Dampa ngaw ah hian ka la kal ngai miah lo va, sa a tam awm e maw chu le?" a tih chuan Râlaia chuan, "Tam tehreng e le ! Pasalṭha thangchhuah tum tan chuan ramchhuahna hmun atana duhthusam a ni ringawt mai. Mahse Dampa ngaw sawn huai a nei a, an huangtau fu awm a sin," a ti a.

Thansanga chuan, "Huai tih vel mai maiin Pasalṭha kawng a dal thei dawn em ni? A ṭul a nih leh an chenna hmun thlengin kan luhchilh mai ta lawng," a ti a. Zan rei tak thlengin an titî hnu chuan an inmangṭha ve ta a. Thansanga chu Zawlbûk lamah riak turin a kal ta nghal a.

A tukah chuan Pasalṭha ramchhuak turho chu silai mu leh zen buatsaihin an nileng a, Thansanga chu a helhhawlh deuh nge ni zanah pawh a mu ṭha theilo hial a ni.

Zing ni chhuak êng nuam takah chuan, Pasalṭha ramchhuak turho chu kawtchhuah Lungdawhah chuan an ṭhu ther fur mai a, an silaite an tuai hauh hauh hlawm a, vaibel zu lo hmuhtur an awm lo. An zên pai, a hma nia an dente chu a ṭhat leh ṭhat loh enchhin nan an thlanga Khiangpui tar chu an han kap leh ang awrh awrh ṭhin a. Ṭhenkhatin zan lama an mumang ṭhat thu te sawiin hlawhtling ngei dawnin an han insawi khân mek bawk a. Nakinah an thlen kim chuan, Pasalṭha Râlaia chuan, "Khaile nang, Thansang, hring han hnawl rawh le," a ti a. Thansanga chuan khaw lam hawiin silai chu ring zet mai hian a han kap dur mai a, tichuan ram lam pan chuan an kal diah diah a, kal chung chuan an ti ti barh barh reng bawk a, an vaiin mi sawm leh pahnih lai an ni a, inhlimchhuah tham zet chu an ni e. (Hringhnawl hi, Ramhuai lam, khawhring ang chi anmahni zuia malsawmna tibahlah thei hnawhkirna a ni.)

.............................

Rotata te ve thung kha le....

Khatia Thansanga te ûmzui a Bungzung khua an va thlen chuan losul haw pawh a hun ṭep tawh nghe nghe a, Rotata te chu Lal in lamah kalin, an kal chhan te chu a han sawi zung zunga, Bungzung khaw Lalpa chuan, "Chutia a duh ber nena an tlandun tawh a hnu eng vanga la ûmzui ṭalh nge maw i nih chu le? Nang ai thlawt chuan Thansanga chu a duh zawk daih tihna a nih chu. Ka khuaah hian an rawn kal leh kal loh ka hre miah lo va, rawn kal ta pawh nise ka hrilh kher lovang che u, in khuaah nula dang an awm ngang lo em ni?" tiin thamlo leh hnuaichhiah tih hriat fahran hian a lo ṭawngkhum a, Rotatateho chu an thinrim kher mai, mahse an lalpa khan buaina siamlo tura a chah bakah a dinhmun chhe zawka ding an nih hre rengin an insum hram hram zawk a. Bungzung khaw Lalpa lah chuan, "Enge in duh a, in la din khawtlai fo ni, rang takin ka khua hi chhuahsan rawh u, uite rim in nam, inhmel chhe tak kh ka hmu hne tawh teh mai a nia," an tihkhum leh sak a. Thinrim hachang ṭhial ri rap rap chungin Rotata te chu an khawlam panin an kir leh ta hna hna a. An thinrim lutuk chuan phuba lak dan mawlh an zawng a, an vanneih a siam nge an vanduai a siam zawk, losul haw fal pa pakhat hi an tawk nawlh a, engkhaw sawi set set lovin an bawh dawn huk a, a lu chu la in an khaw lam pan chuan an haw ta vang vang mai a ni. He an thiltih rapthlak tak avang hian thisen chhuahna raptlak tak a thleng zui ta nghal a ni.

BUNG - 10 NA

DOSI KARAH HMANGAIHNA

...........................

Rotata ten an khaw kawtchhuah an thlen leh meuh chuan ni pawh a tla dawn suar suar tawh a, an milu hawn chu engtia tihtur nge ni ang, tiin an sawiho nak nak hlawm a. A tira an thinrimnate kha a lo reh tawh bawk nen, rilru fim pu a an thiltih an han ngaihtuah chian meuh chuan an ngui rawih hlawm mai le. Tunah chuan an khua chu leido neiin an siam a ni ta reng mai si a, engtin nge an lalpa hnenah an sawi tak ang le? Buaina siamlo tur khan a chah ngun hle a ni si a, an thiltih chu han sût leh chi ziazang a ni tawh bawk si lo, an rilru a hah tlang hlawm hle a ni.

A tawpah zawng Rotata chuan, "Eng pawh nise, ka kutah dah phawt mai rawh u, ka pa hnenah engkim ka hrilh ang a, a nin kan lalpa hnena sawi dantur chu a hre êm êm ang," a rawn tih takah chuan a ṭhiante pawh chuan, "A ṭha a lawm," an lo tive tliar tliar hlawm a, an milu lak chu kawng thlangah paihin, ngawi rengin khua chu an lut leh ta dam dam a.

Thangthuia chuan a fapa hnenah chuan, "Taia, in va rawn kir leh hma ve, engtizia nge ni?" tiin a lo zawt nghal vat a. 

Rotata chuan, "Pa, Bungzung khuaah khan kan va kal a, Thansangate pawh an kal ngei niin a lang, mahse an lalpa chuan engmah min lo hrilh duh hauh lo mai a, ṭawngkam chhe tak takin min lo ṭawngkhum bakah, 'In khuaah nula dang an awm lo'm ni, hmeichhe pakhat vangin in lalpaho hovin in phi chung a ni maw, ka hmei pakhat hi in hawn duhlo'm ni?' ti tein min ṭawngkhum vak vak a, 'Thih in duh loh chuan ka khua hi chhuahsan thuai rawh u,' tiin min vau zui a, kan thinrim lutuk chuan kan rawn haw lamin an khaw pa pakhat chu kan rawn that haw ta mai a, Thansangate pawh ûmzui ta lo chuan kan rawn kir leh ta vang vang mai a ni," a ti a, Thangthuia chuan a fapa thusawi chu ngun tak hian a lo ngaithla kar a, a rilru chu a buai hmel khawp mai.

A fapa hnenah chuan, "Pawi zawng in va khawih ta ngei a nih chu, Bungzungho chuan an ngawihbopui mai mai hauh lovang le, khawinge, kan lalpa hnenah ka han thlen vat teh ang, chutilo zawng rawlrâl pawhin min rawn bei thut thei reng si a, inralrin a ngai a ni," a ti a, lalin lam pan chuan a chhuak zui ta nghal a.

Thangthuia chuan thiam tak maiin an lalpa hnenah chuan thil awmdan a han sawi a, "Ka fapate chuan pawi zawng an khawih nameuh mai a, mahse i thlavang an hauh vang liau liau a ni tih erawh hriatsak hram ang che. Thamlo leh zahpahlo taka i hming an sawi avang khan an thinrim êm êm mai a, 'in lalpa chuan a nupui chu a khamkhawp meuh nange a, ka hmei zinga pakhat hi ka hawn tir dawn che u em ni?' tiin nangmah thleng thlengin a lo deuhsawh che a ni awm a, anni Rotata te thinrim chu an insumzo ta nganglo a ni," a han ti charh charh a, Lal Savunga chu a ngawi ngal mai a, a thinrim hle a ni tih erawh chu a hmel awmdan aṭang chuan hai rual a ni lo. Chutah muang ban cherh chawrh tak mai hian, "Ka khawnbawl upa min fapa meuh pawh zah lovin chutiang chuan an lo ti ngam a ni maw? Saw Palian lal satliah ve mai mai sawn eng tianga ka hmingte thleng thlenga sawi ri ngam nge maw a nih chu le, ngawi tak rawh, indo an duh a nih leh kan indo anga a ni mai a lawm, Pasalṭha nise kan ngah narawh e, " a ti ta ngei a, Rotata pa pawh chu a thaw huai mai a ni.

....... ...... ........ .......

Bungzung lal inah chuan lal leh upaten thil awmdan an sawiho nak nak hlawm a, Bungzung khaw lalpa, Lal Rivunga chuan, "Hei, nithum zet an rial tawh a, thupha chawi tur tak ngial pawhin lamtham an rawn intir duhlo a ni a, mi an han thamlohzia reng mai hi tawrh har ka ti ta, vawiinah Dochhum khuaah chuan Pasalṭha Mangchhina hovin ka upa min Dawla leh Chawngkhuma te in va kal ang a, ka aiawhin thu tawp in va sawi dawn nia," a han ti charh charh a, khawnbawl upa Dawla chuan, "Ni e, lalpa, an mi tihdan hi enliam mai mai chi zawng a ni hauh lo mai, amaherawhchu, a tu lam ve ve pawh laina nei tawn ve ve kan ni a, kan thu leh hla hi thuruk a awmthei tak tak dawn lo va, kan fimkhur hle a ngai dawn a ni. Lo indo dawn ta pawh ni ila, rawlrala inbei lovin râlpui chauh inbeihah kan ti aniang chu," a ti a. Lal Rivunga pawh chuan, "Ni e, kei pawhin chu chu ṭha ka ti e, midang khan ṭha in ti ve meuh emaw chu le?" tiin a khawnbawl upaho chu a han melh kual hlawm a, anni chuan, "E, Lalpa, a ṭha khawp a lawm, " an lo ti tliar tliar hlawm a, tichuan, tukṭhuan eikham veleh Pasalṭha Mangchhina hovin lal upa Dawla leh Chawngkhuma bakah tlangval chak leh huaisen thlankhawm mi sawmhnih rual zet nen chuan Dochhum khaw lam pan chuan an chhuak ta hlawm a.

Upaho a kal an ni bawk a, an hmanhmawh tehchiam lo va, a karah zan khat riakin, a tuk ni tlangsan hun awm velah chuan Dochhum khua chu an lut ta a. An lokal lai hi tlangval ṭhenkhatin hmuin lal hnenah an thlen thuai a, Savunga chuan a khawnbawl upate chu a ko khawm sawk sawk a, tlangvalho pawh chu inralring turin an hrilh nghal a, nunau pawh an chiai hman hle a ni. Dochhum khaw tlangval rual eng emawzat chu lal inkawtah chuan silai nen an ding ther fuk mai a, an zingah chuan Rotata leh a ṭhiante pawh kha rilru nuamlo zet chungin an lo awm ve a, eng thu leh hla nge an rawn ken an hre bawk si lo, chutih rualin anmahni vang a rawn kal an ni tih erawh an hre chiang hle lawi si a.

Bungzung khaw lal upa pahnihte chu lal inah chuan an lût nghâl a, Pasalṭha Mangchhinateho erawh chu lal inkawtah, Dochhum tlangval rualte ep chiah chuan an ding ve bawk a, an boruak chu lum halh halh tak a ni. 

Savunga chuan, "Ê, kan ṭhenawm upate chu in dam maw? In va hlauhawm ṭhuau ṭhuau ve! Eng thu leh hla nge ni ta ngai?" a lo ti a. Chutah upa min Dawla chuan, "A, hei kan lalin a thinur thu tâwp i hnêna sawi tûrin min tîr a nih hi," a ti a. Savunga chuan, "Ê, a ni tak maw! In khaw pa pakhatin ka pasalṭhate kut a lo tuar a ni tih chu ka lo hre tawh a, in lalpa mîzia lah ka lo hriat sa a ni a; in hmêl hmuh hi ka lo inring sa rêng a ni. "Mahni mai chuan in thu leh hlate chu dawnsawn sual palh pawh a awm thei ang,' ka ti a, ka upate pawh hei ka lo koh khawmtir vek tawh asin," a ti a. Upa min Dawla chuan an lalpa thinur thuchah chu a kip a kawiin, eng mah hmaih awm hlek lovin a sawi fai ta vek a! Savunga thinrim chu a hmaite a sen ṭawn ṭawn a, ngawi rengin a insehruh a, a hmuite chu a phu deuh dat dat a. Upa min Dawla thusawi zawh veleh chuan aw chang deuh khek khawkin hetiang hian a rawn ṭawng chhuak ve ta a.

"Kan ṭhenawm upate chuan in lal ropuia thuchah che u chu in sawi kim na meuh maw? Sawi hmaih emaw, sawi duh loh lai emawte kha in nei rim rem ang e," a ti a. Anni chuan, "Chutiang kan nei lo ve," an ti a. Savunga chuan, "Chutia a khawte zawkin a min cho a nih hrim si chuan le, kan indo poh a niang chu. Dochhum tlangvalte hi cho mai mai chi an nih loh zia chu in lalpa khan a hre chiang hle tawh ta ve ang, engti kawng mahin ngaihdam dil che u kan tum lo ve," a ti a. 

Chutah Dochhum khaw lal upa pakhat Dengruma chu rawn ṭawng chhuak ve in, "Keini khaw hnih inkâr thu chu kan lalte ve vein thu tâwp an siam ta a; amaherawhchu, ka han ti ve ṭâlh teh ang; hei, khaw inṭhenawm mai kan ni a,a khawi lam ve ve pawh laichîn unau, bulbâl inhnai tak tak nei kan ni tawn a. Chuvângin rawlrala inbei lovin râlpui chauh inbeihah i ti ang u hmiang," a ti a. Bungzung khaw lal upa min Dawla pawh chuan, "Keini lam pawhin chu chu ṭha kan ti e," a lo ti ve nghal thuai a. Savunga chuan, "Tunah chuan thu tawp kan sawi ta a, haw vang vang tawh ang che u, tun aṭang chuan inhmel kan hmuhna hmun apiangah che u hmelma enin kan en tawh dawn che u tih hria ula, arang thei ang berin in khaw lam in pan nghal vang vang dawn nia, Dochhum khua hi cho mai mai chi kan nih loh zia chu in hre thuai ang," a ti a. Upa min Dawla te chu lalin aṭang chuan an chhuak ta nghal a, kawt zawlah chuan Dochhum khaw tlangval leh Bungzung pasalṭhate chu an lo la in -ep reng a, Dochhum tlangvalte chuan Pasalṭha Mangchhinamitmeng chu tawrh har an ti kher mai. Pasalṭha huaisen, khual kai phak ngat hi chu an huhang pawh a lo na hle a ni ta ve ang, Dochhum tlangvalte chu a tam zawk anni chungin an hlauthawng ru hle thung a ni. 

An kal dawn chuan Mangchhina chuan, "Tun aṭang chuan lu inlaksak tawn tumin kan inveh tawh dawn a ni a, a ngam fa chuan min rawn ûmzui rawh u," a ti a, an khaw lam pan chuan an kir leh ta vang vang mai a ni. Dochhum khuaah hian pasalṭha zawng an awm ve nameuh mai, heng Pasalṭha Laibata te, Laiawrha te pawh hi mahni tawka kei ka ni in ti ve ngam ngat an ni a, amaherawhchu, tuna an buainaah erawh hi chuan Pasalṭha Laiawrha te hian an kut lek chhuah an tum ve hauh lo mai le. Thansanga chunga an lalpa thiltih danah an lawm tawk lo va, chu lo rengah Rotata te pawikhawihna avang chauha indo tur an ni tih an hriat avangin loh theih loh ah chuan telve tumna an neilo a ni. 

Kapkima tan erawh râl a ṭi ta hle mai. Bungzung nuthlawi Romawii rim tura kal a ṭhulh thei si lo, ahma pawhin Bungzung khuaah hian Thansanga nen a bialnu rimin an lo kal dun fo tawh ṭhin a, tin he khuaah hian a pute an awm bawk avângin a inti khawtual mi ve hle tawh nghe nghe a ni. Tunah erawh an khaw hnih chu an inhmelmak ta si a, a pute pawhin fimkhur turin an hrilh ngun tawh hle a ni. Romawii pawhin a hlauhthawnpui thei hle mai ṭhin a, "U Kim, heti ngawt chuan vanduai hun a la awm ngei ngei ang, kan khaw hnih inkar a ṭhat hma chu inhmu tawh lo ila a ṭha lo maw?" a ti chhuak hial a ni. A ni Kapkima lah chuan, "Engtikahmah kan lalte hi an inrem hlei lawng e, hetia rawn rim fo che ngailo tur hian in ru ve mai ang hmiang, Thansangate tlanna lamah kan tlan ve mai dawn a lawm," a ti a. Romawii chu a rilru a buai ve kher mai, nuthlawi a kara chuti taka amah duhtu an lo awm ve chu a lawm ru êm êm bawk si, Kapkima chu a phulo hliah hliahin a inhria a, tlan dun ve mai pawh chu a duh ve ta rum rum a, mahse khaw danga han tlan daih chu ṭha berin a hre lo va, Kapkima hnenah chuan, "U Kim, zui haw che hi ka hreh hauh lo asin. Lo tlan dun ta pawh ni ila hmun dang pan kher lovin in khuaah ngei min hruai zawk dawn lo em ni?" a tih chuan Kapkima chuan, "Ka duhdan zawk tak a nia lawm, ka hlauhthawnpui vang chauh che a hmun danga tlan rawt ka nia lawm. Kan dinhmun lah heti hi a ni a, palai han intirh na chi lah a ni tawh mawlh si lo, inruk mai hi kawng awmchun chu a ni si a," a ti a, Romawii pawh chuan dik a ti hle mai a, palai rawn tir pawh nise tun ang, an khaw hnih boruak ṭhat loh laite hi chuan inrem chu thil harsa tak a ni ngei dawn si a, a inruktir mai loh chuan Kapkima tan vanduai palh a hlauhawm bawk si nen, chumi zan chuan Kapkima te khaw lam pana tlan dun chu an tum ru dun ta a ni.

......................

Lêng hawn ar pawh a khuang thliai thliai tawh a, Kapkima chu Bungzung khaw kawtchhuahah chuan a ṭhu vang vang tawh a, Romawii chu rawn kal har a ti hle tawh a ni. A chhungten an lo hria nge harsatna dang a nei ta zawk? Chutia a lo inngaihtuah buai hle lai chuan Romawii pawh chu a rawn lang ve ta hlawl a, Kapkima chuan a pan nghal vat a, an han inpawm dun vawng vawng a, Romawii chuan, "U Kim, hei le i hmuh angin zah pawh dawn zo lovin ka rawn zui dawn che a ni a, min lo tihder mai mai te anih chuan ka tan dam pawh a thlakhlelhawm tawh dawn miah lo a nia," a ti a, Kapkima chuan, "Eng aiah chuan nge maw ka han tihder ngawt ang che ni, ka duhzia che hi ka tilang tam tawk hle tawh lo em ni?" a ti a, Romawii chuan a chhang lo va, an inmelh dun vang vang a, chutah Kapkima chuan, "Tirawh, i kal thuai zawk teh ang, min rawn ûmzui hlauh dah ang e," a ti a, tichuan Dochhum khaw lam pan chuan an inzui dun ta hnak hnak a. 

An kal chak bawk a, tukṭhuan ei dawn ṭepin Dochhum khaw kawtchhuah chu an thleng ta hlawl a, lungdawhah chuan an han ṭhu tlandai te te a, kal an siam leh dawn chiah tih chuan silai hi a rawn puak ta ṭhuai a, Romawii chu a ṭe nghal ṭhawt a, chutah leiah chuan a tlu nghal hnawk a. Rang takin Kapkima chuan a han bawihsawm nghal vat a, mahse a hmangaih Romawii chu chhan tlak a lo awm tawh hauh lo mai le, silaimu khan a lung takah a lo verh siah mai hi a ni a, ka pawh chhawn lovin a boral nghal a nih chu. Kapkima chuan a va tuar thiam lo teh reng em, thinrim takin silai rawn rikna lam chu a han en a, mahse tumah reng reng hmuhtur an lo awm hauh lo mai a, chuti nise tu kah nge ni ta ang? Romawii chhungte chuan ama thahah an puh ngei awm si a, engtia tihtur nge pawh hre lovin rilru buai tak chuan a hmangaih Romawii nunna nei tawh miah lo chu a kuah ta ngawt ngawt a. 

Chutia rei fe a ṭhut hnu chuan mihring ṭawng thawm hi a han hria a, a hawi chhuak nghal vat a, Pasalṭha Laiawrha leh Laibata te ngei mai kha silai pu chungin an lokal mek hi a ni a, anni pawh chuan Kapkima chu an rawn hmu ve nghal thuai a, an ding deuh chawt a, chutah rang takin Kapkima awmna lam pan chuan tlan titih hian an rawn pan nghal a, Pasalṭha Laiawrha chuan, "Ê khai, Kima, engtizia nge ni ta? Thil awmzia min han hrilhfiah teh," a ti a. Kapkima thinrim lutuk chu a insehruh ṭeuh mai a, chutah thinrim insum tih hriat ngawih ngawih hian thil thlen dan chu a han sawi ta a. Laiawrha te pahnih chu an inmelh dun zawk a, nichin mai khan khawchhung lam pana Rotata rawn tlan haw lai kha an tawk tlat a ni. Mahse finfiahna engmah an neih loh avângin Kapkima hnenah chuan an sawi chhuak duh lo va, sawi chhuak vaih se chuan Kapkima thinrim khaw hmu tawh lo hian eng khaw sawi set set lovin Rotata chu a hmachhawn duh mai dawn a ni tih pawh an hre  chiang êm êm a ni.

BUNG - 11 NA

Romawii ruang chu engtia tihtur nge niang, tiin an sawiho nak nak a, chutihlai tak chuan lungdawh lam pan chuan tute emaw hi an rawn kal a, Laiawrha chuan a han en chiang a, "Ê khai! Kan lalpa te an ni tlat mai ka ti, eng an rawn ti dawn chu ni maw?" a ti a. Laibata chuan, "Rindan chu ka nei, i lo nghak phawt mai teh ang u, eng kan ti hman tawh chuang si lo," a ti a. Lalpa Savunga te pawh chu an rawn thleng chawpchilh hi a ni nghal mai a, upaho bakah Rotata te ṭhianzaho sawm rual zet hian an rawn zui bawk a, silai an keng far nghe nghe a ni. 

Savunga chuan thinrim hmel tak mai hian Kapkima chu kawkin, "Ka khuaah hian nula heti zah hi an awm a, chuti chung chuan kan leido khua a mi ber kher i rawn hruai haw a maw? Min va pawisa lo ve," a ti nghal tun tun a, Kapkima thinrim lutuk chu a che phut mai ang tih hlauvin Laiawrha chuan a mitmei ru reng a, Rotata teho hian eng thil emaw tak tih tum an nei a ni ngei ang, an rawn inrâlrin danah te reng reng hian. 

Savunga bawk chuan, "I nupui ruang nen khan Bungzung khua chu va pan leh ang che, ka khua leh tuia awm atan pawh ka duh nek tawh lova che," a han ti leh a, hawi pawh rawn hawi lêt leh tawh lovin khaw lam pan bawk chuan an kir leh nghal nal nal a.

Laiawrha chu a han thaw deuh kawk a, "A va zia lo ṭhin tak em aw, eng han tih theih lah kan nei bawk si lo va, Kima, eng rilru nge i put tak?" tiin Kapkima chu a han zawt a.

Kapkima chuan, "Kan lalpa khan engkim a sawi chiang tawk hle a ni lawm ni? Ka tan he khuaah hian hmun a awm tawh si loh chuan Bungzung khuaah ka luh mai a ngai dawn a nih hi. Khawi hmun pawh nise ka tan a hlauhawm dan a in ang reng tho e, " a ti a. 

Laibata chuan, "Nangmah mai chuan kal lo ve a, tirawh Laiawrh, kan ṭhianpa hi Bungzung thlengin i va thlah teh ang hmiang," a ti a, Laiawrha pawh chuan, "E, ni tuk ê a, tirawh, Kima, kan va thlah ang che," a lo ti ve nghal a. 

Kapkima pawh chuan a lo hnial hranpa lem lo bawk a, tichuan an pathum chuan Romawii ruang zawn chung chuan Bungzung khaw lam pan chuan an kal ta a.

An kal chak bawk a, zanriah ei hun awm velah Bungzung khaw kawtchhuah chu an thleng hlawl a, an khua chu kulhin an lo hung vek tawh bakah râl venbuk ṭha zet zet mai an lo sa thar thluah mai a, Laiawrha chuan a han thlir vang vang a, luh chhuah chu a huphurhawm duh hlein a hria. Hetia lungdawha an awm lai hi râl venbûk aṭangin an rawn hmu a, tlangval eng emawzat hi Pasalṭha Mangchhina hovin an rawn thawk chhuak a, Laiawrha te bul an rawn thlen hma deuh hlek chuan an ding chat hlawm a, khaw khat pasalṭha ve ve chu hriat pawh an lo inhre dun na ngiang mai. Mangchhina chuan, "Kha, tunge ni in rawn zawn kha?" a ti a, Laiawrha chuan, "Romawii ruang a nih hi," a han ti nghal tawl mai a, chu veleh Bungzung tlangvalho chuan chet han thawh nghal mai hi an tum a, mahse Mangchhina chuan a lo khap vat a, Laiawrha te lamen chung chuan, "Engtizia nge ni ta, nizanah pasal a ûm niin kan lo hre bawk si a, thil awmzia min han hrilhfiah teh u," a ti a.

Kapkima kha a rawn ṭawng chhuak ta a, Romawii nena an khaw lam pana an tlan dun dan leh, kawtchhuaha an chawlh khawmuan thu te, kal an siam leh dawn chiah tiha silai ri a hriat thu leh chumi ruala Romawii chunga thil thleng te chu a kimchang thei ang berin a han sawi ta a, a thusawi laia a mitmeng phuba lak chakna a khat tih hriat fahran mai hmutu tan chuan dawt a sawi loh zia chu a chiang mai awm e. Mangchhina chuan, "Tlangval, pawi ka tihpui hle mai che, eng pawh nise Romawii thattu hi chu kan la zawng hmu ngei ngei ang," a han ti a. Amah vek chuan a naute chu en in, "Tu emaw ber kha khuaah han kir leh ta ula, kan lalpa hne ah thil awmdan hi han hrilh ang che u, tin, Romawii chhungte hnenah pawh in zualko nghal dawn nia," a han ti a, chu veleh tlangval pathum chu intiam rual ang hrimin khaw lam pan chuan antlan ta vat a.

Laiawrha chuan, "Thil pakhat han sawi lawk ka duh e, hei, Kapkima hi kan lalpa in a hnawtchhuak a, hun eng emaw ti chhung chu in khua leh tui anga lo en turin ka ngen a che u," a ti a. Mangchhina chuan, "Keini hi chuan kan hnial hranpa hauh lo va, mahse kan lalpa thu tlukna ang ang a ni mai. In khua chu in lungrual vak lo em ni?" tiin a han zawt zui nghal a, Laiawrha chuan, "Kan lalpa rorel dan a lai lo lutuk a, keini ang michhe tan chuan a hrehawm a ni ber e," ahan ti charh charh a.

Mangchhina chuan, "Chuti chu kan khaw lamah rawn pem mai ula kan va ti ve aw," a han tifiam a, Laiawrha chuan, "Kan rawn pem lovang tih pawh sawi a har khawp mai," a ti a, Mangchhina chuan, "In rawn pem duh phawt chuan kan lalpa pawh a lawm ngawtin ka ring," a ti a, chutihlai chuan mi ṭhenkhat hi an lam pan chuan an rawn kal dum dum a. 

Rozami nu chu a fanu ruang bawh meuhvin a ṭap rawng rawng a, Kapkima tan chuan hmuh a hrehawm duh ngei mai. Mangchhina chuan thil awmdan chu a tlangpui zawr zawrin a han sawi a, tichuan Rozami ruang chu khawchhung lamah zawnin an lalpa thu angin chumi zan la la a phum nghal turin an buatsaih ta chuk chuk a. 

Bungzung khaw lal inah chuan Pasalṭha Laiawrha te chu an ṭhu ṭhap hlawm a, Laiawrha chuan, "Lalpa, hei, kan nau hi i khua leh tuia awm turin a rawn pan chawt che a ni a, i lo pawm hram kan beisei a ni," a ti a. Lal Rivunga chuan, "Aw le, a ṭha a lawm, tlangval, thlamuang takin awm tawh ang che, Romawii phuba pawh kan la ngei ang tih ka tiam a che," a han ti charh charh a, Kapkima chuan, "Lalpa, ka lawm lutuk e, i khua leh tui rinawm tak nih ka tum ang e," a ti a. Zan rei tak thlengin thil awmdan an sawiho a, Kapkima chhungte pawh va hruai dan tur an sawifel ta vek mai a ni. 

Laiawrha ten Dochhum khua an thlen leh aṭanga, a tuk thumna awm velah an lalpa hriat miah lovin a ruktein Kapkima chhungte chu Bungzung khuaah an pem ta daih a, Thansanga pa te pawh kha an han sawm ve ngial takna in Pasalṭha luhlul tih takah Thangvela chuan a lo duh i khaw si lo va, an kalsan ta ngawt mai a ni. Laiawrha leh Laibata te pawhin an khua chu nuam an tih loh bakah lal laka an tlaktlum loh sawt êm avangin Bungzung khuaah chuan an pem ve ta daih a, khaw khat pasalṭha pahnih rawn pem ta mai chu Bungzung khaw lal pawh a lawm êm êm a, a sechal talhin, awmni kham meuhvin ruai a ṭhehsak nghe nghe a ni.

Dochhumkhua erawh chutia an pasalṭhate an pem tak avang chuan an ralmuang lo kher mai. Savunga pawh chuan a khua leh tui ten an pem zawhsan mai hlauvin pem a khap ta hmiah a, lal phalna lova pem  ruk tum apiang chu thah tur an ni ang, tiin tlangau a autir hial a ni.

Kapkima pawh Romawii phuba lak ngei tumin a inbuatsaih ngawrh hle mai a, a ṭhianpa Thansanga kha awm ve se a ti rilru hle a ni. 

Ni khat chu Bungzung pasalṭha rammu tur te chu lal in kawtah chuan an ding ther fuk mai a, Pasalṭha Laiawrha te, Kapkima te pawh kha an telve nghe nghe a ni. Lal Rivunga chuan, "Ka pasalṭha leh tlangval huaisen tak tak te u, nangmahni avanga vawiin ni thlenga khua leh tui neia awmthei ka ni a, in huaisenzia te hi vawi tam tak ka lo hmuin ka lo hre ve tawh ṭhin a, mihrâng leh sahrâng hmaa in tlanchhiat ṭum pawh ka la hre hek lo. Aw le, tunah hian Dochhum khaw rûn turin inthawk chhuak dawn a ni a, pasalṭha takin va che ula, nunau leh tar chaklote chungah chuan hriam lek hauh suh ang che u. Tin, Lal thisen kai tawh phawt chu kut inthlak tur a ni lovang. Ka khua leh tuia rawn pem lut duh an awm a nih chuan sal anga man lovin a hruaiin in rawn hruai haw dawn a nia, va kal ta ula, kawtchhuahah in bawh hla chham thawm kan lo ngaichang reng tang e," a ti a, chuti chuan Bungzung pasalṭha rammu turho chu Dochhum khaw lam panin an inzui ta duah duah a, nunau hovin an thlir ṭaih hlawm a, lal leh upate pawhin leikapuisang aṭangin an rawn thlir ve reng bawk a.

Dochhum khuaah pawh pasalṭha rammu turho chu lal Savunga chuan a lo fuih ve mek bawk a, "Pasalṭha leh tlangval huaisen heti zat hi in awm a, keini aia tlem zawk daih te chu hlauh tur an awm lo ve, va kal ta ula, Bungzung khua an nih hrim chuan tumah dim suh ang che u, sal atan in man theih ang ang chu man ula, rallak sum pawh a tam thei ang ber rawn hawn in tum dawn nia, a theih phei chuan an lalpa chawpin in rawn man dawn nia," tiin a lo chah ve mek bawk a, tichuan Dochhum pasalṭha rualte chu Bungzung khaw lam panin an liam ve ta nguah nguah mai le.

Bungzung pasalṭhate leh Dochhum pasalṭhate chu an ram inrina lai 'Ramri hmun' an tihah chuan an intawk ta thut mai le, a tu lam ve ve tan pawh han inralrinna hun a awm lo va, ṭanhmun han siamna hun lah a awm hek lo. Ngam leh ngam ta fam chu thu ṭha sawina hun a awm lo va, an ri phut ve ve a ni ber mai e. Silai han chelek na hman a nih tawh loh avangin chem leh kawlhnam nen chuan an intuk ta awrh awrh mai le, a khawilam ve ve pawh an dinhmun a inang hle mai a, chan ṭha zawk an awm lo a ni ber mai e. Mahse pasalṭha nei ṭha zawk na na na chu a tawp lamah chuan Bungzungho chuan an nawr tawm ta tial tial mai a, Dochhum tlangval beidawng si, pawisak engmah nei tawh lo chuan silai an chuh leh ta thut mai a, chu veleh Bungzung pasalṭhaho pawh chuan an silai ken ang ang te chu chuh vein, hmun leh hmunah an insai ta thawr thawr mai le. Mihring natuar ṭe ri rawng rawng leh Pasalṭha, mahni hming chhala lo au loh loh te, silai puak ri dur dur kara mihring hnukchat thawm te chuan chu lai ngawpui boruak chu a luah khat hneh kher mai. 

