PASALṬHATE KHAWVÊL 8

'PASALṬHATE KHAWVÊL'

BUNG RIATNA

'Hrumsawm râl lian ka dang zo lo,

Ka tuai duh lai chawn banah an kai e.'

Lentlang chhak lawkah chuan Bawmzo khua hi a awm a, an lalpa chu Zapauva a ni. Chu khuaah chuan Sukte pasalṭha huaisen tak mai 'Ngunlinga' an tih mai chu a awm a, an khaw chhehvêl thlengin Ngunlinga hming chu hre lo pawh an awm kher âwm lo ve, tih hial tûr khawpa pasalṭha hmingthang hi a ni a. Ngunlinga chu pasalṭha huaisen leh chak tak mai hi a ni a, ral pawh tam fê chu a that tawh nghe nghe a, Lusei lalte tân phei chuan hmelma chimawm tak a ni ngei ang le. A chhan pawh Ngunlinga hian Lusei lalte chu a zuk rawk fo ṭhin a, tin, rawlrâl pawhin an che chhuak fo va, Lusei lal khua leh tuite deuh hlir an bitum ṭhin a ni. Amaherawhchu, lal hausa deuh chin ngat lo hi chu Ngunlinga hian a bei duh ngai lo. Chutiang chu a nih avângin Sailo lalte meuh pawhin Ngunlinga chu an hlau ru ve hle ṭhin a, an rohlu neih tam takte pawh pûkah an thukru hial reng a ni.

Ngunlinga chuan Bukpui khaw lalpa Lalkhuma'n ṭhi leh dar tam tak a neih thu hi a hre ru ve reng a, an lalpa hnenah Bukpui khua rûn a duh thu chu a thlen chawt mai a. Zapauva lah chuan awlsam têin a lo remtihsak ve mai a. Tichuan, mi zahnih rual zet hruaiin Bukpui khaw lam pan chuan an chhuak ta nguah nguah mai a ni. Ngunlinga hi a fimkhur hle mai a, a hmâ daih aṭang tawh khán pasalṭha ṭhenkhat chu Bukpui khua lo en thlithlai tûrin a lo tîr fel dim diam tawh a, chûng a mi tirhte chuan Bukpui khua chu chhum lo chat lovin an lo enthla char char a, pasalṭha eng emaw zât hmung dangah râl rûn tûrin an chhuak tih pawh an hai lo chiang kher mai. Rang takin an hotupa hnenah chanchin an thlen thuai a, Ngunlinga pawhin a duhthusâm chu a thleng dâwn ta nia ngaiin, phûr tak maiin Bukpui khaw lam pan chuan a hote nen an rawn thawkchhuak ta mup mup mai a ni. 

Bukpui khaw lam ve thung erawh chu an la râlmuang viau mai. An khua chu Sukte pasalṭhaten an enthla reng a ni tih an hre dêr mai si lo va, an nunphung pangngai têin an khawsa chho bek bek reng a. Lalkhuma pawhin a pasalṭhate lo haw hun chu tlumtea thlîr takin a lo thlîr veng veng reng a, Keisata teho chu ropui taka lo hmuah a tum nghe nghe a ni.

Mahse, nikhat chu mualkil upa Laihanga chuan thu bengverh zet mai a rawn sin luhpui ta tlat mai le. Lalkhuma hnenah chuan, "Lalpa, vawiin lama ka fate ramvâkin kan khaw chung mual, Sai kah mual kan tih maiah khán Pâwiho ni âwm tak an hmu a ni âwm e. Mi sawm vêl niin an sawi nghe nghe a, an chêt dân a rinhlelhawm êm avâng leh kan khua hi min enthla ni ngeia alan avângin ka ngaih rêng a ṭha lo mai. Min rawn rûn an tum a ni ngat ang," tiin a thu hriat chu a han sawi boh boh a. 

Lalkhuma chuan, "Sailiani pa, i thu sawi chuan beng a verh hle mai ka ti. Ni e, kan pasalṭhate chhuah bo hlân hian min rawn rûn ang tih pawh ka hlauhlel lo ve. Tlangvâl tih tham lah an awm hek lo. A rang lama ro kan rêl angai a ni e," tiin a lo chhâwn ve thuai a. Lalkhuma chuan tlangaupa chu khawnbawl upate ko tûrin a tîr ta thuai a. 

