'TAWNMANG LASI'

[05/06, 10:17 pm] Jesse Pachuau: BUNG KHATNA

Vahsân lâk lai tih tâkah, Lalruma khua chu, chhûn pachangah pawh a reh ruih hian a lang a. Naupang inkhualtelem thâwm ri nak nak kârah chuan tu ber emaw ni chu a rawn ṭap leh raih raih ṭhin a. Putar ṭhenkhat chuan kawtkaiah thiamhnang an deh a, pitar ṭhenkhatin buh pho vén pahin herâwtin la an her ri riai riai a. Archhiar aṭangin arla tui zo hlim a rawn thlâwk chhuak phurh a, a kawk-kaw-dak nghal vak vak a, chu chu a dangin an lo chhawn tluar tluar a, arpui ṭhenkhat an lo ṭûk ri hluk hluk bawk nen, chutihlai kârah vawkpui no hruaiin êk ṭhing zawngin dai vel a lo hrût ve ngat ngat a. 

Lal in lam erawh dan pangngai tein an thâwm a ṭha leh viau mai. Bahzar lamah lalnu thla thum zû khawn pahin an tîti nak nak a, an vanglai chanchinte sawiin, nula laka an theihzia te chu nui bawk bawk chungin an han sawi a, chutiang chuan hlim takin ni chu an vui liam veleh mai ṭhin a ni.

Lalruma khua hi a hunlai nà nâ na chuan khaw lian pawl tak an ni ve âwm e, in pawh zathum chuang lai an ni a, pasalṭha leh ramvachal fê fê pawh an kat ve nûk mai. Tunhma chuan Pâwi râl nen an indo fo ṭhin a, nakînah chuan indo reng ringawt mai chu an lo ning ve ta hle mai a, nunau an khawngaihthlâkin, thlawhhma an la ṭha thei bawk si lo, 'Heti ringawt chuan kan ṭâm thei mai dawn e,' tiin a tu lam ve ve pawh chuan inrem an rawt ta ngawt mai a ni. Chuta ṭang chuan Pâwiho nen pawh inrem takin an awm tlâng thei ta a; amaherawhchu, Sailo lal ṭhenkhat te erawh chuan Lalruma leh Pâwiho inremna thu chu an pawmpui ve duh tlat lo va, 'Pâwiho chu kan hmelma a lawm an nih, kan hmuhna hmun hmunah kan that zel ang chu,' an ti a, rawlrâlin an thawk chhuak ta fo mai a, chu chuan Pâwi lal ṭhenkhat te thin a tirim a, 'Lusei lalte nena kan inremna hi engmah a lo nih loh hi maw?' tiin, an thinrim chu an insehruh nasa ta mai a, phuba lâk ve ngei tumin an inpuahchah ru ve ta sauh sauh mai le.

Chutiang kârah chuan, Lalruma khuate erawh hlauhthawnna engmah nei lovin thlamuang takin an awm hlawm a, mipa tam zâwk phei chu lo vâtin an riak lût deuh vek a, khawchhûng pawh a reh phah ruih thei hial a ni.

Tlangkhuma pawh chuan ṭhahnem a ngai kher mai. Pahmei tih tâkah mahni chauhin lo chu a vât ṭauh ṭauh a, midang zawh ruala zawh ve hman ngei tumin, zîng khawvar aṭanga tlai ni tlâk hnu thleng thlengin a thawk a, vah pawh a vât chak ngiang mai. A lo neihna lai hi 'Lo bing' an tih ang deuhvin rí pawh a nei lo va, midang lo vahna aṭang pawhin a fâl nalh reng a. Hei vang hian amahin a riak mai ṭhin a ni. 

Tlangkhuma hi Lalruma khuaah chuan, 'Pasalṭha' tia miten an sawi ve laih laih ṭhin a ni. Mi inngaitlâwm leh chapo lo tak a nih avang hian a sa kah zât chiah pawh hi tuman an hriatpui ngai lo. Lal khua leh tuiah mi langsar leh mite fak nih duh bau lo, a rûka huaisen êm êm lawi si hi a ni a, a vawk vulh sapuiin a rawn lâk ṭum te hian midang pun buai miah lovin ngawi rengin amahin a chhuhsak leh mai ṭhin. Amah hrechiangtu tak tak te erawh chuan, Tlangkhuma huaisenzia chu hahîpin an sawi ṭhin a ni. 

Vanduaithlâk tak maiin Tlangkhuma hi, a nu leh paten an boral san tawh a, pianpui û leh nau lah a nei hek lo. Lalruma khuaah chuan 'ka chhûngte' han tihtur tak ngial pawh a neih loh avangin a baihvai ve hle a, a puzawn te lah chu, khaw dangah awmin, an inhlat hle mai leh nghal, chanchin pawh an inhre tawn ngai lo hrim hrim a ni. A nupui hi nu lian lampang, ngo lam lek lek, hmel pawh chhe lo tak mai a ni a, 'Lianpuii' tiin an ko mai ṭhin. Fapa pakhat 'Sawiluaia' an nei a, Sawiluaia chu naupang fel tawh tak, 'Se en rual' an tih ang vêl hi a ni tawh âwm e. Naupang fel leh thuawih thei tak mai a ni a, kawng tam takah a pa mizia a rawn phawk fuh hle a ni. An ṭhenawm putar pawhin, "Sawiluaia zet hi chu a rawn puitling mah nang a, a pa hnung a rawn zui zo dawn khawp e," a ti hial a ni. 

 Vau thla seki tiatin thimhlim kâwl bulah a de leh vú tawh a, chhungrual thawkthei deuhte chuan vahsân lâk an duh tawka zauvin an valh tawh a. Tlangkhuma pawhin a bei ngawrh bawk a, midang zawh rualin a indahṭha ve thei hrâm a. Tunah chuan a rilru pawh tlêmin a thawveng ve deuh ta! Zum leh hriam kârah, kokâr ilo dai sual theihna tam tak pumpelhin leh midang puih ngai miah lova a han indahṭha fel ve thei mai chu, 'hnara hlit phawi ang' huai niin a hria a, han làwm loh na chi pawh a ni lo rêng a ni.

Tunah chuan Chapchâr âwllên hmachhuanin mi tin rilru a thawveng ṭan a, pasalṭhate chuan kût sa zawnna lam tur an rilruin an lo ngaihtuah leh hman dîm diam tawh a, Vâl upate nen Zâwlbûkah kût sa zawn dan tur an sawi ri leh ṭan ta laih laih mai le! 

Zân khat chu, zanriah ei kham, lêng lên ar khuan hma hret si hian Lalruma khaw tlangau, 'Khupliana' an tih mai ṭhin chu a rawn au vò vò a, "Khaih khaih khaih, ka ṭawng lo ngaithla rawh u khai, tun thlafang bial ni sawm leh ni nga ni vel khian Chapchâr kût hman a ni dawn a, tun achin ni rukah kawngpui siam a ni ang. Tumah zin chhuah loh tur a ni. Chhung tinin kum dang zawng aia uara zu sak tur a ni e. A thei theiin kût sa tur zawn ṭheuh bawk tur a ni ang," tiin. Chu veleh naupangho lawm lutuk chu an au va, an khêk chêl chûl hlawm a, Zâwlbûk lama tlangau thâwm hre phâk tlangvâlho pawh an haw haw dur dur a, nulaho lah chu mawnga hawlh an sawi ang maiin awm hle hle thei tawh hek suh, an za cheng tawh mai a ni.

Tlangkhuma pawh chuan tlangau thâwm chu, an in chhûng aṭangin a lo ngaithla ve reng a. Kût sa zawnna lam tûr a lo ngaihtuah mêk laiin pasalṭha Thangkima a rawn lût hlawl a, "E! Sawia pa, in awm maw?" a rawn ti lût nghal bawrh bawrh a. Tlangkhuma pawh chuan, "E khai, Saikâpa pa lah ni reng che chuan! Lo lêng ṭhu rawh khai," tiin a lo chhawn ve nghal sawk sawk a. 

Thangkima chuan tapchhaka ṭhuthmun han rem pahin, "Sawia pa, kût sa zawnga chhuah te i rilruk deuh em?" a han ti a. Tlangkhuma chuan, "Ka lo ngaihtuah mêk a, i hovin kan ramchhuak leh ang chu maw le," a ti a. Thangkima chuan chhâng ta mai lo chuan a vaibel chu a han fâwp hrâwk hrâwk phawt a, chutah khuh deuh kharh kharh chung hian, "Chu chu kei pawhin ka rawn lên luhpui chhan tak a nia sin. Zan thum vel riakin Zukbual ngaw lamah kan va chhuak dawn em ni ang?" a ti a. 

Tlangkhuma chuan, "A ṭha khawp ang chu. Zukbual ngaw saw sa pawh a la tam viau âwm a sin. Nikum Pawltlak thla tâwp lam khan ka va vâk mai mai chhin e ka tia, sa hnu lah chu a lo chiar dup mai leh nghal, Tumpang hnu tharlam tak tak pawh a tam khawp a sin," a han ti chuar chuar a. 

Thangkima pawh chuan, "Ni e, Zukbual ngaw saw chu a ngaw a la chhah ṭhain, sa liantham deuh pawh an la awm ve nual reng a nia," a ti a. Tlangkhuma chuan, "Chuti a nih zawngin, naktûka chhuah tum mai ila a ṭha lo maw? Mi engzât nge kan nih dawn le?" tiin a han zâwt a.

Thangkima chuan, "Duhkima leh Satkunga te ṭhiandun kha bûk nghâk turin ka han sâwm a, tin, Neihkunga pa leh Vâl upa Thanghrima ka sâwm tel bawk a, kan vaiin paruk kan nih dawn chu," a han ti a. Tlangkhuam chuan, "A ṭha khawp a làwm le, zan thum riak tur chuan i han indah chhin phawt mai teh ang," a ti a. 

Zân pawh a lo rei ve ta, naupang pawnto thâwm pawh a reh dûk tawh mai. Thangkima pawh chuan, "Khawinge, kan ṭin ve tawh ang e, vawiin chu banril tur ka pû e ka tia, ar vuak ṭhelh ang maiin ka sil ṭhêm ṭhûm mai," a ti a. Tlangkhuma chuan, "E, a la hma alâwm, kan la tîtî dawn chauh a ni lo'm ni? La ṭhu rawh khai," a ti a. Mahse Thangkima chuan, "Chu, tlangvâlho pawhin Zâwlbûk lam an pan sap sap tâk chu! Naktûk chhuah hma kan tum phei chuan mut hma a ṭha ngai e," a ti a. 

Tlangkhuma pawh chuan, "Chutia i tih tlat si chuan le, a nih leh mangṭha muttui le," tiin a han thlah a. Thangkima pawh chuan, "Mangṭha u le," a han ti lêt ve a, an in lam pan chuan a haw ta a.

A tûk khua a lo var a, pasalṭha ramchhuak turte chuan hma takah tûkṭhuan an ei a, tûkṭhuan ei kham veleh ṭhiante nghah nih hlauin kawtchhuah lam an pan sang sang a, Tlangkhuma chhuak tur chu a nupui chuan, "Dam takin rawn kîr leh mawlh ang che u," a ti a. Tlangkhuma chu a nui suk ringawt a, kawtchhuah lam pan chuan a chhuak ve ta nghal a.

Kawtchhuah a va thleng chu le! mi paruk vel lek tûra inngai kha, mi sawmhnih dâwn an ni ta tlat mai le. Thangkima chuan thupha châwi aw deuh tak chung hian, "Hei le, kan tlangvâlte hian min zui ve an tum tlat mai si a, keini tâna han hnar chi rual lah anni si lo va, ka lo remti ta mai a sin," a ti a. Tlangkhuma chuan, "E khai, a pawi rêng rêng lo, kan inhlimchhuah thei zâwk tûrah ngai ang," a ti ṭhên a, Thangkima pawh chu a thawveng deuh huai mai a ni.

An zinga tlangvâl ṭhenkhat chuan silai an hawl chhuak ve nual tih a hmuhin Thangkima chuan, "Khai le, naute u, tun ṭum chu Zukbual ngaw lamah kan ramchhuak ang a, tumpang ngei kah kan tum dawn nia. Kan tum anga kan hlawhtling thei dawn ta lo a nih tâk leh, kan hmuh ang ang kan kâp tawh mai a ni ang chu," a han ti dap dap a. Tichuan kal turin an insiam ta sang sang a, Tlangkhuma chuan, "Neihkunga pa, nang hring han hnawl rawh le," a ti a. Neihkunga pa pawh chuan khaw lam hawiin silai mu awm lo chu a han kâp puak dur a, kal zai an rêl ta a. (Hringhnawl hi Ramhuai lam thil chi ṭha lo, an malsawmna tur tibahlah theiin a zui ang tih hlauhna avangin chung hnawh kianna chu a ni.)

Tichuan ram lam pan chuan an kal diah diah a, chutihlai chuan bawngpui (Irliak) sava hi an chung zâwnah rawn thlâwkin, ram lam pan chuan a hram lauh lauh a, Thangkhuma chuan, "Sawia pa, tun ṭum chu kan van a ṭha dawn a ni ang e," a han ti a. Tlangkhuma pawh chuan, "Ni e, Chawngtinleri'n mal min sàwm chêk ang chu maw?" a ti churh churh a.

Zukbual ngaw lam pan chuan an kal ta ngat ngat a. Zukbual ngaw panna kawngah hian lui lian ve ang reng tak mai, 'Râl dan lui' an tih chu a luang a, fûr lai chuan patling tân meuh pawh daikai huphurhawm khawpin a lian hle ṭhin; mahse ṭhâl lai hi chuan tui a tlêm a, naupangho tân pawh lui kalna hmun nuam tak a ni. Sangha pawh a tam hle mai a, a fûr a ṭhâlin man tur tâwk hi chu a awm reng ṭhin a ni. Hmanlai chuan an chhuak vâk reng reng hi an bengchheng ngai lo. Khua leh khua indo leh inrûn reng renga khawsa, râwlrâla inbei ṭhin an nih avangte leh ngaw dur pui pui kârah ram sakawlh tak takte an la tam avangin an fimkhur em em ṭhin a ni. Thangkimateho pawh chuan fimkhur takin Râl dan lui chu an zawh thla zêl a, vanduaithlâk tak maiin an kalna zâwnah tak mai chuan keipui lian zet mai hian a sazuk sehsa Râl dan lui kam phairuang buk kârah ngâwi renga tawmpuiin, an thâwm chu a lo hre reng mai a. Keipui sa hauh chuan a lo rûm khum ta chhur chhur mai a. Sakei rûm ri ngul ngul an hriat rual rual chuan an ṭeh hak mai a. A ṭhenin lui hnar lam an pan a, a ṭhenin vaukam lam an pan a. Ṭhenkhatin lungpui an phên thung a.

Tlangkhuma erawh chu a dinna pangngaiah chuan a ding a. Sakei awmna lai tak chu hriat tumin a rûm ri chu a ngaithla vung vung a. A silai cheng chu a tuai vut vut a. An ṭeh hak thâwmah chuan sakei chuan a hma aia hlauhawm mahin a han rûm khum leh chhur chhur a. Chu veleh Tlangkhuma chuan a silai a kau rap a, sakei tawmna lam chu zawi tein a pan ta ṭham ṭham a. A hmalam, sakei awmna bul lawk maiah chuan phairuang buk ṭha zet mai hi a awm a. Chu chu a phên phei zel a. Phairuang buk chu a'n kêu dãk dãk a, keipui chu thinrim âwm takin a han rûm ring zual sauh va. Tlangkhuma chuan a silai chu kah mai inpeihin a han lek kang a, sakei in zuan tuma a bawh phêk duai lai tak mai chuan Tlangkhuma chuan a chaldârah tak a verh siah mai a. Keipui chu a tin chhuah ṭhu ṭhu chungin a thi ta a ni. 

Thangkima chu a tawmna lungpui phên aṭangin a rawn chhuak a, "Sawiluaia pa nge nge chu, tluk loh rim i nam mang e," a rawn ti chhuak a. Midang pawh chu an rawn kalkhawm ṭak ṭak a, sakei ruang chu an bih vut vut hlawm a. Tlangvâlho chuan Tlangkhuma chu huaisen an tiin, tluk lo pawh an inti kher mai. Sakeiin a ei bàng sazuk ti ṭha lai lai deuhte chu an hlep a, Zukbual ngaw lam pan chuan an inzui leh ta diah diah a.

Chawhnu tlang her zetah Zukbual ngaw chu an thleng thei hrâm a. Tlangvâlho chuan hah pawh sawi lovin riahbûk tur an sual nghâl ta chûk chûk a, ṭhenkhatin zâna muh tur tarpilu leh thingro an fawm khawm bawk a, eirawng lo bawl tâwk lah bo lo, vâl upa leh pasalṭhate mit an tlung lo ang tih mawlh chu an hlauh ber a ni. 

Thangkima leh Tlangkhuma te erawh chuan tumpang hnu thar a awm em? tih chian turin an riahbûk thlang vêl chu an hrût kual thuak thuak a, an riahbûk aṭanga dumderuang chen kal vêl âwm a hlaah chuan sih hung zet mai hi an pawh hlawl mai a. Chu sih chu a rak hle tih sa hnu han chiar dup dan aṭang chuan a hriat hliah hliah a. An beisei ang ngeiin tumpang hnu thar fahran mai pawh chu an hmu ta rêng bawk a, hlawhtling inti ru tak chungin an bûk lamah chuan an kîr leh ta a. 

Zanriah an ei kham chuan, bûk tualah vaibel te zuin an ṭhu khawm a. Thangkima chuan tumpang hnu an hmuh thu leh a tûk zing lamah Tlangkhuma'n amahin ham bei se, ṭha a tih thu chu a han sawi charh charh a. Vâl upa Thanghrima pawh chuan, "A ṭha khawp a lawm le," a lo ti ve bawk a. Rei tak meng lovin an mu ta thuai a.