Dochhum pasalṭha rualte chu a tlawm zawkah ṭangin Bungzungho kutah chuan an inpe ta nge nge a, an hmelmate silai leh ralthuam neih ang ang chu laksakin, an mi man te erawh chu hmun khatah an din khawmtir a, Mangchhina chuan Dochhum pasalṭhate hnenah chuan, "In lalpa leh in khawnbawl upa min suah sual vangin pawisawi ve lo midangin an tawrh phah a ṭul ta hi a pawi hle a ni. A mimal takin tumah huat kan nei lo che u a, tunhma te kha chuan khaw khat ang hiala chhiatni leh ṭhatni a lo inpui tawn ṭhin kan ni. In lalpa rorel dan dik loh lutuk avangin kan lo inhmelmak phah a nih hi. A bul ber chu in khawnbawl upa min leh a fapa kha an ni. Tunah hian kan sal man in lo ni ta a, mahse kan lalpa in thu min chah angin tumah hi sal kaihin kan kai haw dawn lo che u a, nangmahnin min zui haw duh chuan in thu a ni a, in khaw lama in kir leh duh a nih pawhin in thu vek a ni e, in ṭhiante ruang pawh hi inhlawm thei ang," a han ti charh charh a.

Pasalṭha Mangchhina thusawi chuan Dochhum tlangvalte rilru chu a khawih kher mai. An han sawiho nak nak hnuin an khaw lama kir leh phawt an duh thu an sawi a, Mangchhina pawh chuan, "A ṭha e, in duh angin in khaw lamah chuan in kir leh thei ang. In ṭhiante lu pawh hi kan la lovang. Tun chinah chuan min do turin rawn penchhuak tawh lo ula, in lalpa leh khawnbawl upaten an tirlui che u a nih pawhin ṭang rual tlat ula, engtinmah an tingam lovang che u. In khua pawh kan rawn rûn dawn lo va, amaherawhchu, min do tura in rawn pen chhuak leh anih vaih chuan hetiang ang êm hi chuan inchungah zahngaihna kan lantir tawh lovang," a ti a. Dochhum tlangvalte pawh chuan indo an hrehzia leh an lalpa thu an hnial ngamloh vang a nih thute sawiin, an khua chu pem chhuahsan chak an tam tih pawh an sawi nghal a, Mangchhina chuan, "Hm...chuti anih chuan naktuk zing varṭianah inkhua chu kan rawn luh chhuah ang a, kan lamṭang in nih ngai chuan in inah ṭheuh puandum in lo zar dawn nia, Dochhum khua chhuahsan duhtute zawng zawng pawh lo hrilh ula, kan kut palh in tawrh loh nan puandum chu in lo zar ngei ngei dawn nia, " a ti a, Dochhum tlangvalte pawh chuan Mangchhina thusawi chu an thlawp hle a, tichuan an ṭhiante ruang nen chuan an khaw lam panin an kir leh ta hnak hnak hlawm a.

Mangchhina chuan Pasalṭha Laiawrha lam chu hawiin, "In khaw hlui beihnaah hian telve i chak tehchiamin ka ring lo va, tlangval ṭhenkhat te nen hian hliam tuar zawng leh ruang hi khua in lo va thlen mai dawn em ni?" a ti a. Laiawrha pawh chuan, "Ê, ni e," a ti a, tlangval ṭhenkhat nen chuan an ṭhiante hliamna zual deuh deuh chu an buaipui a, hliam tuarho lah chuan zawn an duh tlat bawk si lo va, bakah ruang zawn tur an nei bawk nen, a theih ang angin an inpingpei kual hlawm a, a la bang mi za rual zet zawt chu Pasalṭha Mangchhina hovin Dochhum khaw luh chhuah tur chuan an inbuatsaih ta hlawm a, Kapkima pawh khan Romawii phuba lak ngei tumin Mangchhina hnungzui chu a tum ruh kher mai.

Mangchhina chuan a nauteho hnenah chuan, "Aw le, hei, a la hma viau mai a, Dochhum khaw daiah riah buk kan sual dawn nia, heti lai hi zawng a rim a thang huam mai a, in mu thei lo dah ang e," a ti a, tichuan Dochhum khaw daia riahbuk sual tur chuan an inzui ta diah diah hlawm a. 

Mi za ṭheh ṭhawh, silai keng deuh vek an nih avangin an thla pawh a muang hle mai a, Dochhum khua chu belchhunga sa ang tluk hialah an dah tawh hlawm avangin an fimkhur nep hle tawh mai a, chu chu a hmuhin Kapkima chuan Mangchhina hnenah chuan, "Kan ṭhiante hi an fimkhur hle loh zawngin a che chhe zawkah kan ṭang hlauh dah ang e, Dochhum khuaah hian pasalṭha râlhrat tak tak an tam asin, vawiin a mi te kha chu an tawktarh mai mai an nih hlawm kha, silai pawh an la ngah hlein ka ring. Kan fimkhur viau a ngai dawn a ni," tiin a han hrilh a. Mangchhina pawh chuan a nauteho chu fimkhur tur leh thawmdim taka awm turin a chah ta hlawm a. Ralveng turte indahin, ṭhenkhatin zanriah turte an lo buatsaih bawk a, Mangchhina leh Kapkima erawh kha chuan Dochhum khua chu va en thli thlai an tum a, silai pawh keng lovin iptepuiah chempui akin an chhuak ta a.

Kapkima chuan hma hruaiin, fimkhur takin Dochhum khua chu an hnaih hret hret zel a, dai lam aṭanga hel zelin, Thansanga te in lam kha pawh an tum a ni. Khua a thim chhilh chhelh tawh avangin an khaw hmuh pawh a tawi tûk tawh mai a ni. Fimkhur tak chungin Thansanga te inbul chu an thleng thei hram a, an han hawi vel a, Dochhum khua chu a reh hian a lo reh ruih mai a, kawtthlerah te chuan mi veivak hmuhtur reng reng an awm lo va, inchhung pawh a thim ṭhiap hlawm a, a landan chuan Dochhum khua chu rauhsan hnu a ang ber awm e.

[9/9, 08:54] Jesse Pachuau: Kapkima chu Thansanga te inah chuan a han lut a, Mangchhina pawh chuan a zuilut ve nghal a, Thangvela chuan Kapkima te hmel a hmuh chuan mak a ti hle a, "E khai, Kima, enge in rawn tih dawn a?" tiin a lo chhawn vat a.

Kapkima chuan, "Ka pa Vel, kan rawn tlawh zawk che a ni e," a ti a. Thangvela chuan, "In khaw thar chu a nuam bawk emaw chu le?" a ti a. Kapkima chuan, "E, kan lalpa afel khawp a, a nuam khawp mai. Rawn pem ve daih rawh u," a ti a.

Thangvela erawh chuan, "A ni khawp mai tiraw? Lal an fel viau hi chuan khua pawh a nuam a ni ngai e, kan lalpa hi zawngin a zir lo êm a, kan la pem chhuahsan diak ang ti nia. Mahse le, i hmuh angin hei upa lam te kan lo ni ve tawh a, kan kum chhiar pawh a tam ve tawh narawh e, upat hnu lama khaw danga pem zawng ṭhen leh rualte ngaih a na duh dawn em mai," a han ti chuar chuar a.

Mangchhina kha a rawnṭawng chhuak ve a, "In khua hi a va reh teh tlawk tlawk ve le, ngaih te pawh a ṭha lo dawn a lawm le," a rawn ti ve mai mai a,Thangvela chuan, "Nia, kha, kan pasalṭhate rammu tur inrawn hnawtkir leh a ni awm a, 'Bungzung pasalṭhaten naktuk zing varṭianah khua hi rawn run an tum e' an tia, nunauho chu hmun him lamah an insaseng zo ta a nih kha. Kan lalpa pawh a thin a rim hmel khawp mai," tiin a han chhang a.

Kapkima chuan, "Ka pa Vel, ngatinge i insaseng ve mai loh?" a han tih chuan Thangvela chuan, "A, keini ang tar kiring tawh chin te hi chu kan thih leh damin awmzia a nei tawh hleinem. Miten 'Pasalṭha'tia an lo sawi ve ṭhin ka ni a, awmlai a thih ngawt hi chu ka tum hleinem," a han tih meuh chuan Mangchhina chuan chu Pasalṭha putar tawh tak chu ngaisang tih hriat fahran hian a en vawng vawng a. Kum lamah upain, tar tawh viau mahse a thinlunga huaisenna leh pasalṭha nihna chuan chhete pawhin a la kiamsan lo niin a lang. Kapkima pawh chuan han tih vak ngaihna a hre lo hle mai a, engti kawng zawng mahin Thangvela hian a inlum hi chhuahsan a tum lo tawp niin a lang. Zan a lo rei dawn takah chuan Kapkima te chu an lokalna lamah bawk chuan an kir oeh a, an chhuah dawn chuan Thangvela te chu fimkhur tur leh inchhunga tawm tlat turin a chah mawlh mawlh mai a ni.

[9/9, 09:42] Jesse Pachuau: Kapkima chu Thansanga te inah chuan a han lut a, Mangchhina pawh chuan a zuilut ve nghal a, Thangvela chuan Kapkima te hmel a hmuh chuan mak a ti hle a, "E khai, Kima, enge in rawn tih dawn a?" tiin a lo chhawn vat a.

Kapkima chuan, "Ka pa Vel, kan rawn tlawh zawk che a ni e," a ti a. Thangvela chuan, "In khaw thar chu a nuam bawk emaw chu le?" a ti a. Kapkima chuan, "E, kan lalpa afel khawp a, a nuam khawp mai. Rawn pem ve daih rawh u," a ti a.

Thangvela erawh chuan, "A ni khawp mai tiraw? Lal an fel viau hi chuan khua pawh a nuam a ni ngai e, kan lalpa hi zawngin a zir lo êm a, kan la pem chhuahsan diak ang ti nia. Mahse le, i hmuh angin hei upa lam te kan lo ni ve tawh a, kan kum chhiar pawh a tam ve tawh narawh e, upat hnu lama khaw danga pem zawng ṭhen leh rualte ngaih a na duh dawn em mai," a han ti chuar chuar a.

Mangchhina kha a rawnṭawng chhuak ve a, "In khua hi a va reh teh tlawk tlawk ve le, ngaih te pawh a ṭha lo dawn a lawm le," a rawn ti ve mai mai a,Thangvela chuan, "Nia, kha, kan pasalṭhate rammu tur inrawn hnawtkir leh a ni awm a, 'Bungzung pasalṭhaten naktuk zing varṭianah khua hi rawn run an tum e' an tia, nunauho chu hmun him lamah an insaseng zo ta a nih kha. Kan lalpa pawh a thin a rim hmel khawp mai," tiin a han chhang a.

Kapkima chuan, "Ka pa Vel, ngatinge i insaseng ve mai loh?" a han tih chuan Thangvela chuan, "A, keini ang tar kiring tawh chin te hi chu kan thih leh damin awmzia a nei tawh hleinem. Miten 'Pasalṭha'tia an lo sawi ve ṭhin ka ni a, awmlai a thih ngawt hi chu ka tum hleinem," a han tih meuh chuan Mangchhina chuan chu Pasalṭha putar tawh tak chu ngaisang tih hriat fahran hian a en vawng vawng a. Kum lamah upain, tar tawh viau mahse a thinlunga huaisenna leh pasalṭha nihna chuan chhete pawhin a la kiamsan lo niin a lang. Kapkima pawh chuan han tih vak ngaihna a hre lo hle mai a, engti kawng zawng mahin Thangvela hian a inlum hi chhuahsan a tum lo tawp niin a lang. Zan a lo rei dawn takah chuan Kapkima te chu an lokalna lamah bawk chuan an kir oeh a, an chhuah dawn chuan Thangvela te chu fimkhur tur leh inchhunga tawm tlat turin a chah mawlh mawlh mai a ni.

Mangchhina ten an buk an va thlen leh meuh chuan khua pawh a thim chhah hle tawh a, a nauteho chuan an lo nghak far hlawm a, hmanhmawh taka zanriah buatsaih nghalin, an chaw eikham chuan Mangchhina chuan a nauteho hnenah chuan, "Kan Dochhum tlangvalte khan min puih an tum hlek lo mai a, tunah hian nunau zawng zawng chu hmun him lamah an insaseng zo vek tawh niin a lang a, Dochhum pasalṭhate hian engtin chiah nge min lo hmachhawn dawn tih kan hriat loh avangin tunah hian kan va bei thut zawk dawn nia, tun tut tut a kan chet chhuah thut chu an ring bik miah lo ang a, chu tak chu barakhaih kan tum dawn nia. In ralthuam te kha en fel ula, hmun thumah kan inṭhen darh ang a, ka hovin Mual veng lam kan bitum ang a, Kapkima hian mi sawmthum vel hruaiin Zawlbuk lam in va bitum ve thung dawn a ni. Midang zawngin kan hnunglam in rawn veng ang a, a thlawnin tuman silai mu in seng tur a ni lovang. Tin, kan lalpa min chah ang khan min rawn beih tum te an nih ngawt loh chuan tuman pawisawilo chungah kut in thlak tur a ni lovang. Chu bakah, Veng daifemah sawn Pasalṭha putar tawh tak mai a awm a, a samzai khat lek pawh in tihtlak sak a nih chuan keiman ka that ngei ang che u," a ti a, an hotupa thusawi chu an ngaithla ngun kher mai. 

Tichuan an han insemdarh sang sang hlawm a, Mangchhinateho chu an kal hmasa a, Kapkimateho pawh chuan an zui ve thuai a, a hnuhnung berah midang zawng chuan fimkhur takin an zui ve nghal a. 

Dochhum khaw ralvenbûkah chuan râlveng hmuh tur reng reng an awm lo mai a, ngaih ṭha lo tak chungin khawchhung lam pan chuan an kal zel a, a darhsarh thei ang bera inzarpharhin, a thim lai zel an chuh bawk a, an fimkhurin, thawm pawh an chhuah lo hle a ni. 

Mangchhinate hovin Lal in bul an thleng ṭep tawh tihah chuan thim tham aṭangin thalfang hi a rawn thlawk ri fua a, tlangval pakhat hi a ṭe ṭhawt a, a hrawk a thalfang bur vu chu dawm chungin leiah chuan a tlu nghal tawp a, chu veleh kiltin mai aṭang chuan thalfang hi a rawn sur ta zung zung mai le, Bungzung pasalṭhate chu an tlu nghal phawk phawk mai a ni. Chutiang a nih takah chuan Bungzung pasalṭhate chuan an silai ken chu an han kap ri ve nghal ṭhuai ṭhuai a, thim tham zingah chuan mihring natuar ṭe ri leh thaw ri bawrh bawrh thawm hriat tur a awmzui nghal zat a. Mahse Bungzung pasalṭhate zinga sawm dawn thaw chu an lo thi fel ve hman reng tawh a, an ṭhiante ruang pawh ngaihsak thei lovin chak fe mai hian lalin lal pan chuan an tlan chho nghal puat puat a, thim thama anmahni lo changtute pawh kha rawn zuang chhuakin Bungzung pasalṭhate chu an ûmzui ve nghal a, mahse thui pawh an tlan hmain an hnunglam aṭanga silai rawn puak ṭhuai ṭhuai chuan leiah chuan a hnawl thlu rawk rawk hlawm a, a tira dinhmun ṭha taka ding kha an dinhmun a inthlak thleng chiang kher mai. Dochhum pasalṭhate chu awmze nei lovin an sapatal chiam ringawt mai a, chu chu remchangah la in, Bungzung pasalṭha hnu daltute khan duh tawkin an lo sai ta thawr thawr mai a ni. 

Mangchhina te chu lal inah chuan an han lut nghal rawk a, mahse Dochhum khaw lal inchhung chu rauhsan tih hriat tak hian a lo ruak huai mai a, a hrilhhaithlak zawk hial a ni. Savunga leh a khawnbawl upateho chu hmun him lamah an lo insaseng vek tawh a ni tih an hriat hnu chuan Kapkima te pui turin Zawlbuk awmna lamah chuan an chhuk thla leh nghal thuai a, mahse Zawlbuk an zuk thleng chu an ṭhianteho pawh Zawlbuk kawtah an lo kut chi lo hawi vel mai mai a, Zawlbukah chuan tumah riak an lo awm lo a ni tih an han sawi a, tichuan an ṭhiante nen chuan an inau khawm a, mi sawm zet chu an inchan ve hman tho mai, anmahni lo changtute erawh kha chu an chimih ṭhak niin a lang. 

Hetia Mangchhinateho Zawlbuk kawta an dinkhawm lai tak hian Veng daifem lam aṭang chuan silai puak ri ṭhuai ṭhuai thawm hi an hria a, Mangchhina leh Kapkima chu an in en he haw ta mai a, silai ri lo chhuahna chu Thansanga te in lam kha ni tlata an hriat avanginrang takin an tlan nghal a, Thansangate in an va thlen chuan a lo thim ṭhiap a, meichher te chhiin fimkhur takin inchhungah chuanan lut nghal a. Chhuatlaiah chuan Pasalṭha Thangvela te nupa chu thisen nena inchiah piah nuaihin an lo mu a, a landan chuan an hnunglam aṭanga silaia kah niawm tak a ni. Kapkima chu insum hman lek lovin a mittui a rawn sur nghal zung zung a, engtin nge aṭhianpa hnenah a sawi tak ang le? 

Mangchhina chuan a hote chu a han ko khawm a, chutah aw rum zet zawt tak mai hian, "Hei hi tu tih nge? Heti lamah hian tunge kal che u?" a han ti fiak ṭhak mai a, a mitmengah chuan a thinrimzia chu hai rual a ni lo. A hote zinga pakhat chuan, "Heti lamah hian tumah kan kal lo va, kan tih a ni lo ve,"a rawn ti a, chutihlai chuan a thi tawh emaw an tih Thangvela chu a rawn khuh chhuak bawrh bawrh a, a ka aṭang te chuan thisen duk pui pui hi a rawn phuh chhuak ṭhawt ṭhawt a, Kapkima chuan rang taka pan nghalin, "Ka pa Vel, i ṭha em, tunge kap che?" tiin a han zawt nghal thuai a. Thangvela chuan thei leh thei lo hian, "R..o....t...a..t...." a ti  hman chauh va, a rawn khuh leh bawrh bawrh a, chutah a han thaw hrawk hrawk a, a chatthla chu a ni ta nghal mai a. Kapkima chuan a han sawi nawk nawk ṭhin a, mahse chhang zui tur reng a awm tawh lo. Thinrim taka rawn din chhuah pahin, "Rotat, nangmah maw, ka nupui thattu pawh tudang nilovin nangmah i ni ngei ang, ngawi tak rawh, Zangkhua pawhin bungbut hun chu a nei ve ngai e, phuba la lo chuan ka awm lovang," tiin a han phun sep sep a.

Thangvela te nupa ruang chu zah taka bawihsawmin, an inkawtah chuan thlan tur an lai nghal a, uluk takin an phum ta a ni. (Ka reh vang vang avangin thupha ka han chawi hmasa teh ang, keima mimal harsatna avang liau liau a ni e. Karkhat chhung zet police - in min kawl a, hna min thawh tir ṭauh ṭauh reng mai a, ka phone lah min kawlsak daih bawk si nen, story pawh ka rawn chhunzawm thei lawk lo a ni e. Ka story min chhiarsak ṭhintu te zawng zawng chungah in mi hriatthiamna ka han dil hmasa che u a ni e.)

Pasalṭha Mangchhina meuh pawh thinrimin a rum nghut nghut mai a, Kapkima pawh a dang bik chuang lo, phuba lak ngei tum chuan Dochhum khaw mipui tlanchhiatna lam chu an chhuizui ta nghal a.

Zan thim karah, meichher êng ringa hmelmaho sulhnu han chhui chu a awlai lo tawp mai. An fimkhur bakah an hnu an thup hneh êm êm bawk si a, Mangchhinateho chu an beidawng rilru kher mai. 

Mangchhina chuan Kapkima lam hawi pahin, "In khaw hlui a ni bawka, i hre chiang viauin ka ring a, han bihruk na mai tur puk emaw a awm em?" tiin a han zawt a. Kapkima chuan, "Puk neuh neuh chu a awm ve nual a, mahse nunaute nen a han bihruk theih mai na tur erawh a awm áwm ka hre hauh lo mai," a ti a. 

Mangchhina chuan, "A nih chuan khawiah nge an awm tak ang? Zankhat thilthu lekah an bo fai vek theiin ka ring lo, khawiah emaw bihrukna hmun ṭha tak an nei a ni ngei ang, kan zawng hmu ngei ngei tur a ni," a ti a. A hote chu panga te te a inkawp tirin Dochhum khaw dai leh a chhehvel chu fimkhur takin an han fang kual a, nimahsela, khawmu chawi zawn ang maiin Dochhum khaw mipuite sulhnu awm ang reng reng an hmu lo tawp mai a, ni thum zet an zawn hnu chuan eitur an tlachham ta bawk nen, beidawngin an khaw lamah an kir leh ta ringawt mai a ni. 

Tlangkar lung khawkrawk pui pui awmna hmun aṭang hian Rotata leh a ṭhiante chuan Mangchhina te inzui duah duah chu an thlir ru reng a, han kah thluk tawp tawp mai an chak viau nghe nghe a, mahse an hotupa ber Pasalṭha Chhunkeuva chuan thal thlah a awihlo bur mai bawk si, "Thal kan thlah mai chuan kan awmna lai hi an rawn hre fuh hlauh dah ang e, nunau nen kan ni si a, kan tan chet a buaithlak viau dawn asin," a ti tlat mai si, tuman thal an thlah ngam ta lova. Mangchhinateho pawh engmah tilovin an kal liam duah duah mai a ni.

Dochhum khaw mi leh sate bihrukna hmun hi a fuhin a rem êm êm mai a, hman lai chuan inrun thut thut an chin ṭhin avangin hetiang hun a lo thlen a insaseng na tur puk ṭha tak an siam ṭhin a, Dochhum khua pawh hian an khaw kiang lawka tlang cheng lurh mai, lung khawkrawk pui puiin a hual vel karah chuan puk nuam leh zau zet mai an siam a, he an pukah hian an rosum ṭhi leh dar te pawh an dahṭha vek nghe nghe a ni, pasalṭha hovin an sulhnu zawng zawng chhui tur awm map lovin an chhilh leh vek a, hei vang hian Mangchhinate pawh kha an hlawhchham ta reng a nih kha. 

.....................

BUNG - 12 NA

'THANSANGA LEH TUMPANG CHAL'

Tunah chuan Pawltlak thla pawh a rawn de leh ruah tawh a, Bungzung khua pawhin an leido khua chu an engto zui tawh tehchiam lo va, mahse eng pawh la thleng thut thei reng a nih avangin, tukzanin ralveng erawh an la indah reng ṭhin a ni.

Dochhum khaw mipuite pawhin an buzawl an luah leh ṭan tawh a, buaina hranpa em em tawk lovin nunphung pangngai takin hun an hmang chho leh tawh a, Bungzung pasalṭhate laka an tlawmna erawh kha chu an la na hlê mai a, phubâ lak tum rilru ranin an lalpa hovin an inbuatsaih ru sauh sauh a, Bungzung khua pawh an en thlithlai ngun hle a ni. 

Mahse hetihlai hian chhak Pawiho an rawn hrang ta viau mai a, Lusei lalte chu an rawn rûn leh thut mai ṭhin a, a nih loh leh rawlrâlin an rawn bei leh thut ṭhin bawk nen, mipui nunau nun a ralṭi in Pawi râl hlau reng rengin an tawmim ṭhup hlawm mai a ni. 

Zan khat chu thimhlim unau hmelhai hun awm velah hian Pawi pasalṭha rual eng emawzat mai chuan Dochhum khua chu an rawn bei thut mai a, a tam zawkin zanriah an ei lai a lo nih bakah, hetianga an rawn beih thut hi  lo ring bik hek suh, Pawiho chuan an hmuh hmuh chu an kap let nghal tawl tawl zel a, nunau tam tak chu puk lamah insaseng tumin an tlanchhia a, mahse Pawiho chuan khua chu an lo hualbet vek tawh chu niin, an lalpa Savunga bakah khawnbawl upa tlemte tih chauh loh chu nungdama tlanchhuak thei an awm lo a ni, Rotata te chhung pawh kha dam khawchhuak zingah an ṭang ve hlauh nghe nghe a. Pawiho chuan tlangval ṭhalai deuh leh nula hmelṭha deuh te chu an han khalh hrang a, pa chak deuh âwm a piang pawh chu an dah hrang zel a, sal atana tlaklo tur tarchhia leh naupangte chu lainatna nei lek lovin an that fai vek mai a ni. Tichuan an sal man bakah ṭhi leh dar, silai ṭhahnem tawk tak nen Pawiho chu an khaw lam panin an kir leh ta duah duah hlawm a, ralkhat aṭangin Savunga chuan mittui nen a khua leh tui te chu a thlir vawng vawng a, tih theih engmah a neih si loh avangin a rilru a na hle a, thinrim tak chungin Pawiho kal liam tur chu a thlir vawng vawng ringawt mai a ni.

Dochhum khaw nuam tak ṭhin kha tunah chuan thil a danglam zo ta, khawlaiah chuan thisen a luang zeih zuih a, miruang a tlu kawkalh nelh nulh bawk nen, inkang bang la mut khu vung vung te, vawk leh ui kang ut thial mai te chu hmuntinah hmuh tur a awm rem rum a, khawchhung chu han luah leh chi ziazang ni hek lo le, Savunga chuan a u leh naute belh zai a rel lo thei lo va, tin, a khawnbawl upate pawh chuan an chipuite ṭheuh belh an tum ta hlawm a, 'engtikah nge kan inhmuh leh ang'ti rilru neuh neuh chungin an inṭhendarh hlawm ta a ni.

Pawihovin Dochhum khua an run aṭanga nithum hnu velah chuan Pasalṭha Laiawrhate ramvak chuan Dochhum khua chu an va lut hlawl mai a, an thil va hmuh chuan a barakhaih nasa ngei mai. Bawihsawmtu nei lova miruang lo tlu khawm reih ruih te leh inkang bang te chu an va hmu ta mai a, maktiin an chek tlawk tlawk hlawm a, ruang ṭhenkhat chu a lo rimchhe hman viau tawh a, ṭhenkhat phei chu sa in an lo ei hman nual leh nghal, a rapthlakin hmuh pawh a hrehawm kher mai. 

Laiawrha chuan aṭhiante hnenah chuan, "Pawi râl an nih ngei dawn hi, an che rapthlak ngei mai, a landanah an inringlo lai an bei thut a nih hmel e," a han ti charh charh a, midang chuan an chhang lem hlei lo va, an thil hmuh chuan an rilru a khawih takzet a ni tih hriat fahranin an ngawi ṭhuap hlawm mai a ni.

Laiawrha bawk chuan, "Kan khua pawh min la rawn rûn lovang tih a sawi theih loh, chuvang chuan keini pawh kan fimkhur a, englai pawha kan inrin reng a ṭul dawn a ni, chuti a nih loh zawngin kan chan tur chu hetiang chiah hi a ni ang," ati a, a hote pawh chuan dik tihpui tak chungin lu an lo bu nghat nghat hlawm a, an thin erawh a rim kher mai, Dochhum khua hi an leido khua mah nise an Lusei puite tho an nih avangin an thinrim pawh hi a awm ve hliah hliah tho a ni. (Hetiang harsatna hian Hnam anga ṭanrual nachang min neihtir fo ṭhin reng a ni.)

Pawi râlin Dochhum khua an rûn dan râpthlak tak mai chu a thang chak kher mai, Lusei Pasalṭhate thinrimna a cho chhuak takzet zet a ni. Hetih rual hian Lal tenau deuh chuan khaw lian zawk lal an belh phah ve mek bawk a, Bungzung khua pawh an ṭhenawm khua ten an rawn bel sup sup hlawm a, anni hi zawngin pasalṭha huaisen an ngah êm avangin Pawi râl lakah pawh an him phah hle a, an khaw ṭhuthmunin a lo zir hrim bawk nen, râl tan pawh han luhchhuah mai mai chi ziazang a ni lo ve. 

Tunah zet chuan Bungzung khua pawh khaw lian tak mai an lo ni ve ta, mipa ralkai thei chin ngawt pawh zathum chuang fe an tling tawh a, Pasalṭha ringawt pawh hlui sawm daih zet tur an awm ta hial mai. Zawlbuk pawh pahnih lai a awm tawh a, zantin mai hian Zawlbukah chuan tlangval inbuan thawm hi a ri laih laih reng mai a ni. 

Rotata teho erawh kha chu an chin pawh hriatzui lohvin puallenga thlangtla an sawi ang maiin an reh ta vang vang mai a ni.

...........................

Thansanga ten Dampa ngawpui an thlen meuh chuan ni pawh a chawhnu ruih tawh a, kawrte kamah riahbuk sualin an phe leh nghal char char a, tumah tirh ngai lovin thawh tur awm ang ang chu an thawk bawrh bawrh hlawm a, a ṭhenin rawng an bawl a, ṭhenkhatin thing an lo fawm bawk a, tarpilu lo zawng tawk an awm bawk a, khua a han thim meuh chuan zanriah pawh an peih fel der tawh a ni. 

An ril a ṭam hlawm bawk a, tumbu leh hruizik vel mai mai hmeh chung pawhin el euhin an in ei puar thei hlawm tho mai. Zanriah ei kham chuan dan pangngai angin vaibel an han zu hlat hlat hlawm a, an hotupa ber Pasalṭha Râlaia chuan a tuk lama an chet dan tur vel chu a han sawi charh charh a, "Kan hriat ṭheuh angin Tumpang chal ngat kah tum kan ni a, chuvang chuan loh theih loh a nih ngawt loh chuan tuman sa tenau lakah thal kan thlah tur a ni lovang. Kan hriat tawh angin kan tumpang pelh tur hi a fingin vengtu nei hiala mawi a ni a, mihring chin leh khawchin hriat a nih loh avangin kan fimkhur tlang ṭheuh dawn nia," a han ti dap dap a, tichuan mutna te siamin an mu tlang ta dial hlawm a.

Hetihlai hian Thansanga te riahna thlang lawkah chuan Dampa huaiho chu an lo inhawrkhawm ve mek bawk a, chutia an chenna hmun leh zela hringmi ten an rawn luh chhuah chu an lung a awi vak lo ni tur a ni, an inhrosa deuh khar khar hlawm a. Tunhma pawhin pasalṭha tam tak an lo tih ṭhaihin, hlau thlabarin an lo siam tawh ṭhin a, tunah pawh hian Thansangateho chu tih ṭhaih a, hlau thlabar taka siam an tum a ni.

Thansanga mutui lai chu a zun chhuakin a kai harh a, peih lo zet hian a han tho chhuak a, an ṭhiante chu an mutui hle tih hriat tak maiin an thaw ri sak sak hlawm a, pawnah chhuakin buk kawtah chuan a han zung tawr tawr a, pawn boruak chu a lo vawt hle mai a, tin, buk kawta an meichhem pawh kha a lo rem duak tawh hi a lo ni a, Thansanga chuan mei chu va chhawm ṭhat tumin a han pen dawn chiah tih chuan lung ṭhil hian an rawn vawm ta mai a, mak a ti hle mai a, hlauh thuah phei chuan a hlau hranpa lem hlei lo va, mahse thim tham zinga chutia lungṭhil a rawn vawm ta mai chu rammi ni ngei turah a ngai hmiah mai a ni. A pa khan hetiang lampang hi a hrilh ngun hle a, tin, a pa Thangvunga pawh khan Dampa ngaw huai chanchin hi a sawi fo ṭhin avangin amah an rawn tih ṭhaihnaah ngaiin hlauhna chhete pawh nei lovin mei chu a va chhawm ṭha a, bukah chuan lut leh mai lovin a han ding vang vang a, a mei chhemin a ên phak bak chu a thim chhulh hlawm a, khaw hmuh a tawi tûk mai a ni. 

Buk a luh leh a tum lai tak chuan thim chin a mihring phun bul bul thawm ni awm tak hi a han hria a, "A tu chu ni maw?" ti rilru neuh neuh chungin a thawm hriatna lam chu a han pan a, chu veleh phun thawm a hriat pawh chu a reh ve nghal hmak a, Thansanga chuan, "Mai mai tak che u chuan aw," tih sap pahin bukah chuan a luhsan ta daih a, ṭhiante tih harh hlau tak chungin a mu veleh nghal a, reiloteah a mihil zui nghal a.