Rei lo têah chuan khawnbawl upate chu an rawn inzui lût thliai thliai a, Lalkhuma chuan ṭhutna tûr a lo kawhhmuh nghal sawk sawk a. An kim tawh ang tihah chuan rorel an ṭan nghal a. Lalkhuma chuan, "Hei le, arana ran lovin kan han inko khâwm chûk chûk chu a nia. Tunah hian kan khua hi râlin min enthla ni ngeiin a lang a, kan fimkhur hle angai dâwn a ni. Kan tlangvâlte lah chu râl rûnin an chhuak zo deuh vek leh nghal, engtin nge kan han tih dâwn ni?" tiin thil awmzia chu a han sawi fiah hmasa tê tê a. 

Khawnbawl upamin Hrangṭhiauva chuan, "Lalpa, chutiang chu thil awm dan a mih si chuan le, arang thei ang bera kan tlangvâlte kohkîr chu a ṭha mai lo'ng maw?" a lo ti vat a. Lalkhuma pawh chuan, "Chu chu kei pawhin ka lo ngaihtuah mêk a, naktûkah ka pa hnenah chanchin thlen tûrin mi ka tîr ang a, ka unau dangte pawh chanchin ka hrilh thuai angai a ni," a ti charh charh a. 

Eng pawh ni se, a tûk lamah pasalṭha ṭhenkhatin Sai kah mual lam chu lo va chian reng remg se, tiin an rorel chu an titâwp a, tîti dang sawiin zû an khawn pah reng bawk a. Keisatateho chu hlawhtling takin rawn haw se an tih thute chu an sawi sap sap hlawm a, rin ai tak chuan an thlâ pawh a muang fu mai! 

A tûk khua a lo vâr a, pasalṭha Saikapa hovin tlangval pathum lai mai chu Sai kah mual lam pan chuan an chhuak ta nge nge a. Râl an hnai nia alan avângin ram riak zawng zawng pawh an inko hâwng vek a, Lianchhingi te nufa pawh arang arangin an rawn haw ve nghal thuai a. Lalkhuma chuan a pa hnena chanchin thlen tûrin zân lamah khán mi a lo tîr tawh nghe nghe a. Nunau lam chu an thlabar rilru viau mai a, râl an lo thawk chhuak thut palh ang tih hlauvin an thil neih ṭha ṭha chu thûl mawngah an dahṭha a, phurh chhuah mai theih tûrin an siam fel sa diam mai a ni.

Ngunlinga te chuan Bukpui khua chu lêng lên hun âwm vêlah an thleng a, daiah chuan khua an nghâk khawtlai a. A hmâ ni a lo enthlatu pasalṭha ten khaw luhna tûr khán ṭha zet mai an lo chhinchhiah fel dim diam tawh a, kawtchhuah lam aṭanga bei lovin an rin lohna lam aṭangin an bei thut dâwn a ni.

Zanlai vêl a ni tawh ang tihah chuan Ngunlinga teho chu an che chhuak ta sang sang a. Pasalṭha Manguka'n hmâ hruaiin an inzui duah duah a. Râlvêng awm lohna lam aṭangin khua chu an lût ta zung zung a. Ngunlinga chuan a naute chu hmun hran hranah a semdarh nghal zung zung a, ani erawh chu tlangval sawmhnih zet nen lal in lam bitum tûrin an kal hrang nghal a. Manguka hovin tlangval sawmruk vêlin Zâwlbûk lam an lo bitum ve thung dâwn a ni. Mi dang zawng chu kawtthlêrah a remchâng lai laiah an lo inzâr pharh ve thung ang. Ngunlinga chuan tumah tlanchhuahtîr a tum lo chiang khawp mai.