Varṭianah Duhkima chu thâwm dîm fahran mai hian a tho ṭhem ṭhem a, bûk kawngka bula an tuium dah chu lain, an bûk bul lawka kawrte tui awmna lai chu a pan nghal a. A hmaite phihin tui chu a in khawlh khawlh a. A tuiüm  tui a thun khah hnu chuan muang châng lovin bûk lam pan chuan a kîr leh nghal a. Bûk a va thlen leh nâk chuan Satkunga pawh a lo tho ve reng tawh chu niin, mei a lo chhêm mêk a, ṭhianpa chu a lo kiai khum suk a. Midang tih harh hlau tak chungin rawng chu an bâwl dun nghal sawk sawk a, mahse, tlangvâl tlawmngai tak tak, ṭhiante tih sa ei tum bik hauh lo an lo awm ve nual mai si, reilotê-ah midang pawh chu an rawn tho ve sap sap a, Thanghrima te, Neihkunga pa teho chuan tlangvâlho chetla lai chu bûk aṭangin an lo thlîr ru ve kar hlawm a. An nauteho chu fel an tiin, an fak rilru kher mai.

Han mut bîk reng thu awm hek suh, Thangkimateho pawh chu an rawn tho ve ta sap sap hlawm a. Bûk tualah chuan meipui an chhep hluah a, an zen a ṭhat leh ṭhatloh enchhinin an hâl alh zuai zuai reng a. Thanghrima chuan tûkṭhuan ei a rawt vat a, tlangvâlho chu an han che sang sang a, puar takin chaw chu an ei a, chaw ei kham chuan Tlangkhuma chu tumpang veh tur chuan a chhuak zui ta nghal a.

Tumpang (Ramsial/Sele ti pawhin an sawi ṭhin) chal tawh chin hi chu an lianin an kî a zum thei êm êm mai, an ki hmawr zumin di zâi khat pawh a si chhum hmawk thei a. A bengvarin a rim hriatna a ṭha êm êm a, an fing hle bawk ṭhin. Hetiang ramsa anih avang hian a huaiin sakei meuh pawhin a bei ṭha mai ngam bik lo a ni. Ramsa ngeng leh huaisen tak a nih avangin mihring pawh a hlau lo hle a, pasalṭha tân meuh pawh kah har tak a ni ṭhin. 

Tlangkhuma pawh chuan fimkhur takin sih awmna lai chu a pan ṭhem ṭhem a, thâwm pawh a dîm thiam kher mai. Tunah chuan sih awmna lai pawh chiang takin a hmu thei ta! A rinloh leh beisei loh tak maiin Tumpang chal lian zet mai hian sih tui chu a lo dâwt ri hruih hruih a, thophurh velin an lo bawm luai luai a, chu chu a mei chuan a lo vai ri pup pup a. Tlangkhuma chuan thâwm dîm tak chungin a veh hnai hriau hriau a.

Tumpang chalin Tlangkhuma thâwm a hriat meuh chuan, hnai set sawtah a lo awm reng tawh a, a khêl bêng pha lo deuh awrh aṭangin a'n kâp ta dur mai a. A lû taka kah a tum chu a lo thle hman zauh a, a tikawlh tâwk chauhin a hliam ta a le! Thui lo deuh a tlân zuai zuai a, mahse a thinur chu a rawn thawk lêt leh ta a. Tlangkhuma lah chuan a silai mu a thun hman tawh bîk si lo, insaseng a tum lai takin Tumpang chal chuan a ki hmâwr zum tak hmangin a malpuiah a rawn tâi thlêr duai a. Tlangkhuma han ding chhuak leh tur tak chu Tumpang chal chuan a rawn vawrh ta siah mai le! Tlangkhuma meuh pawh a rûm chhuak nghal kâwk a, a dul chu a thlêr duai a, thisen a rawn chhuak nghal zung zung bawk a. Insaseng tûrin chakna rêng a nei tawh lo. Tumpang chal chuan Tlangkhuma let reng a thlîr vung vung a, chutah a kî chuan a han nawr leh nawk nawk ṭhin a, pasalṭha Tlangkhuma nunna meuh pawhin a tuar ta bîk lo va, vawikhat a han tâl âwrh a, a chatthla zui nghal a.

Bûk lama lo nghâktu a ṭhianteho khan silai ri kha an lo hre ve reng a, Thanghrima chuan, "Sawia pa chu a va hlawhtling hma âwm ve maw le," a han ti a. Thangkima pawh chuan, "A ni hi zawngin 'ai' a nei emaw tih mai tur hi a nia, hlado a rawn chham ṭêpin a nia ka rin ni," a lo ti ve bawk a. Mahse, an beisei leh rin ang rêng a ni ta hauh lo mai le. Hlado chham thâwm hriattur rêng a,awm ta hauh lo mai le, Tlangkhuma hmêl lah hmuhtur a awm hek lo. Chutah meuh chuan Thangkima ngaih a ṭha thei ta lo va, midang hnenah chuan, "Kan pasalṭha hian vanduaina a tâwk a ni ngei ang, a thâwm a reh rei ta êm mai. I han ngaihven teh ang u," a ti a, a kal zui ta nghal a. Midang pawh chuan an zui ve nghal vat a.

Sih awmna lai an han thleng chu le! an thil hmuh chuan a barakhaihin, a hma lawka an hlimna zawng zawngte chu vawm bo ang duak hi a ni ta mai. Tlangkhuma ruang chu bawihsawmtu pawh nei lovin a lo let ngat mai a. A taksa chu hmuh hrehawm khawpin a thlêr nasa a, a rilte lah chu a rawn chhuak pûr mai leh nghal. Tleirawl deuh tân phei chuan tirila mur chuai chuaina tham zet a tling âwm e.

Thangkima thinrim lutuk chuan hachang a han ṭhial ri bap bap a, "Sawia pa, a va han mak ngai em! Hetiang tur tih hriata, nangmah chauha lo kaltir loh tawp tur che a nia, min ngaidam mawlh teh. I nupui fanaute kiangah eng thu nge kan sawi tâk ang le? Hlim takin sa lû nen kan haw leh ang chu kan tih kha maw...? I ruang zawk maw kan hawnpui dawn ni le? Hrilh a va hai dawn tehreng em!" tiin a mittui chu dan rual lovin a rawn sûr zung zung a. Ni e, pasalṭhate pawh hi an mittui a tla ve ṭhinin, midang ang bawkin an ṭap ve ṭhin asin. 

An thil tawn chuan an thin a ṭhâwngin, an hamhaih takzet a, engemaw ti chhûng chu an ding ngawi nghiai ringawt a. Mahse Thanghrima kha a rawn harh chhuak vat a, a nauteho hnenah chuan, "Khai le, hlang tur han buatsaih ru le," tih pahin a puanven chuan Tlangkhuma ruang chu a khuh ṭha nghal a. Tlangvâlho chuan hlang tur chu an buaipui nghal zung zung a. 

Thangkima pawh a lungchhe zualpui a han reh deuh hnu chuan thinrim tak mai hian Tumpang hnu chu han chhui ve nghal mai hi a tum a; mahse, Neihkunga pa leh Thanghrima te chuan an chelh tlat a, "Tunah mai chuan la kal rih suh khai, thinrim lai hi rilru fîm put hunlai ber a nia sin," tiin Thanghrima chuan a han hrilh a. Thangkima pawh chuan inthiamlo tak chung hian, "E khai, ka lo thiam lo a ni e, min hrethiam teh u, ka rilru hi a hah êm a tin ni," a ti a. 

Neihkunga pa chuan, "I rilru tihah duh rêng rêng suh, a nih tûr ang ang chu a ni zo vek tawh a làwm. I thiamlohna rêng a awm lo a nia," tiin a han hnêm a. 

Thangkima erawh chu a rilru chhungril takah inthiamlohna hlîrin a khat thung a, 'Engvanga Tlangkhuma kha amah chauh va Tumpang bei tura a tirh tâk mai chu ni le aw?' tiin a rilru chuan amah leh amah chu a han inmawh chhiat a. Tlangkhuma nupui leh a fapa chu a mitthlaah chuan an rawn lang a, hmuh a va hreh tehrêng em.

Duhkima chu zualko tûrin an tlantîr a. Tlangkhuma ruang chu hmuh a hrehawm êm avangin an puan neih ang ang chuan an tuam chhuak vek a, an inpeih fel hnu chuan khaw lam panin an haw ta nghiai nghiai a. An kal lam nen kha chuan a inang lo ta ngei mai. Tumah an ṭawng lo va, a rûkin an mittui an khap per sak sak hlawm a, pasalṭha meuh thihna chuan anmahniah nghawng a nei lian hle a ni. 

Râl dan lui an thleng chiah tihin mipui nen an intâwk a. Tlangkhuma ruang chu reilotê an chawlhpui zawk a, chumi hnuah khaw lam panin an kal leh ta vut vut mai a ni.

Kawtchhuahah chuan lal leh khawnbâwl upaten an lo hmuak a, Lalruma chuan, "Pasalṭha, min va tihrilhhai tehreng êm! I hlado chham thâwm pawh kan hre tawh dawn lo maw? Sa lû nen khua in rawn lût ang chu tih nâk a laiin, i rawn haw dan hian min va ṭhâwng ngai ve le! I nupui fanaute chantur pawh i dawn lo em ni?" tiin, kha leh chen a khua leh tui lo thlamuan tawh ṭhintu pasalṭha Tlangkhuma ruang chu mittui nen a lo hmuak a. Khawnbâwl upate chuan an silai ken chu an lawn ulh ulh a, tumah lungchhe lo rêng an awm âwm lo ve.

Khawchhung an han lût chu a lo reh dûk a, pasalṭha thi ta chu an sûn tih hriat tak maiin nutling patling hmêlah chuan lungchhiatna chhiarsen rual loh tur hi a hmuh theih a. Naupang chenin an ngui nghiai vek mai a ni.

Lianpuii chuan kaiṭenah a pasal chu mittui nen a lo hmuak a, "Sawiluaia pa, a va mak ngai em. Dam takin rawn kîr leh ang che, ka ti a ni lo'm ni? Engatinge hetia min kalsan tak mai ni le? Kan nufa chauhin engtinnge kan khawsak tâk ang ni? U Khum, i tello chuan hrai chawi ka zuam nêm maw. Aw! a va hun lo tak êm..." tiin a ṭap rawih rawih a. Sawiluaia erawh chu kilkhatah ngawi rengin a ding a, a mittui a tla lo va, lungchhe hmêl a pu hek lo. A pa chu a thi tawh a, a hmu leh ngai tawh dâwn lo a ni tih pawh a hrethiam ve mai; mahse, chu mi avang ngawta mittui tih tlâk erawh a tum bau lo mai! 

Mi tlâk hma hretin Tlangkhuma ruang chu an vuiliam a, Lianpuii te nufa khawhar hlauvin nula leh tlangvâlin an awmpui nghal chawt a. Zân a lo nih chuan nu leh pa bâkah pitar leh putar an rawn chuangkai a, mitthi zai an sa a :

"Hring leh fam karah dai tui maw luang?

Lak lei sang kan dawh hring leh fam karah.

Keini riak kan fam lo ve, mi lai an fam zo ve,

Mi lai an fam zo ve, laikhum a ṭhing reng e.

Thi lovi khua awm maw, fam lovi khua awm maw?

Laiah suang lungpui e, fam loten awm na ngai.

Ka nu ṭap tuk hlah law, zankhua hrui ang sei e,

Keini riak kan fam lo, mi lai an fam zo ve," 

tiin, hla chi hrang hrang an sa a. Lianpuii insûm zo lo chuan :

"Chengrang chawiin va kal ta la,

Fungki lian lû rawn chawi ang che kan tih kha;

Mi hrâng a fam ta maw sahrâng hmaah," 

tiin ṭah hla a rawn chham chhuak nawlh mai a. Tlangvâl leh pasalṭhate thinlung chu chemtê a vih ang maiin a na ngawt ngawt mai a ni.

Tlangkhuma thihna chuan khawtlang a nghawr nghing hneh kher mai. Indo leh inrûn rêng rêng a khawsa ṭhin an nih avangin, Tlangkhuma te ang pasalṭha huaisen leh tlawmngai an han chân ta mai chu ui loh rual chi pawh a ni lo ve. Pasalṭha leh tlangvâl rual thinrim chuan Zukbual ngaw a Tumpang chal chu kah ngei tumin an thawk chhuak ṭha leh ngat a. Chu Tumpang huaisar tak mai chuan Zukbual ngaw chu a lo la chhuahsan bik lo va, sih awmna laiah chuan a lo bawk run a. Pasalṭha leh tlangvâl rual ṭhinrim chuan an silai ken ang ang chuan an han kahrawn ta mai a le! Tumpang taksaah chuan silai mu luhna chu ar ba chuk an sawi ang maiin a chik nûk mai a ni. 

Thangkima chuan mittui tla zawih zawih chung hian :

"Ka nu e, ṭap tuk hlah law, bilhpuan khum lai rak hlip u law,

Thlafam e, nghilh nakah emaw, kawlan e, vuitum a rak tlung e,"

tiin, hlado chu a han chham vang vang a, chutah an silai chu an lawn ulh ulh hlawm a. Thangkima chu a lung a chhe ngei mai. A ṭhianpa chu hre rengin, "Sawia pa, i phuba chu kan rawn la e, thlamuang takin chawl tawh ang che," a han ti sap a. 

Tumpang sa chu an chan darh zung zung a, mi leh sa an tam tham bawk a, a hring ngeiin an phur hawng ta diah diah a. Tumpang lu chu pasalṭha Tlangkhuma te inah chuan an târ a, tin, Lalruma chuan sialin a ai zui bawk a. Lianpuii te nufa tân erawh lung a lêngin, khua a har duh ngei mai le. A pasal sulhnu leh kutchhuakte chuan a mittui an ko chhuak awl lo mai chu a ni si a. Sawiluaia phei hi chu awm lo se, a intihlum duh hialin a rinawm. 

Chu mi kum chuan Chapchâr kût pawh an hmang ta lo law law a, mitin rilru chu a ngui bur vek ni maiin a lang a, an chhiattawhna chuan pasalṭha leh tlangvâlte rilru a ti chawmawlh a, an khua chu Pâwi râlin rûn tumin an enthla reng a ni tih rêng an hre lo!

[05/06, 10:17 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

BUNG HNIHNA

Halkha pasalṭha Thangzalian leh a hote chuan Ṭiau lui rawn kânin, Sailo lal Tlangruma khua chu rawn rûn an tum a. A chhan pawh Tlangruma pasalṭhate hian a hmain Thangzalian te khua râwlrâla an lo han beih hmasak vang a ni. He mi thinrim er lêt leh hian Tlangruma khua chu rawn rûn darh vek tumin, Thangzalian leh a hote mi zahnih dawn lai mai chu an rawn thawk chhuak ta rup mai a. Amaherawhchu, Thangzalianteho hian kawng an bo hlauh mai a, nithum zet rampalailênga an sa pa vah hnuin râl aṭangin Lalruma khua hi an rawn hmu a, Tlangruma khua tûrah riak ngaiin an rawn pan ta chawt a. Uluk leh fimkhur tak chungin Lalruma khua chu an lo en thlithlai hman fê tawh a. Khawfing chah rual velin khua chu ṭhâwn thut an tum a, Thangzalian chuan khua an beih dan tur chu fel takin a han ruahman a, a tam zâwkin Zâwlbûk lam an tuam ang a, mi sawmthum rualin mual veng lam an tuam chho ve bawk ang. Kulh pawn lamah tlanchhuak an awm tâk hlauhvin tlangval sawmhnih vel an indah bawk a. Midang zawng chu khaw chhungah a remchân dân ang angin an inzâr pharh ve thung dawn a ni. An tum anga an che thei a nih ngat chuan Lalruma khua chu an hup barh thei dawn a ni.

Zânlai velah khua chu an lût ṭan a, râlven bûkah chuan tlangval pahnih hi mut chhuah hmêl zet hian an lo ham bai bai a, Pâwi pasalṭha pahnih chuan awlsam tê hian chung râlvêng pahnihte chu an han kuk hlum hmasa tê tê a, tichuan khaw chhung lam pan chuan thâwm dim thei ang berin an inzui chho dam dam a. Thangzalian chuan an ṭanhmun tur ṭheuhvah chuan a han sem darh zung zung a, tlangvâl rual tam fê hian Zâwlbûk lam chu an pan nghal a, an la che fuh hlê zêl mai.

Zanlai vel a ni tawh âwm e, Lianpui muhil lai chu kaiharhtu awm ang maiin a harh hlawl mai a. Sumhmun lamah chuan mihring pên thâwm niâwm tak hi a han hria a, mak titak chungin a ngaithla reng a, thâwm chu a rawn hnai zel a, kawngka chu a rawn hawng mai dawn emaw a ti hman hial a; mahse kawngka bulah chuan thâwm chu a tawp leh ta daih mai a. A tho va, kawng a va hawn chuan tumah rêng a hmu bawk si lo. Archhiar leh thingkhawn lam te a han en ngial a, engmah a hmu chuang si lo. Leikapuiah a va chuang chhuak a, thla de chho lian tawh tak pawh chu kâwl a liam dawn tawh a, luhkaa dingin khua a han hawi kual a, kawtchhuah lam aṭang chuan mihring niâwm tak, rawn inzui chho dul dul hi a han hmu ta mai a le! a phu zawk a, makti taka a en reng lai chuan chungho chu khawchhung lamah an rawn inzârpharh chho ta a. 

Râlin rawn rûn an tum a ni tih a han hriat meuh chuan Pâwi râlho chu hmun hrang hrangah an lo insem darh hman tawh tlat mai. Rang takin luhka aṭang chuan a chhuk sawk sawk a, in chhûnga luh tumin kaiṭen a rap hman chiah tihah chuan kut tha chak tak mai hian a hnunglam aṭangin a kâ chu a rawn hup ta thut mai le. Lianpuii chuan han ṭe chhuah vak hi a tum a, mahse amah mantu chuan puanchhia hian a kâ chu a rawn hnawh ta mawlh mawlh a, a hnungkhirh zui ta nghal a. Zo zet hian a pu nawlh a, in chhûngah chuan a luhpui nghâl a. Lianpuii chu a tâl laih laih a, mahse awmzia a nei lo kher mai.

In chhûng an luh veleh amah mantu chuan chhuatah a nghat nghâl chawrh a. Lusei ṭawng dik tak mai hian, "Bengchheng miah suh ang che, ka thu i awih loh chuan ka tihlum hreh hauh dawn lo che a nia," a ti a, khumpui lam chu a pan nghal a. Sawiluaia muhil chu a han thlîr vung vung a, chutah a nui vei suk a! Lianpuii erawh a lo hlauthawng ru hman kher mai. Chu Pâwih pa chuan engtia tih nge a tum tih lah chu a hre dêr bawk si lo. Pâwi pa chu Lianpuii bulah chuan a rawn phei leh a. Zâwi deuh sup hian, "Hmannia boral kha i pasal a ni maw?" tiin a han zâwt a. Lianpuii chu a lo bu nghat a. Pâwi pa chuan, "Bengchheng lovin awm la, engtinmah kan ti lovang che, i hria maw?" a ti a. Lianpuii pawh chuan a hria tih lantir nân a lu chu a han bu leh nghat a. Pâwi pa chu a tho va, pâwnah chuan a chhuak zui leh ta nghâl a. 