Thansanga mumangah chuan pitar, tar tawh tak mai hi a lo hmu a, chu pitar chuan Thansanga hnenah chuan, "In riahna lai hi Dampa ngaw huaiho chenna bul a ni a, naktukah chuan hmun dangah insawn tawh ang che u, chuti a nih loh chuan inchungah thil ṭha lo tak mai a thleng ang. Tin, Tumpang chal kah tumin in rawn ramchhuak a ni awm a, he tumpang hi lasiho ranvulh lai a ni a, an veng reng tih hria la, i kah vaih chuan vanduainain a rawn tlakbuak ve nghal ang che," a ti a, a ral leh nghal daih a. 

Thansanga a han ṭhan harh meuh chuan khua a lo êng uarh tawh a, a mumang chu makti tak hian a ngaihtuah zui a, mahse pasalṭha ve meuh chuan 'mu mang mai mai te chu..' tiin ngaih ṭhat loh nan erawh a hmang zui duh lem lo.

Tukṭhuan eikham chuan Pasalṭha Râlaia chuan a nauteho hnenah chuan an tihtur ṭheuh chu a han hrilh hlawm a, ṭhenkhatin chawhmeh an zawng ang a, midangin thingtuah tur an lo fawm bawk ang. Thansanga bakah amah leh pasalṭha Lianruma te, thirdeng fapa Denghlira te chuan tumpang chu an pel dawn a ni. An hotupa remruatna chu tuman an hnial lova, an chanpual ṭheuh ti tur chuan an chhuak sang sang hlawm a. Thansanga te pawh chu chaw fun lian vaklo nen silai pu chungin an chhuak ve ta a, an kalna lam tur mual ṭheuh insemin an inṭhendarh sang sang hlawm a.

Nileng a an vah hnu pawhin an kah tum ber tumpang hniak tak ngial pawh an hmu zo lo va, beidawngin buk lamah an let leh hnak hnak hlawm a, Pasalṭha Lianruma chuan, "Kan sa hian hmun dang a pan tawh em ni dawn le aw," a han ti a. Râlaia erawh chuan, "Kei zawng ka ring lo tawp mai, hetiang sahrâng chin ngat hi chuan vengtu an nei deuh zel ṭhin niin an sawi a, an fimkhur êm êm bawk nen, awlsam taka han hmuh chi ziazangah ka ngai lo," a han ti ve a, midang pawh chuan an ngaihdan te an sawi ve liam luam a, rei tak meng lovin an mu leh ta thuai hlawm a.

Thansanga chu mawlhtu awm ang mai hian a muhil thei der lo mai a, a ṭhiante an hnar kuk kuk lai te chuan ani erawh nghate rep ang kar hian a la meng kur reng mai a, chutah le! Thawk leh khatah an buk chhak aṭang chuan a rawn ri thla ta rum rum mai a, lung lian tak a rawn lum ta emaw tih mai tur hi a ni a, Thansanga chu a zuangtho nghal vat a, a ṭhianteho pawh an rawn tho chhuak rang hlawm ngei mai. An vaiin buk pawnah chuan an tlanchhuak nghal a, mahse an thawm hriat pawh chu a tawp veleh nghal mai a, a ngaihna hre lo zeta an in en he haw lai tak chuan thing lian tak tlu tur niawm tak hian a rawn ri leh ta tuar tuar a, an buk chu rawn delh ngei turah an ngai hman hial a, mahse engmah phei chu a rawn thleng leh lem hlei lo va, rawltharho chu an hawi phawk nasa hlawm kher mai. Râlaia chuan, "Ê, naute u, engmah a nih loh hi, rammi in min rawn fiam mai mai a nih dawn hi, hlauh tur a awm lo ve, tiru i mu leh tawh ang u," a ti a, bukah chuan an lut leh nghal a, buk chhung an lut kim chiah tihah chuan ngawpui khawk rum rum khawpin nui thawm a rawn chuak zui leh nghal a, chutah natuar rumri ang deuh hian a rawn chhunzawm leh nghal zat a, rawltharho chuan a lailum lam an chuh ta sap sap mai le. Chutia a nauteho rawn tihṭhaih ta mai chu pasalṭha thinin a tuar lo a ni ang e, Râlaia chu silai nen buk pawnah chuan a va chhuak a, ring leng lawng hian, "A tu chu nge maw i nih a, ka tih ṭhaih e bal e, te i han tih vei chu le, i ngam a nih chuan rawn inlan ta che, pa leh pa chu i han inhmachhawn teh ang," tiin a han inhrosa ta khur khur mai a, thawm pawh chu a reh zui ve nghal hmak a, chutah buk kawtah chuan eng thawm emaw ni hi a han ri thum dut a, an hotupa han 'eih' ṭhawt thawm hian a zui nghal a, chu veleh Thansanga chu chempui hum chungin a tlanchhuak ve nghal a, midang pawh chuan an zui ve nghal vat a. 

Buk kawtah chuan an hotupa chu nikhaw hre lo hian a lo let reng a, Thansanga chuan a han bawihsawm vat a, hliam engmah a lo nei lo hlauh va, bukah chuan an zawn lut ta a. Thansanga chuan an mei chhem thi lek lek tawh chu a han chhawm ṭha sauh sauh a, thing dang tuah belhin, alh hluah hluah khawp chuan a han chhem ta a. Chutah buk chhungah luh a tum lai tak chuan an buk chunga thil phe zeuh zeuh hi a han hmu a, a han enchian nak chuan a hma zana a mumanga a hmuh pitar ngei kha a lo ni a, chu pitar chuan thinrim hmel tak hian Thansanga chu a rawn melh ram ram a, eng emawni sawiin a kut zungchalin a rawn kawk sawk sawk a, Thansanga chuan enge a sawi reng a hre thei lo, a thin erawh a rim hle tih chu a hre chiang khawp mai. Chutia kut zungchal meuh hmuha a rawn kawh tak sawk sawkah chuan Thansanga ngaihdan a ni tawh bik lo, a bula thing bung ṭha nelh nawlh tak chu lain chu pitarte chu han vawm vak mai hi a han tum a, mahse an buk chungah chuan tumah reng reng an lo awm tawh lo mai a, mitkhap kar chhung lekin a lo bo hman daih a nih chu. A ngaihna hrelo zet chungin buk chhungah chuan a lut veleh ta a, Râlaia pawh kha a rawn harh chhuak tawh a, a lu chu na ti awm tak hian a lo dawm vung vung a, midang chuan an lo thlir ṭhap hlawm a. Thansanga rawn luh lai tak chuan Râlaia chuan thil thlen dan chu a han sawi a, "Khatia ka han inhrosa ta chiam mai kha a thinrim a ni ngei ang, buk chhunga luh ka tum lai takin khawi aṭangin nge a rawn kal tih pawh hriat loh pitar hmelchhe zet mai hi ka hmaah chuan a rawn ding thut mai, chuti teh phuta ka han hmu ta mai chu ka phu ve zawk nghe nghe a, han kah lirh tawl mai ka tum lai takin a kut chu a rawn phe vuai a, ka lu hi a ri nghal chawrh a, engmah ka hre zui ta lo a ni," a han ti charh charh a, midang chuan buk kawta an hmuh dan te chu an han hrilh liam liam hlawm a, Thansanga erawh chuan engmah a sawi ve duh lem hlei lo va, tichuan rilru beilo zet chungin mut zai an rel leh ta hlawm a, Râlaia chu a rum deuh nghut nghut mai a ni. 

Zing khua a lo var a, rawlthar mawng zang tak tak hovin tukṭhuan tur an buaipui leh nghal mawlh mawlh hlawm a, tukṭhuan eikham chuan a ngaitein Tumpang pel tur chuan an chhuak leh ta hlawm a.

Zan nga lai an thang ta, an kah tum ber Tumpang lah chu a thawm a reh hmak mai si a, an beidawng ta hle mai a. Râlaia chuan a nauteho chu riahbuk hmeh tur sakhi, sazuk leh sanghalte a remchang apiang kap tawh mai turin a hrilh a, Thansanga erawh kha chuan han beidawn mai chu a tum hauh lo mai a, amah chauh chuan tumpang awmna chu a zawng zel a, a tawpah chuan a hnu thar a hmu fuh ta hlauh mai a.

Tumpang hnu chu a chhui ta zar zar a, a thawm pawh a hre pha tain a bawmtu thophurh vel, a meia a hem ri pawp pawp te pawh a hre pha ta a.

Tumpang chal hi an lianin an ki a zum thei em em mai a, an ki hmawr zumin di zai pawh a si chhum hmawk thei a ni. A bengvarin a rim hriatna a ṭha em em a, an chakin an lian thei em em bawk a ni. Hetiang ramsa anih avang hian a huaiin sakei pawhin a bei ṭha mai ngam bik lo a ni. He Tumpang pawh hi thlamuang takin Dampa ngawah a tla mual mual a, amah ang bawka huaisar pasalṭhain a veh mek tih reng a hre lo. Thansanga hian thawm a dim thiam em avangin hnai fe thlenga a veh hnu pawhin tumpang chal hian a la hre hauh lova.

Tumpang chalin pasalṭha Thansanga thawm a hriat meuh chuan, hnai set sawtah a lo awm reng tawh a, a khel beng pha lo deuh awrh aṭangin a kap ta dur mai a. A lu taka kah a tum chu a lo thle hman a, a tikawlh tawk chauhin a hliam ta a le! Thui lo deuh atlan zuai zuai a, mahse a thinur chu a rawn thawk let leh ta a. Thansanga tan lah silai mu han thunna hman a ni tawh bik si lo, tumpangin a rawn nangching thut chu a tlu tawpa a thi der ta ringawt mai a. A fungki chu a hmuh loh nan a delh bet hram hram a, chu tumpang chal fing tak mai chuan Thansanga chu a thi tak tak nge a tider tih hriat tumin a'n fiah teh reng a le!

Hmanlai pasalṭhaho ramchhuak reng reng chu a ruak thei ang ber hian an awm ṭhin a, hrenpereng te reuhte an kaih a, a chang phei chuan ruakin an veh ṭhin a, hnawkin mi a kai lova, thawm bengchheng a awmlo an ti ṭhin. Tumpang in Thansanga a nangching chu a si nghal mai lova, sahel ei chi lo chuan mitthi tawh hnu reng reng an sawisa zui ngai lova. Tumpang pawh chuan Thansanga chu a fiah ta a, a chil thli a far khum ta duah duah mai a, a inhrosa dur dur a, a bul vela lei chu a phin leng ur ur a. A chilthliin a far a, hei hi a lawm pa tam takin an tawrh zawh loh chu! "Kangṭhai kan te, thakpui kan te leh uiteme par buak ang ṭhuai ṭhuai a ni e," an ti ṭhin. Pasalṭha Thansanga chu che lovin a awm ngar ngar a, a hnua a sawi leh danin, "Tuar a har ngei mai, ka taksa pum kha a alh ta vek emaw ka ti mai," a ti ve hial a ni. Han che vaih se chuan a kiin a thil pawk ang a, a vawrh tla lam chu a lo dawng leh ang a, a si thler vek mai dawn a ni.

Tumpang chal pawh chuan Thansanga chu a thi tak tak emaw tiin a kalsan ta a. Chu veleh Thansanga chu tlak bap bap chungin a rawn tho chhuak a, silaimu a thun sauh sauh a, a umzui ve leh ta ngat ngat a. Tumpang chuan a rim a lo hria a, a rawn phin let leh ta a. Mahse Thansanga chu thing thlar karah a bet tlat a, tumpangin amah a phin lai chaldarah tak chuan a verh ta siah mai a. Tumpang chal lian mangkheng mai chu a awp rup a, a tlu ta der mai a ni. Pasalṭha Thansanga chuan tihian hlado a han chham ta vang vang a - 

"Sial ki e, tlang phei le maw, fungki lian lu a hawih reng e,

Lengin e lo hmuak u law, kan tualah rolung kan mualah e. " 

Thansanga tumpang kah hi a lian ṭha hle mai a, tin, a ki pawh a kual ruih mai a, 'sar a zam kulh mai' an ti nghe nghe a ni. 

A silai ri hriaiin a ṭhiante khan an rawn pawh vat a, tumpang chal lian mangkheng an han hmuh chuan rawlthar deuh ho phei chu an râk hlût hlawm mai a ni. Râlaia chuan, "A va han lianin, a ki te chu a va mawi tehreng em. Thansang, tunah chuan Pasalṭha, ram lama thangchhuah i ni ta, ka lawmpui a che," a ti a, midangte pawh chuan Thansanga chu an lawmpui thu an hrilh liam liam a. (Hmanlai hian sa hi tam hlein an sawi ṭhin tak nain, ram lama thangchhuah tur meuh chuan a beiha beih a ngai ve a, huaisen leh tawrhchhel te, sa zei hriat te a ngai ve em em a ni. In leh ram lama thangchhuah hi a eng a mah awlsam a awmlo a tih theih awm e. An hunlai hi chuan Thangchhuah hi an thlakhlelh ber a ni ṭhin. An hlauh em em Pawla sai an pumpelh a, pialralah faisa ringin an awm der der thei tawh a ni.)

Tumpang sa chu an chan zung zung a, buk lamah an thiar phei nghal zel a, khua a lo thim meuh chuan zanriah tur pawh an peihfel ta der mai a ni. Chutia an hlawhtlin takah chuan a tuk lama haw mai an rawt ta a, Thansanga erawh chuan la cham rih deuh a, Dampa ngawpui han hrut vel chu a chak hle mai a, mahse aia upate thu hnial erawh chu a tum bik lo a ni.

..............................

Tlai ni tla tur sen ruih mai chuan Zopui khua chu a rawn chhun tle sur mai a, khawlaiah naupang an zi noh noh a, vawk ṭhenkhat chu rilṭamin an ngek rawng rawng a, arpa hluisen khuang ul ul leh se kiu rul rul thawm te, ṭhenawm pitar herawt her ri ruai ruai leh sum hmuna buh deng ri dap dap thawm te pawh hriat hmaih chi rual a ni lo. 

Hetihlai hian Thansanga te ramchhuak pawhin an khaw kawtchhuah an lo thleng ve chiah a, Râlaia chuan, "I chawl rih ang u, sahrang lu kan hawn a lawm le, khawnge hlado i han chham luah luah mai teh ang aw," a ti a, midang pawh chuan phur tak maiin an phur te chu an nghat sauh sauh a, an silai chu a mu phawrhin kah mai theih turin an buatsaih nghal a, Râlaia chuan -

"Ka nu e, ṭap tuk hlah law, bilhpuan khum lai rak hlip ulaw,

Thlafam e, nghilh nakah emaw, kawlan e, vuitum a rak tlung e."

Silai an lawn ri ulh ulh a, Thansanga chuan hlado a han chham veleh a - 

"Mual liai luaiah khan e, valpan tumpang ka chhai awk e,

Zantiang e, ka man leh e, runah thangkim nan ka tlun e,"

tiin hlado chu a han chham ta vang vang mai a. A tawpah tlangtlir nan silai an han kap leh ṭhuai ṭhuai mai a. Tlangtlir thawm an hriat chuan Lal upa Thangvunga hovin, a khaw nawtin a hmuak turin  kawtchhuah lam pan chuan zu nen an inzui chhuak ta nguah nguah mai a.

Pasalṭha ramchhuakte leh anmahni lo hmuaktute an han inhmu chu an hlim hle mai. Tumpang ki kual raih mai chu Thangvunga chuan a chul heuh heuh reng mai a, midang pawh chuan an en duh hlawm hle a ni. Tichuan khaw lam panin an inzui ta duah duah a, naupang hovin salu chu zawnin an ri phei nasa mai a, pa phawk deuh ṭhenkhatin hlado an han chham leh ang ren rawn a, silai lah chu an kap ṭhuai ṭhuai reng bawk a, an thawm a ṭha kher mai. 

Ramchhuakho chu Lal upa Thangvunga in lamah an vaiin an lut vek a. Zopui khaw paho chuan zu bel an rawn pu lut zut zut mai a. Zankhuain zu leh sa chu an eiin an in hova. Sa lu lam zai sa in an lalpa hovin an hlim tlang kher mai. Khua a lo var chuan lal upa Thangvunga chuan sial leh vawk talhin sa lu chu a ai ta a. A khaw pum chuan awmni khamin zu leh sa chu an eiin an in a, an hlim hle a ni. Zu siamtu, fatu atan val upa fel tak tak an che vat vat a, 'Tumpui' an ti a, sechal ki eng kual pup maiah chuan zu chu an han thal luau mai a. Chu chu pasalṭha zu no bik a ni. Chutiang chu lal an pe bawk a. An lal chuan  Thansanga ṭhutna lam chu a pan phei a, "Khawi nge, pasalṭha huaisen chu zu ka han leh teh ang che," tih pah chuan a zu no dawm lai chu a pe ta a. Thansanga chuan, "E khai ka pu, i va han ti lawmawmin ka va han phu lo ve le, ka pu, ka khawh ang che," a ti a, a zu no dawm reng lai chu lal a pe ve ta a. Hetiang hi "Khawh" an ti a ni.

 Zopui khuaah chuan pasalṭha Thansanga hming chu naupang thlengin an hre lar hle tawh a, reilote chhungin Zopui khaw pasalṭhate hming pawh a rawn chhilh ṭan ta der mai le. Hei vang hian amah ertu leh itsiktu an awm phah nual a, an zingah chuan khawnbawl upa fa Thangkhuma pawh a bang bik hauh lo mai le. A hma zawngte kha chuan Thangkhuma hi Zopui khaw innghahn ve na ber a lo ni tawh ṭhin a, pa luhlul leh huaisen zet mai, chak fahran mai hi a ni a, Thansanga ten Zopui khua an rawn thlen tirh khan Thangkhuma hi a ṭhiante nen a an ramchhuah hlan a lo ni hlauh mai a, hetia a awmloh hlana Thansanga hming a lo thang ta hluai mai hi a lawm lo hle a ni. Amah khawnbawl upa fa a lo niin, ṭhian lah a ngah bawk nen, Thansanga chungtlak chu a tum ru ran mai a ni.

Khatia Tumpang huaisar tak mai a kah hnu khan Thansanga chu a dam ṭha hlei thei ta mang lo va, bawlpuin a han thawi ṭhin tak nain a ziaawm hlei thei ta reng reng lo mai a, a tumpang kah vangah ngaiin a inlamrel rilru khawp mai a, mahse eng han tih theih ni tawh hek lo le, chutia a bawksawp reng takah chuan a nu leh pate pawh a hruai thei ta lawk lo mai a, hetia Thansanga bawksawp lai hi Thangkhuma khan remchangah lain Thansanga pawh eng teh ual a nih a rin loh thu leh, a vanneih vang chauh a tumpang pawh kha kap thei niin a sawi chhuak ṭhin a, pasalṭha Râlaia te, Lianrumateho erawh chuan chaw tak khuk a khuk pui tlakah pawh an ngailo a ni.

Tlai khat chu a pa Thangvunga zu chhim chu hmanhmawh zet hian a rawn haw a, Thansanga chuan makti deuh tak chung hian, "Ka pa, engtizia nge, i va rawn haw leh hma ve?" tiin a lo zawt vat a. Thangvunga chuan, "Chanchin ṭha lo tak mai ka hria a tin ni, nichin khan kan lal inah khawchhak pasalṭhate an rawn chawl a, "Pawi hovin Dochhum khua an rûn a, an that chimit ṭhak a ni awm e," tih thu an rawn sawi a, ka ngaih a ṭha thei ta reng reng lo mai a, ka rawn haw ta vat mai a ni," a han tih meuh chuan Thansanga te nupa chu an in en ta tlawk tlawk a, Thansanga chuan, "Pawiho chuan an that vek tihna em ni?" a han tih chuan a pa chuan, "Sal atan ṭhahnem tham tak chu an man a, a bak zawng chu an that vek a ni awm e. Dam ṭha la chuan i nu leh pate pawh han ngaihven a ṭha khawp mai," a ti a. Thansanga chuan, "Ka ṭha tawh khawp a lawm, naktukah chhuak nghal mai ila a ṭha ang," a ti a. Romawii pawh chuan a chhungte a ngaihtuah em em mai a, Pawiho chuan an that ve ang nge, sal atan an man zawk? tiin a in ngaihtuah rilru hah hle a, zanah pawh a muthilh theih loh phah hial a ni.

A tuk khua a rawn var a, Thansanga chu zing tawkah thovin zanriah buhfai nen, silai pu chungin a chhuak ta a, mahni chauhin a kal dawn emaw a intih laiin kawtchhuahah chuan pasalṭha Râlaia te, Lianruma leh Denghlirateho khan an lo nghak ṭhap hlawm a, Thansanga chuan, "E, ṭhiante u, khawilamah nge?" a han ti a, Râlaia chuan, "Nangmah chauh a i kal tur hi kan lalpa in a remti lo va, i hnung zui turin min tir a ni," a han tih chuan Thansanga chu a zak rilru hle mai a, a ṭhiante hnenah chuan,"In va ti lawmawm ṭhin em, mahse hei hi chu keima buaina a ni a, lo intihah lo ula ka duh khawp mai," a tih chuan Denghlira khan, "Tunah chuan khaw khat kan ni tawh a, i buaina chu kan buaina ve tho a nia lawm, duhlo mah la zui che hi kan tum tlat a ni," a rawn ti chhuak ve ta a, tah zawng a ṭhiante chu engti kawng mahin a hnar thei dawn lo a ni tih hriain, "A nih leh le, inchungah ka lawm takzet a ni tih hi min hriatsak dawn nia," a ti ta nge nge a. Tichuan kawtchhuah aṭang chuan an inzui ta dam dam hlawm a.

"MI AWKHRAWL AN HLAWHTLING RIH THEI, AN TLU PHUT ṬHIN"

BUNG - 13 NA

'THANSANGA'N AN KHAW HLUI A TLAWH LEH..'

Ni eng emaw zat an kal hnuin Thansanga te chuan Dochhum khua chu an va thleng ta hlawl mai a, an thil va hmuh chuan an beiseina neih chhun te chu a thamral tir chiang kher mai. Dochhum khua chu luah lumtu awmlo tih hriat tak maiin a lo reh ṭhiap a, hnimin a lo bawm khat lek luk tawh a, in ding lai hmuh tur reng reng pawh a awm hek lo. Hmana hlim taka an lo tuallenna hmun chutia luah lumtu pawh nei lova a han ram ta mai chu Thansanga chuan hriatthiam har a ti ngei mai. An feh kawngte leh tuikhur kawng te chu a lo ṭhing ṭhiap tawh a, an lal in leh Zawlbuk te pawh kha hmuh tur reng reng a lo awm tawh si lo, a lungchhiatthlak duh ngei mai. Rozami te in pawh kha a lo kang ram vek tawh a, a ṭhianpa Kapkima te in pawh hnimin a lo bawm khat zo ta vek si a. Thansanga chuan an in lam kha a han pan a, mahse an chenna in ngei pawh chu hmuh tur a lo awm tawh bik i khaw si lo, a thinrim chu a insehruh nasa kher mai. A nu leh pate chu an dam chhuakin a ring tawh lova, a nih leh a ṭhianpa Kapkima kha a la dam angem? A ngaihzawng Bungzung nuthlawi nen khan an innei ta em ni? Chutiang thil vel a ngaihtuah lai chuan an lam pan hian tute emawni hi an lokal a, Râlaia chuan, "Tute emaw an rawn kal tlat mai, mipa leh lawichal chu inrin tluk a awm lo ve," tih pahin a silai chu hman mai theih turin a han siamrem a, midang pawh chu an lo inring ve nghal a, anmahni rawn pantute an rawn hnai deuh deuh a, Thansanga'n a han enchian nak chuan pasalṭha Laiawrha te kha an lo ni reng mai a, Laiawrha pawh chuan a rawn hmu ve nghal thuai a, makti awm tak hian a han ding vang vang phawt a, chutah hlim hmel tak hian, "E khai, râl emaw in nih tih nak alaiin Thansanga te zuk ni reng che u a, engtizia nge ni ta mai le, i dam maw?" tih pahin chibai an han inbuk a, Thansanga pawh chuan, "Ka pa Laia te an ni reng mai ka ti, ka dam a lawm, nangni zawk?" tih pahin a ṭhiante chu a han hmelhriattir nghal a, chibai an han inbuk sap sap hlawm a. 

Laiawrha chuan, "Kan dam ṭha e, zeng ti tura rawn kal nge maw in nih chu le?" a han ti a. Thansanga chuan an rawn kal chhan te chu a han sawi zung zung a, "Ka pa Lai, ka nu leh pate chanchin hi hriat i nei em? Tin, ka ṭhianpa Kima kha enge a chanchin ni ve ta zel le, a la damin nupuite a nei tawh chawk ang chu maw?" a han ti a.

Laiawrha chuan Thansanga zawhna chu chhan harsa a ti kher mai. Harsa ti tak chung hian thil awmdan zawng zawng chu a han sawi fai ta vek mai a, a thusawi lai chuan tumahin lo tihbuai pawh an tum lo, ngaihnawm ti tak chung leh thinrim ru ṭeuh chungin an lo ngaithla kar hlawm a. 

Thansanga'n thil awmzia a han hriat meuh phei chuan a thin a rim takzet mai le, a mitmeng te chu hmuh theih khawpin a rawn danglam chak a, chutiang em em a Thansanga thinrim hmel chu Laiawrha meuh pawhin a la hmu ngai bik lo a ni. Thansanga chuan, "Rotata te chu an chanchin hriatzuina in nei reng reng em?" a han tih chuan Laiawrha chuan, "Nei lo, râlin an that ve ta nge, an tlachhuak ta zawk tih pawh kan hre lo, kan lalpa leh khawnbawl upa ṭhenkhat chu an tlanchhuak ngei niin an sawi tlat mai a, Rotata te pawh chu an lo tlanchhuak ve pawh a ni maithei a ni," a ti a. Thansanga chuan, "A lo la dam hlauh te a nih chuan kan intawn ngei theih nan Khuanu'n rem han ruat hlauh mai teh se la aw," a ti sap a. 

Pasalṭha Laiawrha sawmna angin Thansanga teho chuan Bungzung khaw lam chu an pan ve ta nghal a, kal pahin Laiawrha chuan Kapkima khawngaihthlakzia leh tawrh nat dan te, amah, Thansanga nu leh pa an thih avanga a inthiam loh dan te chu a hrilh ta vek a, Thansanga chuan a ṭhianpa chu a khawngaih veleh chhawng kher mai. Thim thut thutah Bungzung khua chu lutin lal in lam chu an pan ding nghal nalh a.

Lal Rivunga chuan Laiawrha teho a han hmuh chuan, "E heu, Laia, kha tute nge i rawn hruai tak duah duah ni?" tiin a lo zawt nghal vat a, Laiawrha chuan, "Lalpa, hei khawthlang pasalṭha rual an nih hi, tin, hei hi chu i lo hre tawh maithei a, 'pasalṭha Thansanga' an tih huai huai ṭhin kha a ni e, a ṭhiante pawh hi nep lo tak tak vek an nia," a han tih chuan Lalpa chuan, "Zuk ni hlawm tak che u a! Khai, tlangaupa, archhiara artui lai ngat kha va talh teh, zanin chu khual ṭha kan thleng a nih hi, Laia, nang rappui chungsanga ka thla thum zu  kha han chawithla teh aw," a ti ta zung zung a.

Zu khawn pah chuan thil awmdan te chu an sawi tlang ta hlawm a, Lalpa chuan, "Thansang, i nu leh pa chung thuah khan pawi ka tihpui khawp mai che, Rotata in tih hi misual tak zawng a lo nih dawn hi, mi hetiang hi zawngin vanduai hun zawng an la nei teh chek ang chu," a han ti charh charh a, Thansanga pawh chuan, "Ni e lalpa, thil kal tawh hi zawng sawi pawh a ṭul tawh lo ve, engmah siam ṭhat theih ni tawh hek suh, a nih tur ang ang chu a ni zawh tak hi," a ti a, a rilru erawh a na hle a ni tih hai rual a ni lo. 

Mualkil upaho an rawn lut ṭak ṭak hlawm a, Thansangate chanchin an han hriat chuan an chibai sap sap hlawm a, Lalpa chuan, "In ril pawh a ṭam tawh dawn vei nen tirawh u, i han inhnawh puar phawt mai teh ang u, a hmeh lampang erawh chu kan phang deuh dawn a nih hi," a ti a, Râlaia chuan, "E khai, keini ang duang tan chuan chi leh hmarcha a awm hi chuan a tawk lutuk ringawt mai," a ti a, tichuan zanriah chu an kilho ta hlawm a.

Zanriah eikham chuan an titî khawm leh nak nak hlawm a, chutah mualkil upa pakhat chuan, "Hei le, pasalṭha heti zat hi in awm a, nakinah Ṭhangtharte hriatah in chanchin te pawh hi kan la sawi duh dawn a, in vanglai chanchin han sawi teh u," a rawn tichhuak ta nawlh mai a, lalpa pawh chuan, "A ni teh tak e, chanchin ngaihnawm tak tak te pawh sawitur in nei hlawm ngei ang chu maw le," a lo ti ve a, pasalṭha rualho chu an ngawi ta ṭhap hlawm a, mahni chanchin han sawi chu an chak fahranlo a ni tih an hmel landan aṭang chuan a hriat theih mai awm e. An ngawih rei tak deuhah chuan Râlaia khan, "A, kei zawng chanchin han sawitur em em pawh ka nei hran law, Thansanga hian a tumpang chal kah thu kha han sawi tehse, a sakei huai tihhlum dan nen khan," a rawn tichhuak ta ngawt a, Thansanga chu a han ṭang dawn viau nain lal leh upate chuan an lo hre chak nasa mai si a, hreh deuh tak chungin a han sawi ta ringawt a, a sawituin a zir nge a sawi ngaihnawm thiam ve hrim hrim zawk, lalpa meuh pawhin a vaibel zuk lai theihnghilh ṭhak khawpin a lo ngaithla ve dauh dauh  mai a ni.

Zan pawh a lo rei dawn ta mai a, Thansanga chuan a ṭhianpa Kapkima kha hmuh a chak êm avangin Laiawrha nen chuan an inzui chhuak dun a, an chhuak tur thlir zui pahin lalpa chuan, "Rotata ka ni lo hlauh chu ka lawm ngei mai, a mitmeng te kha in lo hmu ve em? Ani hmachhawn ai chuan kut ruaka sapui hliam hmachhawn pawh ka thlang zawk e," a han ti zui sap a. 

Thansanga ten Kapkima te in an va thlen chuan a lo reh deuh ṭhiap tawh a, an la meng a ni tih hriat turin mei erawh a la eng va va a, Laiawrha chuan, "In la meng maw, kan rawn leng dawn e," tih leh kawngkhar nem tawlh chu a rual nghal a, Kapkima nu chuan, "La meng em ê a, lo leng rawh u," tih pahin ṭhutna tur te a lo kawh hmuh nghal sawk sawk a, mei enga an han inhmu chiang zet chu Kapkima nu chuan Thansanga chu a ṭahkhum rawih rawih mai a ni. Thansanga pawh a hrilhhai letling zawk hial a ni. Hetihlai hian Kapkima nula rim pawh Zawlbuk lam a pan hmain an in lamah a rawn lut kawi leh zawk a, chutia an inchhunga a ṭhianpa ngaih em em mai a han hmu ta thut mai chu mak a ti nasa ngei mai.

Hlim em em mai hian an han inchibai a, "Ṭhianpa, i dam maw? Mak ka va ti tehreng em, Khiangzo khuaah chuan in zuk kal ta em ni?" tiin chanchin a zawt mawlh mawlh a, Thansanga chuan, "Kan dam ṭha a lawm, Khiangzo khua chu kan zuk thleng ta lo mai, Zopui khuaah ka pa Thangvunga te an lo awm hlauh mai a, kan bel ta mai a ni," a ti a, Kapkima chuan, "A ṭhat nasat chu, ka ngaihtuah khawp che u asin," a ti a. Tichuan chanchin eng emaw an sawiho leh laih laih hlawm a, Kapkima chuan, "Ṭhianpa, Rotata hi a la dam ngeiin ka ring a, zawnchhuah ngei ka tum a ni," a ti a, Thansanga chuan, "Ni lo ve, a ni chu ka chanpual tur liau liau a ni, a lo la dam te a nih tak tak ngai zawngin...." a sawi chhunzawm duh ta lova. 

Thansanga chu a ṭhianpain riak tura a sawm tlat avangin Laiawrha pawh chuan a phei san ta a, zan rei tak thleng an meng a, tunhma lam chanchin te sawiin an lung pawh a leng kher mai....

Thansanga te hi Bungzung khuaah ni thum lai an cham nghe nghe a, Lal Rivunga'n Thansanga thla hual nan a sechal a talh a, mualkil upa hovin vawk an rawn thawh bawk a, khawtlangin awmni khamin ruai an ṭheh mup mup mai a ni. 