Manguka te chuan Zâwlbûk chu thâwm dim takin an pan ṭhem ṭhem a, Bawhbelah chuan an silai chu an chhuang ta ṭhut mai le. Bukpui tlangvâl awmchhunte lah chu tui takin an muhil bawrh bawrh mai si, chuti teh thuta râl an lo lan chu an beisei hauh lo atin ni. Manguka chuan thingnâwi têl hi a han la a, Bukpui tlangvâlte zuk vawm pah chuan, "E khai, Bukpui val rualin thawh in hai alâwm maw le, tho rawh u!" tiin a han au nghal a. Bukpui tlangvâlte chu phak chhep chhawpin an rawn tho nghal ngawt pek a, chu veleh râlho chuan a lo tho hmasa apiang mai chu an lo sai thlu nghal tawp tawp mai le. Bukpui tlangvâlte chu Zâwlbûk chhuatah chuan a let ta phung mai a, ṭhenkhat chu an tho duh ta lo va, an ṭhiante ruang chu inphen nâna hmangin an theih ang angin râlho chu an bei lêt ve nghal a. Silai ri chu a inchhâwn ta ûn ûn mai a ni. 

Chutia Zâwlbûk lama silai a rîk veleh chuan Ngunlinga te pawhin lal in kawngkhar chu an bawh hawng rawp mai a, Lalkhuma thawh rawn tum lai mêk chu silaia tin chungin, "Thih i duh loh chuan ngawi rengin awm ang che," Ngunlinga chuan a tih khum ta chheu chheu mai a. Lalkhuma tân pawh ât han so na chi ni tawh hek lo, ngawi rengin chu Sukte pasalṭha chu a melh kal ringawt mai a ni.

Ngunlinga te chuan Lalkhuma leh a nupui chu an hnungkhirh nghal mawlh mawlh a, chumi hnuah zawng an duhtâwkin lal in chhûng chu an dap zui nghal a. Lalkhuma ṭhi leh dar kawl zawng zawng chu an lâksak fai ta lêng mai a ni. Lalkhuma tân lah han ui ngam chi ziazâng a ni si lo va, lungawi lo leh thinrim ru tak chungin râlho chetla lai chu a thlîr tlawk tlawk a, a thin chu a rim takzet a ni. 

Silai ri thâwmah chuan, râlṭi rêng rênga awm mipuite pawh an harh nghal zawk a. Nuin a fate a kaitho va, tlânchhiatna lam ber tûr pawh hre lovin khawlaiah chuan an phi cheng hlawm a. Râlho lah chuan dimdawina nei map lovin an han bei zui leh ta nghal a! Khawlaiah chuan thisen a luang kâwi zêk zûk ta mai. Naupang an ṭap chuah chuah a, nu ṭhenkhat lah chu mangangin an râk vak vak bawk a. Chutiang kârah patling thinrim inhrosa kûk kûk thâwmte, mihring natuar ṭê ri vawng vawng thâwmte chuan Bukpui khua chu a khah zo ta vek mai. 

Râlho lah chuan tifuh inti fahranin inte chu an hâl leh hluah mai ṭhin a. Chûng in kângte chu tuman ṭhelh hman tawh hek lo le, in dang a kângkai chho zêl a, Bukpui khua chu a kâng ta duai duai mai a ni. Chutianga mei alh hluah hluah kârah chuan an lo inhmu chiang thei ta deuh va, tual leh râl chu an inûm kawi ta zar zar hlawm a. Mi ṭhenkhat chu harsa tak chungin dai lamah an insaseng thei hrâm a, insaseng ve thei lo te erawh chu râlho chuan an man khawm zêl thung a.

Khawfing a chah fel meuh chuan ṭhahnem fe chu an lo man khâwm tawh a. An lal in tual zâwlah chuan an din khâwmtîr far hlawm a. Zawlbûka mite pawh kha Manguka te chuan a nung chungin mi sawm vêl zet chu an man bawk a, midang zawng chu an that fai phiar a ni. Sal atâna tlâk âwma an ngaih loh chin naupang chumchiap leh tar chhiate chu hmun khatah hian an dah a. Tlêma ṭhalai leh chak hmêl deuhte erawh chu an hnungkhirh a, an dah khâwm zêl a. 

Nula pawh ṭhahnem tak chu an man tel ve a. A mantute lah chuan dim baksak lovin an duh tâwk tâwkin an hrawm nawk nawk a mai a. Nula ṭhenkhat thinrim chuan chilte an chhâk lêt ve siah siah a. Râlho lah chuan khawngaihna nei miah lovin an silai kâwmte chuan an chhu leh chawrh ṭhin a. Nula ṭhenkhat hnar leh hmuite chu a thi seng sung mai a ni.