Pâwi pasalṭhate chuan Zâwlbûk bawhbelah silai an tin tlar ta ṭhut mai a, Lalruma khaw tlangvâlte lah chu an hnâr bawrh bawrh mai si a. Râlho chuan, "Lusei tlangvâlin thawh in hai alawm le, tho rawh u," tiin Thingnawi têlin an zu vawm ta a. Chu veleh tlangvâlho chu an rawn tho chhuak phak phak hlawm a, mahse râlho chuan a che hmasa apiang mai chu an lo kâp let tawp tawp a, ṭhenkhat chu an tho duh ta lo va. Zâwlbûk chhuat chu thisenin a bual huh zuih mai a ni.

Silai ri thâwmah chuan mipui an harh ta a, an mangang chu thimthamah an phî ruai ruai hlawm a. Tlânna lam tûr bik pawh hre chuang lovin an tlân kual vel ruai ruai a, nu ṭhenkhatin an fate puak leh kaih fâwmin an tlanpui dâwr dâwr a. Naupang ṭhenkhat chu an ṭap bai bai a, uicho an bauh chuah chuah a, in thuaia vawkpui no hruai te lah chu an ngûk chuah chuah mai leh nghal. Khawlaiah chuan mi ruang a tlu kawkalh nulh a, thisen a luang kawi zêk zûk bawk a. Pa ṭhenkhat, Zâwlbûk lama riak ve lo, silai nei hovin râlho chu an rawn bei lêt ve ṭan ta a. Khawlaiah chuan an inûm kawi zâwr zâwr a, in thuaiah te chuan an inkêk ang chawt chawt a. Silai hman reng theih ni hek suh le, chempui nen chuan khawlaiah, pa leh pa, ngam leh ngam chu an intuk ta chawrh chawrh mai le! 

Zâwlbûk lam thâwm pawh a dai tawh a, tlangvâl tam zawk chu râlho kutah chuan an inpe ta nge nge a. Val upa Thanghrima chuan thinrim tak mai hian, "Indo tawh lo tûrin remna sa ui kan tan a ni lo'm ni? Engatinge hetia min rawn rûn leh tâk mai?" tiin râlho chu a han chhuahchhal a. Thangzalian chuan, "In lalte ngei ngeiin kan inremna chu an bawhchhe hmasa a ni lo'm ni?" tiin a rawn chhâng lêt ve nghal a. 

Thanghrima chuan, "Dâwt a nih chu dâwt, kan lalpa hian chuti mai maiin a thutiam a bawhchhe ngai lo," tiin zam map lo hian a chhâng lêt a. Thangzalian chuan engtinmah chhâng zui tawh lovin a nauteho hnenah chuan, "An vai khan phuar rawh u," a han ti a. Pâwi pasalṭhaho chuan Lusei tlangvâlte kut chu an hnungkhirhsak nghal mawlh mawlh a. Zâwlbûk aṭang chuan an nawr chhuak zui nghal a. 

Kâwl pawh a rawn êng ṭan tawhin, khawlai pawh chu chiang takin a hmuh theih tawh a. Thlêr tin maiah chuan mitthi ruang a tlu kawkalh rem rum a, thisen pawh a luang nasa kher mai. Mipui chu lal mualah an pung khawm hmur a. Lalruma pawh chu a khawnbâwl upate nen an rawn chhuak a, Pâwi pasalṭha pakhat hian silaiin a lo tin nghal ngawt pek a. Lalruma lah chuan engkhaw sawi set set lovin chupa hmaiah chuan a han bêng ṭhuai mai a, Pâwi pa chu a kat nawk nawk a, thinrim tak mai hian a silai chêng chu a han kau va; mahse a hmehper hmain a ṭhianpain a lo chelh hman hlauh va, chuti chu ni lo se la chuan a kâp duh tak tak ngei ang. 

Lalruma chuan thinrim tak mai hian, "Engvangin nge ka khua in rawn rûn ngawt a? In pawi kan sawi em ni?" a han ti khur khur a. Pâwiho chu an ngawi ṭhap a, chhan pawh an tum hmêl loh kher mai. Chutihlai chuan Zâwlbûk lam aṭangin Thangzalianteho chu an rawn chho va, Lalruma chuan ngun fê hian a lo en vung vung a. He Pâwi pasalṭha hi a hmu tawh tlata a inhriat chu le!

Thangzalian pawh chuan Lalruma chu a rawn hmu ve a, a ding deuh chat a. Lal chu a rawn thlîr ve vung vung a. Chutah muang châng hian Lal chu a rawn pan hnai a. Lalruma chuan, "Tunge i nih a, engvanga ka khua rawn rûn ngawt nge in nih?" a ti a. Thangzalian chuan Lal chu chiang tak hian a han melh vang vang a, Lusei ṭawng bawk hian, "I khua kan rawn rûn chhan i hre duh maw? A nih, nangniho hian engvanga râwlrâla min rawn bei fo nge in nih ve le?" tiin a han zâwt lêt ve thung a.

Lalruma chuan, "Tu khua mah râwlrâlin kan bei ngailo. In lalte nena kan inremna angin midang tibuai lovin kan khawsa mai a ni zawk. Mahse, nangmahni ngeiin kan inremna chu in rawn bawhchhe ta chu a nia le, phubâ kan rawn la lêt ve a nih pawhin kan thiamloh a ni tawh lovang," a han ti charh charh a. Thangzalian chu a nui ṭhen sak a, Lal hnenah chuan, "In ngam a nih phawt chuan phubâ chu rawn la mawlh ang che u," a ti a. A hote hnenah chuan Pâwi ṭawngin thu a han sawi zuah zuah a. Chu veleh Pâwiho chu in hrang hrangah lût kualin, thil hlu an hmuh theih ang ang chu an lakhawm ṭan nghal a. Tumahin an ui ngam lova, engmah lah an sawi ngam hek lo. Pâwiho chetla vêl chu an thlîr dêk dêk ngam chauh mai.

Lianpuii te erawh chu Pâwi pasalṭha khan a vêng tlat mai a, engtia tih mah a phal lo mai nilovin engmah laksak a phal hek lo. A ṭhiante pawh chuan mak an ti hle a, 'Ngûlzalian hi a â ta em ni chu le?' an ti hial a ni.

Ngulzalian hi Pâwi pasalṭha, Thangzalian chhangdo tu ber a ni a, a huaisenin a chak êm êm a, a ṭuan pawh a rang kher mai. Nupui nei tawhin, fanu pakhat, chhu vaivut bar rual vel a nei a, eng a ti teh kher nge maw ni, Lianpuii te nufa hi a khawngaih tlat mai a nih chu. A pasal boral dân a han hriat phei chuan a khawngaih zual hle mai a, a rilru tak phei chuan Lianpuii te nufa chu an khaw lama hruai haw ve daih a duh rum rum a; mahse Lianpuii te nufa hian an duhin a ring si lo. Sawiluaia hnenah chuan, "I rawn tlangvâl hunah Halkha pasalṭha Ngûlzalian tiin mi rawn zawng chhuak leh dawn nia," a ti a. Sawiluaia chuan chu Pâwi pasalṭha chu hlau miah lovin a melh kar mai a, Ngûlzalian pawhin mak a ti zâwk hial a ni.

Lal mual lamah ve thung chuan Thangzalian teho chuan an thil lâk ang ang chu an dah khâwm zêl a, Lalruma ṭhi leh dâr te pawh chu an la tel vek mai a. Lalruma chu a thin a rim kher mai, amaherawhchu, Pâwiho chu a fawng lam chelhtu an ni miau va, eng han tih theih lah a nei hek lo. A uipui tuilian thlîr ta vel mai mai a, a rilru erawh chuan, "Ngawi tak rawh u, zângkhua a la bungbu ve chêk ang a, phubâ zawng ka la rawn la mawlh ang le," a ti a, a ri erawh chuan engmah a sawi chhuak duhlo!

Thangzalian teho chuan râllâk sum engemawzât nen Lalruma khua chu an chhuahsan leh ta mai a, sal pawh man lovin leh mi lû pawh khai lova an haw leh ta mai chu mak an ti zâwk hlê mai a, an kal liam tûr chu an thlîr zui doh doh hlawm a.

Lalruma chu a thin a rim kher mai. A pasalṭha la dam ang ang te chu Pâwiho ûmzui tûra han tirhliam ve nghâl mai hi a han tum deuh ut ut hman a; mahse silai an nei tawh lo a ni tih a han hre chhuak leh hnuhnawh a, a thiltum chu a ṭhulh leh ta zâwk a. A khua leh tuite hnenah chuan, "Khai le, ka khua leh tui duhtakte u, vawiin chu kan tân ni lungchhiatthlâk tak zawng a ni e, remna sa ui kan tanpuite ngei maiin kan inremna bawhchhiain min rawn rûn chu a nih tâk hi! Ngawi rengin kan en liam mai mai tur a ni lovang. Phubâ kan la lêt ngei tur a ni. Amaherawhchu, tûn dinhmunah chuan han che chhuak thei ziazâng kan ni rih lo va, tihtur hmabâk tam tak kan nei si a. Chunga pathianin bawkkhupin min thlîr ang a, zângkhua a la bungbu ve ngei ang," a han ti dap dap a. Mipui chu an ngawi ṭhup a, an lalpa thusawi chu engtiang takin nge an dawnsawn tih chu hriat har tak a ni.

A thei theiin ruang chu an senghâwi a, tlangvâl ṭhenkhatin thlân an lo lai bawk a, a khaw buaiin an buai nuai nuai a ni ber e! 

Khua a rawn thim fel meuh chuan ruang pawh an senghâwi fel thei hrâm a. Nu ṭhenkhat chuan an pasalte chu sûnin an ṭap tlawk tlawk a, tumah han inhnêm tûr chuang bîk an awm si lo. An tuarah vanpui a chim a ni hawt mai e! Zanlai vêlah nu ṭhenkhat lunglêng lutukin ṭah hla an han chham chhuak a, pasalṭhate tân chuan ngaihthlâk a va hrehawm tak êm! Lalruma meuh pawhin hriat hrehawm a ti ve kher mai. 

Chutiang chuan hun engemaw ti chen chu an han khawsa chho naw naw a. Lianpuii te nufa pawh harsa lutuk lovin an khawsa chho ve zêl a. Hetia hun harsa tak an paltlang chhoh mêk lai hian an khaw ṭhenawm, Tlangruma khuate nen ramri chungchângah an inchem har ta tlat mai le! Lalruma khuate lah chuan an ṭhenawm khuate avanga rûn tâwkah an inngai tlat mai si, hei vang hian Tlangruma khuate chungah chuan an thin a rim ru êm êm reng mai a ni. Kawng lehlamah, Tlangruma pasalṭhate lah chuan Lalruma khua chu Pâwi hovin an rûn hlimchhawn lai a ni tih leh silai hmantur pawh an nei lo tih an hriat rûk ve miau avangin buai an cho êm êm reng a. A thu hrimah Lalruma'n ama thu a Pawiho remna sa ui a lo tanpui mai kha an hrethiam lovin, an ngaihdan a ni lo hle mai a, Pâwi hovin an rawn rûn pawh kha chawh an ti hle zawk a ni!

Tlangruma pasalṭhate chuan Lalruma ram chhûng hmun ṭhenkhat chu an ram chin niin an rawn chhâl ta tlat mai le! He thu hi Lalruma'n a hriat chuan a thin a rim kher mai. A pasalṭha leh mualkil upate chu ko khâwmin, hmalâk dan tur an rêl ta chûk chûk a. 

Khawnbâwl upa Tlangchhuaka chuan, "Eng an hria chu ni maw aw? Tûn a taka hetia kan ram min rawn chuhpui tâk chu ni?" a han ti boh boh a. Vâl upa Thanghrima chuan, "Tûna kan dinhmun angah hi chuan han indo chi ziazâng kan ni lo tih an hria pawh a ni mahna," a ti a.

Khawnbâwl upa mize zawi ve tak mai, a upat puite pawhin a 'hmuithal ngila ngîl' an lo tihfiam hial ṭhin, Upa Chawnglûta chuan, "Tûna kan dinhmunah hi chuan lêido han la thei pawh kan nih loh hi maw! Remthu sawipui tum ila a ṭha zâwk lo maw?" a rawn ti ve charh charh a. Tlangchhuaka chuan, "Kunga pa, nang chu lo ngâwi mai mai rawh, nakinah i ngaihdân chu i la sawi ve dawn nia," a lo ti a, midang chu an lo nui deuh hak hak hlawm a. 

Chawnglûta chuan, "Ngaihdân mai mai te chu sawi a pawina a awm hleinem, kan ti tak tak dawn pawh ni hlei lo," a ti nuah nuah a. Lalruma pawh chuan nui deuh tut tut chung hian, "Kunga pa, i sawi dik e, ngaihdân sawi mai mai te chu a pawi miah lo a nia," a lo ti ve bawk a. 

Pasalṭha Liankaia chuan, "Remthu sawi tum nghâl ngawt mai chu, dawih aw kan chhuah a ni ringawt mai dâwn asin," a ti a. Thanghrima pawh chuan, "Ni e, keini lamin inrem chu duh teh mah ila; anmahni lam hian inrem an duh ve chuan si loh chuan phengphehlepa khua kan tlai dah hlauh zâwk ang e," tiin Liankaia thusawi chu a rawn tuihnih ve bawk a. 

Zanriah ei hun dâwn thleng pawh chuan thu tlukna fumfê an la nei thei ta chuang lo va, upa zînga a tam zâwkin remthu sawi ṭha an tih laiin pasalṭhate erawh chuan indo mai pawh an hnial lo thung a. An thu pawh a sai sa ta nuaih mai. A tâwpah zawng Lalruma chuan tihian thu a pawt chat ta ngawt a :

"Khai le, kan thu leh ui bengah hlin tûr awm ta lo chu, keiman thu tlûkna ka siam mai angai dawn ta a ni e. Ka pasalṭhate huaisenna hi ka chhuang a, lal leh khawtlâng tâna in inpêkna hi a hlu tak meuh meuh a ni; chutih rualin kan hun tawnin a zir miau loh avângin, tûn dinhmunah hi chuan lêido la thei niin ka inhre lo va, Pâwiho vang phiangsenin nunna tam tak kan lo chân tawh si.

Tûnah hian lo indo ta pawh ni ila, hnehtu zâwkah kan ṭang ngei angem tih pawh a hriat loh va, a chhe ber thlenga kan ngaihtuah a ngai a ni. Indonaa a chaklo zâwkte dinhmun chu kan hrechiang hlê tawh a ni lâwm ni? Nunna tam tak kan inhloh leh ngei ang a, kan retheihna khua a sei mai mai zâwk dawn a ni.

Chu vang chuan remna kawng kan zawng hmasa phawt ang a, indo kher ngai lova inrem kan duh thu kan hrilh dâwn a ni. Amaherawhchu, anmahni lamin indo an thlang lui tlat anih erawh chuan, 'Chakai pawh a kaw tawpah a ṭang' an lo ti mathlâwn lovin, keini pawhin kan thei ang angin kan do lêt ve mai a ni ang chu. Naktûk zingah Kunga pa leh Neihthlira pa(Tlangchhuaka) bâkah pasalṭha Thangkima ten remthu sawi tûrin Tlangruma khua in va pan dawn nia," tiin thu tlûkna chu a siam ta nge nge a. Tumahin a hnial kalh zawngin kâ an âng zui tawh hek lo. Lal thu chu thu tâwp a ni tawh miau si a. Zanriah ei tûrin an ṭin darh ta hlawm a. 

Liankaia leh Thangkima te chu inṭhenawm mai anni bawk a, an hawng dun a. Kal pahin Liankaia chuan, "Saikâpa pa, kan lal thu tlûkna chuan i lung a dum ve meuh e maw chu le?" tiin a han zâwt a. Thangkima chuan, "Hm..m...lalpa berin thu tâwp a siam tawh miau si a, kan zawm phawt chu angai dâwn a nih hi! Tha kan va sêng thlâwn mai mai ang tih pawh ka hlau hlel lo ve," tiin a chhâng a. 

Liankaia chuan, "Indo tûra kan rilru buatsaih lâwk rêng rêng chu a ṭhain ka hria. Kan inrin loh lâi bawka min rawn bei leh thut a nih chuan chaurau êk kan thai a ni dawn si a," a han ti charh charh a. Thangkima pawh chuan, "Ni e ti raw? Nuchemi pa, kan inrinloh lâi taka min rawn bei thut a nih zawngin tho chhuak leh tur kan awm tawh kher lovang le. Nunau zawng zawng nen hian min chimih barh duh ngeiin ania ka rin ni?" a ti a. In an thlen dâwn tâkah chuan, "A nih leh chaw ei tui phawt mai le," tiin a ṭhenawmpa chu a han thlah zui nghâl a. Liankaia pawh chuan, "Nang pawh chaw ei tui le," a lo ti lêt ve nghâl a. Mahni in lam ve ve chu an pan dun ta a. 

A tûk, zîng hma tâwk takah Thangkimateho chu Tlangruma khaw lam panin an chhuak ta nge nge a. An kal dâwn chuan Lalruma chuan, "An lo pâwr viau anih pawhin zâwl indawh hrâm hrâm a ni ang chu. Inremna mumal tak rawn neih in tum dawn nia," tiin a thlah nghe nghe a. Thangkima erawh chuan, engti kawng zâwng mahin rem thu an thlung theiin a ring lo thung a, a ngaihdân erawh sawi chhuah kher a tum lo. 

Zanriah chhum hun âwm velah Tlangruma khua chu an ban hman hrâm a. Lal in lam pan chuan ding takin an kal nghâl a, khua a mite chuan an lo hmu duh viau chu niin, an lo en deuh hû hû hlawm a. Anmahni lo thlîrtute chu hmu lo ang hrimin an kal pel hmiah hmiah a, kâr lovah lal in pawh chu an thleng zui ve ta mai bawk a. 