Thansangate haw tur chu Kapkima chuan an khaw hlui thleng va thlahin, Thansanga nu leh pate thlan pawh kha a kawhhmuh nghe nghe a ni. Chuti chuan ṭhiandun pahnih te chu inngai tak chungin an lo inṭhen veleh ta a, Thansanga te pawhin dam takin an Zopui khua chu an zuk thleng veleh a, a pa Thangvunga hnenah chuan thil awmdan engkim chu a hrilh ta vek a, tin, Rozami pawh khan nau a pai ve ta bawk a ni.

...................

Pawl kut thla an han hmang zo a, Ramtuk thla an chuang kai leh a, vahsan lak a rawn hun a, lal leh upa hovin an lo rel lawk tawh angin chumi kum chuan 'Pa ngen ram' an tih mai chu an ṭheh ta a. Helai ram hi tunhma pawhin huai neia an sawi fo ṭhin a ni a, lo atan phei chuan an la ṭheh chhin lo hrim hrim a, a ram hi a ṭhat êm avangin kumin hian an ṭheh ta mai ani. Pa ngen ram an tih nachhan tak zawk hi chu tunhmain helai hmunah hian an khaw pa ṭhenkhat ramvak chu an lo thi zeuh zeuh tawh ṭhin a, chumi anih avang chuan 'Pa ngen ram' an lo tih phah ta ani.

An ram ṭhehna lai hi khua aṭanga chawhma kal vel lek anih avangin lehlangin an vat mai ṭhin a, Thansanga te pawhin hrai thum hmun zet an pawm ve a, a ram a ṭha bawk a, zuva in zah an ngai anih hlauh zawngin khamkhawp chu tharchhuah ngei an inbeisei ve a ni.....

Chapchar kut pawh hlim takin an hmang tlang a, an kut sa zawnna lamah Thansanga chuan vanneih thil thu tak meuh meuhvin zukchal ki hreu ṭha fahran mai hi a kap a, hei hian a hmingthanna pawh a belhchhah sauh a, amah ertu pawh an pung sauh bawk a ni. 

Thangkhuma pawh khan nghalchang lian ṭha zet mai a rawn kâp ve bawk a, a intithei kher mai. Hlado pawh a chham nawn tlut tlut nia maw le. An fate hetiang an lo nih takah chuan an pa te, lal upa ve ve an lo ni bawk nen, an chhungkaw hnih inkarah boruak a awm ru deuh a, mi hriatah tilang lem lo mahse a ruk erawh chuan 'Tunge thei zawk?' ti niawm fahranin an inel ru ran mai a ni. Thangvunga pawhin a fapa(Thansanga hi a fapa angin kan sawi tawh mai dawn nia,) Thansanga chu a fuih ru sauh sauh a, Thansanga pa leh Thangkhuma pate erawh lal lakah a tlatlum zawk nih ngei tumin an intlawnsiak a ni ta hawt mai a, an lalpa lah â hek suh, a tu amah chu a be ṭha bik lo va, a be chhe ngai hek lo, a pasalṭha pahnihte chu inngeih takin awm se tih hi a duhdan a ni zawk tlat si a..

......................

'THANSANGA LEH PAWI RÂL'

Hetia Zopui khuain Chapchar kut hmanga hlim leh thlamuang taka an awm lai hian an khua chu rûn tumin Thlanrawn Pawi hovin an lo thlithlai  ru reng mai a. An inringlo lai barakhaih ngei an tum hle a ni. Heng Thlanrawn Pawiho hi an pasalṭha chhuanvawr Ṭialkipa hovin, mi zahnih dawn lai an rawn thawkchhuak a, Zopui khaw luh khan te, a ṭul tak thut pawha him taka an insaseng nalam tur te thlengin an lo en thlithlai lawk vek tawh a ni. 

Ni khat chu Thansanga chuan Zopui khaw dai vel chu a fang vel mai mai a, an khaw ṭhuthmun fuhzia leh râl tan pawha luhchhuah mai mai a har turzia te pawh a hmu vek a, khua hi kulh ṭha takin an hung vek a, kulhah chuan râlvenbuk an sa tlar thluah a, chutah chuan pasalṭha leh tlangval tih tham tak hi an awm reng mai a ni. Thansanga chuan a rilruin Zopui khaw luhchhuah tum leh vana arsi lak tum chu thil theih loh hulhual niin a hria, chhûnglam aṭanga ṭanpuitu ṭha tak an nei te anih ngawt loh chuan, Zopui khua chu luh chhuah mai mai theih a ni tlat lo a ni.

Thansanga chuan Zopui khua leh an ṭhenawm Zadeng lal, Mangliana khua Vawngpui nena an inrina lai velte chu a han fang thuak thuak a, Zopui khaw ram chhungah hian sa a la tam hle a ni tih leh a ngaw ṭhatzia te pawh a hriat chhuah phah a, 'Pasalṭha Râlaia te sawm a la ramchhuah tur a nih hi...'a ti rilru nghe nghe a ni. 

Khua a lo tlai dawn takah chuan khaw lam pana kir leh mai hi a tum a, mahse chutihlai tak chuan a chhak lawka mihring ṭawng ri niawm tak hi a han hre ta a, Thansanga chu hnimbuk zingah a biru thuai a, a thawm hriat pawh chu a rawn hnai zel a, mihring ṭawng thawm zawng a ni ngei e, "Tute tak chu ni ang maw?" ti rilru chungin a lo nghak ta a. 

Reiloteah Pawi pasalṭha pahnih hi an rawn lang ta mai a, silai an keng ve ve leh nghal, Thansanga chuan an thusawi chu a han ngaithla chiang a, pakhat zawk chuan, "Kan hotupa hian mi tilui lo se chuan he khua kher kher hi chu beih ka chak lo tawp mai," a han ti a. A ṭhianpa chuan, "Ni e tiraw, Zopui khuaah hian pasalṭha an tam viau niin an sawi a, 'Thansanga' an tih emaw ni phei chu a huaisen hle niawm in an sawi nghe nghe asin," a han ti ve a. 

A ṭhianpa chuan, "Mahse khawchhung lam aṭangin tanpuitu tur kan neih dawn kha maw, an pasalṭha Thangkhuma an tih emawni khan niminah kan hotupa a rawn hmuh tak kha maw le, bakah kan hotupa kher hi chu tuma'n an hneh kherin ka ring lo," a ti a. An thusawi lo ngaithla ru rengtu an awm a ni tih reng an hre si lo, an kal liam hnu thlengin Thansanga chu a bihrukna hmunah chuan a la awm reng a, an liam fel veleh chuan a rawn ding chhuak a, a thil hriat chu mak a tiin a thin pawh a rim kher mai. Pawi hovin an khua run tumin an lo hel ru reng tawh chu a ni si a, hmanhmawh takin inlam pan chuan a kal ta sawk sawk a.

Thansanga chuan in a thlen veleh a iptepui leh silai chu a dah ṭha sawk sawk a, engmah pawh sawi lovin lal in lam pan chuan a chhuak leh nghal mai a, a chezia chu a nupui chuan makti zet hian a thlir zui veng veng a, "A eng chu i hria ni maw, i han hmanhmawh danah em em hian," a ti sap a. A pasal silai leh iptepui chu a dah ṭha nghal a.

Thansanga chu kawng chanve vel a kal tawh ang tihah chuan a han inngaihtuah ṭha leh a, lal inah han kal ringawt pawh nise Thangkhuma pa, Chawngkhuma kha a lo awm ve si chuan engmah a sawi leh ngam dawn chuang si lo, a pa hnena hrilh hmasak phawt mai ṭha berin a hria a, in lam pan chuan a lêt leh ta zawk a.

Zanriah eikham hun remchang chu chuhin Thangsanga chuan a thil hriat ang zawng zawng chu a pa hnenah chuan a han sawi a, Thangvunga chu a ngawi deuh vung vung a, chutah aw ban cherh chawrh hian, "Ka hlauh ang ngei ngeiin maw, he mite pafa hi ka rinhlelhna a rei tawh reng a ni. Engtikah emaw chuan kan lal hi an la phiar ruin ka ring rengah, hmanni lawk khan Thangkhuma kha khawchhak lamah a han zin tak kha maw le, kan Pawi chheho chu thurualpuiah an lo han sawm a nih ngei dawn chu. Taia, i thu hriat hi ngawihbopui mai mai chi a nih loh hi, tirawh, kan lalpa i han hrilh vat teh ang," a ti a, Thansanga nen chuan lalin lam chu an pan dun nghal vat a.

Lal Ngurliana te chhungkua pawhin zanriah an lo eikham ve chiah a, chutia Thangvunga te pafa rawn inzui lut a han hmuh chuan, "E khai, lo ṭhu rawh u, Thansang, tunlai chu kan va inhmu khat ve, i ṭha zel ang chu maw?" a lo ti sawk sawk a, Thansanga chuan, "Lalpa, ka ṭha tawh khawp mai, ni e, tunlai chu ka chhuakvak mang lo a tin ni," a ti a.

Chutah Thangvunga chuan, "Lalpa, min lo hrethiam la, ka fapa hian  eng emaw hrilh tur che a nei tlat mai a, he thu hi midang han hriat ve mai chi pawh a nih rih loh avangin a rana ran lovin kan rawn pan chawt che a ni e," a han ti a.

Lal Ngurliana chuan, "Chuti a nih zawngin bahzar lamah i insawn phei ang u hmiang," a ti a, bahzar lamah chuan an insawn phei ta hlawm a. Lalpa chuan, "Khai le, Thansang, i sawitur chu han sawi thuai thuai rawh le, upa dangte an rawn chuangkai thuai ta ve ang," tih pahin vaibel chu a han pak khu talh talh a.

Thansanga chuan a thil hriat zawng zawng chu hmaih nei miah lovin a han sawi ta zar zar mai a, a thusawi tawp lamah chuan, "Lalpa, kan fimkhur viau a ngai dawn a ni, Thangkhuma te hian lamṭang an lo siam hman a nih phei chuan thuruk engmah a awm thei dawn lo a ni," a han ti a.

Lal Ngurliana chu a insehruh nasa kher mai, a khawnbawl upa ngeiin Pawiho chu phungbawmah sawmin a lal ṭhutthleng a ta paihthlak an lo tum a ni tih a han hriat meuh chuan a thinrimzia chu sawi hian a siak lo tak meuh meuh a ni. Thinrim insum tak chung hian, "Thansang, ka laka i rinawmna hi ka theihnghilh hauh lovang e, engtin nge maw kan tih tak ang le?" a han ti a. 

Thansanga chuan, "Thangkhuma te hian tu tunge lamṭang atana an lo sawm tawh tih te pawh kan hriat hmasak a ṭul dawn a ni," a ti a. 

Thangvunga erawh chuan, "Ngawiteh u, hetia Pawi râlin min rawn beih an tum a nih rau rau si chuan kan ṭhenawma Zadeng lal saw min pui turin kan sawm ve mai dawn em ni ang? Anni hi pasalṭha huaisen an ngah viau a nia, tin, Pawiho laka phuba lak chu Lusei lal tawh phawt chuan an chak ngei awm si a," a rawn ti ve a, Lal Ngurliana chu a ngawi rauh rauh a, an khaw buainaa khawdang lal han pun chu a tlawmngai hle niin a lang. Mahse a hmelmate chu engzat chiah nge an nih a hre si lo, a che chhe zawkah lo ṭang ta se.... a ma chantur lam nilovin a khua leh tuite chantur a han ngaihtuah a, Pawiho nunrawnzia lah a hai si lo, a chhe ber pawh lo thleng thei anih avangin an khaw ṭhenawmte chu sawm ve mai ṭhain a hre ve ta nge nge a.

Thangvunga hnenah chuan, "Ka upate zingah hian tu tunge ka tana la rinawm tih pawh hriat a har dawn hle mai. Hm...mm... i rawt ang chuan kan khaw ṭhenawm pasalṭhate chu kan va sawm poh a niang chu, mahse tunge kan tirh tak ang?" a tih chuan Thangvunga chuan, "Thansanga hian kan pasalṭha Râlaia kha sawm se a tawk mai e," a ti a. Lal Ngurliana chuan, "A ṭhat chu, Thansang, zanin la la hian va kal ta ula, tin, zanlai velah a ruk tein min rawn hmu leh dawn nia," ati a, mualkil upate an rawn chuankai a hun dawn tak avangin Thansangate pafa chu an ṭin ta thuai a.

Thansanga chuan pasalṭha Râlaia chu a va hmu thuai a, thil awmzia engkim chu a hrilh ve ta vek a, Râlaia chu a chek tlawk tlawk a, chutah thinrim zet hian, "Kan mi tenawmho zet chu(h) ngawi tak rawh u, in duhthusam chu inhmu dawn khawp e," tiin a han inhrosa zui a, tichuan an khaw ṭhenawm pasalṭhate pun tur chuan mi hmuh lohvin a ruktein khua chu an chhuahsan nghal a.

Hetihlai hian Vawngpui khuaah chuan pasalṭha hmingthang tak mai, 'mahni chauh pawha râl za dang thei an tih huai huai' Thangluaia te, 'Sar zam pasalṭha' an tih ṭhin Lianngura te leh Zamkungateho pawh hrilhlawktu awm ang hrim leh intiam rual niawm hrim chuan Vawngpui khuaah hian an rawn lut ve hlawl a, tute nge an nih tih phei chu hria aram pawh an lo awm lo va, tin, an thlen hun hi a inrual chiah lova, Lianngura thlen hma lawkin Thangluaia hi a rawn thleng hman a, Lianngura rawn thlen hnu lawkah Zamkunga a rawn thleng veleh chawpchilh nghal mai a ni. Khaw khat pasalṭha chhuanvawr ṭhiau pathum ngawtin Vawngpui khua chu an thlen chilh rup mai a nih chu. Heng pasalṭha pathumte hi engvanga rawn kal nge an nih tih chu hunin a la rawn hril zel ang chu. 

Zanriah eikhama Vawngpui tlangval ten Zawlbuk an han chuangkai chiah mai chu mikhual hmel an hmu nghal pang mai le, "Zanin chu mikhual buan tur kan nei dawn a ni maw?" tiin an khaw pate buan chak Dengliana chu a rawn inla sek nghal ṭeu ṭo mai a, midang chu an lo nui deh tat tat hlawm a. An Val upa 'Dengbawnga' an tih mai chuan, "Naupangho khan thingnawi han vur belh r'u le, ," a ti a, chu veleh naupangho chuan Zawlbuka thingnawi chu a tel telin an han vur ta hluah hluah mai a, Zawlbuk chhung chu a ên ṭha pap pap kher mai. 

Vawngpui khaw pasalṭha Vawmsata chuan an mikhualte chu tlangval naran mai mai nitheiin a hre lo va, pakhat phei chu sakei hamna niawm takin a awm chu a ser thla ruak mai a, pakhat zawk lah chu han en reng reng pawhin pasalṭha tih hai rual lohvin a mitmengah te chuan sar a zam kalh mai leh nghal! Pakhat zawka pawh chu tlangval dawihzep tak zawng ani lovang tih a hre thei nghal mai a ni. Pasalṭhate mit hi zawng a lo fiahin a lo fing narawh e, Thangluaia pawh chuan Vawmsata chu zuam mai mai chi ani lovang tih chu a hre thei nghal mai a, chu chu Zamkunga leh Lianngurate ngaihdan chiah pawh a ni. 

An han inbuan ta chu le! Thangluaia chuan a tu amah chu a hneh ta hauh lo mai le, Val upa Dengbawnga meuh pawhin, "A chak awm vei nen, ka rin a anglo hle mai," a tichhuak hial a ni. Vawmsata erawh chuan Thangluaia che vel chu ngun takin a lo en kar mai a, tah zawng mikhual tlangval chuan thapui a chhuah hauh lo a ni tih chu a hre thei ta a ni. Lianngura pawh chuan tumah hneh a nei bik hauh lo mai a, a ngaihna hre lo niawm fahran chuan a lu thak lo pui te chu a han hiat leh ringawt mai ṭhin a, midang chuan an lo nuih dar dar hlawm a. Zamkunga hun a rawn thleng ve a, a ni zawng a la naupangin han inthup ṭit ṭet a tum ve lo va, tumah han hlahthlem a tum lo khawp mai, an khaw pate buanchak chu Zawlbuk bang deng dawt khawpin a han vawrh ta mai a! tlangvalho chu an lo au hluah hluah a, a buantu an chak poh leh mikhual tlangval chu a chak tulh tulh emaw tih mai tur hi a ni a, Dengbawnga bawk chuan, "Kan nauva chu, a kawchhungah tulum a lut ta em ni, a va han chak kher em!" a lo ti hmanhmawh leh pek a. A tawpah chuan Vawngpui khaw buanchak Saikhaia nen chuan an intum ta a.

An taksa a hrawl dunin, an fuke engkim mai chu a muk hian a muk ṭhu mai a, han en reng reng pawhin a chak zawk tur rin thiam a har khawp mai. 

Vawmsata chuan an puanven te a han en ṭha te te phawt a, chutah Val upa Dengbawnga chuan, "Khai le, ṭan tawh ru le," a han ti a, chu veleh Zamkungate pahnih chu an han inman chat mai a, inphawi kan tum chuan an han inpawm a, an hnungzângahte chuan kawi tiat tiat hian thahrui a bawl ṭuk ṭuk mai a, Zawlbuk chhuat te pawh chu an kezungpui chuan an nawr tawm tep tup mai a ni. A tirah Zamkunga chu a han kang deuh zuai a, khawtual tlangvalho chu an lo haw haw hman hluah hluah tawh a, chutah le, Zamkunga chuan thapui a han chhuah ta tak tak mai a le! Vawngpui khaw buanchak Saikhaia chuan Zawlbuk bang chu a deng ta awrh awrh mai a, a tlawm chiang kher mai. 

"Kan nauva chu Chula tluk zeta chak i nih hi le," tiin Saikhaia chuan mikhual tlangval chu hlim tak chungin a han chibai a, Zamkunga erawh chuan, "Min hlahthlem lo la chuan ka hneh hauh lovang che," a ti ve thung a, tichuan nula rim turin an chhuak ta sang sang hlawm a.

Leng hawn ar khuan hma hretin Thansanga te pawh chuan Vawngpui khua chu an rawn thleng ve hlawl mai a, lalin lam chu an pan ding nghal nalh a.

 Thansanga ten lal in an han luh chuan, Lal Mangliana leh a upate pawh an lo la titî tui hle mai a. Chutia hmel hriat loh mikhual pahnih rawn lut ta mai chuan a ṭhawng deuh nge ni, an titî tui lai pawh chu tawp nghalin rawn lut thar mi pahnih lamah chuan an mit chu an len phei nghal a. Khawnbawl upa Chawngsavunga chuan, "Kha, tute nge in nih a, zanlai laia zeng ti tura rawn kal nge in nih?" a lo ti khur khur a.

Râlaia chuan, "A pawi kan ti khawp mai, hetia kan rawn ṭhawng thut mai che u hi min hrethiam dawn nia. Kei hi Zopui khaw tuiliak Râlaia ka ni a, ka ṭhianpa hi Thansanga a ni e," dam thlup hian a han ti a.

Chawngsavunga bawk chuan, "Zeng ti tura rawn kal nge in nih reng reng?" tiin a han zawt leh a. Râlaia chuan, "In mi ṭanpuina dil turin kan lalpa'n min rawn tir a ni e. Tunah hian kan khua chu Pawiho in rûn tumin kan khaw ramchhungah awmhmun an rawn khuar a, tin, kan khawnbawl zinga upa ṭhenkhatin Pawiho chu an thurualpui ngei niin kan hria a, kan hmelmate hi engzat chiah nge an nih kan hriat loh avangin leh Pawiho laka phuba lakna hun remchang tak a nih bawk avangin min pui turin in pasalṭhate kan rawn sawm ve a ni e," tiin an rawn kal chhan chu a han sawi a, lal inchhung chu khuavang kal lai an sawi ang maiin a reh ṭhiap a, chutah Lal Mangliana chuan, "A lo nih tak chu le, chutia kan chipuite Pawi râlin beih an tum a nih si chuan keiniho hian engmah ti lovin kan lo thlir liam mai mai dawn em ni? Ka upateho khan enge in ngaihdan ve ni le?" a han ti a.

Khawnbawl upa min Chawnghlira chuan, "Lalpa, kan che chhuak ve ngei tur a ni. Pawiho hi an rawn ngampa ta lutuk reng reng mai, hetiang a nih te chuan kan khua pawh hi an la rawn bei ve lovang tih pawh kan hre hleinem. Savunga khua, Dochhum an rûn dan te kha a râpthlakzia an hrilhfak hial asin. Kan pasalṭhate hian Pawiho laka phuba lak chu an chak viauin ka ring a ni," a han ti charh charh a. Midangte pawh chuan, "A ni ngawt tak mai, kan enliam mai mai chhungin min zuam lutuk dawn e, min rawn êr let leh tur awm hauh lo turin lo chimit ṭhak ila a ṭha ang," an lo ti ve bawk a.

Lal Mangliana chuan, "Um...kan lungruala a lawmawm e, tlangaupa, nang ngalchakah, kan pasalṭha Vawmsata leh Val upa Dengbawngate kha zuk ko ta che. Tak a, i chhuah hmain zu kha han sem leh phawt ta che, kan pasalṭhate pawh an chhawl a hal tawh ang e," a han ti a. Tlangaupa pawh chuan zu chu a han sem leh hmasa te te a, chutah Zawlbuk lam pan chuan a chhuak zui ta nghal a.

Râlaia chuan zu chu han tem zeuh pahin, "Ê khai, lalpa, i zu chu a va thlum tui kher em. An sawi Lersia kawmchar zu pawh hei lo liam chuan a thlum bik lovang e," a han ti a. Chu fakna ṭawngkam chuan Lal Mangliana chu a tilawm hle a, nui var var chung hian, "In dang ro a hnawm pha meuh ang maw? Tak a, khawnbawl upate zingah khan hmelma lam lo thurualpui an awm niawm tak khan i sawi a, enge a chhan niawm reng reng le, in lal lakah an tlatlum lo nge thildang vang zawk?" a han ti a.

Râlaia chuan, "Engvang nge tih phei zawng ka hre bik hauh lo mai a, ka rindan ve mai mai chuan kan lalpa dinhmun hi an beisei deuh a nih ka ring," a han ti a. Lalpa chuan, "A ni ngei ang, lal dinhmun hi zahawm leh awmawh tak si; mahse hahthlak tak bawk si a ni. Thubuai hla buai a awm changa thlei bik nei lova rorel a ngai a, khawtlang mipuite tan nu leh pa dinhmun kan luah a ni ber a, mahni a han thawh mai mai chi pawh a ni law, hahdam leh nuamsa viaua kan lan lai hian a chuti hauh si lo," a han ti a, Thansanga chuan Vawngpui khaw lalpa chu a ngaisang rilru khawp mai, 'lal fel tak zawng a nih dawn hi....'a ti rilru nghe nghe a ni.

Reiloteah tlangaupa leh a mi koh a te pawh chu an rawn thleng ve nghal a, Vawmsata chuan pasalṭha Râlaia chu a rawn hre thei nghal mai a, khawkhat pasalṭhate hi zawng an lo inhre nameuh mai. 

Lal Mangliana chuan, "Denga, heti lamah hian rawn ṭhu rawh u, tlangaupa, nang zu kha han sem leh teh khai," a han ti lung lung a. Dengbawnga chuan, "Eng thu leh hla nge ni ta ngai le. Zanin chu mikhual satliah lo deuh deuh kan ngah hi le," tih pahin Râlaia te lam chu a han en a. Chawngsavunga chuan, "Chu, eng i tihna nge ni ngai Denga?" tiin a lo zawt vat a.

Dengbawnga chuan, "Zanin chu mikhual kan ngah riau a tin lawm le," tiin Zawlbuka thil thleng te chu a han sawi a. Midang chuan mak an lo ti hlawm hle a. Chawngsavunga bawk chuan, "Chu, mikhual tlangval chuan Saikhaia chu a vawrh nek i tia law? A ni thei lovang, Saikhaia chuan a hlahthlem a ni ngei ngei ang," a han ti a. Dengbawnga chuan, "Vawrh nek e maw le, hlah zawng a hlahthlem loh kha maw le," a ti veleh mai a. 

Lal Mangliana pawh chuan, "Saikhaia meuh hnehtu chu tlangval satliah zawng a ni hauh lovang, midang pahnih pawh chu an theuneu lo tawp ang," a rawn ti ve a. 

Pasalṭha Vawmsata chuan, "Lalpa, i ngaihdan chu kei pawhin ka ngaihdan ve tho a ni. Tin, an zinga pakhat phei kha chu 'Pasalṭha Thangluaia' an tih huai huai hi ni tlatin ka hria, a chian phei zawng ka chiang ngam chiah lo na in, an sawi dan nen zawng an inang khawp mai," a han ti a. Chu veleh lal inchhung chu a reh nghal ṭhap a, 'Thangluaia' tih hming chuan an beng a verh takmeuh meuh a ni. Lusei lalna tlangah tawh phawt chuan Pasalṭha Thangluaia hming hre lo hi an vang ngawt ta ve ang.(Mazira hian min lo hrethiam mai tehse) Mahni chauh pawha râl za dang thei, pasalṭha huaisen lutuk tak mai kha a ni miau va! 

Lal Mangliana chuan, "Tlangaupa, nang ngal chakah, Zawlbukah chuan zuk kal leh ta la, chung mikhual pathumte chu zuk ko tawh," a han ti a. Tlangaupa chhuah hnu chuan lalpa bawk chuan, "Khaile, ka han kohna chhan tak zawk che u chu englo a nia, i a ni, hei kan ṭhenawm Zopui khua chu Pawi hovin rûn tumin Zopui khaw ram chhungah awmhmun an khuar mek a ni awm a, Zopui khaw lal, Lal Ngurliana chuan anmahni ṭanpui tur leh Pawiho laka phuba laknaa tel ve turin min rawn sawm a, enge in ngaih ve dan ni reng reng le? Ka upateho hi chuan kal ngei ṭha an ti tlang a, in ngaihdan te pawh han sawi ve teh u," a han ti charh charh a. 

Vawmsata chuan, "Lalpa, kan ngaihdan te i hre duh tak tak a nih chuan tlangvalho aiawhin ka han ṭawng chhuak mai ang e, Pawiho laka phuba lak chu kan duhthusam a lawm," a han ti a. 

Dengbawnga pawh chuan, "Ni e, Lalpa, hei lo liama hun remchang hi chu a awm leh tawh kher lovang, Pawiho chu kan chimit ṭhak anga a ni mai a lawm," a lo ti ve bawk a. 

Lal Mangliana chuan, "A ṭha e, Zawlbukah zuk kir leh ta ula, tlangvalho hnenah chuan zuk hrilh rawh u, zanin la la hian in chhuak nghal ang a, râl lu tam tak nen in rawn kir leh dawn a nia, amaherawhchu, tlangval zawng zawng kal thu awm hek suh, awm in tih zat zat kha inhruai dawn nia," tih pahin Râlaia te lam chu a han hawi a, "In duh leh Zawlbuk lamah chuan zuk kal ve ta che u," a han tizui a, Râlaia te pawh chuan, "Ni e, kan zuk chhukthla ve ang e, khawlian Zawlbuk pawh hmuh ve a chakawm reng reng e, Lalpa, i chungah kan lawm takzet zet a ni," a han ti luam a, tichuan Dengbawngate rual chuan an chhuak ve nghal a. Thansangate an chhuah hnu lawk hian tlangaupate pawh lal inah chuan an rawn inzui lut ve chiah a. 

Lal Mangliana chuan ṭhutna tur lo kawh hmuh pahin, "A tu ber hi nge ka khaw buanchak lo vawrhtu chu?" a han ti nghal tlawng mai a.

Zamkunga chuan, "Lalpa, keimah ngei hi ka ni e, in tha a na deuh em ni?" zamlo tih hriat hliah hliah hian a han ti a. Lal Mangliana chu a nui huah huah a, Zamkunga melh chung chuan, "I fuke reng a fuh mai, chak awm tak pawh i ni e. Engti tura ka khuaah hian rawn zin nge in nih chu le?" a han ti a.

Zamkunga bawk chuan, "Lalpa, engti tura rawn zin nge ka nih pawh ka inhre chiah lo, mahse in khaw lam pan tur hian keimahah min turtu a awm tlat mai a, awllen lai te a ni bawka tiin ka rawn zin ta rawih mai a ni e. Ka hming chu Zamkunga a nia," a han ti a.

Lianngura kha rawn ṭawngchhuak ve in, "Kei hi Lianngura ka ni e, ka hmaa mi sawi ang bawk khan inkhaw lama kal tur hian min turtu a awm tlat mai a, ka rawn zin ve rawih mai a ni e," a han ti a.

A hnuhnung berah Thangluaia chuan, "Kei hi Thangluaia ka ni e, midang ang bawk khan inkhaw lama kal tur hian keimahah min turtu a awm tlat a, ka rawn zin ta vang vang a ni e," a han ti ve a.

Lal leh upaho chu mak tiin an hawi ka ho hlawm a, chutia Zoram dung leh vang thangchhuak hat khawpa pasalṭha hmingthang pathum lai maiin chhan eng emaw avanga an khua an rawn lut ta mai chu mak han tih loh rual chi pawh a ni lo ve.

Lal Mangliana chu harh chhuak thut niawm tak hian, "Um... ka hre leh si e, tunah hian kan khaw ṭhenawm, Zopui khua chu Pawi râlin rûn an tum a niawm a, anmahni ṭanpui turin an lalpa'n a pasalṭha pahnih a rawn tir a, zanin hian ka khaw pasalṭha rualte nen an thawkchhuak dawn a ni. Chuvang chu a ni ngei ang nangni pawhin helam in rawn pan chhan hi. Pawiho beih naah chuan kal ve in tum dawn em?" a ti a.

Pasalṭha pathumte chuan intiam rual ang hrimin, "Tum e," an lo tirual ṭhawt a. Lalpa chuan, "A nih chuan Zawlbuk lamah zuk kir leh tawh u, huaisen tak khan in va che dawn nia, vanneihna ka duhsak a che u," a han ti a. Pasalṭha pathumte chu lal in aṭang chuan an chhuak ta a.

Pawiho bei tur chuan Vawngpui khaw tlangval huaisen leh pasalṭha rual za nufa zet hi an thawkchhuak ta a, an zingah chuan mikhual tlangval pathumte pawh kha an telve nghe nghe a ni.

Zopui khaw kawtchhuah ah chuan pasalṭha rualho chu an ṭhu ther fuk hlawm a, an tam ang huin thawm erawh an chhuah lo khawp mai. Râlaia chuan Vawmsata leh Dengbawnga te chu hruaiin khawchhung lam an pan ta hlawm a, Thansanga pawhin a zui ve nghal a, midang zawng chuan lungdawhah chuan an lo nghak hlawm a.

Thansanga ten lal in an han thlen chuan lalpa Ngurliana pawhin a lo la nghak ve reng a, tin Thangvunga pawh kha a lo ṭhu ve bawk a. Thansanga te hmel a hmuh veleh Lal Ngurliana chuan, "E, in rawn kir leh ta maw? In va hlawhtling thei em?" tiin a lo be sawk sawk a. 

Râlaia chuan, "Lalpa, kan va hlawhtling thei e. Hei, an pasalṭha Vawmsata hovin mi za nufa lai maiin min rawn zui a, tin, hei hi Val upa Dengbawnga a ni e," tiin a han chhang a.

Lal Ngurliana chuan, "A lawmawm e, in hah hle in ka ring a, hei, hahzu hi han zu phawt mai teh u," a ti a. Amah vek chuan, "Engtia beih nge ṭha intih deuh, râl rel lam hi chu in kutah ka dah chawt mai a sin?" a ti a.

Thansanga chuan, "Tihian ti ila a ṭha lo maw le, min rawn beih hun nghak lovin a che hmasa zawkah ṭang ta ila, khawchhungah hi chuan nunau nen, duh ang thalin kan che thei awm si lo va, Pa Râla ho hian khawchhung lam hi lo veng se, Thangkhuma teho pawh kha lo mitmei reng a sual lovang. Midang zawng hi chuan kan hmelmate chu kan han luhchhuah mai dawn a ni," a han ti a. Thansanga remruat dan chu ṭha an ti tlang hle a, tichuan Thansanga remruat anga chet chu an tum ta a. Thansanga chuan Râlaia hnenah chuan, "Kan thawm in lo ngaithla reng ang a, khua hi lo chhuahsan reng reng suh ang che u, kan lalpa hi venhim tlat in tum dawn nia. Tin, Thangkhuma te khan chet an thawh a nih ngawt loh chuan engtinmah lo tisuh ang che u," a ti a, Vawmsata teho nen chuan kawtchhuah lam pan bawk chuan an kir leh ta a.

........................................