Lianchhingi pawh chûng an mante zingah chuan a tel ve nghe nghe a. A hmel a lo ṭha deuh bawk nen, a mantute pawh an intithei hle mai a, an ṭhiante lakah pawh chuan an vêng rilru deuh rân mai. Kut pawh an thlâk ve hek lo, a tlânchhuah mai hlau ni âwm fahranin a mantupa ber chuan a dinchilh rân mai a ni.

Nulaho chu lungchhe takin an ṭap zawih zawih hlawm a. Ṭhelhtu awm lova in kâng hluah hluahte chu an thlîr a, an lung a va chhe tak êm! An mittui chu hrûk hul sèn rual a ni lo. Chumi tûk ni chhuak chu an khaw kâng khu chuan a hliah a ni bawk a, mittui sûr kârah chuan sen phût mai hian an hmu hlawm a.

Theih zawng ni se chumi ni chu lo chhuak lo law law se tiin duhthu an sâm ṭheuh âwm e. Hlim taka an lo lènna an vangkhawpui chu ṭah leh rûmna hmun mai a chang zo ta si! Khawlaiah te chuan mi ruang leh ran ruang a let pheng phung mai a. Thisûk nei tân phei chuan han en ngam chi ziazâng pawh a ni lo. 

Kan duhthusâm leh beisei ang diak diak hian hringnun hi a kal si lo va. Vaneihna phênah hian vanduaina pawhin min chênchilh reng ṭhin si. Duhâmna leh chantâwka lungawilohna te hian mi dangte tân harsatna leh vanduaina a thlensak fo ṭhin a ni. Hemi ṭum pawh hian Lalkhuma hian Zolur khaw rûnnaah a pasalṭhate kaltîr lo se chuan, heti êm êm a nasa hian an tuar kher lo tûr. A pa duhâmna leh pawisak neih loh lutukna chu a tawrh phah ta a ni ber mai e. 

Ngunlinga chu a hmanhmawh rilru deuh hle mai a, Lusei pasalṭhate an lo lang thut ang tih chu a vengthawng rilru deuh a ni. Chuvangchuan, an râllâk sumte leh an sal mante nen chuan tûkṭhuan ei kham hun âwm vêlah Bukpui khua chu an chhuahsan ta thuai a. Lalkhuma chuan rilru na êm êm chungin a khaw nula leh tlângval, Sukteho sala an han ṭang mai tûr chu a thlîr vawng vawng a. Engmah tihtheih a neih bîk si loh avângin hrehawm a ti ngei mai. Nu ṭhenkhat chuan ṭap zawih zawih chungin an fanu duat lai, mi sala an awm tûr chu ngai ngam lovin an vuan bet ṭâwk ṭâwk a, mahse a mantuteho chuan an lo hlap phah zek ṭhin si. Ṭap zawih zawih chungin an inṭhen lo thei si lo, an rilru a va na dâwn chiang tak em!

Bukpui khaw vanduaina chu tawrhpui ve ni âwm takin ni chhuak pawh a sen phût a. Han hawi vêl rêng rêng hian ngui ruaiin a hriat a. Ar khuang leh vawk ngêk takngial  pawh hriat tûr a awm lo. Tûk dang ang lo takin buh dêng ri leh naupang hlim ai thâwm ri chuah chuah ṭhinte kha hriat tûr rêng a awm tawh lo. Dai bul thing leh hnim hnah nên lam chuan ngui deuh nghuai leh uai deuh sul vek hian a hriat a. An khaw kâng khu avâng chuan khaw hawi a tâwi tawk a. In kâng rêm tawh, buhzêm lam la mût khu vung vung te chu hmuh tûr a awm nual mai.

Laiveta te khân hmanhmawh takin Bukpui khua chu an pan sawk sawk a nih kha; mahse, an tlai hman ta tho tho mai. Bukpui khua an thlen meuh chuan râlho sulhnu bâk hmuh tûr an nei lo. An thinrim chu an insehruh ṭeuh hlawm mai. Tlangval ṭhenkhat chu an chhûngte ngaihvenin an phi deuh chung hlawm mai. 