Lal in chhûnga an han lût chu le, an lokal tûr thu hre lâwk niâwm hrimin Tlangruma leh a khawnbâwl upate chu engemaw sawiin an lo ṭhu khâwm ve mêk a.

Chutia Lalruma khawnbâwl upate leh pasalṭha hmêl an han hmuh tâkah chuan an ngâwi nghal ṭhup a. Tlangruma chuan, "E khai, in va hlauhawm khep khup ve maw le, zeng ti tura rawn kal nge in nih le?" a rawn ti chhuak thuai a. 

 Lalruma khawnbâwl upa, Tlangchhuaka chuan, "Kan lapa'n min rawn tîr a ni e," tiin a han chhâng thuai a. 

Tlangruma chuan, "Zeng lam hawiin nge a rawn tirh che u le?" tiin a han zâwt nghal vat a. Tlangchhuaka chuan, "Kan lalpa chuan inremna siam a duh a, chumi tûr chuan min rawn tîr a ni e," a ti a. Tlangruma chuan, "Inremna maw? In lalpa chuan Pawiho ang leka remna siampui theihah min ngai em ni? Tûnhmâ zawngte kha chuan Lalruma sawn engatan mah min ti ngailo a ni lo'm ni? Tûn a taka 'remna ka duh e, de de dei' a rawn tih vêl chu ni. In lalpa hnênah chuan he thu hi lo hrilh rawh u, 'Keini chuan inremna siam ai chuan indo kan thlang zâwk e' tih hi," a ti bung nghut mai a. Tlangchhuakate tân chuan han sawi leh tûr rêng a awm tawh lo. Tlangruma chuan thu tâwp a sawi tih a chiang reng mai si a. A rang thei ang bera an khaw lama an kîr leh mai loh chu duhthlan tûr dang awm hek lo le, Tlangruma hnênah chuan, "I thu chah chu kan lalpa ka lo hrilh ang e," ban deuh charh hian a han ti a. 

Tlangruma chuan, "Hrilh tûrin ka ti lo che em ni? Tûnah ka khua hi rang takin chhuahsan nghâl rawh u. Palai chu ni kher lo ula chuan, nung damin ka khua hi in chhuahsan tawh kher lovang," a ti tûn tûn a. Thangkima thinrim lutuk chuan han chhân lêt ve mai hi a tum a; mahse Tlangchhuaka chuan engmah sawilo tûrin  mitmeiin a lo khap a, Thangkima pawh a insûm thei hrâm a, a kut erawh a humruh nasa kher mai. Chu lal chapo leh ṭawng thlahdah tak mai chu a lû han lâk nghâl mai pawh a hnial lo a ni.

A tlai a tlaiin Tlangruma khua chu an chhuahsan leh nghal a. Thangkima chuan, "Kha maw, ka tih rêng kha maw! Tha kan sêng thlâwn mai mai chu a ni e. Indo an thlan zâwk miau avangin min do tûrin an inpeih hlê tawh tihna a nia, in lo chîk ve emaw chu ka hre lo va, khaw chhûng reh dan leh tlangvâl hmuhtur pawh an awmloh dânah khan, tunah hian kan khua rûn turin an thawk chhuak daih tawh a nih ka ring," a han ti charh charh a. 

Tlangchhuaka pawh chuan, "A ni e ti raw? Kan lalpa khan a khua leh tuite tâna ṭha ber tur a ngaihtuah lo thei si lo va, kan dinhmun chhiatzia lah tu'n kan hai bîk hek lo. Han indo chiah pawh ni ila, chaurau êk kan thai mai mai zawk ang," a ti boh boh a.

An khaw ram chin an thlen chuan zân pawh a rei tawh fû a. An chau tlang hlê mai a, vaibel te zuin an han chawl khawmuang a. Chawnglûta phei chu a chau zual bîk a, riah mai a rawt nghe nghe a; mahse Thangkima chuan, "A rang thei ang bera khua kan thlen a ngai a ni. Tunah hian Tlangruma pasalṭhate chuan kan khua chu an bei thut thei reng tawh a nia," a ti tlat a. Chawnglûta chuan, "Saikapa pa, i hlauthâwng deuh mai mai a ni lo maw? Tlangruma pasalṭhate chuan chuti maiin min rawn bei thut lo tawp ang, varṭianah kan chhuak leh mai dawn a lawm. Chuti tut tuta hmanhmawh a ngai dâwn em ni?" a han ti a.

Thangkima chu hmanhmawh rilru viau mahse a ṭhiante pahnih chauh dân tur chu a han ngaihtuah a, khua pawh a var har tawh kherin a ring lo bawk nen, Chawnglûta hnenah chuan, "Kunga pa, i tidik khawp mai. Han hmanhmawh tehchiam a ṭulna ka hre bîk lo ve," a ti ve ta nge nge a, a rilru erawh a nuam lo ru kher mai. 

Tlangchhuaka te pahnih chu an chau bawk nen, an muhil nghâl bawrh bawrh a. Thangkima pawhin han men luih ngial a tum hlê nain a taksa chauh lutuk avangin a ṭhut hmunah chuan a muthlu ve ta nge nge a.

Khua a rawn var a, leilung a lang ṭan riai ruai tawh tihah chuan Thangkima mutui lai pawh a rawn harh ve hlawl mai a. A ṭhiante pahnih erawh an la muhil bawrh bawrh thung a. Han kaihthawh mai chu a hreh hle mai a, mahse khua thlen thuai thuai a duh bawk si avangin hreh tak chungin a kaitho ta nge nge a. Chawnglûta mut kham lo chu a phun nuah nuah a, Thangkima chuan engvakah a ngai lêm hlei lo va. 

An inpeih fel hnu chuan an khaw lam panin an kal leh ta ngat ngat a. Khua an hnaih viau ta maw tihah chuan silai ri an hre ta mai a. An ding chawt hlawm a, silai ri chu a nasa hle mai leh nghal. Tlangruma pasalṭhate chuan an khua chu an rawn rûn ta ngei a ni tih chu hai rual a ni ta lo.

[05/06, 10:18 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

BUNG THUMNA

Thangkima te chu hmanhmawh takin khaw lam pan chuan an kal hlawk hlawk a, an nupui fanaute an ngaihtuah tlâng hlawm kher mai. 

Chutia hmanhmawh taka an kal hlawk hlawk lai chuan, Chawnglûta chuan an hmalam chu kâwkin, "En teh u," a han ti sap a. Thangkima leh Tlangchhuaka chuan an khaw chung záwna meikhu zâm chho ngiai ngiai mai chu an han hmu a, râlho chuan khua an hâl ta a ni tih pawh an hai lo chiang kher mai. Tlangchhuaka chuan, "Khaih aw! kan khua chu an hâl ta ngei a nih dâwn saw," a han ti vang vang a, a hmêl chu thinrimna hlîrin a rawn luah khat nghal a. 

Thangkima chuan engmah sawi lovin, an khaw chung záwna meikhu dum zâm chho ngîai ngîai chu a thlîr tlawk tlawk a. A lai a va na teh reng êm. A hmâ lawkin Pâwi hovin an rawn rûn zo chiah a, tûnah an Lusei puite ngei ngeiin an rawn rûn leh chu a ni si a. 

A ṭhiante hnenah chuan, "Hetah hian min lo nghâk ula, chinchâng hriat ka va tum ang e," a ti a. Tlangchhuaka chuan, "Hetah kan lo nghâk thei ngawt bîk dâwn che em ni? Nupui fanau ngaihtuah tur nei ve tho a lawm kan nih," a han tih chuan Thangkima chuan, "Ni lo ve, eng thil nge kan tawn dâwn tih pawh a hriat hleihnem. Kan nupui fanaute chu chhan  tlâk an la awm em? tih te pawh ka rawn fiah nghâl ang a, ka theih ang anga rawn chhanchhuah pawh ka tum dawn nia," a ti a. An chhan lêtna pawh nghâk lovin khaw lam pan chuan a kalsan ta hmiah a. 

Râlho chu an che fuh hle mai a. Zâwlbûka riak, tlangvâl tam zâwk chu an thi a, tlêmte an dam khawchhuak a. Chungho pawh chu râlho chuan an ṭingmit khawm a, lal mual lamah chuan an kai chho ta vek a.

Râlho chu Pâwiho aimah khân an che rapthlâk zâwk âwm e. Naupang leh tar chenin kut an thlâk a, an thah theih theih an that a ni ber e! Hmeichhia pawh an dim lo hle a, ṭhenkhat phei chuan nula hmêlṭha deuh an hmuh te chu eng khaw sawi set set lovin an sual nghâl chawt chawt a, nula tam tak chu mittui tla zawih zawih chungin râlho lakah chuan an tlâwm ta si. An rilru a va na kher em. An lâwmpate pawh an ṭheh phal loh leh, pasal neih hun atân tia lo inkhêk khal ve ṭang ṭangte pawh râlho chuan an nawm a makin an thianghlimnate chu an lâk luihsak chu a ni si a. 

Lalruma chuan leikapui aṭangin a khua leh tuite chu an han ṭhlîr a, ar note, a pui thihsan ang maia baihvai ni hian a hmu a. Lal a nih anga a khua leh tuite vênghim zo lovah inngaiin, a rilru pawh a na kher mai. Râl hovin dimna tel miah lova a khaw mipuite an han hrawm nawk nawk a hmuhte chuan a thinlung chhûngril chu a rûm kâwk a ni ber e. 

Râlho chuan Lal in tih loh chu an hâl fai vek a. Râlho zinga an hotupa ber Thangkhirha chuan Lalruma hnenah chuan, "Nang chu lal i nih avângin engtinmah kan ti ve lovang che. Amaherawhchu, i khua leh tuite erawh kan khaw lamah pêm hruaiin kan hruai vek dawn a ni. Nang chu i duhna lam lamah i kal thei ang. Hei erawh hre reng ang che, he khua hi tûn aṭang chuan kan lalpa thuneihna hnuaiah a awm tawh dâwn a, rawn luah leh chu tum hauh suh ang che," a ti a. 

Lalruma chuan, "In thiltih pawizia hi engtikah emaw chuan in la hre mawlh ang," a han ti chang rât a. Thangkhirha chuan, "Kan la hria ang chu," a ti duh lêk chauh a. Lal chu hnungchhawnin, mipui lam chu a han hawi a, ring tak mai hian, "Tunah hian in vaiin kan khuaah kan hruai haw dâwn che u a ni. In lal chhungkua erawh an duhna lam lamah an kal thei thung ang. Nangni erawh chu tûn aṭang chuan kan khua leh tui inni tawh ang. Kan thu in awih lo anih erawh chuan tumah kan dim dawn lo che u a nia," a han ti a. Mipui chuan engmah an sawi ngam lo, rilru na tak chungin an khua chu an chhuahsan a ngai dâwn ta a ni.

Lalruma chuan a khua leh tuite hnenah chuan, "Tunah hian mi pamham leh verther takte avangin kan lo inṭhen angai ta si, ka khua leh tuite u, lo lungphâng rêng rêng suh ang che u. Kei, Lalruma hian ka damchhûng chuan ka thlahthlam hauh lovang che u. Chunga pathianin zah a ngai ang a, he khuaah ngei hian kan inhmu khâwm leh ang, chu chu ka tiam a che u," a han ti a. Thangkhirha erawh chuan, "In lalpa hian a a duhthusâm a sawi mai mai a ni e, he khuaah hian nungdamin tumah inkîr tawh dawn lo tih hre reng ang che u," a ti ve thung a. Lalruma chuan Thangkhirha chu rum zet hian a han melh a, "Lo ngai reng mah rawh, Zângkhua zawng a la bungbu dawn chiang a lawm," a han ti deuh ngat a. Thangkhirha chuan ngeiawm tâwk lekin Lalruma chu a han nuih suk a!

Lianpuii te nufa pawh an vanneihnain a tlin ta bîk ngang lo va, râlho chuan an man tel ve ta nge nge a. An nufain lal mualah chuan an ding ve kar a. Ralho chuan an mi man te chu an ṭingmit nghauh nghauh va. An khaw lam pan tûr chuan an inbuatsaih nghal a. 

Thangkhirha chuan Lalruma hnenah chuan, "Khua hi chhuahsan thuai rawh, lal i nihna avang chauha kutthlâk lo che ka ni e," a ti a. Lalruma chuan, "Lal ka ni a, ka duh hun hunah ka chhuak ang," a han ti deuh nghut a. Thangkhirha erawh chuan, "Lal pawh ni la, a ṭul chuan kutthlâk che hi ka hreh miah lo a nia aw," a ti chang ve ta rât mai le. 

Lalruma khawnbâwl upate zinga mi, Lalnghenga chuan, "Lalpa, an thu chu awih phawt mai rawh, keini zawng min rawn ngaihtuah rêng rêng suh. Kan dam ang a, khuanu zârah kan la inhmu leh êm êm ang," a rawn ti chhuak phawng a. Lalruma pawh chuan bûk nghut nghut pahin, "Ni e ti raw, Neka pa, in ngaihawm hlê dawn a ni. Lo lungngai hauh suh ang che u aw," a ti a. A khawnbâwl upate chu a han chibai den den a. An hnuk a ulh tlângin, sawitur an vân ngei mai.

Chutiang chuan a ni, Lalruma chuan 'Ka khua' a lo tih ve ṭhin chu a lo chhuahsan tâk ni. A laichin unaute bêl turin khawthlang lam chu an pan ta hnak hnak a. An lan theih chhûng chu a khaw mipuite chuan an thlîr zui vawng vawng a, nu ṭhenkhat chu an insûm lo lova, an mittui a tla zawih zawih a, pa ṭhenkhat lahin hnuk ulh ṭeuh chungin an lal chhungkuate chu an thlîr ve bawk a. Engtikah nge he khuaah hian an lèn za leh ang le?

Lalruma ten khua an chhuahsan fel hnu chuan râlho pawh chuan kal an siam ve nghal a. Ni pawh a sâng fu tawh a, a pui a nawia chhuak tûr an nih avangin an kal chak thei dawn lo tih pawh an hre chiang kher mai. Thanghrima te, Neihkunga pa te leh Duhkima te erawh chuan an lal leh khawtlâng chhan nân zing vawn zâwl an kâi zo ta. Huaisen takin râlho hmaah chuan, an thih ṭhak thlengin an ṭang ral raih mai a ni.

Thangkima chuan râlho chetla vêl chu râl aṭangin a thlîr vang vang a, 'Va pawh ve chawt mai tûr em ni ang aw...?' tiin a han ngaihtuah vang vang a; mah se, râlho chuan an lo hmuh veleh eng khaw sawi set set lovin an lo kâp let nghal tawp duh ngei dawn si a. Zân lamah ûmzui a, a theih ang ang a chêt lâk a tum ta zâwk a. An lalpa te kalna lamah chuan hmanhmawh takin a kal ve ta sawk sawk a. 

Lalruma te chuan Râl dan lui lam an pan hmasa phawt a. Râl dan lui aṭang hian khawthlang lam pan zêl an rilrûk a. Râl dan lui an va thlen chuan a rinloh deuh maiin a khawnbâwl upa pahnihte chu a hmu ta thut a. Lalruma chuan, "E khai! nungdama hmuh leh che u rêng ka lo inring ngam tawh hleinem. Râlho khân an tihhlum ve tawh riakah ka lo ngai che u a sin," a han ti nghal sawk sawk a. Tlangchhuaka chuan, "Lalpa, khuanu'n kan chungah zah a la ngai hram hram chu a ni e. Mahse," tiin a han chawl deuh dat a. Lalruma chuan, "Mahse eng nge?" tiin a lo zâwt thuai a. 

Tlangchhuaka chuan, "Mahse lalpa, tunah chuan heti mai hi kan ni ta si a, kan awm zêl dan tur hi sawi thiam a va har tak êm," a ti chuai deuh raih a. Lalruma chuan a Tlangchhuaka darah chuan a kut chu a han nghat a. Muang cherh chawrh hian, "Neihthlira pa, tunhma pawhin hetiang hun harsa tak hi kan lo paltlang fo tawh ṭhin a ni lo'm ni? Pâwiho avang a kut bêng tak meuh meuh a khua kan chhuahsan ṭum te, kan neih zawng zawng kan chan ṭum te pawh a awm kha le. Tûn a taka kan rilru kan tih hnual mai ten le! Kan nupui fanaute chhan chhuak tûrin kan inti chak sauh zâwk tur a ni dâwn lâwm ni?" tiin a han fuih a. Tlangchhuaka pawh chuan, "Lalpa, min hrethiam teh, hmeichhia ang maiin ka lo ṭawng chhuak leh ṭhin a tin ni. Ni e, kan nupui fanaute chhan chhuak tûrin kan inti chak sauh zâwk tûr a lawm," a ti ve leh ta nge nge a.

Lalruma chuan, "Saikâpa pa hmêl hi ka va hmu lo em?" zawh bîk pawh nei chuang lo chuan a han ti thla rawk a. Chawnglûta chuan a lo chhâng vat a, "Saikâpa pa zawngin 'Chanchin eng emaw tal pawh hriat ka va tum ang e' tiin khua a rawn pan ve ta a nih kha," tiin. 

Lalruma chuan, "A nih tak chu maw le," a tih lai mêkin Thangkima chu a raen lang ve leh hlawl a. Lalruma chuan, "E khai! Pasalṭha, i chanchin kan lo sawi mêk asin," a han ti zui a. Thangkima chuan, "Mi chhe sawi chu koh aiin an hnai, an lo tih tak kha le!" nui chung hian a han ti a. Midang pawh chu an nui ve hak hak hlawm a. 

Lalruma chuan, "Khai le, pasalṭha, engtia hma han lâk nge i tum le?" tiin Thangkima chu a han zâwt a. Thangkima chuan, "Nunau nen an nih miau avangin an tân han kal chak theih ni dâwn hek lo le, zân lamah ka theih ang angin ka ûmzui ang a, ka theih theih chhanchhuah ka tum dawn a ni," a ti a. 

Tlangchhuaka chuan, "I nupui fanaute chhanchhuah hmasak ber tum la a ṭha ang," a rawn tih chuan Thangkima chuan, "Chhanchhuah tum bîk pawh ka nei lo, a remchâng apiang ka tum hmasa mai ang chu," tiin a chhâng a. Tlangchhuaka chuan, "Ka rawn zui ve dâwn che em ni ang? I rin ai chuan ka la lâk tlâk phian ang aw," tih pahin a han inhûm sek vel a. 