 Râlaia chuan Pasalṭha Lianruma leh Denghlira te chu thil awmzia hrilh pahin an chet lak tum dan te chu a han hrilh a, Val upa Chawnga te pawh thil awmzia an hrilh ta vek hlawm a. Zawlbukah chuan Thangkhuma leh a chekawi te hmel an hmuh loh avangin Râlaia chuan tlangvalho hmaah chuan thil awmdan engkim mai chu a han sawi ta zar zar mai a, tlangvalho chu an thin a rim ngei mai. Thangkhuma te chu han awm na se chuan an chilhlum duh hial awm e.

Zopui khaw tlangval huaisen rualte chuan anmahni rawn beih tumtu Pawiho chu awmhmuna lo sakuh ser nghah ngawt chu an tum ta hauh lo mai le. Tin, anmahni pui turin an khaw ṭhenawm pasalṭhate an rawn kal tih an hriat phei chuan an tlawmngai rilru hle mai a, dan beh rual lovin tlangval za rual zet mai te chuan an ralthuam neih ang ang nen Thansanga te awmna lam chu an pan ve nghal a, Râlaia remruat angin Denghlira leh tlangval sawmthum rual zet chuan Thangkhuma te in chu an en thlithlai ru reng a. Pasalṭha Lianruma ho mi sawmnga dawn thaw chu kulhah an inzar pharh a, midang zawng chu a remchan dan ang zelin khawchhung lamah an insemdarh ve bawk a, an hmelmate chu che hman eih lova siam an tum a ni. 

Thansangate kal tur chu Zopui khaw tlangval rualho chuan an zuk nangching a, Thansanga tan pawh han kir tir leh chi a nih tawh loh avangin an hmelmaho awmna lam pan chuan ngawi rengin an inzui ta duah duah hlawm a.

Khuan hmasa a khuang al al tawh tih chuan Thansanga teho pawhin Pawiho chu an hnaih hle tawh hlawm a, an meichhem rim te pawh an hre pha hial tawh a ni. 

Tichuan ngawi rengin Pawiho chu an hnaih chilh hret hret zel a, an riahbuk an zuk hmu thei zet chu! Pawi pasalṭha rual tam zet mai hi kal chhuah mai tumin an lo insiam mup mup mai a, Thansanga teho chuan rang takin ṭanhmun an han siam sang sang hlawm a, Pawiho chu an hual bet vek a, tumah nungdama tlanchhuah tir an tum lo a ni.

Hetihlai hian Zopui khaw lal khawnbawl upa Chawngkhuma te chhung pawh varṭianah thovin khua chu chhuahsan an lo tum ve mek a. Chawngkhuma'n kawngkhar a han hawng chiah chu a phu deuh zuk a, an kawtkaiah chuan tlangval eng emaw zat hi an lo awm a, zing khawvar tirte tih takah a ni kum lama upa tawh chuan khua la hmu fiah vak thei hek lo i, a fapate emaw tiin, "E, in va tho hma awm ve, kan ṭhiante pawh an rawn che chhuak ṭep tawh ang," a han ti a. Mahse a rinloh deuhin an thirdeng fapa ngawltawt zet mai khan, "Ka pu, lalin ahmu duh che a, khawngaih takin min zui thei angem?" a rawn ti ta mai a.

Chawngkhuma chu a phu deuh zawk a, hengho hi a fapate nilovin an khaw tlangval, lal leh khawtlang tana  luchhum ban chhum huama mi inpe te anni tih a hre thei nghal mai a, an thuruk chu hriatchhuahin a awm ta em ni? Engvanga tun ang hun, zing zingah leh nghal a lal chuan hmu duh nge a nih? Chawngkhuma chu a khur ru ta der der mai le. 

A ni tak a, Chawngkhuma hian Zopui khua a rawn luh tirh aṭang reng tawh khan lal nih a, Zopui khua han awp vel chu a chakin a suangtuah fo ṭhin tawh a, a khawnbawlpui te zinga ṭhenkhat chu kawmngeihin, zawi zawiin an rilru a hneh hret hret zel a, chutih rualin a fapa Thangkhuma pawhin a ṭhiante chu a lo fuih ru ve sauhsauh bawk a, michhia leh hnuaihnung deuhte chu lamṭang atan an siam ru sauh sauh a. Tichuan khawchhak Pawiho chu phungbawmah sawmin, an lalpa in ṭhi leh dar a ngahzia te an han sawi a, Pawi pasalṭha Ṭialkipa chuan Zopui khaw lalpa chu rawk a chak ta em em mai a, an lalpa remti chiah lo chungin tlangval zahnih rual vel zet nen an rawn thawkchhuak ta a ni. Thangkhuma te nen hian an inremsiam vek a, Pawiho in an khua an rawn run hunah anni chu ramchhuakin an lo kalbo daih mai dawn a ni. 

Chawngkhuma'n lal inchhung a va luh chuan khawnbawl upa dangte pawh an lo kim ṭhap tawh a, Chawngkhuma rawn lut chu an lo en ṭhap a, a rinloh deuhvin lalpa chuan, "E, Thanga pa, rawn ṭhu ve rawh khai! Zing zingah ka rawn ṭhawng tho ta mai che a, pawi ka ti khawp mai," a lo tidam thluam a.

Chawngkhuma pawh tlem chuan a ngaih a ngam leh deuh a. Ṭhuthmun han rem pahin, "Eng thu leh hla nge ni ta ngai le?" a han ti ve charh charh a.

Lalpa chuan, "Thil awmzia chu i a ni. Kan chhak Pawi hovin kan khua hi rawn beih an tum tih thawm a awm deuh va, tunah hian kan khaw ram chhungah awmhmun an khuar mek a niawm asin," a han ti charh charh a.

Khawnbawl upaho chu an inmelh kual hrek hrek hlawm a, ṭhenkhat chu an lo hlauthawng hman hle tawh a, a chhan pawh Chawngkhuma lamah an rilru an lo pe hman tawh si a, an awmdan hi lal in a hriat vaih chuan an hmabak chu a thim hle dawn a ni.

Chawngkhuma kha a rawn ṭawng chhuak ve ta a, "A lo ni maw, zeng mah kan lo hre ve hleinem. Pawi chheho chu kan pasalṭha ten va bei se a ni mai a lawm," engmah hriat neilo niawm tak hian a han ti a. A rilru tak chuan Pawiho chu rawn che har a lo ti tawh em em mai a ni. 

Chutia lal inchhunga an ṭhut ngawih deuh ṭhup lai chuan ral khat hla fe ah hian silai a rawn puak ta ṭhuai ṭhuai mai a, Chawngkhuma chu a phu deuh zawk a, silai puahna lai chu khawchhung a ni tlat lo mai le. Chhe heu le! an lalpa hian engkim a lo hre vek em ni le? Nung dama awm a la duh a nih si chuan tun hi tlanchhuahna hun remchang tak a ni mai lawng maw. 

Chawngkhuma chu a ding chhuak chiah tih chuan Lal Ngurliana chuan, "Thanga pa, ṭhu rih teh khai! I ṭhiante chu an ngaihtuahawm lovang," a rawn ti dam thluam a. A aw chu dam hle mahse hlauhawmna riau hi a neithung si. 

Chawngkhuma chuan, "Lalpa, zeng i ti ta ngai nge, ka va hrethiam lo em," a ti a. Lal Ngurliana chuan, "Lo nghak hram hram rawh," ti ringawt hian a lo chhang a. An ngawi ta ṭhap hlawm a. Chutihlai chuan pasalṭha Râlaia leh tlangval sawm rual zet hi an rawn lut a, silai an rawn hum far nghe nghe a, lal bulah chuan rawn dingin khawnbawl upaho chu an rawn hmachhawnta siah mai le.

Thansanga teho pawh khan Pawiho chu an hual kim ta maw tihah chuan Val upa Dengbawnga khan, "Ṭhiante u, kan hualbet vek tawh che u a, thih induh loh chuan in ralthuamte kha dahthla rawh u," tiin ring leng lawng tak hian a zuk au va. Pawiho chu an phu chiang hlawm kher mai. An han hawichhuah nak chuan Lusei pasalṭha rual hian an lo hualbet vek tawh chu niin, an tan beisei tur a tlem ta hle mai. 

Thansanga chuan, "In ṭhiante khan an phatsan tawh che u asin. Anni pawh kan man vek tawh, in ralthuamte kha in dahthla dawn nge kan inkap dawn?" tiin a zuk au veleh a. Pawi pasalṭha Ṭialkipa chu a thin a rim kher mai. Thangkhuma teho khan an lo phatsan tak tak em ni ang? Pasalṭha hmingthang, râl lu pawh vawitam lo khai tawh a ni a, inpe thei a ni tlat lo. A hote hnenah chuan, "Tumah kan inpe tur a ni lovang. Min that dawn tho tho tih hria ula, kan thi dawn anih rau rau chuan hmelma a tam thei ang ber thihchilh tur," a han ti a. Chutah rang zet hian a bula thingluang lian fahran mai chu zuankhumin a silai chu a hmet puak ta a. 

Chu veleh Lusei pasalṭha rualte pawh chuan ngenmu an han surtir ve ta ale! Pawiho chu insaseng vek hman hek lo, an buk kawtah chuan an tlu ta zawih zawih hlawm a, thawk leh khatah silai ri chu a reh leh nghal duk a. Pawiho chuan thingluang ṭanchhan chuan ṭanhmun an han siam ve tak nain an hnunglam aṭanga an rawn kah tak zelah chuan an buai phili nasa kher mai. Tunah chuan a kaw tawpah an ṭang takmeuh meuh tawh a ni. 

Vawmsata chuan a ṭhianteho hnenah chuan, "Tuma'n silai kap tawh suh u, Pawiho khu a sahin kan sathlum tur a ni ang," tih leh chempui nena tlan thlak chu a rual ta mai a. Chu veleh Lusei pasalṭha rualte chuan haw haw chungin chempui nen Pawiho chu an zuk bawhchilh ta a, Pawiho pawh chuan an silaite chu paihin kawlhnam nen ṭanhmun an lo siam ve bawk a. Ngam leh ngam, cho leh cho ta nafam chu an intuk ta chawrh chawrh mai a ni.

Thangluaia hmazawn chu a kaw phei pawp pawp mai a, chutiang bawkin Lianngura leh Zamkungate hmazawn a Pawiho chu an tlu zawih zawih hlawm mai a ni. 

A hote an thi tam lutuk dawn tih a han hmuh meuh chuan Ṭialkipa chuan a ngaingam ngang lova, aw ring tak hian,"Tunge mal leh mala inbeih min cho," tiin a han au ta vak mai a. Chu veleh Pawiho chu an hotupa awmna lamah chuan an tlanphei nghal huk a. Vawmsata chuan a ṭhiante hnenah chuan, "Ngawi lawk teh u, kan Pawi pa chuan enge a sawi?" a han ti a. Saikhaia chuan, "Mal leh mala inbeihah min cho a nih chu," tiin a lo hrilh nghal vat a. Chu veleh Vawmsata chuan Pawi pasalṭha chu pan phei nghal mai hi a han tum a, mahse Thangluaia khan rawn tlak khalh vatin, "Hei hi chu ka chanpual tur a ni e, tuma'n min lo chuhpui suh u," tih leh Pawi pasalṭha chu pan a rual ta nghal a. Vawmsata chu a ding chawt a, Thangluaia kal ta chu en vung vung pahin, "Keimah ngeiin han beih ka chak asin maw le," a ti sup a. Vawngpui khaw tlangvalte pawh chuan an mikhual tlangval, Zawlbuka an vawrh nek tawh leh nghalin an pasalṭha chhuanvawr a han hmakhalh ta mai chu makti zet hian an lo thlirzui ve bawk a. Mahse chutihlai chuan an bula Lianngura lo ding ve reng chuan, "Thangluai, zam reng reng suh, i hnung ka rawn dawl ang e," tiin a rawn au ta mai a. Tah zet chuan Vawngpui khaw tlangvalho leh Zopui khaw tlangvalte chu maktiin an inmelh ta hrek hrawk hlawm a. Thangluaia maw, mahni chauh pawha râl za dang thei an tih, pasalṭha huaisen leh chak tak mai kha....Thangluaia a ni tih hre lovin an lo buan rawn nghek a ni leh nghal si a, Vawngpui tlangvalte chu an inchhir leh hnuhnawh kher mai. 

Ṭialkipa chuan amah rawn pantu chu thamlo zet hian a lo nuihsawh vel a, "Tunge ka nih i hria em? Pasalṭha hmingthang Ṭialkipa, râl lu vawitam lo khai tawhka nih hi," tiin a lo inhrosak khum vel a. 

Thangluaia chuan, "Ṭialkipa maw? Pasalṭha ka hriat tlemte zingah i hming hi a telve hauh lo mai. Ṭialpara emaw, Ṭialbawnga pawh lo ni ta tehreng mahla ka hlau î khaw lova che," a lo tihkhum ve hmiah a. 

Ṭialkipa nui lai chu a tawp chawt a, thinrim tih hriat fahran hian Thangluaia chu arawn pan a, "Khah...keimah Ṭialkipa," tih pahin a rawn zuan a, mahse Thangluaia chu inring renga lo awm anih avangin a hmelmapa in a rawn zuan veleh khan a lo tawlhsawn zeuh a, Ṭialkipa han insiamrem leh hma chiah si chuan a mau bul chang zum ṭha fahran mai chuan Ṭialkipa tukhum thlungah tak mai a han vawm siah mai a, a vawmna bawk a, mau bul chang zum ṭha fahran mai chu Ṭialkipa tukhumah tak chuan a bur chawt mai a! Thangluaia chuan a hmelmapa chi ai lai chu hnaichilh zui vatin a chempui hriam zet mai chuan Ṭialkipa nghawngah chuan a han sat ri bur mai a, Ṭialkipa chu a ding khur ngur ngur a, a lu chu a uai hnawp a, thisen a rawn chik chhuak zuai zuai nghal a. Lusei tlangvalte chu an haw haw hluah hluah a, Vawmsata khan, "Khai le! i han chimih ṭhak law law teh ang," tih pahin Pawiho chu a bei phei leh nghal a, Pawiho tan chuan ṭan lakna hman eih pawh a awm lo, an hmelmate chuan an tam hneh hrim hrim bawk nen, an suah sual rah sengin Lusei pasalṭhate thinrimna tuar lovin chu Zopui ngaw dai ruih mai hnuaiah chuan an hun tawp an lo tawng ve ta a ni. 

Thangkhuma leh a ṭhiante, mi sawmhnih dawn thaw pawh khan chhun laiah khua chu an rawn lut veleh a, an rindan chuan Pawiho khan an khua chu an lo hneh fel vek tawh turah an ngai a, mahse an rinloh deuh maiin mite chu engmah hre lo niawm takin nunphung pangngai tak hian an lo la awm hlawm si a, a ngaihna hre lo taka an awm laiin an lam pan hian Pasalṭha Râlaia hovin tlangval eng emaw zat hi an rawn kal a, Thangkhuma te chuan ngaih ṭhalo tak chungin an lo nghak a, Râlaia teho chuan Thangkhuma te chu an rawn hual nghal khup khup a, Thangkhuma chuan, "Hei, engtizia nge ni ta ngai?" tiin lawm loh hmel fe hian a han zawt a.

Râlaia chuan, "Mahni khua phatsan a, lal meuh pawh phiar ru tute chantawk a nih hi," a han ti chang fak mai a. Thangkhuma te ralthuam ken ang ang te chu laksakin lal in lam pan chuan a chhawm chho ta a.

An thiltih chu hriatchhuahin a awm a ni tih an han hriat meuh chuan an chan tur rapthlakzia chu an hre chiang hlawm ngei mai le. An tan chuan dam khawchhuah leh chu beisei chi ziazang a ni ta lo. Phatsantute zinga ṭhenkhat chuan Thangkhuma thu an lo awih ta kher kher chu an inchhir hnuhnawh ngei mai. Mahse phengphehlepa khua a tlai zo tawh a, 'inchhirin ban a pel' tih zawng zawng an nei zo ta....an tan chuan beisei tur pakhatmah a awm ta lo.

'THAWK LOVA HAUSAK DUHNA HIAN CHHIATNA KHURAH MIN HNUK LUT ṬHIN A, LALNA LEH THUNEIHNA DUH LUAT VANGIN MI ROPUI TAK TE PAWHIN AN ROPUINA AN HLOH FO A, DUHAMNA CHUAN THIHNA THLANTHIMAH A HRUAI LUT FO ṬHIN'

BUNG - 14 NA

'SUAL HLAWH CHU THIHNA A NI SI A'

Zopui khaw lal inkawtah chuan mipui an tlim hmur a, an khua phatsana an lal phiar rutute chungah chuan rorelna ni rapthlak lo thleng tur chu tuman hmuh hmaih an tum lo khawp mai. 

Lal Ngurliana chuan leikapui sang aṭang chuan mipui lam chu a han hmachhawn a, mipui lam chuan 'eng tak sawi ang maw?' tiin thaw dep dep chung hian an lo thlir ṭhuap hlawm a. Chutah Lal Ngurliana chuan aw chang fek fawk tak mai hian, "Ka khawnbawl upa ngei ngeite pawhin min phatsanin, ka khua leh tuite hi Pawiho hnena hralh vek pawh an pawiti lo a ni a, kei hian enge inchungah ka tihsual a, ka khua leh tuite hian in pawi enge an sawi le?" a han ti a. Mipui lam chu an lo thum mur mur a, an che chhuak phut palh ang tih hlauin tlangvalho chuan an veng ru ran hlawm a. 

Lal Ngurliana chu rawn ṭawng chhunzawm lehin, "Sual hlawh chu thihna a ni tih kan hre ṭheuh a ni lawm ni? Kei min phiar ru a, ka khua leh tuite phatsantu te hi dam tlak niin ka hre lo. Chuvang chuan heng mi suak sualho hi tlangvalho khan khaw daiah rawn kir leh tawh lo turin va hruai rawh u," a ti ta hmiah mai le. Tlangvalho chuan haw haw chungin Chawngkhuma leh a chekawite chu khaw pawn lamah an hnuk ta dawr dawr hlawm a.

Dengbawnga chuan Thansanga hnenah chuan, "Hei le, kan hlawhtling hle mai a, khua thlen thuai thuai pawh kan chak ṭheuhvin a rinawm a, keini pawh kan khaw lam panin kan kir veleh mai a niang chu," a han ti a. 

Thansanga chuan, "Chuti mai tur em ni dawn? In zarah hnehtu chan kan chang thei chauh a ni si a, kan lalpa pawhin hmuh leh che u a duh ngei dawn si a," a ti a. Dengbawnga chuan, "Ni e, remchangah kan la rawn zin leh zawk dawn nia," a ti ve a. Tichuan an râllak sumte chu an han insem ta hlawm a.(Râllak sum han tihah pawisa, ṭhi leh dar lam nilovin silai, fei leh chem/kawlhnam te a ni zawk) Hetihlai hian Thangluaia teho erawh kha chu khawi lamah nge an kal tak tih pawh hriat lohvin an lo kal bo hman daih tawh a, Thansanga chuan pawiti awm tak hian, "Lawmthu han hrilh pawh ka duh vei nen aw..." a ti vawng vawng a. Tichuan pasalṭha rualho chu mahni khaw lam ṭheuh pan tur chuan an insiam ta sang sang a, tlangvalho chuan khua an luh huna an lo hmuah dan turte an han mitthla a, an phur tawh lutuk chu khua luh thuai thuai chakin an za sek tawh mai a ni.

Ni pawh suk chen vel a ni tawh ang tih chuan Thansanga teho chu Zopui khaw daiah chuan an ṭhu nghuk hlawm a. Thlan rim leh thisen rim nen an thang huam mai a, tho tle lah chuan an mi lu hawn te chu an bawm vut vut bawk a. Chutiang karah chuan tlangval fel tak tak hovin zanriah tur an han buatsaih a. Zanriah ei kham, lêng lên hun velah chuan mi hrâng rualho chuan thâwm an han nei tan a. Silai an kâp a, bawhhla an chham a (Kan pi leh pute kha, tun hma lehzual chuan an indo kan hre ngai lo va, râwlrâla an inbeih kan hre hek lo. Chi hrang tê tê-a an awm hran thliah hnu rei deuh, Lên tlang leh Ṭiau inkara an khawsak vel lai hian an indo ta niin a lang a, chutianga an indova, mi huaisente'n ral lu hâwna khua an luh dawn te, ral lu an lâmnaah te bawhhla hi an chham ṭhin a ni.

A hming awmzia pawh hi hriat a har hle a, Lai (Pawih) lam chuan, "vaw hla," an ti a. Tin, "bawh" tih pawh hi Lai ṭawnga a awmzia chu "chang" tihna a ni a. "Bawh hla" tih chu "chan hla" emaw, "Mi chan hla" emaw tihna a ni bawk. Hla dang angin Mizote hian bawhhla hi an nei tam lo hle mai.)

Pasalṭha rual chuan bawhhla an han chham ta a :

"Arsi e, thlâpa châwl law, râlvawn ârkhuana'n e,

Zân thim e, zîng hman se law,

Kei chu e, ka do rimnampa ka tlun e,"

an han ti vang vang a. An silaite an han lâwn leh un un a. Bawhhla dangte pawh an chham zel a :

"Kei chu e, ka sêntêt e,

Chhawn fual ka laihrui ah nâk e,

Tlang chem e, ka pun roh nghal e.

Kei chu e, mi that ing khaw,

Mualah thle hlâng ka duhin e,

Lu chung e, thlang vapual e,

Her law luai sâwm ka inah e."

tiin bawhhla an chham zui zel a, silai pawh an lawn un un reng a.

Tuma hrilh ngai lovin, khuaa mite chuan, an pasalṭhate chu hlawhtling takin an lo tih an hre vek a. An helhhawlh a; tlangval, nula rîmte pawh an haw zung zung a, Zâwlbûkah silai an inthemthiam tlaivar zak a. Upaho pawh awmtual aiin an ṭhu tlaivar a. Nulahote chuan an duhsakte an lo bân atan, arkeziak (La tluak var, sei taka phiar, a hmawr tawna peh buk awm) buatsaihin an buai zankhua ve bawk a. Pasalṭhate bawhhla chham leh silai kâp inhrosa vel chu khuaa mite'n va pawh phal a ni lo.

Zopui khaw lal leh khawnbawl upa mi tlemte te chu lal inchhungah chuan an ṭhukhawm ṭhap hlawm a. Lal Ngurliana chu rilru hah hmel tak hian a ngawi run mai a. Ni e, kan pi leh pute khan, "Sawm thah niah pawh vawikhat lungngaih a awm châwk," an lo ti mathlawn lovin, tunah a pasalṭhate chu hlawhtling takin khaw daiah khawvar hun nghakin an awm mek a ni a, mahse chutih rualin a khawnbawl upa, kum tam a rorelpui tawhte, a lal inchhunga rawn chuangkai fo tawh ṭhinte kha vawiin khan a thah tir ta mai si a. Tihhlum kher kha chu ṭha a tih vang pawh a ni bik lo va, mahse midangin tunhnu zelah khatiang thil kha an tih ngam leh tawh loh nan khatia ti ta mai kha a ni zawk si. An chhung leh khat te pawh khua aṭangin an chhuahtir fai vek tawh a, "Zopui khuaah hian phiar rutute tan hmun a awm lo," tiin an hnawtchhuak ta kha a nia, khawilamah tak kal hlawm ang maw? Chutiang thil vel a ngaihtuah avang chuan Lal Ngurliana chu a hlim thei tlat lo mai a ni.

A tuk zingah, leilung a lang ṭan ruai ruai a, rammuho khan uar lehzualin silai an kâp leh ul ul a. Khua an lo lut dawn ta a ni tih mipuiin an hre thiam vek a. A hmuak turin an chim hum hum a. Nulate pawh, mihrâng lo hawte bân tumin arkeziak nen an thawk chhuak a. Intawh leh inhmuh châk taka inep tlaivar zak anni bawk a, an han intawng hlimawmzia chu mihring ṭawnga sawi fiah phak a ni lo hial!

Nulaho chuan pasalṭhaho chu an luah te, an bânah te, an ngalrêkah te, an nghâwngah te arkeziak an ken chu an bân mawlh mawlh a. Lalnu leh miṭha nute chuan arkeziak aiah ṭhi-hna te, ṭhival te, ṭhifên te an lo bân ve bawk a. An hlim thawm chu Ralte vahai no la an sawi ang maiin an ri chel chul mai a ni. 

Rammute'n an râllâk sum (silai, fei leh chem) hawnte chu In hranga an chhungte emaw, an laichin hnaite emaw chuan an lo chhâwk a. (Heng an râllâk thilte hi indil mai mai a thiang lo, tlan kher tur a ni. A tlanna sum chu tê lutuk leh lian lutuk a awm lo va. A chhâwktu chu an duhsak dan leh neihnun a thu a ni ber. Sial emaw, vawk emaw, puan emaw, berhbu emaw, artui emaw pawhin an tlan ṭhin.)

Thansanga pawh hian ral lu bakah silai fung hnih ngawt a hawn a, tin Ṭialkipa kawlhnam ṭha zet mai kha a hawn tel bawk a, ropui an ti em em a ni.

Khua an han lut a, kawtkaiah bawhhla chhamin, silai an han kâp leh dur a, chutah mahni in ṭheuhvah an lut a. An râl lu lâkte erawh chu pûmah an dah a. Tûkṭhuan an ei kham hnu chuan, thuam famkima incheiin, mi lu khaiin lal mual an pan ta sang sang hlawm a. A dahna tura siam - lal muala ṭhangte-ah chuan mi lu chu an dah a, a bulah lampeiin chaw ṭhing tlem an dah bawk a. Tichuan, râl lu chu an mual lâm dawn ta a ni. 

Mihrâng mual lâm turte chu hetiang hian an inchei ṭhin a : an puan ṭha ber chu kawrtawnghâkin an ha a, paitung, tawngkawla(Thir te tak tê, tubauh ang deuhva chher kawm, meilung bil tawh tih hriam leh theihna) leh pailung dahkhawmna iptê te tak tê leh fungki an ak a, Chhâwndâwl(Kel chal hmul sei tak, saphît thing pil leh hrui sena chhum sen, ngenchi emaw, hruk emaw buk taka an chhun khawm, mual lâm ni leh thih ni chauha an tawn ṭhin) an tawn a, arkeziak an lo bân zawng zawng kha a ngai tein an inbel leh a, tuirual(Latui te tak te, mau nêm taka suih ṭhuam thum hmawra kûr zêk zêk theia tar chi, a chanve chung lam var, a hnuai lam sen, mual lâm nia nulaho tawn ṭhin. Tuirual pakhatah latui pathum a awm a, fangkhat tia koh a ni) an tawn a, zawngchal(Kel chal hmul sei tak, chhum dum leh sen, a var rawngte nen sei taka phiar pawlh, mihrâng filawr chauhvin an khim ṭhin a ni.) neite chuan an khim a, sial meuhva râl lo ai tawh chuan vapual chang an tawn tel ṭhin.

Mual lâm tur mihrângte chawimawi tur chuan nula an thlang chhuak a, tuirual an tawn a, arkeziak an khim a, puandum an archempai a. Mihrângho ruala lâm ve turin an lo inbuatsaih ve thlap a. An lâm veleha sawi thlêk turin tuirual pakhat ṭheuh an keng bawk. Chu chu a ni, ṭingṭang hlaah :

"Theirual zai e, mihrâng sûlah,

Lêngi ka thle e.

Di loh siali'n lâm chhâwn ka hlan,

Tuirual chawiin lêngi ka thle,"

ti-a an lo phuah chu. Hetia lal muala thuam famkima inchei mihrângte leh, nula rual, a nalh thei ang bera inthuam an han ding ho chu mawi an ti em em mai a. Farṭuah leh vau vul inpawlh chûk ang mai a ni e, an ti ṭhin. A hun lai chuan a aia mawi leh ropui a awm lo hial ang.

Tunah chuan darbu tum tur te, khuang bêng tur te, darkhuang tum tur te leh tumphit tum tur te pawh an lo inpeih ṭhap bawk a.

An inpeih fel hnu chuan mihrângho chuan muala mi lu an dahkhawm chu an kal hual a. Lâm hmahruaitu, Râlaia chuan artui chhum hmin sa a ah kha a chanve a ei a, a chanve dang chu a kut vei lamin a hmet sawm a, mi lu dahkhawmna bula lampeia chawṭhing dah kha a kut vei lam kherin a zuk phul a, a phul pah chuan :

"Hei, mal chaw ka vei lamin ka pe a che,

Lamthlang i rap ang a,

Lamchhak ka rap zel ang;

I meithal chawi kha zawp sela,

Keia meithal chawi i thin leh lungah tla rawhse,"

a ti a, chu chu, "Mal chaw pe," an ti a. Râlaia chuan bawhhla a chham a, silai chu vawi thum a han kâp a. Chu veleh darbu leh tumphitin, "Râl hâwlna in dâl e, râl sial hâwlna in dâl e," tiin an han tum a. Mihrângho khan tha  tho tak, zawi hnalh siin an han kal hual leh a, "Leido râl thuam ang kan do, Thlangpui thlunglu kan lâm e," an han ti ta nghal a. Darbu chuan :

"Râlin sial hâwl na maw e,

Hâwl na maw e;

Râl chalin sial hâwl na maw e,

Hâwl na maw e," 

a ti ta vut vut mai a. Tumphîtin an han tifâwn khûr leh ta hleuh hleuh bawk a. Chu veleh, mihrângho khan an ke ding lam chu vei lamah, khauh ang reng, zawi hnalh siin an han theh lêt vel a, kalrem ropui chu an rem ta a ni. A rei deuh deuh va, an uar tulh tulh a, an ri ta bûng bûng a. A khaw pumin ropui ti tak leh mit tla lek lekin an thlîr nileng zak ṭhin. (Hei hian tlangval leh naupang zawkte thinlungah huaisenna leh pasalṭha ngaihsanna a tuh a, râl lu lâm ve thei nih a châk tir em em ṭhin a ni.)

A laia an mi lu dah kha theihtawpin an diriam a. Silai, mu awm lovin an kâp dum dum reng a, a ka chhungah te an kâp thûl a, a lei te chu silai hlo phuhna avangin a tawm tên tûn mai a. Mual laiah chuan zu thlum tak an hûng a, siala râl ai tawhin an khâwn hmasa ber a, mihrângho khan an inkhâwn chhâwk zel a. Siala râl aitu chuan :

"Lu chung e,

Thlang vapual e,

Her law luai samah e,"

tiin a chham a; râl lu kha a han riam a, a kâp dum dum bawk a. Râl lu dahna aṭanga hla deuhvah mihrângho kha an lâm kawi vel a, nula rual khan an hnungah an zui zel bawk a, an tuirual ken kha an sawi thle nghiau nghiau reng bawk a ni.

Tlai lamah chuan, an ral thahte chu tlak lamah an vui ta a. Thingtuai banpuam tiat velah mi lu kha an tar a, lungdawhah an phun tlar ṭhin. Chumi hnu chuan kawtchhuahah thingah an khai a, choakin a tlan huai huai ṭhin a ni.

Pasalṭhate chuan an râl lu lâk chu sial emaw, vawk emaw in an ai ta hlawm a, (a sei dawn em mai a, râl lu aih dan vel hi chu chipchiar takin sawi tawh lo mai ang aw) Mihrâng râl lu lâm thei chin tawh ngat chuan "Lênchhâwn" (Chhâwndawl aia buk lo deuh, mual lâm tûk aṭanga ni sarih chhung chauh khawlaia an tawn ṭhin hi) an tawn a, miin an ngai ropui em em a, val naran phei chuan an tithinur ngam lo. Misual leh awmhlei deuhte chu, "Kiang rawh, ka chhâwnin a hêm ang che," an han ti a, an ngawi hle hle tawh mai ṭhin a ni.

...........................

Hriat loh karin ni leh thla a lo liam a, tunah chuan Rozami pawhin nau neih a hun ve ṭep ta mai. A nu leh pa te kha a ngai ve em em ṭhin a, mahse tunah chuan an thi nge an dam tih lah chu a hriat bawk si loh va. Pawiho salah rethei takin an lo awm zawk em ni? ti tein a ngaihtuah fo ṭhin a ni. 

Thansanga pawh tûktin lo lamah a feh reng mai a, an buh pawh a ṭha khawp mai. A nupuiin nau a neih hma chu a pain ramvah a khap tlat a, rannung leh ramsate tihlum lo turin a hrilh fo ṭhin a ni.