Lalkhuma chuan, "E, ka pasalṭhate u, in rawn tlai hret chu a ni e. Tunah zawng 'ka khua' tia ka lo chhuan ve êm êm ṭhin pawh heti mai hi a ni ta si..." rilru na tak chung chuan han ti a. Laiveta chuan, "Lalpa, rem itih chuan râlho chu kan ûm zui nghal mai dâwn em ni?" tiin a han zâwt a. Lalkhuma chuan, "A ṭha e, sal nen an inkawi duah dâwn a, an kal chak thei hauhvin ka ring lo. In han nangching theite a nih ngai chuan han that fai phiar ang che u," a ti a. 

Laiveta teho chu hmanhmawh takin râlho kalna hnu lamah chuan an tlân liam ve nghal sawk sawk a, râlho chu ûmphâk ngei an tum a ni. Mahse, an rin ai daihin râlho chu an lo kal chak daih mai a, Bukpui khaw ram chhûng chu an lo pêl fel hman daih tawh mai! Laiveta chuan hmun hniha inṭhen a rawt a, pakhatin lo tlân khalh tum se, pakhat zâwkin an hnunglam aṭangin an lo ûm zui ve thung ang a, tiin. Mi dang pawh chuan ṭha an ti a, pasalṭha Taisena hovin tlangval sawmruk rual zet chu râlho tlân khalh tumin ngawpui hnuaiah chuan an kal hrang ta nghal a. Laiveta te pawhin hmanhmawh takin râlho chu an ûm zui leh ta ngat ngat a.

Ngunlinga khán Lusei pasalṭhaten an rawn ûm zui a rin tlat avângin chawlh pawh chawl khawmuang ngam lovin, an sal mante nen chuan hmanhmawh takin Ṭiau lui lam pan chuan an kal sawk sawk a. Ṭiau lui an kân hman phawt chuan an him thei tawh ngeiin a ring a ni.

Laiveta te pawh zankhuain an kal ngat ngat mai a, an chau tawh hlawm kher mai. Mahse, an chipuite chu chhanchhuah an tum miau si a. Chauh pawh sawi hleithei lovin an kal ngat ngat mai a ni.

Taisena teho chuan Ṭiau lui chu an hnaih tawh hle a, kalkawng vêl chu ngun taka an han bih kual ngial pawhin râlho sulhnu âwm rêng rêng an hmu tawp lo mai. Kawng dang an zawh te a nih ngawt loh chuan râlho chu an tlân khalh hman tihna a ni mai. Rang takin râlho lo chânna lai tûr hmun an melh zung zung a. An awmna aṭanga hla vak lovah chuan thing lian zet mai hi a tlu kar zuah mai a, chu lo chu inphenna tur dang avâng hle mai si. Chu thingluang chu ṭanhmun khuar nân an thlang ta ngawt mai a ni.

Ni chu a tla ruai ruai tawh a, ni tla tûr chuan an awmna lai chu lunglênthlak khawp hian a rawn chhun ruih a, Ṭiau lui kam vêlte chu a lang lunglênthlak ruih mai. Kâwl chu a sen phût mai a. Thlang lamah chuan irliak a hram lauh lauh a, khaw awmdan chuan lung a tilêng vawng vawng thei a.

Sukteho chu thlamuang takin an rawn kal zel a, a hma bera rawn kal chu mau tlûk âwm vêla hla a ni tawh ang tihah chuan Taisena chuan a kâp dur mai a. Sukte pa pawh chu hniak phawi lovin a thal tawp a.

Chutia silai a rîk tâkah chuan midang pawh chuan an kah chhunzawm ve nghal a, Sukteho chuan chutia an lo lambun an rin loh lutuk avâng chuan chêt lâk ngaihna an hre lo. Hnung lamah tlanchhe dâwn se Luseiho chuan an lo châng ṭhuap tawh mai si a, awmhmunah chuan an tlu phawk phawk a ni ber mai.

Lusei pasaltha-hoin an silai an kah ruah meuh chuan sukte ho chuan an thal phung tawh mai a, an sal mante zinga ṭhenkhat pawhin vanduaithlâk takin silai mu lêng an tawng sual palh hlauh mai a, mi pathum ngawt chu an thi ve nghe nghe a ni. 