Chawnglûta chuan, "Neihthlira pa leh ta mai mai ṭhin hi a, pasalṭha chêtna i dâl mai mai zawk ang e ti nia," a lo ti ve chuar chuar a. Lalruma pawhin nui tut tut chung hian, "A ni e ti raw, Kunga pa, Saikâpa pa hi zawng nghal pa ang maia chêt lâk a duh zâwk ngeiin ka ring," a rawn ti ve a. 

Thangkima pawh chuan, "Ni e, mahnia chêt zawng a awlsam zâwk ngai e, eng pawh ni se, Zukbual ngaw lamah lova tawmim rih ula a ṭhain ka ring. Naktip ni tlâk thleng pawha ka hmêl in la hmu lo a nih erawh chuan ṭha intih dân ang berin in che chhuak ve tawh mai a ni ang chu," a ti a, tumahin an hnial zui ta lo. 

Thangkima'n a kalsan hnu chuan Lalruma teho pawhin Zukbual ngaw lam chu an pan ve ta nghal a. Thangkima teho ramchhuah ṭuma an riahbûk sualnaah khân an innghat ta rih a. Lalnu leh an bawi hruai hmeichhe pakhat chuan zanriah tur an buaipui nghal sawk sawk a. Lalruma te pawhin luidung velah chawhmeh tur an vai ve nghal a. Chakai leh lairawk tumbu te khawrhin zanriah hmeh khawp nà nâ na chu an hmu ve tho mai.

Thangkima erawh kha chuan khaw chhûng lam a pan leh phawt a. Fimkhur takin lal in lam chu a pan hmasa a, a chhan pawh lal in chiah hi in ding hmuhtur awm chhun a ni miau va. Eitur eng emaw tal a neih loh chuan engmah a ti tak tak thei dawn lo tih pawh a inhre chiang êm êm a, tûn dinhmunah chuan a pumpui hnawh puar hmasak chu tihmâkmawh a ni tlat si a. 

Lal inah chuan lûtin, eitur a dap nghal zung zung a. A vanneih a siamin bane chhum hmin sa diam hi a lo awm hlauh mai a, rapah lah chuan sarêp tam tham tak mai hi a lo intiang dûl mai leh nghal, vannei pawh a inti kher mai! Bane chhum chu ṭhut chilhin a kheh nghal mawlh mawlh a, ngawi rengin a ei ta mial mial a, a ei bang zawng chu fun ṭhain, a sahmimah chuan sarêp nen a ak ṭha a, muang chângin râlho kalna lamah chuan a liam ve leh ta a.

Khua pawh a thim tain, zân lama chaw zawng chi nungchate pawh an rawn inlâr leh ṭan ta sap sap mai. Chutiang kârah chuan Thangkima pawhin hmalam a pan ve zel a. Râlho sulhnu chu a pherh veng vung a, zan thim hnuaiah pawh chhui a harsat loh phah hle a ni. 

A hma zâna an riahna lai bawr velah khân râlho chuan riahbûk an sual ve ta tlat mai le. Chu lai hmun chu phul tamna lai leh hmun zâwl theng thaw nuam tak mai, han chawlh khaw muan nân pawha duhthusâm hi a ni ve hrim hrim a. Râl hovin riahbûk sual nâna an thlang pawh chu a mak lêm lo ve. 

Thangkhirha chuan a nauteho hnenah chuan, "In theih ang angin zanriah tur buatsaih ula, kan mi man te pawh hi eitur pe vek ang che u," tiin a han hrilh a. Hetia a tihna chhan tak zawk chu, heng an mi mante hi an rilru hneh hmasak phawt a duh a ni. Heng an mi mante hi an khua leh tui ni tûra an duh si chuan tihluihna tel miah lova an rilru hneh hmasak phawt chu ṭhain a hre ve tlat a ni. Chu vang chuan a hote hnenah pawh, an mi mante chunga kutthlâk tawh lo turin a hrilh rêng ni. 

Zanriah an ei kham chuan bûk tualah meipui an chhep hluah a, an mi mante chu hmun khatah dah khawmin râlho chuan an vêng reng a. Thangkhirha chuan, "Tuma'n tlanchhuah tum lo ula, in tân pawh a ṭha ang. Tlanchhuah tum in awm vaih chuan kan dîm dâwn miah lo che u a nia. 

Lusei unau ṭheuh kan ni a, hetia indo hi kan duh dân a ni bîk lo va; amaherawhchu, in lalpa'n kan thu a pawm duh miau loh avângin loh theih lohva hetia kan indo hi a ngaih phah ta a ni. Tunah hian tumah sal atân kan man lo che u a, kan khua leh tuia awm tûrin kan hruai haw mai zâwk che u a ni. Thuawih leh fel taka in awm phawt chuan kan lalpa pawhin a duhsak zui êm êm ang che u tih hria ula, chuti ni lova a rilru hel zawnga khawsa in awm vaih erawh chuan sawi set set lovin a tihlum nghal mai ang che u. Kan lalpa hi lal sual leh hrawn hrehawm lah a ni hek lo. Ṭha tê tê a in awm phawt chuan in khaw hluia in dinhmun aia sangah a chawikâng ngei ngei ang che u," a han ti dap dap a. A sawi thiam bawk a, mi tam tak rilru chu a hneh ta rêng bawk a ni.

Thangkima chuan an khaw mi leh sa te chu engtia chhanchhuah tur nge ni ang? tiin a awm hmunah chuan a lo ngaihtuah ve rauh rauh a. An vai chuan han chhanchhuah chi rual niin a hre si lo. A nupui fanaute a han ngaihtuah a, a chhanchhuak thei kher angem? Tunah te hian beiseina nen an lo thlîr ve reng maithei asin.

Hun chu muang chângin a liam ve hret hret a, tunah chuan lêng hawn ar khuan hun vêl lai a ni ta âwm e. Thangkhirha leh a hote pawh an chau tlâng bawka, an muhil bawrh bawrh tawh mai. Râlvêng tura an tih tlangvâl pali te pawh an mut a chhuah êm avangin an ṭhutna thingkung nghen chhanin an muthlu siar siar hlawm a. Chutiang kârah chuan Thangkima pawh chu fimkhur takin a che chhuak ve ṭan ta nghal a. 

An khaw mi leh sate awmna lam chu a pan phei ṭhem ṭhem a, thâwm pawh a dîm nangiang mai le. A fimkhur teh rêng nen chuan, thingzung hi a han chhuih khut pek a! A tumloh dân tak maiin a hma lamah chuan a tlu bawkkhup nghâl thlawrh a. Rang taka han thawh leh mai a tum lai tak chuan a hnunglam aṭangin silai a rawn puak ta ṭhuai a. Thangkima chu ngau kah thlâk ang dêrin a let ta reng mai a ni.

[05/06, 10:18 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI' 

BUNG LI-NA

Thangkim chuan rang taka han thawh leh nghâl mai hi a han tum a; mah se, a che thei ta hauh lo mai le! Silai mu khân a hnungzâng ruhah tak mai a rawn dêng fuh hlauh chu niin, han tho leh chî ziazâng a ni tawh lo. 

Râlho chuan an rawn hual nghal khup khup a. Thangkima lah chuan pakhat tal chu thihchilh ngei a lo tum nasa mai a, amah rawn hnaihtu ber pakhat chu a keah tak mai a lo sah sak  chawrh a, chu pa chu ṭê ṭhawtin a ke chu a khâi nghal vawn vawn a! Chu veleh râlho chuan Thangkima chu an khawih rawn ta sup sup mai a. Thangkhirha'n a rawn ṭhelh meuh chuan an mi sawisak pa chuan hmêl hmuh tlâk a lawi pawh a lo nei tawh mang lo. 

Thangkhirha chuan thinrim tak maiin, "Dawihzepho, mî khati zâtin mi pakhat lek insual rawn a maw? In zak chai na nge?" a tih khum ta hrep hlawm a. A nauteho chu an ngâwi ṭhap a, an hotupa mizia hi an hriat chian tawh êm avangin a thinrim tawh hi chuan tuma'n an chhâng ngam ngai lo.

Thangkhirha bawk chuan, "Khatin Aramawnghawlh din reng mah ta che u! rang takin ruang hi senghawi rawh u," a han tizui a. Chu veleh ruang chu an senghâwi ta sawk sawk a. 

Thangkhirha te ang hi chu upain, 'Aipui leh aite nei,' an lo tih ang chi kha a ni ve hrim hrim a, ṭhat a chhuah duh châng hi chuan, "A kâ pawh zen ila min seh lo'ng e," tih theih hîal khawpa zaidam a ni; a ṭum a fuh loh ṭum erawh chuan 'Pawngvina ai pawhin a vin zawk' a ti fiamthu hial ṭhin. Mi hetiang hi chuan ṭhianṭha an vàn thei hle a, tumahin an ngaina tak tak ngailo. Thangkhirha pawh hi a huaisen leh rorum êm avangin amah han khing ngam tumah awm hek lo le, Tlangruma khuaah nà nâ na chuan a vawk lal len tawp hi a ni mai a, tlangvâlho pawhin an hlauh tlawn a ni ber e.

Thangkhirha chuan chunglam han thlir vung vung pahin, "Khua pawh a vâr har tawh vakin ka ring lo, tumah mu tawh suh u. Khaw var veleh kan chhuak nghal ang," a han ti deuh nghut a. 

Lalruma te pawhin Zukbual ngaw ah chuan mut an lo tintuah ve mêk a, lalnu phei chu a muhil daih tawh nghe nghe a. Lalruma chuan, "A nih, Kunga pa te u, mut zai kan rêl ve tawh mai em ni ang? Saikâpa lah chu khawimu ben thlâk ang hlauh a ni rih si a," a han ti boh boh a. 

Chawnglûta chuan, "Saikâpa pa zawng pasalṭha ngang a ni bawk a, eng êm a ti hlei ang. Zân pawh a rei ta e, mut zâi i rêl ve dâwn tak ang u hmiang," a ti a. Ngawi rengin an mu ta hlawm a.

Varṭianah chuan râlho an tho sang sang a, an mi man te chu kai thovin, an khaw lam pan chuan an kalpui leh ta hnak hnak a. Chawfâk hun âwm velah an khaw ramchin chu an lût ta hlawl mai a ni. An chau tlâng bawk a, an chawl khawmuang ta rih a. Hmuamda chen vêl an chawlh hnu chuan an kal leh ta ngat ngat a. 

Ni lah chu tawrhhlelhawm khawpin a sa rum rut mai a, naupang phei chu an chau va, an kal hlei thei ta dêr lo mai. Thangkhirha chuan, "Tlangvâlho khân paw rawh u," a han ti a. Amah pawh chuan naupang pakhat chu a han paw nghal nawlh a! chutah meuh zawng a nauteho pawhin an hotupa sawi ang chuan naupang tê zual deuh chu an paw ve ta sap sap a.

Khaw dái an thlen meuh chuan unau hmêl hai hun lai a ni tawh a. Naupang rilṭamin an nu leh pate hnenah eitur an han ngên a, anni lahin eng mah pêk tur an nei bik si lo, rilru na tak chungin an fate chu an en tlawk tlawk mai a ni. 

Thangkhirha chuan a naute chu a han râwn a, "Hei le, ṭum danga kan rammu haw lam nen chuan a inang ta lo hle mai si a, kan hriat angin kan mi mante pawh an chauvin, naupangho phei chu an ril aṭâm takzet tawh a ni si a, engtinnge kan tih tâk ang? Khua kan lût chawt dâwn nge, khaw var kan nghâk zawk dawn? In ngaihdan ṭheuh han sawi teh u," a ti a. 

A hote chu an ngawi ṭhap a, nakînah chuan tlangvâl pakhat hian, "Tuna kan mi mante hi kan khua leh tui atân kan hruai haw a ni a, hetia rilṭâma awmtîr ngawt ai chuan khua luhpui chawt ila a ṭha zawk lo maw le?" tih pahin a ṭhiante chu a han en kual dan dan a. An han sawiho nak nak hnu chuan, a nih nih ni tura khua luh phawt mai chu ṭha an ti tlâng ta nge nge a. 

Lêng lên ar a khuang thliai thliai tawh a, tlangvâl tam zawk chuan Zâwlbûk chhuahsanin an lâwmnute in lam an pan leh sang sang tawh a, naupangho pawh khawlaiah pawnto tûrin an rawn inlâr leh sap sap ta! Lal in lamah erawh Tlangruma leh a khawnbâwl upate chuan an pasalṭhate rammu chanchin an lo sawi mêk a. Khawnbâwl upa Chawngthanga chuan, "Kan pasalṭhate chu an rawn hlawhtling chêk ang chu maw," a han ti chuar chuar a. Tlangruma chuan, "Thangkhirha khan 'Bel chhunga sa an ni e' a tia lawm, an rawn hlawhtling tûrah ngai ila," a lo ti vat a. 

Hetihlai hian Thangkhirha te pawhin khaw chhûng an rawn lût ve ṭan mêk a. Lal in lam pan chuan an rawn inzui chho dul dul a, anmahni lo hmu apiangin an lo thlîr nghal sup sup a, tlangvâl ṭhenkhat chuan an zui ve nghal thuai a. Lal mual an thlen meuh chuan anmahni rawn zuitute nen an thâwm pawh a ṭha tawh viau mai.

Tlangruma chuan, "Chu! eng thâwm nge ni? Tlangaupa, nang zuk chian vat teh," a han ti a. Tlangaupa pawh chu a chhuak nghal vut a. Reilotêah a rawn lêt leh thuai a, lal hnenah chuan, "Thangkhirha te anni âwm e, sal pawh an rawn man hnem khawp mai," a han ti nghal zung zung a.

Tlangruma chuan, "Engtizia nge ni ta chu le! Khawvar hmaa khua rawn lût lo tur an ni a sin le aw," a han ti vang vang a. Chawngthanga chuan, "Buaina an nei pawh a ni ang e," a tih lai mêkin Thangkhirha chu a rawn lût ve hlawl a. Makti tak hian an lo thlîr ṭhup a. 

Thangkhirha chuan, "Lalpa, min lo hrethiam mai teh u, khua rawn luh kan hreh khawp mai a, amaherawhchu, kan mi mante an chauvin naupangho lah an ril aṭâm tawh nasa mai si a, loh theih lovin khua kan rawn lût ta chawt mai a ni e," tiin thil awmze tlangpui chu a han sawi zung zung a. Lalruma chuan bûk nghut nghut pahin, "E, a lo nih tak chu maw le, chutia pêm hruaia in rawn hruai thei chu a ṭha khawp a lawm. Khaw chhûng in tinah sem darh phawt ila, nakzan lamah an awm zêl dân tur chu kan la ngaihtuah ṭha dawn nia," a ti a. Tichuan an mi mante chu in hrang hrangah an sem darh nghâl a. Thangkhirha leh a hote pawhin an in lam ṭheuh chu an pan sang sang a.

Lalruma chuan, "Saikâpa pa hian tawhsual a tâwk a ni lo maw aw...?" a han ti vang vang a. Tlangchhuaka chuan, "Kei pawh ka ngaih a ṭha lo riau tawh asin. Zeng tin nge maw kan tih dâwn le?" tih pahin a vaibêl chu a pak mawlh mawlh a.

Chawnglûta erawh chuan, "A tum angin thil a kal lo pawh a ni mahna le, chutia lo lungngaih vak tur em ni dâwn?" a lo ti ve thung a. Lalruma chuan, "Naktip thlengin han nghâk leh phawt ila, chutah pawh engmah chanchin kan hre lo anih erawh zawngin khawthlang lam kan pan ve phawt mai a ni ang chu," a rawn ti charh charh a. Chawnglûta chuan, "Lalpa, rem i tih chuan i hnung rawn zui ve zêl hi ka duh dân a ni e," a ti a.

Tlangchhuaka pawhin, "Ni e, lalpa, a sûr a sa hnuaiah hrehawm tam tak kan lo tuar tlâng tawh ṭhin a, i ke nghahna apiangah kan ke kan nghat ve zel ang chu," a rawn ti ve bawk a. 

Lalruma chuan a khawnbâwl upate pahnih chu a han en vang vang a, chutah aw dam thlup mai hian, "Kei tehlul hi min la zui zêl duh a nih chuan inthû thû a ni e. In nupui fanaute pawh a rang thei ang bera tlan chhuah kan tum dawn nia," a ti ve ta nge nge a. 

Tlangruma khuate chuan an theih ang angin an mi mante chênna tur in chu an sa mup mup a, Lalruma khuate chu hmun khatah awm khâwm tîr mai lovin vêng hrang hrangah an dah darh zêl a, tin, khawnbâwl upaa lo ṭang tawhte pawh an dinhmun ngaiah Tlangruma chuan a dah leh ta vek mai a ni! Hei hian awmze thûk tak mai a nei a, hetia an mi mante chunga ṭhat an chhuah viau hi chuan an rilru pawh an hmin thei thuaiin a ring tlat a ni. 

Chuti taka an chunga ṭhat an chhuah zui tâk êm avangin Lalruma khaw mi leh sa te pawh chuan nuam an ti chho ve zêl a. Tlangruma khaw mi leh sa tak taka inngaihna rilru an lo nei chho va, an khaw hlui lama kir leh châkna pawh an nei tawh meuh lo. Tin, Tlangruma hian a khua aṭangin mi engemawzât chu Lalruma khuaah bâwk a khawhtîr a, a fapa Lalngurawia chu Lalruma khua awp turin a ruat fel nghal bawk a ni. Tunah chuan 'Lalruma khua' ti tawh lovin 'Lalngurawia khua' tiin an sawi ta zâwk a. 

Hun leh nî te pawh a lo liam ve hret hret zel a, Lalruma pawhin a lo sawi tawh ang ngeiin Tlangchhuaka leh Chawnglûta te nupui fanau chu a han tlan chhuak leh ngat a ni. Tin, Lalruma hian khawthlang lamah khua a siam veleh bawk a. A tum leh rilrûk ber erawh Tlangruma laka phuba lâk chu a ni âwm e. Chutiang tithei tur chuan a rilru pawh a siam ru sauh sauh mai a ni.