Tûk khat chu zîng ni chhuak a sen danglam rûm mai a, chhimbâl kual thumin a kual a, vân chu keite zia ang mai hian a ṭial buai bawk a. Thla de chho lam se pui ki tiat a nih lai a ni a; khua dur hauh si lo hian ruah mal hi a tla phoh phoh mai a. Sakâwlin dai an a rawn vêl a, sial zawng zawng pawh tla ngam lovin an lo haw leh vek a, lal in zâwlah chuan an ding tuau mai a. Ṭhawngaleivir a lo tleh a, tuallai vaivutte chu a rawn chhêm khu vut vut a, âr hmul leh hnahthel rote hi a lêng chum chum a. An khaw upa puithu zualte chuan, mi hrâng a piang dâwn nge ni ang a, thîm a zîng dâwn, tiin an inngaihtuah buai hle a. Khawnbawl upa hote pawh lal in lamah an tlân khâwm a, chu tûk danglam tak mai avâng chuan tûkṭhuan ei zai pawh rêl lovin lal inah chuan zûte zuin an titî nak nak hlawm a. Khawnbawl upa pakhat chuan, "Tûkin khaw awmdan zet chuh, mihrâng a piang dawn a ni ngei ang le," a han ti charh charh a.

Ni a vanlaizawl hlê tawh tih chuan mak tak maiin khawlaiah ui an û ta chuah chuah mai le, ui û chu chinghniain an lo chhawn a, dai pawnah an lo û ve chuah chuah a. Tin, heti hi a ni a, Thangvunga te inchung zawnah chuan sava mak tak mai, dum zuar mai leh lian em em mai hi a thlawk a thlawk ta mai a. Mite chuan mak an ti em em a, an en huai huai hlawm a, Zopui khaw upa chin ngat tawh pawhin chu sava chu eng sava nge a nih tih reng an sawi thei lo mai. 

Chu sava dum zuar mai chu Thangvunga te inchungah chuan a rawn fu ta lup lup mai a, mak tia an en ṭhup lai chuan thawk leh khatah thling fan rawih rawih khawpin a rawn hram ta mai a. Naupangho chu hlauvin an tlanchhe sap sap hlawm a, pa ṭhenkhat phei chuan, ramhuai a ni mai lo maw, te pawh an lo ti hman hial a ni.

Chutia sava ringawtin an ngaihtuahna a lak pen lai chuan imchhung lamah chuan naute ṭap ri ngak ngak hi an hre tahlawm a, chu veleh sava dum zuar mai chuan Thangvunga te in chu vawiruk lai mai hi a han thlawh hual a, chutah vansang tak lam pan chuan a thlawk chho ta nal nal a, chhum karah chuan a pil bo ta a ni.

Rozami chuan fapa duhawm tak mai a nei hi a lo ni a, Thangvunga chuan a tupa neih lawmnan pawnah rawn chhuakin silai a han kap ṭhuai mai a, pa ṭhenkhat chuan lawmpuiin an lo chibai sap sap hlawm a.

Tin, tûk thum a lo nihin puithu takin zupui bêl nên an nau hming chu an sa a, a pa leh a pu hmingthanna chu chawi kawpin 'AITHANGVUNGA' an sa ta a ni. Thangvunga hian a tupa thla hi se chalin a hualsak nghe nghe a ni.

Zan khat chu Thansanga mumangah chuan hmana Dampa ngaw a an riah ṭuma a lo hmuh tawh Pitar bawk kha a lo inlar leh a, Thansanga hnenah chuan, "Kan ranvulh lai min kahhlum sak a, tunah chuan phuba kan la ve dawn ta e, i fapa hi chu engtinmah kan ti lovang a, nang leh i nupui, a tu emaw zawk zawk erawh hi chu kan tihlum ve ngei dawn che u a ni. I nupui nunna nge i thlan  dawn a, nangma nunna zawk?" tiin a lo zawt a. Thansanga han ṭhangharh chuan a mumang chu makti takin a ngaihtuah zui neuh neuh a, a rilru reng a nuam thei ta lo mai, "Hetiang tur a ni tih hriat a, Tumpang chal kha lo kah malek loh tur a nia, " tiin a han inmawh chhiat a, mahse tui baw hnu a ruh leh theih tawh si loh. A chang leh, "Mu mang mai mai te chu a.." tiin a han inthiam chawp a, mahse a rilru chhung ril takah erawh chuan hlauh thawnna lian tak mai hi a riak ta reng a.

 Tunah chuan hun leh kumte pawh a lo liam ve hret hret zel a, Aithangvunga pawh naupang duhawm leh mite lawm hlawh tak arawn ni chho a, a pi leh pute tihlimtu ber a ni ta reng a.

Aithangvunga tualchai rual a rawn nihin Thansanga te chu Pasalṭha Râlaia hovin, tlangval sawmnga rual zet nen sai ram chhuak turin, zan sawm riak buhfai nen an chhuak hlawm a. Thansanga chuan ngaih ṭhatlohna riau hi a nei a, sai ramchhuaka kal pawh chu a phur lo hle mai a, mahse a ṭhiante chuan, "Nang ber i telloh te chuan, khuang lova chai ang mai kan ni dawn asin," ti meuh a kal tura an sawm avangin a kal ve ta hram kha a ni a. An chhuah hun hi Favang thla de tir, 'thla dein mi lu a khai' an tih hun lai tak a ni leh nghal a, hei hian Thansanga ngaih pawh a ti ṭhalo zual hle a ni.

Thansanga te an chhuah tûk vel chiah hian Sukte pasalṭha, Lianzamunga leh a hote mi zahnih zet chu Zopui khaw rûn tur leh an ṭhiante phuba lak ngei tumin an rawn chhuak ve chiah a.

Khatia Zopui khaw rûn tura kal an pasalṭha Ṭialkipa te khan rawn haw tih ni reng an neih tak lovah chuan chanchin ngaihven turin mi an intir ta thuai a, chung an mi tirh te chuan khualpang zin satliah ang lekin Zopui khua chu an rawn lut a, zan khat chauh riah tum anga insawiin Zâwlbûkah pawh an kai miah lo nghe nghe a ni. An vanneih a siam ni maw, an thlennate hi Chawngkhuma laichin hnai tak te an lo ni hlauh mai a, anni hnen aṭang chuan chanchin kimchang takin an hriat theih phah ta a ni.

Zîng khawvar veleh chung Sukte pasalṭha pahnih chu an khawlam panin an haw leh ta vang vang a, an thil hriat engkim mai chu an lal hnenah chuan an hrilh chhawng leh ta vek a. An lalpa, Zapauva chu a thin a rim kher mai. Phuba lak ngei tumin an pasalṭha chhuanvawr, Lianzamunga hovin mi zahnih zet an thawk chhuak ta a ni. 

........................

Sihpui khua chu in zathum zet zawt mai hi an ni a, an lal hming chu Vankhuma, Fanai Pawih hnam a ni. He khuaah hian hmana Dochhum khuaa an khawnbawl upa min Thangthuia te chhungkua pawh kha an cheng ve nghe nghe a. Thangthuia leh an lalpa te hi inti chhungkhat tak mai an ni a, chuvang chuan Sihpui khuaah hian an dinhmun ngai khawnbawl upa nihna chu an chang leh thei a ni. Rotata pawh khan Sihpui khaw nula hmelṭha leh khawnbawl upa fanu ni bawk, Lianchhingi chu nupuiah neiin fapa pakhat an nei ve tawh nghe nghe a ni. Rotata hian engtin tin emawni Zopui khuaah Thansanga te an awm tih leh fapa pakhat an nei tawh tih te chu a lo hre ve hlauh mai a, a rilru chhungrîl bera Thansanga a huatna kha la reh hek lo i, phuba lak dan tur a ngaihtuah ru ran reng a. Tin, hetihlai hian Zopui khaw rûn tura thawk chhuak Sukteho khan Sihpui khua hi an rawn pan teh tlat a. A chhan niawm ber chu Sihpui lalpa Vankhuma leh Sukte lalpa Zapauva hi inṭhian ṭha tak mai annih vang a ni. 

Rotata tan chuan phuba lakna hun remchang tak anih avangin an lalpa hnenah chuan Zopui khaw rûn tura kal ve chu a dil ta chawt mai a, an lalpa pawhin a lo remti nasa mai a, a chhan pawh Zopui khaw lal hi lal hausa, ṭhi leh dar ngah tak a nih vang a ni. Lal Vankhuma chuan a khaw tlangval za rual zet mai chu  Zopui khaw rûnnaa telve turin a tir ta nghe nghe a. Tichuan mi zathum rual zet zawt mai nen chuan Zopui khawlam pan chuan an inzui ta duah duah hlawm a. Kalkawngah chuan an ṭawng tlem hlawm kher mai. Sukte pasalṭhaho lah chu an nelawm lohvin biak pawhin a rul tawk lek lekin mi an chhang ṭhin a, Sihpui khaw tlangvalte pawh chuan an be chhunzawm peih ta bik lo va, mahni ngaihtuahna kawmin an ngawi nghiai ringawt hlawm mai a ni.

Thansanga te pawh kha Dampa ngawah bawk an va ramchhuak leh a, hmana an riahbûk sakna hmunah bawk khan an inkhuar leh a. An tam tham bawk a, riahbûk chu an sak belh a, a ṭhenin tui an chawi a, ṭhen khatin thing an lo fawm bawk a, thim chhiat tak tak hmain zanriah an peih fel hman hram a. Zanriah ei kham chuan rei pawh meng lovin an mu ta thuai a. An chau tlang bawk a, reiloteah chuan an muhil ta hlawm a. 

Thansanga te riahna thlang lawk aṭang chuan palian pui pui, dum muk ṭhe ṭhaw ho hi an rawn inzui duah duah hlawm a. Buk kawtah chuan an ding thim hmuk a. Thawm nei miah lo hian buk pakhat zawkah chuan an va lut ṭhem ṭhem a, a sir bera mu tlangval pakhat chu thawm nei miah lovin an pawt chhuak a, ngawi rengin an rawn kalna lamah bawk chuan an kir leh ta hlawm a. 

Zîng khua a lo var a, tlangval hovin tukṭhuan tur an buaipui leh mawlh mawlh hlawm a, an tam tham êm avangin a tu amah mah an inngaihven lo nge ni, an ṭhian pakhat awmloh thu pawh chu an hre lawk lo nghe nghe a. Nimahsela, tukṭhuan an han ei dawn chuan an ṭhianpa, Thangkima chu a awm ve lo tih an han hre chhuak ta a. An han inzawh chian hnu pawhin tuman a awmna awm reng reng an hre lo tawp mai a. Amah hi tlangval fel leh tlawmngai thei tak mai, aia upate thu zah thiam mi tak anih avangin engmah sawi lo chuan a kalbo lo tawp ang tih chu an rindan ṭheuh a ni a. Tichuan chaw te chu an han bar sawk sawk a, an ṭhianpa zawng tur chuan an thawk chhuak ta hlawm a.

Thansanga chu a ngaih reng a ṭha thei hauh lo mai le. Thangkima chu khawiah nge a awm ang, eng vanga bo ringawt nge a nih? tih chu a ngaihtuah nasa hle mai a, nizan lamah lah khan eng thawm mah hriat an nei bawk si lo, Dampa ngaw huaiho chu an rawn che ta em ni zawk le? 

Nileng a an zawn hnu pawhin an ṭhianpa chu an hmu zo ta lo va, beidawng takin bûk lamah chuan an kir leh ta hlawm a. Engtia hmalak zel tur nge niang, tiin an sawiho nak nak hlawm a. Râlaia chuan, "A silai leh vaibel pawh a hnutchhiah vek a ni si a, ama duh thu renga bo chu ni theiin a lang lo. Sapui'n a la a ni ange, han ti dawn ila sapui hnu hmuh tur a awm bawk si lo. Engtia han zawn tur nge maw ni dawn le aw," a ti charh charh a. Amah tak pawh chu a rilru a nuam lovin a inthiamlo hle mai a, Thangkima chu an hmu zo lo anih phei chuan engtin nge a nu leh pate hnenah a sawi tak ang le...?

Chumi zan chuan an han mu tur chu râlveng indah ṭha an ti tlang a, Thansanga leh tlangval pakhat chu râlveng turin an ruat a, midang chu bûk chhungah an mu ta hlawm a. 

Zan chu a reh hle mai a, sava hram thawm tak ngial pawh hriat tur a awm hauh lo va, chung lamah thla chu êng viau mahse an awmna ngawpui chhung chu achhah ṭhat êm avangin a rawn ên pha hauh lo va, an mei chhemin a ên phâk bak chu a thim hian athim chhah mup mai a ni. Zanlai velah Thansanga te chu midangin an rawn thlak a, anni erawh chu mu turin bûk chhungah an lût ve ta thung a.

Thansanga chuan mumang mak deuh mai hi a nei a, a mumangah chuan a lo ramvak a. Chutia ngaw dur khup hnuaia a vah thoh thoh lai chuan puk pakhat hi a hmu ta hlauh mai a. Enga ti tehreng emaw ni, chu puk chuan a mit a la ta tlat mai a, a tawpah phei chuan a va lut ta nge nge a. 

Puk chhung chu a lo thim ruih mai a, bak lianpui pui hi puk bangah te chuan an lo bet ṭhep ṭhup a, tin, a rimchhe em em bawk a. Thansanga chu a hnar hup chungin puk chhungril lam pan chuan a kal ta zel a. A lut thuk tulh tulh a, puk pawh chu a lo zau tial tial bawk a, a tawpah chuan hmun pakhat, zau nuam em em maiah hian a chhuak ta hlawl a.

Chulai hmunah chuan palian pui pui, dum thial thual ho hi an lo zi noh noh a. An hmel erawh chu a hmu chiang thei hauh lova. Chungho chuan Thansanga chu an lo ngaihsak mang hauh lo mai a. Ruai an lo ṭheh hi a ni awm a. Nakinah chuan mi pakhat hian Thansanga chu eng sa emawni hi a rawn pe a, Thansanga chu a ril a ṭam tawh êm avangin inngaihtuah chiang mang hlei lovin an eitur rawn pek chu a lo ei ve nghal mai a. Chu veleh chungho chuan, "Mahni ṭhiante sa ei e," tiin an lo nuih dur dur hlawm a. Thansanga chuan a thil ei chu mihring sa a ni tih a hre ve nghal thuai a, thinrim takin chungho chu a um ta chiam mai a, chutianga a chet velna lamah chuan a harh ta hlawl a. Thlan fimin a lo bual huh zuih hman a, "Mangchhia ka mang pek a ni maw?" a ti sap a. A mumang chu a han ngaihtuah kir leh a, an ṭhianpa chu nungdama an hmuh leh reng reng a ring ta lo a ni. 

A muthilh zui theih tak lovah chuan Thansanga chu pawnah a va chhuak a. An râlveng pahnih chu an mei chhemna bulah chuan tui em em hian an lo muhil bawrh bawrh a. Thansanga chuan mei chu a va chhawm ṭha a, chutihlai tak chuan a awmna bul chu a lo eng ta phut mai a. Thansanga pawh chu a phu ve zuk hial a ni. 

Thansanga hmaah chiah chuan hmana Rozami thla a koh ṭuma a hmuh tawh nula ngei mai kha a lo ding zan mai le. Nui sen sen chung hian, "Thansang, i dam maw? Kan inhmuh lohna chin pawh a rei ta hle mai," a han ti a. Amah vek chuan, "Thansang, in ṭhianpa hi zawng duh tawh suh u, inhmu tawh chuang lovang. I mumanga i hmuh ang chiah khan in ṭhianpa chu Dampa ngaw huai hovin an eizo vek tawh. Hmuh tur a awm tawh lo. Tunah hian inkhua chu Sukteho leh Sihpui pasalṭha rualin rûn tumin an pan mek a, hmanhmawh takin haw vang vang rawh u. Heta in riak leh a nih chuan in ṭhianpa chan ang bawk kha in chang ve mai dawn a ni. Muangchang lovin haw vang vang ang che u," a ti a. A sawi zawh rual rual chuan a bo leh ta daih a.

Tukṭhuan ei hma chuan Thansanga chuan pasalṭha Râlaia chu ko hrangin a thil hmuh leh hriat te chu a hrilh ve ta vek a. Râlaia pawhin mak a tiin a ngaihna a hre bik lo hle a, mahse chutia râlin an khua rûn an tum a nih si chuan a rang thei ang bera haw chu ṭha zawkin ahria a. A nauteho hnenah chuan, "Hei le, kan Ṭhianpa Thangkima chu a chin hriat lohvin a bo ta chu a ni a, tin, tunah hian kan khua chu Sukteho leh Sihpui pasalṭha ten rûn tumin an pan mêk a ni awm a, kan ṭhianpa hi kan zawng chhunzawm zel dawn nge kan khua leh tuite chhan turin kan haw zawk dawn? In ngaihdan han sawi teh u," a ti a.

Tlangvalho chu an han inrawn nak nak hlawm a. An ṭhianpa chu a ruang tal pawh hmu lova han hawnsan ngawt mai chu an hreh tlang hle mai a, chutih rualin an khua lah chu râlin an rûn ṭep a ni bawk si a, thu an ti tlu lawk thei lo va, mahse a tawp a tawpah zawng khaw lam pana haw phawt mai chu an remti tlang ta hram hlawm a. Tichuan tukṭhuan an ei sawk sawk a, an khaw lam pan chuan hmanhmawh takin an chhuak ta a. Kawng lakah pawh chawl khawmuang lovin an kal par par hlawm a, Thansanga phei chu a rilru a ngaihṭhat lohna nen a hmanhmawh em em mai a, a ṭhianteho chuan an ûmphak mang mang lo va, Sazuk pachal tlanchhia ang maiin a duk hian a duk pur pur mai a ni.

BUNG - 15 NA

'ZOPUI KHUA AN RÛN TA!!'

Lianzamunga teho pawh Zopui khaw lungdawh kiang lawkah chuan a langsar lo thei ang berin awmhmun an khuar a. Lianzamunga chuan, "Hei le, tuman kan tihtur chu in hai lovang a, zanlai âr khuan veleh kan che chhuak dawn nia. Kan ṭhiante phuba la tur kan ni tih kha hre reng ila, tumah dim suh ang che u. Sal atana kan man theih apiang kan man ang a, sal atana tlak lo tur chu tihhlum zel ang che u. Tin, silai chu a mantu apiangin an nei thei ang a, ṭhi leh dar erawh chu kan lalpa ten an insem thung ang," a han ti a. Rotata te pawh chuan ṭha an ti tlang hle a, sawi buai tur pawh awmin an hre lo a ni.

Hetihlai hian Zopui khaw enthla tura an lamtham tirh tlangval pahnih pawh chu an rawn kir veleh chiah a. Anni chuan, "Tunah hian an pasalṭha Thansanga leh midang eng emaw zat chu ramchhuakin an thang bo a ni awm e," tih thu an han sawi meuh phei chuan an phur phah sawt mai a. Thansanga tello chuan Zopui khua chuan chau rau ek an thai a ni mai dawn si a. Rotata phei chu a phur serh surh ngei mai. Rozami leh Thansanga fapa chu sal atana man ngei a tum a, midangin an man khalh ang tih chu a hlau ru hliah hliah ta zawmah a.

 Zanlai a pèl hret tawh ang tihah chuan an che chhuak ṭan ta a. Khua an luh dâwn chuan Sukte pasalṭha pahnih chu a hma tâwngah an ṭantir a. Râlvèn bûka râlveng tlangval pahnih, thlamuang taka lo muhil bawrh bawrh chu an han rêk hlum hmasa tê tê a. Khua chu an lût ta a. Khaw chhung chu a lo reh ṭhuap mai a. An awmtual chhèmna meivàm la thi kim lo de sêt sêt tih loh chu mei êng hmuh tûr pawh a awm lo.

Lianzamunga leh tlangval sawmnga rual zet hian Mual Veng lam an bitum a, tlangval za rual zetin Zawlbûk lam an tuam ve thung a. Midang chu khawchhung lamah an insemdarh sang sang hlawm a. Tumah nungdama tlanchhuah tir an tum loh hmel khawp mai.

Zawlbûk lam beitute chuan bawhbelah chuan an silai an chhuang khat tlat a, chu veleh, "Zopui tlangvalin thawh in hai e," tiin thingnawi têlin an han dêng a. Mahse Zopui khaw tlangvalte chu tumah an chechang duh hauh lo mai a, râlho pawhin mak an ti lehling zawk hial a ni. Zopui tlangvalte hi râl bei ṭhang tak mai leh englai pawha inring reng anni a, a ṭul huna che chhuak mai thei turin silai leh chem te pawh an mutpui reng ṭhin a ni. 

Râl zinga pakhat chuan a silai chu a han hmet puak ta ṭhuai a, chu veleh Zopui tlangvalte pawh chu rawn tho chhuak nghalin hmun leh hmunah an inkah chilh chu a ni ta nghal mai a. Tlangval ṭhenkhat chu Zawlbûk aṭangin an put chhuak thei mai a, a tam zawk erawh chu an vanduai ta a ni. Mahse a thlawn mai chuan an thi bik hauh lo mai, hmelmaho zinga eng emaw zat chuan an nunna an chân ve hman tho a ni. 

An thâwmah chuan nunauho an lo harh a, a khaw buaiin an buai ta a. Tlânna tur lam ber pawh an hre bawk si lo. A ṭhen an ṭap a, a ṭhen an au, an chiau chèl chûl mai a. Chhangchhe nute chuan hlauthâwng tih hriat fahran, thâwm dîm angreng tak chung hian an fate mutui lai chu an han ching tho va. Mei an chhêm êng ngam tawh si lo va, an hmanhmawh bawk si nen, "Tho r'u, tho r'u! Râl râl!" an ti a. An kaitho kim nge kim lo tih pawh hre lovin an tlân chhuak a. Mahse tlân zui zêlna tûr pawh an hre chuang si lo. Pa ṭhenkhat chu mahni nupui fanaute chhan nan tiin an râlthuam neih ang ang nen an rawn thawk chhuak ve bawk a. Mahse mi lo inrâlring tawh sa va tawng tûr chuan mahni lu an zuar a ni hrim mai si. Anmahni kawtkaiah chuan an lir hlawl hlawl ta mai a. An nupui fanaute thlabâr leh mangang lutuk hmêl hmu hman lova chat thla tate chu an nihlawh zâwk ta mah mah a. Râlho lah chuan hmeichhia e, naupang e pawh  sawi lovin an hmuh apiang mai chu an thinrim hrik thlak nan chuan an lo hmang duh zel bawk si nen, a rapthlak tak meuh meuh a ni.

Râlho chuan le, tifuh inti fahran hian inte chu an han hâl leh hluah mai ṭhin a. Patling thinrim au ṭial ruai ruai te, naupang, an nu leh pate âu va ṭap ri ruih ruih te, silai puak ri leh dur ṭhin te chuan Zopui khua chu a tuam hneh kher mai. 

Lianzamunga teho pawh khan an lal chhungkua zawng zawng chu an lo khawm fai vek tawh a, mualkil miṭhaho pawh chu an khalhkhawm vek a, lal tual zawlah chuan an din tlar tir ṭhup mai a ni.

Rotata leh a ṭhiante pawh kha an che chhe fahran bik lo, silai leh thildang eng emaw zat an man bakah sal ṭhahnem fe an man bawk a, mahse Rotata chuan a zawn ber Rozami erawh chu a hmu hauh lo mai a, a ṭhianteho in an lo thahsak palh ang tih hlau tak chungin Rozami chu a zawng ru deuh reng a, mahse khua a la ên chian loh avangin han hmuh mai chu a awlsam lo tawp mai.

Khawfîng a chah fel meuh chuan ṭhahnem fe chu an lo man khâwm tawh a. An lal in tual zâwlah chuan an hruai khâwm a. Sal atâna tlâk âwma an ngaih loh chin naupang chumchiap leh tar chhiate an that zêl a. Ṭhalai deuhte erawh chu salah an ti a, an hnungkhirh a, an dah khâwm zêl a. Nula pawh an man hnem hle a, a hmelṭha deuh an vanduai deuh a ni mai.

Rozami te chhung pawhin an khaw vanduaina chu an pumpelh thei bik lo va, an chhungin lal in kawt zâwlah chuan an nawr chhuak ve ta nawk nawk mai a. Rozami chuan a hlau hle mai a, a tha pawh a khur ru der der mai a, Aithangvunga erawh chuan hlauh nachang a hre lo nge a hlau lo ve hrim hrim zawk ni, Sukte pasalṭhaho hmaah chuan engto neih loh hmel zet hian a kal nghauh nghauh mai a, Sukte pasalṭhaho meuh pawhin mak an ti hial a ni. 

Rotata pawh chuan Rozami leh a fapa chu a va hmu ve ta hlawl mai a, rang takin a va pan nghal vat a, mahse Sukte pasalṭha pakhat hian Rozami te nufa chu a lo hauh hlur mai si a, Rotata chu a rilru a buai ta map mai le. Amah ang thovin Rozami pawhin chutia Rotata a han hmu veleh ta mai chu mak hi a ti êm êm mai a, a tirah chuan râlin an man telve emaw a han ti hman zet nain a awmdanah chuan râlho zinga mi a ni tih a hre chhuak leh ta thuai a. Thinrim zet hian Rotata hmaiah chuan chil a chhak ta ṭhawt mai a, Sukte pasalṭha pawh chuan mak a ti kher mai. 

Rotata erawh chuan thinrim zet hian, "Tunah chuan ka salah ka man ta che a ni e," a han ti nghut a. Rozami erawh chuan, "Nanga sal man ka ni awzawng love aw, i sal nih ai chuan thih nghal pawh ka thlang zawk," thinrim tak hian a han ti a. Rotata chuan chhang zui lovin Rozami banah chuan a han vuan a, han kaih mai hi a tum a, mahse Sukte pasalṭha chuan Rozami ban lehlamah chuan a lo vuan ve ta tlat mai le. Rotata chuan, "Ṭhianpa, hei hi chu ka sal tur a ni e," a han ti a.

Mahse Sukte pa chuan, "Ni love, hei hi chu ka sal man a ni a, mahni hmazawn a mi ṭheuh chu neih tur kan ti a nih kha," a ti tlat mai si. Rotata tan chuan tihngaihna a vang ta kher mai. A sal man nena inthleng puia a sawm lahin Sukte pa lah chuan a duh bîk der lo va, Rotata chu beidawng leh thinrim ru tak chungin a kal tau ta nghawng nghawng a. 

Tukṭhuan ei hun vêlah chuan an sal mante chu kawtchhuah lamah an kawi chhuak ta a. A inti-pasalṭha deuhte chuan nula hmêl ṭha deuh deuhte chu an chhawm fal bik a. Rozami pawh kha a mantu pa chuan a khalh hrang bik a. Rotata tan pawh eng han tih theih a ni tawh lo.

 Kawtchhuaha an han liampui tûr chu an hreh êm êm mai a. A mantute khân an han rêl map map dânah chuan khaw hranah an hàwn darh mai dâwn a ni tih an hre thei a. Sukteho lah chuan a tira an sawi lâwk ang khân an hma zâwn zâwna mi chu an khaw lamah hawn ngei an tum si a. Nufa inṭhen tûr leh unau an han kal hrang daih mai tûr te, ṭhian ṭha, kumkhua atâna inhmu leh tawh ngai lo tûra an inṭhen tûr te an ngaihtuah chuan tawrh har an ti êm êm mai a, ṭhenkhat phei chu insum zo lovin an ṭap chhuak phawng phawng hlawm a. Nupa an han inṭhen darh mai tur te chu tuar har an ti a, patling pui pui biangah pawh dan rual lohvin mittui a sur nguai nguai mai a ni. An inngai lutuk chu an invuan tak ngawih ngawih a. Mahse a mantuho chuan chutianga inkuah leh nulate an nute kokia ṭap chunga an han uaite chu lainatna nei hauh lo leh intithei takin an han phih ṭhen lawp lawp mai a. Nula ṭhenkhat chuan anmahni mantute pawh hlau zo lovin an nute chu an la kuah tak lawm lawm a, Sukteho lah chuan khawngaihna tel miah lovin an han hlap pawp pawp mai a. Sihpui tlangvalte pawh chuan chuti taka an chipuite chunga Sukteho an nunrawng ta mai chu en har an ti ve kher mai.

 Lal Ngurliana chuan a khua chu a han thlir vel ṭhin a, a lung zawng a awi thei mawlh lo a ni. Zopui khaw nuam leh hlimawm tak mai kha engtikahmah hmuh leh tîk ni annei tawh dawn si lo. Mumangah pawh an mang phan ngai loh leh suangtuah pawh an la suangtuah phâk ngai loh mi ramah salah an ṭang tawh ang a, an thawh peih loh apiang kha an thawhsak zel a ngai tawh dawn si a. Ran ang lekin a neitute chuan an chhawr tawh mai dawn a ni. Lal Ngurliana chuan a khaw kang bang, la mut khu vung vung chu hrilhhai takin a han thlir a, rilru na ngawih ngawih chungin, "Zopui, ka vangkhaw tual nuam, mangṭha damtakin aw," a han ti sep a. 

Rotata erawh kha chuan engtin emaw tak Rozami kha neih ngei a la tum tlat a, chuvang chuan Sukte pasalṭha Lianzamunga chu biain, "Rozami te hi chu ka chhungte an ni si a, kan khaw lamah min hawn tir mai rawh," tiin a han dil a. Lianzamunga chuan, "Ka thu a ni hleinem, a mantu pa thu a lawm. I duh leh amah kha va dil mai ta che," a lo tihsan mai si a. Mahse Rotata chuan, "Hetah hi chuan hotu ber i ni a, i thu chu tumahin an hnial ngam nang. Silai fung hnihin min tlan tir mai rawh," tiin a dil tlut tlut mai a. 

Lianzamunga chuan Rozami mantu pa chu a han ko va, "Hei, i sal man hi kan ṭhianpa hian silai fung hnihin tlanah min dil a, i phal nge phal lo?" tiin a han zawt a. Sukte pa chuan, "Anmahnin an duh leh duh loh a thu a ni mai a lawm," a lo ti mai si a. Tichuan, Rozami te chu an han ko va, Lianzamunga chuan, "I vannei bîk hle mai. Hei, kan zingah i chhungte an lo awm hlauh va, chuvang chuan kan khaw lamah kan hawn telve dawn lo che a ni e," a han ti a.

Rozami erawh chuan, "Ka pu, he pa hi ka chhungte an ni lo, ka duh lo chung nupuia min neih a tum avângin ka tlanbosan a, ka chunga phuba lak a duh vang chauh a ni e," a ti ta mai a. Lianzamunga chu a ngawi vung vung a, chutah Rotata lam en pah chuan, "A sawi chu i hria maw? I hnenah a kal duh lo a nih chu," a ti a. Rotata chuan eng emaw hi sawi tumin a han ang zuai a, mahse Lianzamunga chuan, "Engmah sawitur a awm tawh lo, kal tawh rawh," a han ti ṭhat a, Rotata pawh chu lungawilo zetin a kalsawn ve ta hnu hnu a.

Sukteho chuan Sihpui lam pan tawh lovin an khaw lamah tlang chhoh nghal mai hi an tum a. An sal mante chu an han thliar hrang a. Tin, ṭhi leh dar an man ang angte chu an han insem a. Tichuan, an inṭhen dawn ta a. Lal Ngurliana chuan a khawnbawl upate hnenah chuan, "Dam takin u le. Khuanu'n zah a ngai ang a, zangkhua zawng a la bungbu ve chêk ang chu," a han ti a. Khawnbawl upaho chu an mittui a sur zung zung mai a. An lalnu leh lalpa chu Sukteho chuan Lèntlâng an liampui dawn ta si. Nufa inṭhen turte chu ṭap chungin an han inkuah vawng vawng hlawm a. Sukteho chuan, "In inti lungleng mai mai, kal a hun tawh. Kawng a la hla si a, hmanhmawh rawh u," tiin an han vin tuarh tuarh hlawm a. Sihpui tlangvalte pawh chuan an mi man ang angte chu an khaw lamah an chhawm haw ve ta hlawm a. Rozami mantu pawh khan Aithangvunga kha a hruai telve zel a, Aithangvunga mitmeng a hlauhna awm hauh lo leh, zamna pawh nei hauh lova mi zinga a han kal thoh thoh mai te chu makti leh hmuhnawm ti takin a en deuh reng a. A ṭhiante pawh chuan, "He Lusei naupang hi chu mi danglam tak a nih dawn hi a," an ti ve hial a ni.