Sukteho chuan ṭanhmun an han la ve ta a, an sal mante chu inphen nâna hmangin Lusei pasalṭhate awmna lam chu an kâp lêt ve ta nghek nghek mai a. Taisena te tân lah han kah lêt ve a remchâng tawh tlat si lo. An sal mante chu kah fuh an hlau a ni ber e. Mahse, chutih lai chuan Laiveta teho kha an rawn thleng ve ta hlauh mai a. An hnunglam aṭang chuan Sukteho chu an rawn kâp ta ṭhuai ṭhuai mai a. Sukteho chu an râk nawk nawk hlawm mai.

Ngunlinga erawh chuan Lianchhingi bânah chuan a kai lawk a, Ṭiau lui lam pan chuan a kalpui ta mai a. Lusei pasalṭhate chuan an kâp mai ngam bik si lo, Ngunlinga lah chuan Lianchhingi chu inphen nân a hmang tlat mai si a. Tih vak ngaihna hre lovin an thlîr liam ta ringawt mai a ni.

Lianchhingi chuan Sukte pa chu a hlau êm êm mai a, a theih ang angin a ṭang ve bawk a. Mahse, Ngunlinga chu a chak nasa mai si a, ani ang hmeichhe âwmnêm tân chuan hneh ngaihna awm hek lo le, Ṭiau lui lam pan chuan hreh zetin a kal lo thei si lo va. Ṭiau lui chu harsa takin an kân ta nge nge a ni. Ngunlinga hian Lianchhingi hi tihhlum ve mai a duh rum rum a; mahse, Lianchhingi hmelṭhatna chuan a rilru a hneh ve deuh a. Bâkah, an lalpa tlawn nân pawh a la mamawh dâwn a ni tih a hai hauh si lo. A ṭhiante kha an rawn tlânchhuak ve thei lo a nih phei chuan an râllâk sum zawng zawng pawh an chân vek âwm si a, Ṭiau lui kam aṭang chuan Lusei pasalṭhate leh a ṭhiante inbei lai chu a thlîr ta reng a!

Sukteho chu le, an hotupa ber a insaseng tâkah chuan mahni sahimna zawngin a thei thei chu an tlânchhe ta zung zung a, an sal mante leh an râllâk sum te chuan an rilru a luah tawh îkhaw lo mai. An dam khaw chhuahna tûr chiah an ngaihtuah tawh a ni. Tiang chuan mi eng emaw zât chu an tlânchhuak thei hrâm a, tlânchhuak ve thei lo te erawh chu Lusei pasalṭhate thinrim chuan an that fai ta vek mai a ni. 

Laiveta te lam pawh mi sawm dâwn lai chu an inchân ve tho mai. Tin, hliamtuar pawh an awm ve nual a, ngaihtuahawm lutuk erawh an ni âwm lo ve. Pahnih khat erawh chu zâwn an ngai dâwn a ni. Sukteho silai leh kâwlhnâm ṭhahnem tak an man bâkah an râllâk sumte pawh an lakîr leh vek thei a. Rál lu ṭhahnem tak nen, hlawhtling inti tak chungin an khaw lam pan chuan an kîr leh ta a ni.

Bukpui khua pawh an buai kher mai le. Pa leh tlangval awm ang angin ruangte chu an senghawi a. In kâng ve lo awm ang angah chuan nunauho chu an awm khâwmtîr a. Lalkhuma unaute pawhin an û chu an rawn pui ve nghal thuai a. Eng pawh ni se, hun eng emaw ti chhûng chu Lalkhuma pawhin a pa hnen lama chên rih mai chu ṭhain a hria a. A pa lahin a lo saem ve kher bawk nen. A upate nen an han sawiho va, Zonuam khaw lama insawn rih mai chu an rêl thlu ta nge nge a ni. Tlangvâl ṭhenkhat erawh chu, Laiveta teho lo nghâk tûrin an hnutchhiah a, Laiveta te chu an rawn thlen veleh chawl khawmuang lova Zonuam khaw lam rawn panpui nghal tûrin Lalkhuma chuan a chah nghe nghe a. Mipui nawlpui erawh chu Zonuam khaw lam panin an inphur chhuak ta duah duah mai a ni.

Laiveta teho pawh chau tak chungin an kal hram hram zel a. Ni khat zet an kal hnuah Bukpui khua chu an thleng ta hlawl mai le. Anmahni lo nghâktute nen chuan an inhmu thuai a. Thil awmzia an inhrilh zung zung a. Tichuan Zonuam khaw lam pan chuan an kal leh ta ngat ngat mai a ni.