Lianpuii te nufa pawhin an khaw tharah chuan rilru bet lo zetin hringnun an chhiar chho ve bek bek reng a. Sawiluaia pawh Zâwlbûk thingnawi fawm rual zet a lo ni ve tawh a, an ṭhenawm naupangte nen nitin mai hian Zâwlbûka dah tur thing an fawm ve tlauh tlauh a, naupang a thuchâng chu hrehawm tih nachâng pawh a hre ve meuh lo. An khaw hlui lamah kha chuan ṭhian pawh a kâwm ngai meuh lo kha a nia, hetah erawh zawng an ṭhenawm naupangte nen an inrual tlâng bawk a, an inkawm ngeih fû mai. Chutia a fapa berin nuam a tih miau si chuan Lianpuii tân pawh hrehawm tiâwm taka han awm reng thu awm hek suh, hlim âwm tak chuan a awm lui ve hrâm hrâm a. 

Zan khat chu Lianpuii chuan a fapa hnenah chuan, "Bawiha, hei i lo leikâng chho ve zel chu a ni a, ṭhiante aiin an sual bîk ngai lo ve. Aia upate thu an hnial ngai hek lo, i theih leh phâk ang tâwk tâwkin midang ṭanpuituah ṭang ṭhin ang che. 

Tin, thil pakhat i hriat reng tûr chu maw, khaw chhak lamah khian i pû te an awm a, an khaw hming chu 'Sihzâwl' a ni e. Engtikah emaw chuan i la han kal ve ngei dawn nia. I pû hming chu Liankunga a ni a, keini ai chuan an khawsa thei daih zawk nghe nghe a ni. Ka dampui reng dawn lo che a, chuvangin ka lo boral ta thut anih pawhin, i baihvai lutuk loh nân i pû te chu i han zawng chhuak dawn nia," tiin a han hrilh a. 

Sawiluaia chuan, "Nu, a pû te khuaah chuan naktukah kan kal nghal thei mai lo em ni?" tiin a han zâwt a. A nu chuan, "Ê, i pû te khua chu hla tak mai a nia, chuti maiin kan kal thleng thei nâng. Bakah, kan lalpa pawhin a phal lo tawp ang," tiin a chhâng a. Sawiluaia chu a ngawi vang vang a. 

Lianpuii chuan, "Tirawh, Bawiha, i mu tawh teh ang, zân pawh a rei tawh êm hi," a ti a. An nufa chuan mut zai an rêl ve ta a.

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••

[05/06, 10:19 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

BUNG NGA-NA

Hringnun hi chu a mak ṭhin ngawt mai. Mi fel leh mi ṭhaten vanduaina an tawn theih viau laiin misual zawkten hamṭhatna leh vanneihna an chang thei viau lawi si. Thihna meuh pawh hian rethei leh bakberh ve tê tê, pawisawilo tih hriat ngawih ngawih te hi a tum bik emaw ni chu aw...? tih mai turin Lianpuii te nufa chungah pawh chuan vanduainain thla a rawn zâr leh ta tlat mai le!

Vawkhniahzawn thla a savawm lu ruau tawh a, ruahtui pai chhûmin van boruak a awh khat hmuk zel a. Khua a ṭha viau dawn emaw tih pawhin a sûr leh thut ṭhin. Chumi tûk pawh chuan khua a thiang ṭha vawl vawl hle mai a, ruah sûr tur âwm ang pawhin a lang lo. Lianpuii te nufa pawhin tûkṭhuan ei kham chuan a hmâ ni a an thing chheh khâwm sa phur turin an chhuak ve nghal a. Sawiluaia chuan an ṭhenawm naupang Khupliana chu a sâwm tel ve a. An pathum chuan zihnghal mual lam panin an inzui chhuak dam dam a. 

Sawiluaia leh a ṭhianpa chuan an put zawh âwm tâwkin thing chu an têl a, Lianpuii pawh chuan a phur tur chu a lo thawn ve mawlh mawlh a. Chutihlai tak chuan khawi lam aṭanga rawn chhuak nge tih pawh hriat lovin keipui lian zet mai hi a rawn lang ve hlawl mai a. Lianpuii lah chuan a thiltih lai ngawt a lo ngaituah avangin sakei pawh chu a lo hmu lawk lo va. A han hmuh meuh chuan keipui chuan hnai têah a lo thlîr reng tawh a. Lianpuii chu a ṭê nghal ṭhawt a, chutih rual deuhthaw chuan keipui pawh chuan a rawn zuan ve nghal a, a hrawkah tak mai chuan a rawn hap ta thawih mai le! Keipui chuan an thlanglam kawrah rang takin a zuan thlâkpui nghal a.

Sawiluaia chuan a nu ṭê thâwm a hriat veleh a hawi chhuak nghal thuai a. Sakeiin a nu a seh lai tak mai chu a han hmu a, a hâmhaih chuan engmah tih nachâng pawh hre lovin a en ta reng ringawt a. A ṭhianpa hlau lutuk lah chuan baklêngin khaw lam pan chuan a tlânchhiat san ta nal nal a. 

Sawiluaia pawh chu a harh chhuak zawk a, ring tak mai hian, "Hei, hei, thlah rawh, a nu kha seh suh!" tiin a han âu va. Sakei awmna lam pan chuan a tlan phei ve nghal ta mai a! Mahse sakei chuan a nu chu an thlang kawr ruam lamah chuan a zuan thlâkpui ta daih mai si a. Sawiluaia lah chuan a ûmzui ve zêl mai si. A thinlungah chuan hlauhna rêng a awm lo. A nu ringawt a ngaihtuah avângin sakei chu eng anga hlauhawm nge a nih tih pawh a ngaihtuah hman hek lo. A nu chuan a thihsan ve mai ang tih mawlh chu a hlauh ber a ni!

Sakei zuan thlâkna lamah chuan harsa ti tak chungin a chhuk thla a, fîmkhur nachâng pawh a hre lo kher mai. Kawr chheng chhe zet mai hi a zuk pawh a, sakei erawh a hmu ta hauh lo mai le, a thâwm tak ngial pawh a hre hauh lo. Hlauh nachâng pawh hre lo chuan kawr ruam khâwk rum rum khawpin, "Aaaaa nuuu..." tiin a nu chu a han ko ta vak mai a! mahse chhângtu rêng rêng an awm si lo. A hma aia ring zawkin a nu chu a han ko leh a, mahse chhângtu an la awm chuang lo. A ngaihna hre lo zetin a hawi kual vak vak ringawt mai a ni.

Khupliana tlanchhia khân khua a luh veleh thil awmzia chu a chhûngte hnenah a han sawi nghal zung zung a. Chu veleh mipa awm ang ang chu zihnghal mual lam panin an liam nghal ta zung zung a.

Thangkhirha chuan hma hruaiin, fimkhur tak mai hian sakei zuan thlâkna lamah chuan an chhuk thla a, kawr an zuk thleng thla chu, lungpui chungah hian Sawiluaia chu a lo ṭap keuh keuh mai a. A hmutute chuan mak pawh an ti kher mai. Thangkhirha chuan, "Taite, khawiah nge i nu chu a awm i hria em?" tiin zaidam aw tak mai hian a han zâwt a. 

Sawiluaia chuan, "Pu, a nu awmna ka hre lo, sakei khân a kal bopui tawh a nih ka ring," inhnît deuh faih faih chung chuan a han ti a. Thangkhirha chuan, "Taite, lungngai rêng rêng suh aw, i nu chu kan chhan chhuak êm êm ang," tiin a han ṭawng thlamuan a. Naupang han awm ve na chi nia a hriatloh avangin tlangval pakhat chu Sawiluaia hawpui turin a ti ta ngawt a. 

Sakei chuan a mi seh chu nghat lovin kawr ruam chu a zawh thlâkpui zel mai hi a lo nia. Naupang a thuchâng, Sawiluaia kha chuan thisen far te kha han chhuizui nachâng reng a lo hre lo hi a ni âwm a! Thangkhirha chuan fimkhur takin kawr ruam chu a zawh thla ve nghal a, a hnungah midangin an rawn zui ve bawk a. 

Thui vak lo an chhui thlâk leh hnu chuan, sakeiin a mi seh ruang a lo khel ri bup bup thâwm hi an hre ta mai a. Sakei pawh chuan an thâwm chu a lo hre ve ni âwm tak a ni, a rawn rûm khum ta chhur chhur mai le!

Pasalṭhaho chu an han insem darh zung zung a, an silai ken chu kah mai theih turin an lek far hlawm a. Keipui pawh chu a hma aia ringin a rawn rûm leh chhur chhur a. Thawklehkhatah keipui tar lam tawh, lian zet mai hi a rawn lang ta zuah mai le. Chu veleh pasalṭhaho silai chu a puak ta ṭhuai ṭhuai a. Keipui chu a awp nghal rup a, han thawh leh mai a tum laitak chuan pasalṭhaho chuan an kah rawn leh ta nghek mai a. Chu meuh zawng keipui tân pawh han tawrh zawh rual chi a ni tawh lo, ngau kahthlâk ang dêrin a let ta reng mai a ni.

Thing bung leh nel tlanga an han den pawha a chêt zui tâk loh avang chuan an pawh ta a, an han belh chian chuan silai mu luhna chu a lo kaw chêk chûk a, han tho leh zia zawng a lo ni lo. A ke hma  ding lam chu a lo bûl titih a, a pianpui chu niin a lang lo. Mihring kut tuarin silaiin emaw, thangin emaw an lo hliam pawh a ni thei a, sakuh a ben hlumnaah a kuh chu a kut phahah beng lûtin, chutiang chuan a lo piangsual ta pawh a ni thei bawk. Chutiang a lo nih tâkah chuan ni danga a man theih ṭhin sate kha a man thei ta lo va, mihring leh ran chungah a ṭuan ta niin a lang. 

Sakei zawnna tur leh Lianpuii ruang zawnna tur chu an han buatsaih zung zung a. Sakei khân Lianpuii taksa chu a lo ei hêk huam a, hmuh pawh a hrehawm hle zawk a ni. Vâl upate remruat nain in lamah chinchang thlen turin tlangvâl pahnih an tlantir a. An han inpeih fel meuh chuan ni pawh a lo tlâng her bâwih tawh a.

Lianpuii ruang chu khua luhpui lovin daiah an phûm a, khuahhrawlhin an hung a, tlangvâlin zan thum zet tlaivarin an invên chhâwk a, kâwlzâl iptepui mawngpawp a thlânah chuan an târ bawk a. Mi lainat a hlawh kher mai. A pasal boral dân an han hriat hnu phei chuan mi tam takin an khawngaih a, Sawiluaia pawh chu khawnbâwl upa pakhatin fa atân a la ta nghe nghe a ni.

Tlangruma chuan Sakei chu ran lu kimin a ai ta a. (Ran lu kim tih hian :- Sial, Vawk, Kêl leh ui te hi a ni.) Chumi ni chuan lal chuan Sakei chu a ai ta a. Hmanlai chuan Sakei aih ni chuan, awmni an kham a, an serh nasa êm êm a, tlachham zualin tui an chawi thei hram a ni. Chu pawh chu mipaten an ven loh chuan hmeichhia ni dang angin tuikhurah pawh an kal ngam lo, a lang thei tlâng bâwk leh sawntlung pâwngan te lam, an sakei aih kha, sakei dangin lo thlir ve ṭhupa an rin avângin. He mi nia ram kal chu sakeiin a seh duh bik a ni, an ti. 

Tûkṭhuan ei kham aṭang chuan lal inah darbu leh darkhuang an vaw tuvu ta hluah hluah mai a, dar belpuiah zu an siak tling lung mai bawk a. A aihna ran lu kim, Sial, Vawk, Kêl leh Ui sa te chu lal mual chhak lamah chhûmin, ṭawmkai bel ngân tam an chhuang tlar nghuan mai a. Naupang saphing khal leh uisen rawl nen an ri luih luih mai a ni.

"Chhimbû leh pêngpêng intu intu,

A lû lâm kâwng, lû lâm kawng,"

tiin darbu an tum tlut tlut reng mai bawk a.

Chawhnu her a lo nih chuan Sakei aitu lalpa chu, a ṭhiante nèn,  hmeiche incheiin an inchei a, hmui thlûr an thlûr a, êm an phur a, pawnfên an fêng a, tuibûr an zu a, hmeichhe vaihlo ipah, vaihlo nilovin, vut an pai a, chu chu vaihlo bengin an beng a, an hâm khu sut sut a. An hnungah chuan nuihza siamthiam, Saitawna leh Taibawnga te chu an lo insiamchhiain, an hnute lem pawnchhe tum tela an hnawhpâwnte chu an lo indehsak vel a, a lo thlirtu a khaw pum pui mai, lal kawt kova ṭhu hmur maite chu an lo nui dur dur mai a. A aitu lal erawh chu hmeichhe lema a chan lâiin a nuih ve a thiang lo va, a nuih palh hlauh chuan ai lo ang a ni ang a, a nih loh leh thil ṭha lo a chungah lo thleng theiin an ring. Chuvângin sakuh a zakzeh a, a nuih palh pawhin sakuh a nui a ni a ti a, engmah a pawi thei ta lo a ni. Chutianga rei tawk fang an tih hnuah an luh dawn chuan hmuithlûrin sakei lû kha a va khak tîr a, a aitu lal chuan hma hruaiin lal inah chuan an lût ta a. Tin, dai aṭanga lo thlîrtu sakei zawng zawng khân, kan ṭhiana chu, sâwng ang hmeichhe ngam lo sâwn a lo thi ta a ni maw, a va zahpuiawm êm, thi tlak a ni rêng mai a, an lo ti ṭhin a ni an ti..! 

Chumi hnu chuan mipa inthuamin ralthuam famkim nen lal leh aupate chu an lo chhuak leh ta a, pasalṭha rualin an rawn zui ve bawk a. Lalpa chuan Thangchhuah puan a kawr tawnghak a, fungki a ak a, kâwlhnâm a pai a, diar ṭial a khim a, vakul chang a tawn a, silai a pu a, sahmîm iptê a ak a, a iptêah chuan, sailungvâr leh artui chhum hmin sa a ak bawk a, hmeichhe incheia inchei lai ang bawk khan mualah an lo lâm chhuak leh a; a ṭhiante chuan fei leh kâwlhnâm nen an rawn zui bawk a. Saitawna leh Taibawnga te ṭhiandun erawh chu hmeichhe incheiin an la inchei reng a, hmeichhe zun dân te chu zirin anmahni lo thlîrtu mipuite chu an nuihtîr dur dur reng a.

Tin, mipa incheia inrâlthuama an muallâm zawh dâwn chuan, lalpa chuan artui kha a kheh a, sailungvâr nên a ken pawlh a. Sakei bulah chuan dingin, "Artui i ei dûn ang hmiang," a ti a, anin artui kha a ei a, sakei chu sailungvâr kha a barh a. Artui a lem zawh chuan, "Nang chu i va ei thei lo ve, min va tluk lo ve. Ngai rawh, nang aiin ka chungnung zâwk a ni: nang kawng hnuaiah kal la, kei kawng chungah, chhim tlâng hniam angin i hniam a, kei hmar tlang sangpui angin ka sang ta. Chhim pasalṭha zawng i ni ve a, kei erawh chu hmar lam pasalṭha ka ni," tiin a sât keh ta rem rum mai a, silaiin a kap zui leh a, a ṭhiante khân sakei chu an han riam ve a, silai an lâwn ta ulh ulh mai bawk nen. Chutiang chuan ropui takin an sa aih chu an ti tawp ta a. Chumi zan chuan lal chu a tlaivar ta a, a muthilh a thiang lo a ni.

Sawiluaia chuan a nu chu a ngai thei ṭhin ngei mai. Zanlaiah a rûkin a tho va, pâwnah a va ṭap ru tlawk tlawk ṭhin a, a châng leh a nu an phumna thlânah te chuan va kalin, a va ṭap muhil leh mai ṭhin. Naupangtê niin, a duh vang rêng pawh ni lovin nuhrawn leh pahrawn a hrawn ta mai chu a ni si a. Amah fa a latu hi lal khawnbâwl upa Lalnawta a ni a. A faten nupui pasal neiin an inmual vawm hrang hlawm tawh a, nupa rêka khawsa an nih avangin an khua pawh a har thei hle ṭhin. Hetia Sawiluaia an han awmpui achin chu tlêmin an khawhar pawh a ziaawm ve hret a, an fapa thar chu duat pawh an duat nangiang reng a ni. Amaherawhchu, Lalnawta tu leh fate hian Sawiluaia chu an lo ngeih ve hauh lo mai a, 'Fahrah, nu leh pa pawh nei hlei lo che' tiin kamchhe tleuh nan tak an ang ṭhin a. Lalnawta hian a tu leh fate chu a han kamkhat ve ṭhin bawk tak nain, tu'n a thusawi chu an benga rawngah an thun duh dêr si lo. Sawiluaia hrehawm ti lutuk chu inah pawh awm duh lovin a nu thlânah chuan a tap deuh chawt ṭhin a, naupang â tak tak lah an lo tam ve bawk si. Sawiluaia chu 'Fahrah, nu leh pa pawh nei hlei lo che' tiin an kawm ṭha duh lo vel leh ta nghal a. Zâwlbûka keuh tur thingnawi an fawmnaah te hian naupangho chuan an sual rawn a, an sawisa nek mai ṭhin. A bik takin Lalnawta tupa Zahranga te unau phei chuan an tiduhdah lehzual a, vawi tam tak chu kut an thlâkin an sawisa fo tawh ṭhin a ni. 

Sawiluaia chuan a nu leh pa a ngai ngawih ngawih mai a, chuti taka miten an han hmusit leh an velh tâk fo avang chuan Lalnawta te bulah pawh awm duh tawh lovin ramhnuai lamah chuan a tlanbo ta ringawt a. Kalna lam tûr pawh hre lovin a ar kawh chhuah ve tawp mai a ni.

Sawiluaia a bo tih an hriat chuan Lalnawta te nupa chu an mangang êm êm mai a, rang takin tlangvâlho an pun a, a zân a zânin an zawng nghal ta chûk chûk a. A nu thlân lamah te, an khaw hlui lamah te an zawng kual nasa hle a, mahse a sulhnu takngial pawh hmuhtur an nei si lo. Ni sarih zet an zawn hnu pawha an hmuh tâk lovah chuan an beidawng ta a, upa deuh phei chuan 'Khawmu chawi a ni ang e' an ti chhuak hial a ni. Chuta ṭang chuan Sawiluaia chu puallenga thlang tla ang maiin a reh ta vang vang a, tumahin a hmêl an hmu zui leh ta lo.