BUNG - 16 NA

'THANSANGA TEN KHUA AN THLENG'

Tlai ni tlak dawn suar suarah Thansangateho pawhin an khaw kawtchhuah chu an thleng ve hlawl mai a. Kawtchhuah aṭangin khua chu an han thlir vêl a. An hlauhthawn ang ngei ngeiin an khua chu râlin an rûn ta ngei a ni tih chu hai rual a ni tawh lo ve. Thinrim ha chang ṭhial ri bap bap chungin khaw chhungah chuan an han lût a. Han hawi vêl rêng rêng hian ngui ruaiin a hriat a. Ar khuang leh vawk ngêk takngial pawh hriat tûr a awm lo. Se chal kiu rul rul thawm te leh naupang hlim au thâwm ri chuah chuah ṭhin te pawh kha a reh duak mai a. Khawlaiah chuan thisen a luang sen zêk zûk a. Mi ruang a tlu kawkalh nulh bawk a. Thotle in  an lo bawm vut vut a, boruak chu a than hian a thang huam mai a ni. Râlho chu an che nasa hle a ni tih an sulhnu aṭang chuan a hriat theih a. Tumah nungdamin an hnutchhiah lo a ni tih pawh an ring thiam nghal mai a ni. Thansanga chuan, "Kan tlai hman a ni maw, a va pawi tak em!" a ti vawng vawng mai a. Hmanah Dochhum khua an rûn tawh a, tunah Zopui khua an rawn rûn mai a ni lo va, a nupui leh a fapa, a nu leh pate nen lam an hruaibo chu a ni leh ta si a. Hetihlaia Thansanga thinrim dan chu rapthlak tak hi a ni ringawt mai. A rilruah chuan phuba lak ngawt loh chu thildang a awm lo. A ṭhiante pawh chu an thinrim takzet zet hlawm mai. Ṭhenkhat chuan chung ruang lo let thal pheng phung zingah chuan an chhungte, an ṭhiante an hmu lo thei si lo va, an ṭahkhum hawm hawm mai a ni.

Thansanga chu a han intipachang hram hram a. A ṭhiante chu ko khawmin, "Tunah hian hmeichhe thinlung leh rilru ang nilovin Pasalṭha thinlung leh rilru i pu zawk ang u. Kan lungchhiatnate chu dah ṭhain, kan ṭhiante leh kan chhungte phuba laksak thei ngei turin i inbuatsaih zawk ang u," a han tih meuh chuan tlangvalho chuan an mittui te chu hru hulin phuba lak ngei tumin chhia an chham ta hial a.

(Ka rial rei ta viau mai che u a, in mi hriatthiamna ka han dil takmeuh meuh a che u. Buai a na ve deuh a, story pawh ka ngaihtuah hman lo a tin ni. Bialtu MLA - in min rawn tlawh ve bawk si a!!

AITHANGVUNGA thawnthu hi phuahchawp liau liau a ni tih min hriatsak ula, history nen lo khaikhin duh lem suh u. Kan pian ve hma daiha thil thleng chu phuahchawp ngawt mai loh chuan han ziah vak ngaihna a awm si lo. Mizo ṭawng hi a har êm êm mai a, ziah zawm tur leh tur loh te hi thliar hran a harsa si a. A chhiartute hian a chhiar dan in lo thiam mai dawn nia aw. In zavaia chungah ka lawm êm êm vek a, dam leh hrisel taka masi inhman theih nan duhsakna ka hlan mawlh mawlh a che u.)

[10/9, 9:00 AM] Jesse Pachuau: Thansangate chuan râlho chu an ûm zui nghal vat a. Thui tak an um tawh ang tih chuan râlho chu hmun hnihah an inṭhen ta tlat mai le. Thansanga leh tlangval sawmhnih zetin Sukteho chu an ûmzui a, pasalṭha Râlaia hovin midang zawng chuan Sihpui tlangvalte chu an ûmzui ve ta thung a.

Sukteho chuan an hnuhma chu thup an tum lem lo bawk a, harsa lo takin an chhui thei zel a, Thansanga chuan hma hruaiin chawl khawmuang lovin an kal par par zel a, mahse an tum ang ngawt chuan râlho chu an ûmphak thei hauh lo va, an khua an thlen hma ngei a ûmphak chu an tum ber a ni. Zanah pawh chawl lovin an kal ngat ngat a, rilṭam leh chauh pawh sawi lovin an kal  suah sauh a, mahse an mi ûmte pawh chu anmahni ang bawk a hmanhmawh an nih ve tho avangin an ûmpha thei chuang lo va. An chau tlang tawh bawk nen, Thansanga chuan a naute chu a chawlhpui ta nge nge a. Chhun leh zan pawh sawi lo va kal ngat ngat anni bawk a, an mut pawh a chhuak na ngiang mai. An ṭhuthmunah chuan an muhil nghal bawrh bawrh a. Chutihlai tak chuan Sukte pasalṭha eng emaw zat hian thawm dim êm êm in Thansanga teho chu an rawn hual ta ṭhem ṭhem a. 

Pasalṭhate hi chuan hlauhawm lo thleng tur hi hriatlawk theihna eng emaw tak an nei a, chu chuan vawi tam an nunna a lo chhanhim fo ṭhin tawh reng a ni.

Thansanga mutui lai pawh chu amaha hlauhawm lo thleng tur hriat lawkna maktak chuan a kai harh hlawl mai a. A han hawi chhuah nâk chuan Suktehoin an lo hual vek tawh hi a ni a. Thansanga chu a âu ṭhawt a, chutih rualin a bula thingzung thlar chu a phen nghal a. Thansanga âu thawmah a ṭhiante pawh chu rawn harh ve nghalin an dinhmun hlauhawmzia pawh an hre chiang kher mai. Phen tur remchang apiang chu an phen nghal sawk sawk a.

Thansanga han âu ṭhawt thawm khan Sukteho chu tlemin a titîm deuh hlek a, chu hun reilote chu Thansangate chuan ṭanhmun siam nan an hman theih phah ta a ni.

Chulai ngawpui khâwk rum rum khawp chuan silai chu a puak ta dur dur a. Thansangateho chu thinrimna leh phuba lak chaknaa an khah tawh avângin hlauh reng an hre tawh lo. Pen khat tê pawh hnungtawlh an tum lo va, tlanchhiat lah an tum hek lo. Chutiang anih avang chuan Sukteho pawh chuan an hnaihchilh ngam lutuk lo va, hla deuh hlek aṭangin an insai thawr thawr ringawt mai a ni. 

Ni pawh a chawhnu dawrh tawh a. Sukteho chuan silai hlo an tlachham ṭan ta tlat mai le. Ṭanpui tura an ṭhiante va sawm an rilruk lai takin Thansangateho chuan an rawn pawmchilh ta thut mai si a. Sukteho chu an hamhaih a, an phili buai atalangin lo beih lêt ve nachang pawh an hre lawk lo nghe nghe a. An han harhchhuah meuh chuan an zinga eng emaw zat chuan nunna an chan hman tawh tlat mai le. Luseiho lah chuan thih hlau lo tih hriat fahranin an rawn bawhchilh pawp pawp mai si a, tlanchhiat mai loh chu duhtlan tur dang nei hek lo le, a thei thei chu an tlanchhe ta zung zung a. 

Thansangate pawh an him bik hauh lo mai. An ṭhiante panga ngawt mai chuan râlho kut tuarin an lal leh khawtlang tan chuan an nun an lo hlan ve ta. Mittui nen zah tak chungin an ṭhiante ruang chu an bawihsawm a, a hrang hranga phum lovin hmun khatah an phum ta vek a. Nakînah an la hriat duh takin tih thuah an phumna lai velte chu an chhinchhiah hlawm nghe nghe a ni.

Rozami te pawh khan râl khat aṭangin silai ri kha an lo hre ve a. Chu veleh, Lal Ngurliana chuan, "I hi le, ka pasalṭhaten min rawn ûmzui a ni chiang mai. Thansanga teho anni ngat ang," a han ti a. Sukte Pasalṭha Lianzamunga chuan a nauteho hnenah chuan eng emaw ni hi a han sawi zuah zuah a, chu veleh Sukte pasalṭhaho chu silai rikna lam pan chuan an tlan ta zung zung hlawm a. Lal Ngurliana chuan thinrim zet hian a han thlir a, "Kan zangtawia te mai mai chu aw! Pa leh pa, ngam leh ngam chu inhmachhawna inbeih ka va chak tak em," a han ti a. Chutihlai chuan râl khata silai ri chu a nasa tulh tulh a, chappui kang ang maiin a rik hian a ri ta ulh ulh mai a, Rozami tan chuan thla a phang duh ngei mai le.

Thansanga ten an ṭhiante ruang an phum  fel chiah tihin kal an han siam leh tur tak chu silai hi a rawn puak ṭhuai mai a. An hmahruaitu ber Thansanga awmah tak chuan silai mu chuan a rawn verh siah a, Thansanga chu a petek nawk a, hnunglamah a tlu nghal thlawrh mai a. Chu veleh, midangho chuan râlho chu an kâp lêt ve nghal a. Silai chu a rik hian a ri ta ûn ûn mai a ni.

Zopui tlangvalte chu huaisen teh mahse anmahni aia tam zawk na nâ nâ chu hneh ngaihna awm hek lo le, chutih a hnu hmanah an pasalṭha chhuanvawr ber Thansanga lah chu athi nge a dam tih pawh hriat lovin a let hlawm reng mai bawk si a. Hmelmaho in an rawn hual hman a nih vaih chuan an dinhmun tur chu an hai lo tlang kher mai. Chuvang chuan insaseng mai chu kawng awmchhun a ni ta si a. An thinlung huaisenna chuan ngamin tlanchhiat hreh teh mahse heti laia lo arte thih ngawt chuan awmzia a neih loh zia pawh an hre chiang êm êm a, tin, Thansanga tello chuan engmah anni dawn lo tih pawh an hai hek lo. An nunna aiin an hotupa nunna chu a hlu zawk tih hriain leh phuba lakna hun ṭha zawk a la awm ngei ringin Zopui tlangvalte chu zawi zawiin an insaseng ta a ni. Sukteho pawhin an ûmzui ngam bik lo va, fimkhur tak chungin an kirsan ve ta ngawt a.

Thansanga hliam hi a na hle mai a. Thisen a lo hloh hnem tawh bawk nen, a marphu pawh a mumal lo sawt khawp mai. A ṭhianteho chuan engtia han enkawl tur nge tih an bangbo tlang hle mai a. A hliam lai chu silfaiin, tlangsam hnah tuisawr te chu an han hnawih ang nawk nawk a. Vanneihthlak takin a thisen chhuak kha a tawp hlauh mai a, an thaw huai hlawm nghe nghe a ni.

Zan sarih zet chu ramhnuaiah an riak tawh a, an eitur hmuh ang angte chu ei in an inhnawh puar ve hram hram zel a, Thansanga erawh kha chuan hma a sawn chaklo hle mai a. Zanah te hian a khua a sik leh hluah mai ṭhin a, a ṭhianteho chu an mangang thei ṭhin ngei mai.

Zan khat chu, Zopui khaw tlangvalte chu bûk chhungah chuan tui takin an muhil bawrh bawrh a, chutihlai tak chuan an bûk chhungah chuan Pitar pakhat hi a rawn lang ve hlawl mai a. Bûk chhunga awmhote chu a han thlek kual dan dan a, chutah Thansanga chungah chuan a mit chu a fu ta chat mai le. Midangho chu an mutui hle a ni tih a hriat hnu chuan thawm dim takin Thansanga chu a pan phei a, Pitar tiha mawilo khawpa zo hian Thansanga chu a pu nawlh a, bûk pawnah chuan a chhuahpui nghal a. Khawilam nge a panpui dawn tih pawh hriat lovin thimtham zingah chuan a thamral ta riai riai a.

Zîng khua a rawn var a, Thansanga ṭhianteho chu mangang takin an inkaitho hlawm a, "Engtizia nge ni ta mai le?" tia an han inzawh chuan a tho hmasa ber Laikunga chuan, "Thansanga ka hmu zo miah lo," a han ti mawl tawp ringawt a. Midangho chu an rawn tho nghal thuai a. Thansanga mutna chu an han en a, Laikunga sawi ang tak tak khan a lo awm ta reng reng lo mai. Mahnia han chesawn chi ziazâng lah chu a la ni bawk si lo. Rang takin an bûk chhehvel te chu an han dap kual nghal zung zung a. Pawi râlho khan an rawn chhuizui a niange, han ti dawn se, amah Thansanga chauh han rukbo thu va awmsuh. Nilêng chuan an hotupa chu an zawng char char a, mahse khawmu chawi an sawi ang hlauh a ni si. A sulhnu emaw tak ngial pawh hmuhtur a awm si lo. An bei a dawng tlang takzet a ni. Dampa ngaw a an ṭhianpa Thangkima bo dan nen khan inang rengin an hria a, a tawpah phei chuan, 'Khawmu in a chawi bo a niang e,' an ti ta ngawt mai a ni. 

Ni sarih chhung zet chu tha thlah hauh lovin Thansanga chu a ruang tal pawh kan hmu mahna, tih inbeisei chungin an la zawng zui ta zêl tho va, mahse an beiseina han ti thar turin eng hnuhma mah an hmu bawk si lo. Tunah chuan Thansanga chu khawmu chawi bo a nih an ring ta ṭheuh hlawm a, rilru na tak chungin a zawn hna pawh chu an bansan ta a ni. An ramchhuah aṭanga chhutin tunah chuan Sahmul phah thla a de tawh hialin an ring a. Engtia awmzui zel tur nge, tih an han sawiho nak nak hnu chuan pasalṭha Râlaiate kha va fin leh phawt mai ṭha an ti tlang a. Amaherawhchu, chaw pangngai ei lova kha leh chen ramhnuaia lo khawsa an nih avangin khua an pawh hmasak berah nihnih khat tal chu chawlh hahdam phawt an rawt a, chumi hnuah an ṭhianteho chu an fin leh mai dawn a ni.

Râlaiate pawh khan thui tak chu râlho an ûmzui tawh a, an thawm pawh an hre leh zauh zauh ṭhin a, hmanhmawh tak leh fimkhur ru tak siin an kal sauh sauh zel a.

Rotata kha mi â tak a ni bik lo va, anmahni rawn ûmzuitute an awm takin tih thuah hnu dal turin mi sawm vel zet chu a awmtir a. Hengho hian Râlaiateho kha an po hmu ru khiau tawh chu niin. An ṭhiante an han hrilh nghal vat a. Tichuan, Rotatateho mi sawmnga zet chuan Râlaiate, mi sawmhnih vel emaw lek chu an lo chang ru ta khiau mai a. Râlaiate lah chuan anmahni lo changtu an awm a ni tih hre hek lo le, fimkhur tak chung siin an rawn kal hnai zel a, an rawn hnai tawk ta maw tihah Rotatateho chuan an lo kâp ta ṭhuai ṭhuai mai a. 

Râlaiate tan chuan han inrin hman ngaihna awm hek lo le, an zinga mi pasarih vel zet chu che leh tur awm hauh lovin an let hlawm ta reng a. Midang chuan an theih ang angin an han kâp lêt ve tak nain, an ṭanhmun a inṭhat hleih êm a, tawlhkir mai loh chu duhthlan tur dang nei hek lo, Râlaia chuan a nauteho chu tawlhkir turin a han hrilh a, zawi zawiin an hnungtawlh hret hret a, inchân belh êm lovin an insaseng thei ta hram zawk a ni. 

Hmelmaho chu han ûmzui leh chi nia an hriat loh avângin Thansangateho kha ûmzui leh mai an rawt ta a. Han haw leh mai natur khua lah an nei tawh bawk si lo va, an baihvai tlang hlawm hle a ni.

Rozamiteho pawh khan Sukteho khua, Dawn chu ni tlak hma hretin an thleng a. Khaw daiah zan an riak phawt a, a tûk leilung lan rualin khua an lut ta duah duah a. An pasalṭhate rammu lo haw chu an lo hmuak ropui nangiang mai. Chutih rualin an sal mante erawh chu thinrim takin an lo melh ram ram hlawm a. 

Lal inkawtah chuan salho chu an dinkhawm tira, mipui thinrimin kut an thlak mai loh nan tlangval ṭhenkhatin salho chu an veng hial a ni.

Dawn khaw lal, Zapauva chuan a pasalṭhate chu zu tui tling thlum fahran mai hi a lo zuk hlawm a. Lianzamunga chuan an va chetdan te chu intithei fahran hian a han sawi vel a, ngaihnawm an ti tlang kher mai. 

Nakînah chuan lal in aṭang chuan an rawn chhuak khawm a, Zopui khaw lalpa leh lalnu chu Zapauva chuan a sal tang ni turin kawl a buntir nghal hmiah a. Lal Upate pawh chuan an sal tur ṭheuh chu an han la darh sang sang a, a bak zawng chu a mantuten an chang ta hlawm a. Rozami te nufa pawh kha Sukte pasalṭha chuan an in lamah a chhawm phei ve ta a ni.

Rozamite nufa hi an vannei hle mai a, anmahni mantu Sukte pa hi pa fel tak mai a lo ni hlauh mai a, chu bakah tun hmain a ma pa ngei pawh hi salah a lo ṭang ve ṭhin tawh a, hei vang hian Rozamite nufa pawh hi midang angin an tiduhdah ngai lo va, Aithangvunga chu sial an ventir ber ṭhin a, tin, Rozami pawh an chhawr rim lo hle a ni. Ei leh in thuah pawh an ei leh in ang ang chu an pe ve mai a, sal anni tih hriat loh khawpin an enkawl ṭha hle a ni. Chu bakah Rozami'n an chanchin engkim a han hrilh a, Rotata te nena khaw khat chhuak an lo nih ṭhin dan leh, an inhmelmak dan te thlengin a han sawi chuan anmahni mantupa, Zakipa chuan a khawngaih hle mai a. Rozami hnenah chuan, "I pasal chuan a la rawn zawng hmu leh êm êm ang che. Tunah chuan haw natur khua pawh innei tawh lo a ni a, hetah hian in awm rih ang a, sal ang pawhin kan en lovang che u, ṭha taka in awm phawt chuan keini pawh inchungah  kan sual lovang," a ti hial nghe nghe a ni.

BUNG - 17 NA

'THANSANGA LEH SUKTE PASALṬHA CHU'

Thansanga chu a rawn harh chhuah meuh chuan a awmna lai chu mak a ti kher mai. A han hawi vel ṭhin a, a awmna lai chu pûk chhung a ni tih chu a hre thei nghal mai a. Mahse chu pûk chhung chu a faiin a thianghlim êm êm mai a, pûk bang te chu an de sep sep hian a hria a. Engtin nge he pûkah hian a lo awm ngawt theih a, khawnge a ṭhiante kha an awm zawh tak, Râlho khan an that ta vek em ni ang? Chutiang thil vel a ngaihtuah lai chuan mihring ke pen thâwm niawm tak hi a han hria a. Thansanga chu a han hawi chhuak vat a. A lam pana Pitar niawm tak rawn kal hi a hmu ta a.

Thansanga bul a rawn thlen veleh Pitar chuan, "Ê kha...i rawn harh chhuak thei ta maw? I tuar chhuak zo dawn lo emaw ka ti hman hial a; mahse ka damdawi pek che kha i ngeih a nih dawn hi, hei i rawn harh chhuak thei tawh a lawm," a rawn ti luam a.

Thansanga chuan, "Ka pi, tunge i nih a, engtin nge he pûkah hian ka lo awm ngawt theih le?" tiin a han zawt a. Pitar chuan, "Tunge ka nih tih chu engtik nîah emaw chuan i la hre chhuak mai ang. I hliam kha a nâ êm a, i ṭhianteho lah khan han enkawl dan che an hre vak si lo va, i thih phah ka hlauh êm avângin i ṭhiante hriat lohvin ka la bo che a, he pûkah hian ka hruai ta che a ni," a ti a.

Thansanga chuan, "A nih leh ka ṭhianteho kha enge an chanchin ni ta zel le, râlho khan an that ta vek em ni?" a ti a.

Pitar chuan, "That lah love, tunah hian khuaah an chawl hahdam mêk a, i dam ṭhat deu hunah an zingah chuan ka hruai dawn che a nia," a han ti a. Chu veleh, Thansanga chuan, "Ka pi, ka dam ṭha tawh khawp a sin. Ka ṭhiante bulah chuan tunah min hruai mai ta che," a ti a. 

Mahse Pitar chuan, "Ni rih lo ve, hun reilotê tal chu i nghak tur a ni. Tunah chuan han che chhuak turin i taksa a la chak tawk lo. Phuba la thei khawpa i chak chhoh hunah ka hruai chauh ang che," a ti a. Sa tuihang niawm tak hi Thansanga chu a han intir a, Thansanga chuan tui titak hian a lo in zo vek a, chutah mut chhuakin a rawn zem chiai chiai a, reiloteah a muhil ta bawrh bawrh a. Pitar chuan a han thlir vang vang a, a ma hriat tham lek hian a han phun sap a, a kal bo veleh ta nghal a.

...........................

Ni khat chu Aithangvunga chu a dan pangngai tein se veng turin a chhuak leh ta hnak hnak a. Khua aṭanga hla vaklo ah hian phul rai nuam zet mai hi a awm a, chutah chuan an sial te chu an tlat tir ṭhin a ni. Naupang dang pawh an awm ve nual a, mahse an inkawm ngai meuh lo. He an se venna bul lawkah hian Dil huai an tih mai chu a awm a, a hnaiah tumah pawh an kal ngam lo a ni. He Dil huai bul vela pasalṭha ramvak te chu an khuangcher bo hmiah hmiah mai ṭhin a, an ruang tak ngial pawh hmuh tur a awm ngai lo. Titî-ah chuan, he dilah hian rulpui lian tak mai a awm a, chu rulpui chuan a bul vela mihring kal vel chu a hmuhin a lo dawlh ṭhin a ni, tiin an sawi ṭhin. Chutiang khawpa dil huaisara sawi chu ni mah se Aithangvunga erawh chuan han hlauh nachhan vak tur hi awmin a hre ve tlat lo mai. A pain, "Kan hriat chian loh thil chu hlauh mai mai tur a ni lo. Tuten emaw dawt an sawi pawh ani thei. A hlauhawm ngei a ni tih finfiah zel tur," tia a lo hrilh ṭhin te kha hre rengin chu dil huaisar takaan sawi chu fiah ngei a tum ta tlat mai le.

Aithangvunga chuan dil bul kam vel te chu a han fang kual thuak thuak a. A fai ṭhain a thelh hin hen mai a, thlifim hi a thaw heuh heuh bawk si a, nuam a ti kher mai. Thingbuk hnuaiah a han ṭhu chawl a. Dil chu a thlir deuh  vang vang a, dil tui chu a lang hring deuh kûk a, eng tiang chiaha thuk nge a nih tih chu tuman an sawi thei lo. A thûk hle ang tih erawh chu arin thiam theih mai a. A tui chunglam hi a lum deuh pip pep a; a hnuailam erawh chu namenlo hian a vawt hîk mup thung a ni. 

Chutia dil tui a thlir reng lai chuan thawk leh khatah dil tui chu a rawn so berh berh a, chutah tui chhung aṭang chuan nula hmelṭha êm êm mai hi a rawn chhuak hlawl mai a. Aithangvunga chuan makti êm êm hian a lo thlir tlawk tlawk a. Chu nula chu a hmelṭha viau bawk nitur a ni, a êng phêt mai hian a lang a, tui chungah chuan a han hleuh kual vei pap pap a, amah thlirtu an awm a ni tih reng a hre bik lo. Aithangvunga lah chuan thawm a chhuah ngam tawh bik si lo va, a awmhmun aṭang chuan chu nula hmelṭha zet mai che vel chu a thlir ta tlawk tlawk a.

Nakînah chuan nula chu vaukam lamah chuan a rawn chhuak a, maktak maiin a kawng a chin hnuailam zawng chu sangha ang mai hi a ni a, vaukam lungpui chungah chuan ṭhuin a sam chu a khuih delh delh a. Chutia a samkhuih pah chuan a zai rat rat bawk a, a zaithiam viau mai leh nghal.

A chetsawn nalamah Aithangvunga chuan thawm a nei ta hlauh mai le. Chu veleh nula chu arawn hawi phei vat a. Aithangvunga chu a rawn hmu ta chat mai le. Aithangvunga lah chu a chesawn ngam tawh lo nge a nachang a hre tawh lo zawk, a dinna ngaiah chuan a ding ta reng a. Nula chuan a rawn pan phei a, Aithangvunga bul a rawn thlen chuan chiang zet mai hian arawn melh a. A mitmu te chu a hring nghulh mai a, tin, thinrim niawm tak hian a meng tur khai bawk a. Nula chuan aw nelawmlo zet hian, "Tunge i nih? Engvangin nge min enthlak a?" tiin a han zawt a.

Aithangvunga chuan, "Aithangvunga ka nih hi. Ka enthla lo che. He dilah hian rulpui a awm niin an sawi a, hmuh tumin ka chang mai a ni e," a ti a. Nula chu a nui deuh sak a. Aithangvunga mitmeng huaisen hmel tak mai leh a hmel duhawm tak chuan a hneh ve deuh a ni ang, a hma aia aw zaidam zawk hian, "He dil hnaihah hian tumah an rawn kal ngam lo a sin. I hlau lo em ni?" a han ti a. Aithangvunga chuan, "Hlauh tur pawh ka hmu si lo va, engvangin nge ka hlauh ngawt ang," a ti vei reuh a.

Nula chuan, "A nih kei hi min hlau lovem ni?" tia a han zawh chuan Aithangvunga chuan nula chu chiang fahran hian a han melh vang vang phawt a, chutah zam lo tak mai hian, "Pasalṭha Thansanga fapa Aithangvunga ka nih hi. Hmeichhia chu tupawh nise ka hlau lo reng reng," a ti ta hmiah a. Nula chuan makti awm tak hian a hmaa mipa naupang chu a han en a. A rilru chuan, 'Naupang danglam tak chu a nih dawn hi. Pasalṭhate meuh pawhin an hnaih ngam loh dil huaisar tak mai chu a ni naupang leh nghalin arawn pan ngam a ni a. Mi huaisen chungchuang tak zawng a nih ngei dawn hi,' a han ti sap a. 

Nula chuan, "Chutia i tih vei rawk rawk ni. Ka man che ang a, tui chhungah ka hruai lut daih mai tur che asin," a han tifiam a. Aithangvunga lah chuan a lo hlau lo nasa mai a, "Min man awm lo em mai, " tih pahin a han hnungtawlh nghal thlarh a. 

Nula chu a nui sak a, "Min hlau a nih kha, kha.. tlanchhiat i tum a ni maw? I pa chuan hmu che sela chuan a zahpui ngawt ang che," a han ti a. Chu veleh Aithangvunga chu a ding chawt a, awm poh deuh lauh pah hian, "Ka hlau reng reng lo che. Tlanchhiat pawh ka tum bawk hek lo," a han ti a. Nula chu a nuih a za kher mai. Chutih rualin a hmaa mipa naupang chezia chu a lawm hle mai bawk si a. Nui ver ver chung hian, "Kei pawhin ka hlau bik miah lo che a nia aw. I pa pawhin min cho lovang," a han ti a. Aithangvunga chuan, "Nang ang sawm pawhin a pa chu in ngam awm lo em mai," a ti vei tan tan a. Nula chuan, "A nih leh i pa chu rawn hruai la, kan lo insual dawn nia," a ti a.

Aithangvunga chuan, "A pa chu hetah a awm ve si lo a lawm," a han tingui deuh raih a. Nula chuan, "Naktukah i rawn hruai mai dawn a lawm," a ti a. Mahse Aithangvunga chuan, "Engtin nge ka rawn hruai theih ang ni, a pa chu khawiah nge a awm pawh ka hre hleinem," tiin a chhang a. 

Nula chuan, "Engtin nge i pa awmna pawh i hriat loh theih ni?" a ti a. 

Aithangvunga chuan, "Sai kâp turin a ṭhiante nen ramhnuaiah an kal a, chumi hlan chuan kan khuaah râl an lokal a, mi tam tak an that a, keini chu min man a, hetah hian min hruai ta daih a lawm," a tih chuan nula chu a ngawi ta vang vang a. Chu mipa naupang chu sal atan an man a ni tih pawh a hrethiam ve ta nghal a. 

Aithangvunga hnenah chuan, "Aithangvung, inṭhian ang aw. Heta min hmuh thu leh kan inbiak thu hi tumah hrilh lo la, nitin hetah hian rawn kal ziah la kan lo inkawm ṭhin dawn nia," ati a. Aithangvunga pawh chuan, "Awle, tumah ka hrilh lovang, " a ti ve ta a. Nula  in a kalsan hnu chuan Aithangvunga pawh chu a sial tlatna lamah a kir veleh ta a.

Chuta ṭang chuan Aithangvunga leh Sangha nula chu an inkawm ta ziah a, nula chuan tui chhungah te chuan a hruai fo ṭhin a, tui chhunga an khaw ropui tak tak te chu a fanpui a, thil mak tak taka hmuhtir bawk ṭhin a ni. Aithangvunga chuan nuam a ti êm êm mai ṭhin a. Tui chhunga sangha han man vel te leh sangha ang mai a han hleuh kual vel te chu nuam a tithei êm êm mai a ni. Tin, sangha lianpui pui leh ha hriam tak tak nei, hlauhawm pui pui te chu hmuhnawm ti takin a thlir ṭhin a, chutiang khawpa sangha lian chu a awm thein pawh a lo ring ngai lova, mahse a mit ngei chuan a hmu bawk si, mak hi ati em em mai a ni.

..............................

Tunah chuan Thansanga pawh a hma zawng ai khan a lo chak ṭha ta zawk a, amah enkawltu Pitar pawh chuan a ṭhiante hnena hruai chu a tum ta a ni. Chumi hma chuan Thansanga chu sa tuihang niawm tak bawk kha ahan intir leh hmasa phawt a, Thansanga chu mutchhuakin arawn zem leh chiai chiai a, kar lovah a muhil leh nghal ta bawrh bawrh a. Chu veleh Pitar chuan zo zet mai hian Thansanga chu a han pawm a, chutah a tiang ken chu a han vai kual vak a, boruakah chuan an thlawk ta delh delh mai ani.

Râlaia'n Thansanga bo dan a ṭhiante ka aṭanga a han hre zet chu a hrilhhai ngei mai. Thansanga nen hian an lo inkawp tam ve tawhin an lo inzui nasa ve hle tawh a, hei vang hian a ngaina hman hle a ni. A nauteho hnenah chuan, "Eng pawh nise ka hovin kan va zawng ṭha leh ngei tur a ni," a ti mauh mai a, a nauteho pawh chuan an pasalṭha thu chu hnial chi niin an hre lo va, Thansanga zawng tura thawhchhuah leh chu an remti tlang ta a ni.

Laikunga chuan hma hruaiin hmana an riahbûk hlui lamah bawk chuan an kir leh a. Kal pahin Laikunga chuan, "Ni sarih zet kan zawng tawh a nia, lo hmu ta tehreng pawh ni ila a ruang ṭawih tawh hnu bak kan hmu chuang hlei lawng e," a ti a. Midangte pawh chuan an hlawhtlin chu an ring lo hlawm hle a, Râlaia meuh pawhin Thansanga chu nungdama hmuh leh a inbeisei bik lo, mahse a ruang tal pawh hmu lova han kalsan ngawt chu nitheiin a hre si lo va, 'Bei nge sei run dung' anti mathlawn lovin Thansanga ruang tal pawh hmuh inbeiseiin a chhuahpui ta teh poh chu a nia le!

An riahbûk hlui an va thleng leh chu maktak maiin an bûk chu an kalsan ang ang khan a lo la awm teh tlat a! Râlaia chu bûk chhungah chuan a va lût hmasa ber a. Chuta a thil hmuh chuan a tiphu nasa ngei mai. Midang pawh chuan bûk chhung chu an han en ve nak chuan mak tiin an meng bial kawk kawk hlawm a. Thi tawh riaka an lo ngaih leh ni sarih zet an zawn hnu pawha an hmuh zawh loh Thansanga ngei mai chu bûk chhungah chuan tui êm êmin a lo muhil bawrh bawrh a. Tlangval ṭhenkhat chuan an la ringhlel ta cheu va, midang pawh chuan a thla a nih te pawh an ring rilru deuh a. Mahse an hotupa Râlaia erawh chuan chutiang thil chu a ring ve therte lo va, Thansanga chu lasi nulaten hruai bovin an enkawl ang a, a dam hnuah an bûkah hian an rawn dah lêt leh a nih a ring thung a. 

Tichuan, thawm nei miah lovin an ṭhianpa muhil chu a rawn harh hun nghakin bûk pawnah chuan ṭhut chawlh pahin an nghak ta hlawm a.

Thansanga chu a rawn harh meuh chuan puk chhungah nilovin hmana an riahbûk hluiah khan a lo mu reng tawh hi a ni a. Mak a ti hle mai a, 'Engtik kar khan nge helai hmun hi ka lo thlen hman le aw,' tiin a ngaihtuah vang vang a, mahse a ngaihtuah chhuak zo der si lo. Pawn lamah chuan thâwm a hriat avangin a silai hum chungin fimkhur tak hian a va dak chhuak dek dek a. A rinloh tak maiin Pasalṭha Râlaia bakah a ṭhianteho kha a va hmu thut mai a, mak titak leh hlim tak chung hian, "E khai, in dam tlang maw?" a va ti thut mai chu a ṭhianteho chu an lo phu nasa hlawm ngei mai. Hlim tak maiin an inchibai tlang ta hlawm a. Râlaia chuan, "I thi tawh emaw kan tia, i ruang tal pawh hmuh inbeiseiin kan rawn thawk ṭha leh a nia, nang lah chu him pialin i lo la awm bawk si a, enge maw thil awmzia ni reng reng le?" tiin chanchin hriat chak tak chungin a han zawt a.

Thansang chuan, "A mak khawp mai, kei pawhin han sawi vak tur ka hre tlem khawp mai. Ka muhil ka han harh leh khan puk chhungah ka lo awm daih mai a, mak ka ti khawp mai a, engtia puk chhungah daih daih te lo awm nge ka nih tih ka ngaihtuah chiam pawhin ka ngaihtuah chhuak zo tlat lo mai a, ka nauteho lah chu an hmel hmuhtur reng a awm bawk si lo. Râlho khan an that zo ta a nih dawn hi, tiin ka ngaihtuah nasa ta mai a. Tlai lam a lo nih chuan Pitar pakhat hi a rawn lang hlawl mai a. Amah chu he puk chhunga min hruaitu leh min enkawltu a lo ni reng mai a. Tichuan, ka ṭhat chhuah thlengin chulai hmunah chuan ka awm ta a, ka dam veleh in hnena min hruai a tum thu a sawi a, tichuan hei, ka muhil ka rawn harh chhuah leh meuh chuan bûk chhungah ka lo mu leh reng tawh a. Mumang te pawh a ang lek lek a lawm le. Nangni, enge in chanchin ni ve zawk le?" tiin a chanchin hrilh pahin a ṭhiante chu chanchin a han zawt lêt ve leh a.

Râlaia chuan an chanchinte chu tawi fel takin a han hrilh ve zung zung a, Thansanga chuan ngaihnawm a ti kher mai.

Chulai hmuna zan han riah leh ngawt chu ṭhain an hre ta lo va, khua a la tlai lem lo bawk a, an rawn kalna lamah bawk chuan an kir leh ta zawk a.

Thansangateho hian Pawiho laka phuba lak ngei tumin Vawngpui khaw pasalṭha Vawmsata te bakah, Bungzung khaw lama a ṭhiante, Kapkima te leh Laiawrha te, Pasalṭha Mangchhina te kha a han sawm ta a, mi zahnih zet zawt an tling tawh tih chuan phuba lak ngei tumin an chhuak tlang leh ta hlawm a. 

Titî a an hriat danin Zopui khaw rûntute hi Dawn khaw pasalṭha Lianzamunga leh a hote anni tih an hre thei ta a. Dawn khaw lam pan chuan an kal ta ngat ngat mai a ni. 

Ni eng emawzat an kal hnu chuan Dawn khua pawh chu an lo thleng dawn hnai ta a. Khua aṭanga an thawm hriat phak lohna tur tawk velah chuan riahbûk an sual ta a. An fimkhur êm êm a, thawm pawh an neilo tlang hle a ni. Thansanga chuan khawchhung vel va en thli thlai chu a tum ta a, Râlaia chuan han zui ve mai hi a tum a, mahse Thansanga chuan, "Keimahin ka va kal zawk a nge, ka va thang rei lovang," tih leh kal chu a rual ta nghal mai si a. Râlaia pawhin a zui lui duh ta bik êm lo va.

Thansanga chu fimkhur takin kulh chhungah chuan a han lut a. Râlveng pahnih an lo awm a, mahse an fimkhur tehchiam loh avangin Thansanga thawm pawh chu an hre hauh lo va, tichuan Thansanga chu fimkhur êm êm in khaw chhung lam pan chuan a thim lai zel chuhin a kal ta ṭhem ṭhem a.

Thansanga hian Dawn khuaah hian Zopui khaw mi leh sate an awm tak tak em tih leh a nupui leh a fapa te kha an la dam em tih hriat chian hmasak phawt a duh a ni. An lo la dam te a nih hlauh chuan khua an beih tak tak hmaa ruk chhuah an ngai ngei dawn si a. Chuti a nih loh zawngin Sukteho hian an tihlum duh mai dawn a ni.

...........................

Hetih mêk lai hian Dawn khuaa Zakipa te chhung chu an lo buai ve hle mai a. A chhan pawh Aithangvunga Sial veng chu nithum ngawt in a rawn thleng tawh lo va, an sial tlatna hmun zawng zawng an zawn hnu pawhin a ruang tak ngial pawh an hmu zo lo a ni a. Naupang ṭhenkhatin Dil hnaih lama a kal an hmuh thu an sawi avangin an han en thli thlai a. Hai rual lovin Aithangvunga hniak tih hriat ngawih ngawih chu Dil bul kam velah chuan a lo pherh veng vung mai a. Chu chuan an beiseina zawng zawng chu a titawp ta a ni. Aithangvunga chu Rulpuiin a dawlh ve ta ngei a nih an ring ta ṭheuh hlawm a, dama hmuh leh chu beisei ngam chi a ni ta lo.

Rozami hrehawm ti lutuk chu a ṭap a ṭap ta mai a, engtin nge Thansanga hnenah a sawi tak ang le? 

Thansanga chu thimtham zingah chuan fimkhur tak mai hian a mit leh beng chhi reng chungin a vak kual zel a. Veng hmawr lam pana a kal chu In pakhat bulah hian a ding chawt a. Chu In chu Pasalṭha In tih hriat tak maiin sumhmun bang velah chuan sa lu chi hrang hrang hi a intar tlar ṭhut a. Chu In chuan eng emaw ti tak hian Thansanga chu a hip ta tlat mai a. Fimkhur tak hian a va pan hnai hrauh hrauh a. Bang awng kar aṭang chuan inchhung chu a va bih dek dek chhin a. A rinloh lutuk tak maiin a nupui duhtak, Rozami kha a hmu ta tlat mai le. Mak a ti bawk si, a lawm bawk si chu a lo fimkhur tawk seng ta lo va, a hnunglam aṭanga Sukte Pasalṭha Zakipa'n silai nena a rawn veh ṭhem ṭhem chu a lo hre lawk lo va, a han hriat chhuah meuh chuan khua a tlai zo ta. 

Sukte pa chuan silaia tin chung hian, "Che miah suh. Tunge i nih?" a rawn ti ta mai a. 

Thansanga chu ading ngil nghal zawt a. Muang changin a han inher a, silaia amah tintu pa nen chuan an inhmachhawn ta siah mai a. 

Zakipa chuan a hmaa ding chu Lusei pasalṭha a ni tih zawng a hre chiang khawp mai. Mahse tunge a nih a, engti tura heng thleng thlenga lokal nge a nih tih erawh a hre bik lo. Thansanga hnenah chuan, "Tunge i nih a, engti tura rawn kal nge i nih?" tiin a han zawt ṭha leh a.

Thansanga chuan, "Zopui khaw pasalṭha Thansanga ka ni e. He khuaah hian ka nupui leh ka fapa te chu salah an awm tih ka hriaa anmahni hruai tura rawn kal ka ni e," tiin a chhang a.

Zakipa chu a phu deuh zawk a, "Thansanga maw i nih a? A nih chuan i rawn tlai deuh hlek a ni. I fapa chu a sial venna lamah tuma kal ngam lohna hmun dil huai awmna bulah a lo kal palh hlauh mai a, chutah chuan Rulpuiin a lo dawlh ta a ni. Kei hi Rozami te nufa mantu Zakipa ka ni e. I nupui chu inchhungah a awm ang, min zui lut rawh," a han ti nghut a.

Rozami'n Zakipa hnunga Thansanga hmel a han hmu thut mai chu a ṭe ṭhawt a, din chhuah pahin Thansanga chu a va kuah chawt a, a ṭap nghal zawih zawih mai a ni. Zakipa chhungte chuan makti tak hian an lo thlir ve ṭhap ringawt a. Rozami lungchhe zualpui a han reh deuh hnu chuan thil awmzia chu an sawi tlang ta hlawm a. 

Rozami chuan Aithangvunga bo dan leh an zawn nasat dan te chu a han hrilh vei dap dap a. Tin, an lalpa leh lalnu pawh Dawn khaw lal inah an awm tih thute chu a han hrilh a. Chu bakah Rotata te chunghang pawh kha a hrilh tel ta vek a. Thansanga chuan mak a ti zawk hial a. Rotata a lo tel veleh tlat mai ṭhin chu mak han tih loh chi rual pawh a ni lo. Thansanga pawh chuan Pasalṭha rual nena rawn thawk chhuak an nih dan te, khua hi rûn an tum thute thlengin a sawi ta vek a.

Zakipa chuan, "Chu zawng thil tih chi loh ber a niang. Khua hi in rawn bei a nih vaih chuan sal zawng zawng an that duh ngei dawn a ni. In lalpa leh lalnu pawh an zuah bik hauh lovang. Duhthlan tur kawng khat chauh in nei," a han ti a.

Thansanga chuan, "A ni maw, min han hrilh ta che," a ti a. Zakipa chuan, "Khua hi rawn bei ta teh reng pawh ni ula enge in tih chuan ang? Pawisawilo mi tam tak in that leh ang a, in ṭhiante phuba laah in inngai ngei ang. Mahse keini pawhin kan ṭhiante phuba chu kan rawn la veleh ngei ang a, phuba in phuba dang a hring zel dawn a ni. Chuti a nih chuan indona hian tawp chin a nei dawn lo va, nunauin an tuar a ni mai lo va, naupang pawisawilo tam takin an tawrh phah leh zel dawn a ni. Indonaah chuan hnehtu zawk pawh lo ni ta tehreng ula nunna erawh in pe lêt leh thei tawh chuang lovang. Kei chuan hetia inrûn tawn reng mai hi ṭha ka ti lo va, thlamuang taka awm hi ka duh ber a ni. Chuvang chuan kan lal hnenah salte chu tlan chhuah dil ula, kei pawhin ka lo sawi sak bawk che u ang a, thisen chhuah ngai miah lovin engkim kan tifel thei ngeiin ka ring a ni," a ti a.

Thansanga chuan Zakipa thusawi chu ngun takin a lo ngaithla a, dik pawh a ti kher mai. Hetia an inrûn tawn chhên a nih chuan pawisawilo nunna tam takin a tuar ngei dawn a ni. Thlamuang taka awm chu an thil duh ber a nia lawm. Zakipa hnenah chuan, "In lalpa chuan keini nena inrem chu a duh meuh ang maw?" a han ti a.

Zakipa chuan, "A duh ngeiin ka ring. Hetia indo reng mai hi midang pawhin kan ning hlawm tawh êm êm a, intibuai lovin awm tlang dial dial ila tih hi kan duh ṭheuh zawk a ni," a ti a. Thansanga chuan, "A ṭha a lawm, keini pawhin inrem chu kan duh ber a lawm," a ti ve ta a.

Zakipa chuan, "I nupui pawh hi i duh chuan i hruai nghal thei ang. Hna lah min thawh sak nasa rawh e, kan ngai hle dawn a ni. I fapa chung thuah erawh pawi ka ti takzet a ni," a ti a. Thansanga pawh chuan, "Chutia hruai in phal te chuan ka hruai nghal mai a niang chu. In chungah ka lawm takzet a ni. Tun chinah chuan hmelma nilovin ṭhian kan ni tawh zawk ang," tih pah chuan a kut chu a han phar chhuak a, Zakipa chuan a lo vuan vat a, an pahnih chuan tunhmaa an lo inhuatna zawng zawngte chu dah ṭhain an inchibai ta a.

Zakipa chhungte chuan Rozami chu an ui hle mai a. Kha leh chen lo khawsaho tawh annih avangin an lo inngaina hman hle a ni. Zakipa nu chuan ngaihhrui nan tiin Rozami chu Ṭhipui nalh zet mai hi a pe nghe nghe a ni. Tichuan, Thansangate nupa chu an ṭhiante fin leh turin fimkhur takin an chhuak ta a.

Râlaia teho chuan an lo ngaihtuah hman hle a, râlin an lo that ta mai a nih te pawh an ring rum rum hman tawh a, mahse Rozami nena an rawn inzui an hmuh meuh chuan lawm bawk si, mak ti bawk siin an lo thlir ṭhup a.

Râlaia chuan, "I va chesual ta emaw kan lo tihman hial a sin. Kha, Rozami lah ni reng che chuan! enge thil awmzia ni ngai le?" tiin a han zawt a.

Thansanga chuan thil awmdan zawng zawng chu a han hrilhfiah a. Tin, Zakipa nena an inbiak dan chenin a sawi ta vek a. Midangte pawh chuan tharum thawh kher ngai lova an inrem thei anih chuan ṭha an tih thu an sawi chhuak tliar tliar a, han inbei chiah se an zinga eng emawzat hi chuan nunna an chan ve tho dawn a ni. Chuvang chuan Sukteho nena remna sa-ui-tan chu ṭha an ti tlang ta vek a. A tuk zîng lama Sukte lalpa hmu tur chuan rem an ruat tlang ta hlawm a. 

Rozami chu hmeichhe awmchhun a nih avangin an duat tlang hlawm hle mai a, Vawmsata pui roh chuan, "I lo hmelṭhat êm vang a nih hi inpa pawhin a sawi a sawi che ni," tiin a han fiam zauh a, midang chu an lo nui dar dar hlawm a. Sukteho sala tan chu a hrehawm leh hrehawm loh te an zawt liam luam hlawm a. Rozami chuan hrehawm a tih loh thu leh an duat ziate chu tawi fel takin a han hrilh a. Vawmsata bawk chuan, "Zampui, zanin chu in inkarah ka rawn mu dawn em ni ang?" tiin a rawn fiam leh zauh a, Rozami lah chuan, "Rawn mu ta mai che, i lo pa leh mang si lovang a," a lo ti lêt ve a, an vai mai chuan an nuiho dar dar a. Zan te alo reitakah chuan mut zai an rel ta hlawm a. Thansanga leh Rozami chu mutdun tir phet an tum a, Thansanga lah chu a ṭang kawh luah mai si a, a ṭhianteho lah chuan an la chhaih zui ta dah a. 

Zakipa pawh kha Thansangate an chhuah hnu lawk khan lal in lam panin a chhuak ve ta nghal a. Zapauva chuan, "Enge i duh le? Heti lamah hian rawn ṭhu teh khai," a lo ti a.

Zakipa chuan, "Lalpa, thu han rawtpui che ka duh deuh maw le," a ti a. Zapauva chuan, "Eng lam hawi nge ni ta, han sawi ta che?" a ti a.

Zakipa chuan, "Tunah hian kan khaw rûn turin Lusei pasalṭha eng emawzat an rawn thawk chhuak a ni a. Tunah hian kan ram chhungah ngei awmhmun an khuar tawh a ni. Ka..." Zakipa thusawi lai chu lo pawtchatin Zapauva chuan, "Chu, kan ram chhungah an awm tawh i tia law? Mi engzah vel nge an nih?" tiin a lo zawt nghal vat a.

Zakipa chuan, "Ni e, kan khaw ram chhungah ngei hian an awm tawh a, englai pawhin min rawn bei thut thei reng tawh a ni. Mi engzat chiah nge annih chu ka hre bik lo va, mahse a tlem berah zathum zali lai chu anni awm e," a ti a.

Zapauva chu a ngawi vang vang a, chutah Zakipa hnenah chuan, "Anmahni chu i hmu em ni?" tiin a han zawt a. Zakipa chuan, "Aw, hmu e, an zinga pakhat nen chuan kan inbia a lawm," a ti a.

Zapauva chuan, "Kan inbia i tia law? A va mak awm ve," hriatthiam loh hmel zet hian a han ti a.

Zakipa chuan Thansanga nena an inbiak dan zawng zawngte chu a han sawi ta vek a. Tin, indo duh vang ngawr ngawra lokal anni lo va, an chhungte hruaikir leh an duh thu leh, inrem taka awm an duh thute chu a han sawi a. 

Zapauva chuan, "Luseiho nen chuan kan inrem thei meuh dawn em ni? An thutiam hi an bawhchhe leh si lo'ng maw?" a han ti charh charh a. Mahse Zakipa chuan, "Lalpa, keini ang thovin indo leh inrûn reng mai hi an ning tawh a, thlamuang tak leh inrem taka awm an duh ve tho a ni," a ti a. 

Zapauva chuan, "Eng pawh nise ka upate pawh ka han râwn ve phawt ang a, inrem an duh takzet anih chuan a ṭha a lawm. A nih zanah hian min rawn bei thut mai lovang maw?" a han tih chuan Zakipa chuan, "Min rawn beih chu ka ring lo, keimahni lamin kan va bei hmasate a nih ngawt loh chuan," tiin a chhang a. Zapauva chuan, "Aw le, a ṭha a nih chu. Ka upate ka han râwn ve phawt ange," ati a. Zakipa pawh chuan a chhuahsan ta rih a.

Khawnbawl upate nena an han sawiho hnu chuan inrem mai chu ṭha an ti tlang ta hlawm a. A tu lam ve vetan pawh hetia inrûn tawn chhen mai chu ṭha an tilovin, nunau an khawngaihthlak an tih thute sawiin, a tuk lama inremna sa-ui-tan chu ṭha an ti tlang ta a ni.

Thansangateho leh Sukteho chuan remna thu an thlung ta a. Tun chinah indo tawh lo tur leh, rawlrâl pawha inbei tawh lo turin remna sa-ui an tan ta a ni. Sukteho chuan an sal man zawng zawng chu an chhuah leh vek a, Zopui khaw lalnu leh lalpa pawh an chhuah ve nghal a. Zapauva ina an tan chhung hian an enkawl ṭha hle nghe nghe a ni. 

Thansanga chuan a fapa Aithangvunga bona hmun chu hmuh a duh tlat avangin Zakipa leh pasalṭha eng emawzat nen an va kal ta hlawm a. Mahse dil awmna hnaih tak takah chuan tuman an zui ngam lo va, Thansanga erawh chuan hlauhna nei miah lovin dil kam vel chu a hrut kual thuak thuak a. Dil tui tling kûk chu a han thlir a, a rilru chu a na hle mai a, a fapa a han chhan thei lo chu hrehawm a ti hle mai a ni. 

Dawn khuaah hian Thansangateho hi zan khat an riaka, a tuk zing khawvar rualin an inzui haw ta duah duah mai a ni. 

Thansangateho chuan Sihpui khaw lama kal zel chu an tum tlang a, Rotata lakah phuba lak ngei a tum tlat a ni.

(Zotlang khua an hneh hnu lawk chuan Lal Sibuta leh a hote chuan Khiangpui khua chu an rawn pan ta mup mup mai le. An tam tham bawk a, an huphurhawm kher mai. Khiangpui khaw lal, Thansanga leh a  Pasalṭhate chuan an lo dang zo kher angem?)

---------------------------------------

BUNG 20 - NA

HRIAT LOH CHHINGKHUAL

Tlai lam a ni a, ni pawhin khawthlang lam a bel ṭan tawh a, chu ni tla tur kawl êng sen phût mai chuan mawi leh lung tilêng tawk tak mai hian Khiangpui khua chu a rawn chhun no ruih mai a. Ṭum dang zawng aiin chumi tlaia ni tla tur chu a mawiin lung pawh a tilêng bîk deuh nge ni, Thansanga meuh pawhin a lal in leikapui sang aṭang chuan ni tla tur chu a lo thlir ve vung vung a.

Zawlbûk kawtah chuan tlangvalho an lo inlungden siak laih laih a, a phawk zual deuh an lo insuk nawr bawk a, an lo haw haw hluah hluah hlawm a, tlangval lunglêng ṭhenkhat erawh chuan thiam tak maiin hnah an lo tum hlerh hlerh thung a! 

Hetih mêk lai hian Khiangpui khaw kawtchhuah lungdawhah chuan tlangval pakhat hi a lo ṭhu chawl ve mêk bawk a. Chu tlangval chu la naupan hmêl tak mai hi a ni a. A chak tâwk hlê ang tih chu a fuke han invuah vel dan aṭang chuan a hriat theih mai awm e. Pa vantlâng chunglam ai hreta sang, palian thelh thawlh leh phiar fuat mai. Mitmeng thip lam mah mah leh huaisen hmêl fahran mai hi a ni a. A hmêl en aia zuam sual hlauhawm tak a ni awm e. 

Rei  mawi tawk a chawlh hahdam hnu chuan tlangval chu a tho tharh a, khawchhung lam pan chuan a kal leh ta hnak hnak a.

Chutia hmêl hriat loh mikhual tlangval, silai keng leh nghal chu râl venbûka lo awm tlangval ṭhenkhat chuan lo au dingin, "Khah! Tu khua nge i nih a, eng ti tura rawn kal nge i nih?" tiin an lo zawt nghal thuai a. 

Tlangval chu a ding deuh chawt a, amah rawn betute chu mak tih hmêl deuha en pahin, "Râl ka ni lo ve, khualpang zin satliah mai mai ka ni e," a han ti dam duai mai a. Râlvenbûka awmhote chu an rawn chhuak sap sap a, an vaiin paruk lai anni nghe nghe a. An hotupa ber niâwm tak chuan mikhual tlangval chu a han thlek vang vang phawt a, chutah aw dam thlup mai  hian, "A ṭha e, i kal thei tawh ang. Tunlai chu râl an hnaih deuh avangin mikhual lakah pawh kan hawih a hawm thei lo a ni e, min hrethiam a niang chu," a han ti a. 

Mikhual tlangval pawh chuan, "Hrethiam tehreng mai e. A nih leh ka kal tang e," a ti a, a kal sawn nghal a.

Mikhual tlangval kal liam tur thlir vung vung pahin Kapkima chuan, "E khai! Naute u, tun ṭum chu kan chesual ṭhelh a lawm maw le. Kha tlangval kha in lo chîk ve emaw chu ka hre lo va, eng ka ti bîk nge maw ni kan lal fapa bo ta nen khan in ang riau va ka hriat tlat chu ni, a hmêl leh mitmeng te reng reng pawh kha kan lalpa Thansanga ang hlauh zuk nia maw le," a ti charh charh a. A ṭhiante chuan mak an ti hle mai a, Aithangvunga kha a lo la thi lo pawh a ni maithei a sin, tiin an rinthu leh ngaihdan te chu an sawi chhuak liam liam hlawm a. Tichuan an ṭhianten a rawn thlak hun nghah pahin râl venbûkah bawk chuan an kir leh ta hlawm a.

Mikhual tlangval erawh kha chuan veng hmawr deuh a hmeithai in niawm taka tlabal deuh rup tawh lam chu a pan ding nalh mai a. Amah lo hmutu apiang mai chuan "Tu tak chu ni ang maw?" ti niawm takin an thlir zui vawng vawng zel a, a hmêl pa tak mai leh a mitmeng huaisen hmêl tak te chuan mi mit a la leh zual hle a ni.

Thanzingi chu hmeithai berh ve tak mai hi a ni a. Vanduaina hian a chenchilh bîk em ni chu aw, tih turin a pasal leh a fapa neih chhun chu a kum zawnin a sûn tawh a, tunah hian a tupa tlangval chhuak hlim hlawl Airawta nen chauh harsa takin an khawsa ve hram hram a, an lalpa Thansanga hi an chungah a ṭha êm a, a ni zarah chhuanchham êm zawngin an la awm bik lo va ni.

Chumi ni tlai lam pawh chuan Thanzingi chuan a vawkpa neih chhun chu chaw a lo pe mek a, chutihlai  chuan mikhual tlangval pakhat hi a lam panin a rawn kal phei hnak hnak a, Thanzingi chuan makti deuh tak chung hian a lo thlir doh doh a. 

Mikhual tlangval chuan hawihhawm tak mai hian, "Ka pi, chibai le. In khuaah hian chhungkhat laina han belh mai tur ka hre si lo va, hun eng emaw ti chhung chu min lo mikhual thei angem?" tiin a han dil chawt mai a. 

Hmeithai berh ve tak mah nise Thanzingi chu mi rilru ṭha tak mai hi a ni a, chu mikhual tlangval hnenah pawh chuan, "Keini a kara kan inah tehlul i rawn thlen duh a hnu i duh chen chen i cham ve reng a niang chu le. Amaherawhchu, hmeithai mai kan ni a, eitur tuihnai leh ṭha pawh kan hlui thei dawn lo che a nia," inthlahrung aw tak chung hian a han ti a. Mikhual tlangval chuan, "Ka va lawm tak em. Eitur lampang chu ka lungkham tehchiam hleinem, a awm ang ang chu kan ei mai tur a lawm," a han ti a. Tichuan inchhung lamah chuan an inzui lût dun ta a.

Thanzingi chuan rappui chungsanga a zufang bilh chu a han chawi thla a, mikhual tlangval hnenah chuan, "Hawh awi, i hah awm ropui si a, i chhâwl pawh a hal tawh ang e," tih pahin zufang chu a han buatsaih sak nghal zung zung a.

Tui tih hmêl taka zufang chu hawp pahin tlangval chuan, "Ka pi, nangmah chauhvin em ni i khawsak le?" tiin a han zawt a. Pitar chuan, "Ni lo ve, ka tupa nen kan ni e," tiin a chhang a. Tlangval chu inngaihtuah niawm tak hian a ngawi rauh rauh a.

Zanriah ei hma hretin Thanzingi tupa Airawta feh pawh chu a rawn thleng ve hram a. Tlangval ria lam deuh leh sa pan deuh tak, mitmeng fiah kel kawl tak mai hi a ni a. Mahni tawka huaisen leh luhlul hmêl zet mai hi a ni a, chung zawng zawng chu mikhual tlangval pawh chuan a hmuh hmaih bîk hauh lo a ni. 

Chutia rinloh tak maia an inchhunga mikhual hmêl hriatloh a han hmuh tak thutah chuan Airawta chu a tim deuh hlek a. Chu chu a hmuhin mikhual tlangval chu a nui deuh sak a. Thanzingi  chuan a tupa leh mikhual tlangval chu a han inhmelhriattîr zung zung a, mikhual tlangval pawh chuan, " 'Vunga' tiin min ko mai dawn nia," a han ti a. Tichuan zanriah te buatsaihin puar takin an kil tlang ta hlawm a.

Zanriah te an ei kham hnu chuan Airawta leh Vunga pawh chu Zawlbûk lam panin an inzui chhuak dun nghal a. Vunga chuan, "In khaw tlngvalho hian mikhual buan in hrat viau ang chu maw?" a han ti a. Airawta chuan, "Hrat ve bawk e a. Tunlai phei chu mikhual buan tur pawh kan hmu zo meuh lo va, hei nang i rawn lang hlauh va zanin chu tlaivar zakin an buan hrim hrim ang che," tih pahin a han nui deuh hak a. Vunga pawh chuan ṭhen deuh ṭha chung hian, "Mikhual lakah ṭhat chhuah nachang te inhriat loh chuan vawikhat buan bak ka dawl lovang," a han ti a. Airawta erawh chuan a chhang zui lem hlei lova.  A rilru tak erawh chuan Vunga pianthiam zia leh fuke hrawl dan a han en in zuam mai mai chi niin a hre lo va, khawilai hmunah emaw chuan khaw khat pasalṭha chhuanvawr tak a nih a ring rilru tlat a ni. An khaw inbuan chak ber Dengruma meuh pawhin Vunga hi chu a hneh a ring lo hle a ni.

Khiangpui khaw Zawlbûk meuh chu a lûn mup mup kher mai. Tlangvalhovin naupangho an lo inbuan tir mek a, an ṭan zawng te chu fuihin an lo au ruih ruih a, putar ṭhenkhat leh pa ṭhenkhat pawhin Zawlbûk tap lum hnung puakin titî khawchang an lo vawrh ve mek bawk a, chutihlai tak chuan Airawta leh Vunga pawh chuan Zawlbûk chu an rawn lût ve chiah a.

Chutia an khaw hmeithai fapa leh mikhual tlangval hleitling tak rawn inzui lût ta chu an lo hmu duh hle mai a, Zawlbûk chhung chu khuavang kallai an sawi ang maiin a reh deuh ṭhap mai a ni. 

Khiangpui khaw Val Upa leh pasalṭha ni bawk Râlaia chuan, "Aia, kha tunge ni i rawn hruai luh le? Ka hmuh hnu lah ni tlata ka hriat chu ni," a lo ti a. Airawta chuan, "Kan mikhual a nih hi, Vunga a ni awm e," ti ringawtin a chhang a. A chhanna chu an duh khawp lo hlawm hle mai a. A chhan ber pawh hetihlai hian Sibuta leh a ṭhuihruaite chuan rawn rûn an tum ngei tih an hriatchian tawh avangin mikhual lakah an fimkhur ru em em tawh mai a ni. 

Airawta chuan, "A eng Vunga pawh chu lo ni ta mah la zanin chu kan tlangval te nen in han infiam hlek a niang chu tiraw?" Vunga hnenah chuan a han ti a. Vunga pawh chuan, "Ni tûk ê a! Amaherawhchu, ka rawn kalna a hla tham deuh va mi in dim deuh hlek a niang chu," aw dam thlup hian a han ti a. 

Râlaia chuan, "Khai le, naupangho khan thingnawi kha han vur belh teh u. Tunge rawn ṭan hmasa ber dawn che u," a han ti lung lung a. Naupangho chuan chhun lama an thingnawi fawm chu Zawlbûk meipuiah chuan an vawm lût ruih ruih a, Zawlbûk chhung pawh chu a êng ta uarh mai le. Khawtual tlangval lam aṭang chuan tlangval chhawih lampang 'Laiveta' an tih mai chu a rawn chhuak hmasa  ber a, tlangvalho chuan an lo eu dar dar hlawm a. Laiveta chuan a puanven lai han siamṭhat pah chuan, "Khawnge, kan tlangvala chu ka han nawp nek ange," a han ti lung lung a, tlangval ṭhenkhatin an lo fuihpawrh vel bawk a, an thâwm a ṭha kher mai.

Laiveta leh Vunga chu an han inbuan ta a le! An rinloh deuh maiin mikhualpa chu a kang ta tlat mai le. Chu meuh zawng an beisei loh thil lutuk a ni. Val Upa Râlaia meuh pawhin mak a ti hle mai a, "Ka rin a va ang lo teh reng em," a ti chhuak hial a ni.

A thawh hnihna an han ṭan leh a, tun ṭum chu Laiveta a kang ve thung tlat mai. A tawp nan tiin an han inbuan ṭha leh a, Laiveta chu tlemin a kang deuh hlek a, chu veleh Laiveta chuan, "Ka tlawm e, ka hneh lo khawp mai che," nui sang chunga tih pahin mikhual tlangval chu a han chibai a. Mikhual tlangval chuan, "Min hlahthlem lo la chuan ka hneh hauh dawn lo che a nih kha," a lo ti ve thung a. Tichuan midang chuan Vunga chu an buan chho ta zel a, a buantu an chak tulh tulh a, mikhual tlangval pawh chu a chak tulh tulh ni maiin a hriat a. An khaw buanchak Dengruma meuh pawh mikhual tlangval lakah chuan eng ruai a ni bik lo. Zawlbûk bang deng dawt khawpin mikhual tlangval chuan a lo vawrh nek mai a ni. Râlaia chuan, "Zanin kan mikhual zet chu buan mi pawh a nih loh hi, a kawchhungah tulum a lût a ni ang e," a ti chhuak hial reng a ni. 

Khiangpui tlangvalte chuan Vunga chu an melh hrek hrek ringawt tawh mai a ni. Hetiang khawpa chak hi an la hmu ngai lovin an la hre ngai hauh lo mai a, Kapkima erawh kha chuan a rilru te têin, Thansanga vanglai nen in ang hlein a lo hre ve ringawt mai a ni.

Râlaia chuan Vunga chu en deuh vung vung pahin, "Tlangval, khawii aṭanga rawn kal nge i nih a, zeng ti tura rawn zin nge maw i nih chu le?" tiin a zawt ta chawt mai a. Tlangval chuan, "Hmun hla tak aṭanga rawn kal ka ni a, ka nu leh pate ka rawn zawng a ni e," fiah tak hian a han ti a.

Râlaia chuan, "A nih tak chu maw le. A nih, tunge i nu leh pa chu ni reng reng le, ka hriat zawng pawh an lo ni mial maithei a sin," a han ti a.

Tlangval chuan fiah tak mai hian, "Ka pa hming chu Thansanga a ni a, ka nu chu Romawii a ni e," a tichhuak ta hlawl a. Chuveleh Zawlbûk chhung chu thehhmeh ang maiin areh nghal dûk a, mikhual tlangval satliah emaw an lo tih mai chu an lal fapa a lo ni reng zawk si a. Tlangvalho chu an zakin nuam lo an tiru hlawm kher mai. Lal fapa meuh chu an buan ngai der si lo va. Râlaia  meuh pawhin makti lutuk hian a hmaa tlangval ding chu a en ngawih ngawih ringawt tawh mai a ni. 

"Nang..nang hi Thansanga fapa Aithangvunga kha i ni tak meuh maw?" aw lawi deuh rut chung hian Râlaia chuan a han tichhuak thei hram a. Tlangval pawh chuan, "Aw ni e, Aithangvunga ngei kha ka nia lawm," a han ti leh zel a. Midang phei chuan sawitur pawh hre lovin makti tak hian an lal fapa chu an thlir tlawk tlawk hlawm a.