Hetihlai hian Halkha pasalṭha Ngulzalian chuan Lianpuii te nufa kha tlawh leh ngei tumin Lalruma khaw lam chu a rawn pan ve mêk a. A mitthlaah chuan kha Lusei naupang, huaisen hmêl tak mai kha a han hmu nawn leh iar iar a. A fapa ni se a ti ru ngawih ngawih mai a ni. Ni e, Ngulzalian hian a thachhang dawltu tur fapa a awhna hi a rei ve tawh hle a, a nupui lah hian fapa a hrinsak thei bawk si lo. A rûk tak chuan hrehawm a ti ve ngawih ngawih mai a ni. 

Chutiang thil vel a ngaihtuah chhûngin Lalruma ram chhûng a lo lût hman reng tawh a. Lusei mipain an tih ṭhin danin a sam chu a tukhum lamah a han zial a, Lusei pasalṭha ang takin a han inchei danglam zui a. Ngaihṭha takin a kal leh ta nghal a. Kawtchhuah a thlen chuan a han chawl deuh vang vang a, chutah muang chângin khaw chhung lam chu a pan ta chhet chhet a.

Mak a ti kher mai! khaw chhûnga in tam tak chu sak thar hlim hlawl tih hriat takin, a bang te pawh chu an la thar kher mai. A hmaa an rûn ṭum nen kha chuan inang lo hlêin a hria a, a ngaih lam lam pawh a ṭha lo ru zawk hial a ni.

In lo ding hmasa ber chu a han pan chawt mai a, in chhûnga mite chuan zanriah an lo ei mêk a. Chutia mikhual hmêl niâwm tak an han hmu thut mai chu an phâwk deuh hrâ hlawm a. Ngulzalian chuan, "Min lo hrethiam ula, hei hi Lalruma khua kha a ni em?" tiin a han zâwt chawt a. In neitupa niâwm tak chuan, "Tunhma chuan Lalruma khua chu a ni ṭhin ngei mai taka; mahse, tunah chuan Lalngurawia khua a ni tawh e," tiin a rawn chhâng a. 

Ngulzalian chuan mak titak chung hian, "Lalngurawia khua maw? A nih chuan Lalruma kha a thi tawh i tihna em ni?" tiin thil awmzia hriat châk tak chung chuan a han zâwt leh nghal thuai a. In neitupa chuan, "Aaa...zanriah te rawn kîl ve phawt la maw le? Chaw ei khamah kan la tîti zawk dawn nia," a han ti a. Ngulzalian pawh chuan, "E khai! a va lawmawm duh dawn ve aw, a nih leh i han ei ve tawp mai teh ang aw!" tih pahin zanriah chu a kîl ve nghal a. 

An zanriah ei kham hnu chuan in neitupa nen chuan an inkawm zui nghal a. Ngulzalian chuan, "Ka hming chu Thangliana a nia, khûtah, khawthlang lam aṭanga rawn kal ka ni e. He khuaah hian ka pute an awm a, rawn zawn chhuah ka rilrûk deuh a," tiin dâwt a han sawi zauh a. 

A thlenin pa chuan, "A va pawi tak em aw...! I rawn tlai deuh a ni e," tiin Lalruma khua an rûn dan leh nunau chena pêm hruaia an hruai thu te, tuna an lal hi chu Tlangruma fapa a nih thu leh Lalruma chu khua aṭanga an hnawhchhuah thu te, khawi lamah nge a kal tâk tih tuman an hriat loh thute thlengin a hrilh ta kelh a. 

Ngulzalian rilru chu a buai ta map mai le. Tunah chuan Lianpuii te nufa chu, nungdamin a hmu leh kher angem tih a hriat ta lo! Tlangruma leh a pasalṭhate chungah chuan phuba lâk ngei tumin chhia a chham ta hial mai le!

Chumi zân chuan Ngulzalian chu a thlen inah chuan a riak ve ta law law a. Varṭianah thovin Tlangruma khaw lam chu a pan ta vang vang a. 

Hetihlai hian Tlangruma khuaah chuan thil mak tak a thleng ta tlat mai le! Zan khat chu naupang pawnto hi hlau thlabârin an ṭê ta ṭeng ṭung mai a. Thil awmzia hriat tumin an bulhnaia lo awm pa ṭhenkhat chu an rawn chhuak sap sap a. Naupangho chu thil awmzia an han zâwt a. An zinga naupang fel deuh ber chuan an thil hmuh chu heti hian a han sawi a:

"Khatia kan pawnto lai tak khan khawi aṭangin nge tih pawh hriat lovin mihring niâwm tak, lianpui mai leh dum zûn mai hi a rawn lang thut mai a, chu chuan kan zinga naupang pakhat chu man betin thim zingah a kal bopui leh ta mai a ni," 

tiin hlauh vanga aw khur deuh der der chung chuan an thil hmuh chu a han sawi a. A ngaithlatute chuan mak an ti kher mai. Han awihsak lo ngawt dawn se naupangho lah chuan an hmu chiang nasa ropui si a, tin, an hlauh dan êm êmah chuan eng thil emaw tak zawng an hmu a ni tih chu han hai chi rual lah a ni si lo. Tichuan tlangvâlho an pun a, silai leh chempui nen, fei neiin fei an rawn hawl chhuak bawk a, naupangho thil hmuhna lam chu fimkhur takin an pan ta a. 

Eng thil mah an va hmu lo! Tlangvâl ṭhenkhat phei chuan, "Naupang thusawi mai mai te chaw tak khûka khûkpui chi em ni ngai?" tiin an phun deuh nang nang a. Mahse, chumi hnu lawk chuan tlangauin naupang bo thu a rawn puang zui ta tlat mai le! An khaw tlangchhuak fapa Duhsaka chu a chhungten an hmu zo ve ta tlat lo mai hi a ni âwm a. A ṭhianteho sawi dan chuan, Duhsaka chu an thil hmuh khân a manbet a, thim tham zingah a kal bopui daih niin an sawi bawk si a, a nu leh pate chu an mangang êm êm mai a. Lal hnenah thil awmzia an thlen vat a, Lalin tlangau a au tir nghal hi a lo nia. 

Vâl upaten mibo zawn dan tur an han sawi zung zung a, tumah a fâla kal lo tur leh pathum tê tê a inkawp vek turin an hrilh a. Tichuan mibo zawng tur chuan an chhuak ta diah diah hlawm a. 

Naupangho thil hmuh chuan khua a khah rang kher mai. Hmeichheho phei chuan an hlau leh zual a, pâwn chhuak ngam a bar pawh an awm lo. Tlangruma pawhin a upate chu ko khawm thuaiin, an ngaihdan te an sawiho nak nak a. Chawngthanga chuan, "Ngura pa, naupangho thil hmuh zet chuan tu pawh mai hi min ṭhâwng a ni ber mai e. Thinthi diai a mut pawh a har dawn ta a nih hi," a han ti boh boh a. 

Tlangruma pawh chuan, "A ni e ti raw? Kan boruak nawm lai tak a nih vei nen chuan. Engtia hmâ han lâk tur nge tih lah chu sawi thiam a har khawp mai si a," a ti ve charh charh a. Lalnawta pawh chuan, "An sawi hmangah Phung emaw, Chawmnu emaw a ni mai lo maw le?" tiin zawhna a rawn siam ve nghal a. Khawnbâwl upa dangte pawh chuan an ngaihdan te chu rawn sawi ve sap sapin, ramhuai chi hrang hrang chanchin te chu an sawi kai ta zel a. Chutih chhûng chuan lêng hawn ar a lo khuang hman dêr tawh a. 

Tlangvâlho chu beidawngin khua an rawn lût leh tawh a. Vâl upate chuan a tûk lama zawn zui mai ni se an ti a,  Duhsaka nu leh pate tân chuan chumi zân chu a rei duh vawng vawng ngei mai le. Nula leh tlangvâlin an lènpui a, ṭhenawm nu leh pate bâkah pitar putar thlengin in chhûngah chuan an ṭhu khat hmur mai a ni.

Zing khua a lo vâr a, tlangvâlho chu mibo zawng turin an chhuak leh ta sang sang mai. Ni lêngin Duhsaka chu an zawng leh ta a. An khaw ram chin chu an dai phul hneh kher mai. Sazu kua chenin an bih âwm e, tihtur khawpin an zawng chipchiar a, mahse Duhsaka hmêl reng reng hmuhtur a awm si lo. Khua a lo tlai a, beidawng takin an kîr leh ta hnak hnak hlawm a. 

Lianhnuna te chhûng chuan zanriah an ei tlai kher mai. Amah hi Lalnawta fa û ber a ni nghe nghe a. Lianhnuna hian fapa pahnih neiin, a upa zawk hming chu Zahranga a ni a, Zahranga chhang chiah hi Zakima a ni thung. Zakima chu naupang fel tawh tak mai, se en rual an tih ang vel hi a ni a, a u Zahranga erawh chu tlêmin a upa deuh tawh bawk a, Zâwlbûk thingnawi fawm rual vel a ni âwm e. An unau hian Sawiluaia kha an tiduhdah thei hle ṭhin a, hetia Sawiluaia a han bo ta daih pawh hi pawi tihna chhetê mah an nei lo a ni. 

Chumi zân, an zanriah ei kham chuan Zakima chu inthiar tûrin, an kawmchâr lenhmui kung awmna lamah chuan a kal a. Khua a la thim chiah loh avangin leilung pawh a la lang fiah viau a. Zakima pawh a lo tih fo ṭhin dânin lenhmui kungah chuan hnehsawh zetin a lâwn kai a, a zâr pakhatah chuan ṭhuin, a e thla nghal zawih zawih a. Vawkpui no hruaiin a êk chu inchuhin an innawr ngêk ṭhet ṭhet a. Zakima chu a nuih a za ve hle a, a châng leh a han îp leh rih ṭhin a, a duhsak deuh zâwnah chuan a han sang thla leh zauh bawk a! Chutia a hnuailam ringawt a lo en reng lai chuan mihring niâwm tak, lianpui mai leh sang tak mai, hmul dum zûnin a khuh khah vek hi a rawn lang thut a, Zakima chu hlauvin a ṭe nghal ṭuarh a. 

Lianhnuna chuan a fapa ṭê thâwm a hriat veleh silai nen a chhuak nghal vat a. Zawng niâwm tak, thil dum lianpui maiin a fapa pawm chunga ramhnuai lam a panpui lai chu a han hmu vuai a, chu veleh a silai chuan a han kâp thawr mai a. A kâp fuh lo nge ni dawn, chu thil dum lianpui mai chu din pawh ding khawmuang eih lovin ramhnuai lamah chuan a pil bo ta daih a. 

A silai kah thâwmah ṭhenawm hnai a mite an rawn pungkhawm nghal ṭuk ṭuk a. Lianhnuna chuan thil awmzia a lo hrilh nghal zung zung a. Mak an ti tlang hlawm kher mai, chutih rualin tumahin Zakima chu nungdama hmuh leh erawh an inring tawh lo. A hma zâna Duhsaka rubotu bawk kha a nih leh an ring nghal vek mai a ni. 

Chutiang chuan zan thum ngawt mai a zâwnin naupang an bo ta a, an ruang tak ngial pawh an hmu zo lo leh nghal. Mipui an thlabârin, khua a rawn thim tawh dêk dêk chuan naupang chu sawi loh, hmeichhia thlengin pâwn chhuak ngam pawh an awm ta lo. Tlangruma meuh pawhin, "Kan sa biak a nuar ta em ni chu le..." a ti ru vawng vawng mai a ni.

[05/06, 10:19 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau.

Khawhnai.

Hmunkhawhar Rûn.

BUNG RUKNA

Ngulzalian chuan Tlangruma ram chhûng a lût ṭêp tawh tihin thâwm danglam tak mai hi a hre ta thut a. Rang taka a silai chu lek chhuak nghalin, a thâwm hriatna lam chu fimkhur takin a thlêk deuh vang vang a. Chutia a thlêk deuh vang vang lai chuan keipui hrawl zet mai hi a rawn lang ta hlawl mai le! Ngulzalian chuan a silai chuan a han tin vang vang a; mahse kâp ta lo chuan muang changin a silai chu a la thla leh ta riai riai a. Sakei hian rawn beih a tum niin a hre thei tlat lo a ni.

Keipui chu Ngulzalian kalna turah tak mai chuan a ui ṭhut vung a, a hmaa pasalṭha ding chu ngun tak hian a rawn thlîr veng veng a, Ngulzalian lah chuan hlau map lo hian keipui chu a lo en lêt ve siah bawk a. Mak tak maiin keipui chu a rawn chhuahna lam hawi chuan a rum deuh chhur chhur a, Ngulzalian pawh chuan mak a ti ru kher mai.

Keipui chu a rawn kalna lam hawi bawk chuan a rum leh chhur chhur a, chutah a hmaa pasalṭha ding chu 'Min pui rawh' ti niâwm takin a rawn melh leh ta vung vung a. Ngulzalian pawh chuan mak a ti ta deuh a, keipui rawn chhuahna lam chu a han thlêk ve hê hâw a! Chu veleh keipui chu tho thurhin, a rawn chhuahna lamah chuan a kal zui ta mai a. A ngaihna hre lo tak chungin Ngulzalian chuan keipui chu a zui ve ta ringawt mai a ni.

An kal thui hrep mai leh nghal, nakînah chuan kawrte tui awmna laiah hian an chhuak ta hlawl a. Keipui chu an chhaka lungpui lam hawi chuan a han rum leh chhur chhur a, Ngulzalian chuan keipui hawina lam a han en ve nâk chuan mipa naupang pakhat hi lungpui chungah chuan a lo mu reng mai a!

Rang takin a han pan nghâl a. Chu mipa naupang chu tudang nilovin, Sawiluaia ngei mai kha a lo ni a. Ngulzalian chu a lâwm ngei mai. Mahse, engvangin nge hetah amah chauha a awm, khawiah nge a nu kha a awm ve tâk le? Chûng a zawhna hre tûr chuan mipa naupang lo harh hun chu a nghâk ta veng veng a.

Sawiluaia mutui lai pawh chu a rawn harh ve hlawl a. A han hawi vel a, a kiang lawka Pâwi pasalṭha lo ding reng chu a han hmu a, chu pa chu a hmuh tawh hnu a ni tih pawh a hre chiang kher mai. An khua Pâwi hovin an rawn rûn ṭuma an ina rawn lût kha a ni tih thlengin a han ngaihtuah chhuak a. Mak titak hian a han en a, engtinnge hetah a rawn hmuh theih mai le? 

Ngulzalian chuan Sawiluaia chu a rawn nuih ver ver a, aw dam thlup mai hian, "Sawiluaia kha i ni tiraw?" tiin a han zâwt a. Sawiluaia chuan 'aw' tih nân a lû chu a lo bu nghut a. Pâwi pasalṭha chuan, "Engatinge hetah nangmah chauha i awm? Khawiah nge i nu kha a awm ve tâk?" tiin a zâwt zui ta zel a. 

Mipa naupang chu a ngawi vang vang a, chutah muang cherh chawrh hian, "A nu chu a thi tawh," a han tichuai raih a. Ngulzalian chu a phu deuh zawk a, mak tih hmêl tak chung hian, "I nu a thi tawh maw? Engatinge a thih le?" a han ti a. 

Sawiluaia chuan, "Sakeiin a seh hlum a lâwm, ih...ih...kan thing phurhnaah sakei a lo kal thut a, a nu chu a rawn seh ta mai a ni," bah deuh nak hian a han ti a. Pâwi pasalṭha chu a han thaw deuh hak a. Mipa naupang chu khawngaih âwm tak hian a en vang vang a. Chu mipa naupang chu fahrah leh vâkvai mai mai atân chuan a phal thei tlat lo mai.

Sawiluaia hnenah chuan, "Chaw i ei tawh em? I ril a ṭam lo'm ni?" a han ti a. Sawiluaia chuan, "Ṭam lo, a nuin eitur min rawn pe ṭhin a lâwm," tiin a rawn chhâng ta mai a. Ngulzalian meuh pawh a phu deuh zawk a. Mipa naupang hnenah chuan, "I nu chu a thi tawh i ti bawk si a?" a ngaihna hriat loh hmêl zet chuan a han ti a. Mipa naupang chuan, "Thi tawh e; mahse, zânah, hetah a rawn kal ṭhin a lâwm! eiturte min rawn ken sak ṭhin a. Ih maw, a nu chu a châng chuan sakei lemah te pawh a chang bawk ṭhin!" a ti ta deuh deuh a. 

Ngukzalian chuan mak a ti tulh tulh mai. Sawiluaia chuan dâwt a sawiin a ring bawk si lo, "I nu chu engtinnge sakei lemah a chang ṭhin tih i hriat le?" tiin dilchhût deuh tak mai hian a han zâwt a. Sawiluaia chuan, "Chhûnah chuan sakei lemah a chang ṭhin a, zânah chuan a nu lemah a chang ṭhin a lâwm," tiin a chhâng leh mai bawk si. Ngulzalian chuan a han ngaihtuah neuh neuh a, Sawiluaia'n, 'A nu chu sakeiah lemah a chang ṭhin a lâwm,' a tihte chu han âwihsak loh ngawt chî niin a hre bawk si lo. Ni e, keimi chungchâng chu thawnthuah pawh an sawi fo ṭhin si a. Hlawndawhthanga te unau, keimi a an chan thute pawh a hre ve kur tho si. Sawiluaia nu pawh hi a thih hnu-ah a thlarau chu a fapa enkawl tûrin, keimi-ah a rawn chang leh pawh a ni mahna! 

Ni pawh a vanlaizâwl dâwrh tawh a. Ngulzalian chuan Sawiluaia hnenah chuan, "Ka rualin kan ramah lo chho ve ta che, hetia awm reng chu a ṭha lo a nia," a han ti a. Sawiluaia chuan chhâng lovin Pâwi pasalṭha chu a melh vung vung a. Ngulzalian chuan, "Tirawh, khua a tlai hmâin kan kal dawn nia, zânah chuan kan kal thei dâwn si lo," a ti a. Sawiluaia pawh chuan Pâwi pasalṭha chu a zui ve ta nge nge a. 

Tlangruma khuate erawh chu hlauhna hripuiin a man ta emaw tih mai tûrin, zân lama chhuak vâk ngam pawh an awm ta meuh lo. Chuti taka nunau tithlabârtu leh thinthî a zân pawh mut ṭhattîr thei lotu chu Lal leh upate pawhin an ngaimawh êm êm a, tihhlum dân kawng ngawt mai chu an ngaihtuah âwl lo mai a. Mahse chu thil mak leh danglam tak mai chu chuti maia han tihhlum theih a lo ni hauh si lo.

Zan khat chu ruah a si deuh seng seng a, khawlai pawh a reh dûk mai. Tlangvâl ṭhenkhatin Zâwlbûk lam an pan mêk a, mualkil upate pawh lal in lamah an chuangkai leh ta sang sang mai. Thangkhirha pawh Zâwlbûkah a lût zawk a, rei pawh ṭhu lovin Lianhnuna te ina lêng tûrin a chhuak leh ta thuai a. 

Lianhnuna te kawngkhar tlengrel nem tawlh pah chuan, "Zahranga pa, in awm maw?" tih leh inchhûnga pên luh chu a rual nghal a. Lianhnuna chuan, "Awm e, lo lêng ṭhu rawh khai!" tiin a lo chhawn vat a. Thangkhirha chuan tapchhak bulah chuan ṭhuthmun a rem ve nghal a.

Lianhnuna chuan, "Vawiin lam te eng nge i thawh le?" tih pahin a vaibel chu a han beng ṭha mawlh mawlh a, a nupui hnenah chuan, "Zahranga nu, ka vaibel hi min han ṭansak lawk teh," a han tizui nghal zat a. 

Thangkhirha chuan, "A, vawiin chu dai vel ka hrût kual mai mai e ka tia, ka rin aiin a hahthlâk phian mai leh nghal," a ti a. Lianhnuna chuan, "Kan tunlai boruakah, nangni ang pasalṭha kan khuain kan nei che u hi chu a thlamuanthlâk teh e maw," a han ti charh charh a. 

Thangkhirha chuan, "Kan thudang a lai chuan, vawiin chu thilmak deuh mai ka hmu chhuak pek asin," aw ki hniam deuh hlek hian a han ti a. Lianhnuna chu a ṭhu ngîl deuh awt a. Thangkhirha hnenah chuan, "Chu! eng lam pang nge ni ngai?" tiin, hriat châk hmel fahran hian a han zawt lêt thuai a.

Thangkhirha chuan, "Kha, hmanni lawka sakeiin a seh hlum tâk Lianpuii kha i la hria em? Khami kan phûmna thlân bul velah chuan sapui hnu a lo chiar dup a nih chu maw! Chu mai a ni hleinem, a thlân chu tifaitu awm ang maiin a fai hliau mai nia maw le," a han ti a. Lianhnuna chuan mak titak chung hian a lo ngaithla a, Thangkhirha hnenah chuan, "A lo ni dâwn maw? A fapa lah kha a khuangcher bo hmak chu a ni si a, mak ka ti riau asin," tiin a ngaihdân te chu a han sawi chhuak ve a. 

A inlêng pa chuan, "Kha mite nufa khân makna riau an neiin ka hria! An sawi dân chuan a pasal chu pasalṭha huaisen tak a ni âwm e, a vanduai a, an ramchhuahnaah Tumpangin a si hlum an tia lawm. Ṭhen leh rual pawh an nei vak lo a nih ka ring, an nufa rêtin an inawm chawt a ni ber mai, kan khuaah pawh hian an tuitla tak tak lo niin ka hria," a han ti charh charh a. Lianhnuna pawh chuan, "Kha te, a fapa pawh kha a ngêngin a luhlul riau nia naw le. Naupang a thu châng, ka fate nen pawh inhauh châng an nei fo mai a, chutiang hunah chuan, 'Sakeiin a la seh ang che u' a lo tih khum ṭhin ni âwm tak a ni. Ka fate lah chuan eng vakah an lo ngai lem lo va; mahse, tun hnua ka han ngaihtuah lêt leh hian kha mipa naupang khân engemaw tak hriat chu a nei a nih ka ring ta deuh tlat mai," a rawn ti ve bawk a. Reilotê emaw an tih chhûngin lêng hâwn ar khuan a lo pel daih tawh mai a, Thangkhirha pawh chuan ṭin zâi a rel ve ta a. Lianhnuna chuan a inlêng pa chu mangṭha pahin, "Naktûk chu Lianpuii thlan pawh ka va tlawh ve rêng rêng ang e," a han ti a. Thangkhirha pawh chuan, "Ni e, va en chiang ve la a ṭha khawp ang chu. A nih leh mangṭha le," tiin Zâwlbûk lam pan chuan a chho ve ta nghal a. 

A tûk zing khawvar veleh Lianhnuna a chu a insiam sawk sawk a, silai pu chungin Lianpuii thlân lam pan chuan a chhuak ta nal nal a. Kal pah chuan thil tam tak angaihtuah phei rauh rauh a. An khuaa naupang bo zawng zawngte hi Sawiluaia nen inzawmna neiin a hre deuh tlat a, heng naupang bo tate khân Sawiluaia an tihduhdah ṭhinzia chu a hre ve reng si a. Sawiluaia emaw, a nu emaw hian engtin emaw tak phuba an rawn la a nih a ring deuh tlat a nih chu. 

Lianpuii an phumna hmun chu a thleng phei ta thuai a. Mak tak maiin Lianpuii thlân chu enkawltu awm ang maiin a fai hliau mai le! Tin, Thangkhirha sawi ang chiahin thlân bul velah chuan sakei hniak tih hriat reng reng hi a chiar dup mai a. Sapuiin a chenchilh reng niâwm tak a ni. Chutia sapui hnu a bih dûk dûk lai chuan khawi lam aṭangin nge tih pawh hriat lovin, lungṭhil hian a rawn vawm ta mai a! Lianhnuna chu a ding ngîl nghal zawt a, amah rawn vawmtu chu hmuh ngei tumin a hawi kual nghal zung zung a, mah se, tumah hmuh a nei chuang si lo. Chulai hmuna awm reng pawh chu nuam a ti ta mang lo va, in lam panin a kîr leh ta vang vang mai a ni. 

Chumi nî chuan ruah a sûr nasa hle mai a, han feh chhuahna chî pawh niin a lang lo. Chutiang chu ni mah se, Sangburha te chhûng erawh an ṭul êm avangin an nupa chuan feh tûrin an insiam mawlh mawlh a. Tlêmin ruah a hân deuh ta maw tihah chuan siksil khum chungin an chhuak dun a, Sangburha pa, Neihkunga chuan, "Hna pawh inzuk thawk thei kher dawn em ni le? Inah awm ve mai mai ula ti nia," a han ti nuah nuah a. Sangburha te nupa erawh chuan chhâng lêm lovin an kalsan mai a. Dik tak chuan Sangburha te nupa hi an inneihna a la rei lêm lo va, hei vang hian an nupaa hun fianrial han hman dun te pawh an châk ve a ni mahna!

Lo an zuk thlen chuan thlâmah an lût nghâl a. An vanneih asiam ni maw, thlâm an luh hnu lawk chuan ruahpuivanâwn a rawn sûr ta chiam mai a, Sangburha lawmah a tla teh chêk aniang chu hnapkhawn pachang hmu an sawi ang maiin a khi deuh vur vur a! (Heti lai scene hi chu ka thup mai teh ang. Naupang hriata sawi lan chî loh a tam mah mah si a!!)

Rei ngîal an insakhi thingchunglâwn hnu chuan Sangburha chu a nupui sîrah chuan a let thla ngat a, lungawi hmêl tak hian vaibêl chu a han pak khu deuh hlat hlat zui a! A ṭhiante, nupui la nei ve lo ho chu â a tiin, a rûk tak chuan amah pawh a intithei viau a ni. 

Chutia lungmuang taka an lo mut veng veng lai chuan, thlâm chu sâwitu awm ang maiin a rawn nghîng ta der der mai le. Sangburha nupui chu a ṭê deuh ṭhat a, a silhfen chu a inbel zui nghal mawlh mawlh a. Sangburha pawh chuan a puan phah lai chu lain, a veng zui nghal zat a. Chutihlai chuan a hma aia nasa mahin thlâm chu a rawn nghîng leh ta lawih lawih a. Sangburha chuan, "Lir a nghîng emaw ni dawn le?" tih nuah nuah pahin thlâm tlaitlan chu a han nam hawng a. Chutia thlâm tlaitlan a hawn rual deuhthaw chuan a nupui chu hlauh nei tih hriat fahran mai hian a râk ta tuarh mai le. Sangburha chu a hawi chhuak nghal vat a, a thil hmuh chuan a barakhaih chiang ngei mai.

Kut lianpui, dum zun mai hian thlâm âwng aṭang chuan a nupui ke chu a lo man bet tlat mai a, thlâm hnuaiah chuan phih thlâk tum niâwm takin a lo phih sawk sawk mai a. Sangburha chuan a chempui chu a chuh lawk a, a nupui ke a rêktu kut chu a sât ta chawrh chawrh a. Chu veleh thlâm hnuai chu a ri dup dup a, an chhak lamah chuan a ri chho ta buan buan mai le. Sangburha chuan a enzui ngam bîk tlat lo. Chu bâkah a nupui chu buaipui a ngai bawk si a. 

Sangburha nupui chu a khûr nasa ngei mai, mu leh mal pawh nei lovin a riat nawk nawk a, Sangburha chu a ngaih a ṭha lo ru kher mai. Chutia awmpui reng chu ṭhain a hre ta lo va, a rang a rangin a hawpui ta thuai a. 

In an thlen hnu pawhin Sangburha nupui chuan ngai a la awh thei chuang lo va, a pang lah chu a sa êm êm mai leh nghal. Bawlpû an ko thuai a, ani chuan a thiam ang angin a enkawl zui nghal a. An chanchin hriain ṭhenawm nu leh pa an rawn lût nak nak a, Sangburha'n an thil tawn a han sawi chuan mak an ti kher mai. A pa phei chuan, "Hmuh thianglo inhmu zuk nia le!" a ti chhuak hial a ni.

A ni têlin Sangburha nupui chu a dinhmun a hniam hret hret zel a, a sam te pawh a tlakawlh râwt tawh mai. Tumahin a damchhuah an ring zo ta lo! Bawlpû meuh pawh a bei a dawng ta. Sangburha hnenah chuan, "Ka theihtâwp ka chhuah tawh a; mahse awmzia a nei thei si lo, tihngaihna ka hre ta lo ve," a tichhuak tawp mai a ni. Sangburha chuan a nupui chu lainat tak chungin a en vawng vawng a, engmah tihsak theih a neih si loh avangin hrehawm a ti ngei mai. A nupui damna tûr anih dâwn phawt chuan engmah tih hreh a nei lova, hlauh lah a nei hek lo. Mahse...mahse....a nupui damna tûrin tihtheih pakhatmah a nei si lo, a pawi vawng vawng teh e maw!!

Sangburha nupui chu rei pawh dam lovin a thi ta nge nge a, a thih zân hian mak tak maiin khawlaiah ui an bauh chuah chuah a, dai aṭangin sihal a rawn û ruah ruah bawk a. Naupangho hlau chuan an nu leh pate kap kâr an chuh sap sap mai a ni. Sangburha nupui chu a thlâ a hrâng ngeiin an ring ru ṭhup mai a nih chu!

[05/06, 10:20 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau.

Khawhnai.

Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SARIHNA

Sangburha nupui an phum aṭang zan thum ngawt chu a liam leh tawh a, mite rin rûk ang lo takin Sangburha nupui thlâ chu a hrâng ta awzâwng lo mai, mak an ti lehling zawk hial a ni! 

Tlangruma chuan a khawnbâwl upate hnenah chuan, "Kan tunlai boruak zet hi chu aw...! Rilru a ipik churh reng mai a lawm maw le," a ti charh charh a. Lalnawta chuan, "Lalpa, khawthar kan kai a hun tawh ni berin ka hria. Thlawhhma lâkna tur ram chang ṭha sawi tlâk pawh kan nei tawh meuh lo chu a ni e," a ti a. Midang pawh chuan Lalnawta thusawi chu an lo tuihnih ve tliar tliar a. 

Tlangruma chuan, "Um..ka upaten ṭha intih chuan kan ngaihtuah tlâng dawn nia. Khawi lam ram nge han zuan ila intih reng reng le?" tiin a upate chu a han rawn a. Chawngruma chuan, "Khawthlang lam pan ve tawh mai a ni ka rilrûk ni. Helamah hian zawng Pâwiho nen kan inhnaih mah mah chu a ni si a, an kut thak lah kan tuar nasa narawh e," tiin khawthlang lama insawn chu a han rawt a. 

Upa min Khiangkunga erawh chuan, "Kei chu chhak lam hi nawr chhoh zêl a nia ka duh ni. Hetia Pâwiho hlauh vang niâwm hrima thlang kan tlâk zêl chuan kan chhuahsan ram hi an rawn nei zêl lovang tih pawh kan hre hleinem. Khawthlang lamah khu chuan khawthar han kaina mai tûr pawh a vâng tawh hian âwm asin," tiin chhak lam nawr chhoh zêl chu a han sawi mâwi ve thung a. An lêntlâk a rual lo hlawm kher mai. 

Tlangruma pawh chuan, "Ka upa min sawi ang khân kei pawhin chhak lam hi nawr chhoh zêl ka lo rilrûk deuh asin. Kan tawlh thlâk zêl ringawt chuan Pâwiho hi an rawn pâwng thla ve zêl a ni âwm si a, kan ram hi a zîm lutuk palh ang," tiin a ngaihdân chu a han sawi ve nghal a. Chawngruma chuan, "Ni e, Lalpa, nangin ṭha i tih chu a ṭha ber mai e. I sawi angin kan ram chin pawh hi humhim a, zauh chhoh zêl pawh a ṭha e," tiin an Lalpa thusawi chu a rawn thlâwp zui ve nghal thuai a. Midang pawh chuan chhak nawr chhoh zêl chu ṭha an ti tlâng ta hlawm a. Favang khaw thengthawt hunah, Khiangkunga hovin khawthar kaina tûr chu en thlithlai ni se an ti tlâng ta hlawm a.  

Tlangruma chuan tîti dang rawn vawrhin, "Kan thu dang alai chuan, tûn hnaiah naupang bo an awm em?" a han ti deuh thut a. Upaho chu an ngâwi deuh ṭhiap a, a tawpah zawng Khiangkunga bawk khân, "Tûn hnaiah chuan an awm lo niâwm tak a ni. Lianhnuna fapa kha a bo hnuhnung ber chu a ni âwm e," a han ti a. 

Lalnawta chuan, "Chutia in han sawi tâkah chuan, Lianpuii thlân saw sapuiin a chenchilh niâwm tak a ni. A thlân lah chu enkawltû awm ang maiin a fai hliau e, an tia lawm," a rawn tichhuak ve charh charh a. Lalnawta thusawi chuan an beng a verh hlawm kher mai. Khiangkunga chuan, "Chu! a va mak âwm ve aw! A fapa lah kha a khuangcher bo ta hmiah mai chu a ni si a..." a han ti deuh vang vang a.

Tlangruma chuan, "Kan khaw naupang bo ta te nên hian inzawmna engemaw tak an neih i ring deuh tihna em ni?" tih pahin Lalnawta chu a han melh zauh a. Lalnawta pawh chuan, "Chutiang lam zâwng chuan ka lo ngaihtuah hauh lo mai, amaherawhchu, khâng naupang bo te kha Lianpuii fapa nên khân inzawmna engemaw tak chu an nei niâwm tak a ni," a han ti deuh charh charh a. 

Chawngruma chuan, "A mak ka ti hle mai, engtia inzawmna nei nge maw a nih dâwn chu le?" tiin Lalnawta chu a zawhna chhân beisei takin a han melh a. Lalnawta chuan, "A...sawi nuam pawh a ni chiah lova, khatia fa atâna ka lâk hnu khân ka tûteho hian an lo hmumawh deuh chêk aniang chu, naupang â ta chu le, an lo vêl ṭhin niâwm tak a ni, hetianga an velh tâk fo ah chuan Sawiluaia thinrim chuan, 'Sakeiin a la seh ang che u' tih lam hawi zâwngin ṭawngkam a lo nei ṭhin a ni âwm e!" inthiamloh hmêl deuh tak chung hian a han ti a. Lal inchhûng chu khuavang kal lai an sawi ang maiin a reh deuh dûk a, nakînah chuan Tlangruma chuan, "A lo nih tak chu maw le, 'A nu thlânah sapui hnu a chiar dup e' i ti em ni kha? Chutiang te a lo nih phei chuan fiah vat chî a nih chu maw. Pasalṭha Thangkhirha kha hetiang kawngah hi chuan a rintlâk berin ka ring. Naktûkah va fiah rawh se," a han ti a. Lêng hâwn âr a rawn khuang thliai thliai a, khawnbâwl upate pawhin ṭin zâi an rêl ve ta nge nge a.

Sangburha chu a khua a har thei ṭhin ngei mai. Nupui neih nuam a lo tih hman vei nen chuan! tûnah lah a pathlawi leh ta mai chu a ni si a. A khawhar lutuk chu ram lamah a tap deuh chawt a, pawisak pawh a nei tlêm sawt mai.

Zan khat chu, zanriah a ei kham fel hnu chuan thlâm namthlâkah ṭhuin vaibêl a han zu vang vang a, khua pawh a thim titih tawh a, an vâu sîrah chuan rengchal leh ume an hram chiah chiah a, lelte a rawn kiu vawng vawng bawk a. Chutia khawhar âwm taka a ṭhut ngawih veng veng lai chuan thlâm chhak lam aṭang chuan thâwm a rawn ri thla san san mai le! Sangburha chuan a beng chu a chhi ngun kher mai. Thâwm chu a rawn hnai zel a, thlâm bulah chuan a tawp ta hmiah mai. Sangburha chuan a chempui chu chuh vatin, thlâm aṭang chuan a chhuak nghal vat a, thlâm kawt vel chu ngun takin a han thlêk kual a, engmah a hmu chai lo mai. A ngaihna hre lo tak chungin thlâm chhûngah chuan a lût leh thuai a. A ṭhu fel hman âwrh ang tihin hmeichhe nui ri har har thâwm hi a hre ta mai a! A ṭhu ngîl deuh zawk a, a beng chu a chhi nghal hra mai. Chutah le! thlâm kawt lam aṭang chuan hmeichhe aw tih hriat fahran mai hian, "Sangburh!" tiin a rawn ko ta mai a. Sangburha chu a phu zawk a, "A tu chu nge maw i nih chu le?" ti rilru chungin han thawh mai hi a tum a; mahse a aw hriat bawk khân, "Sangburh, ka lo lêng dawn a nia aw, i phal em?" a rawn ti leh ta mai a. 

Sangburha chuan, "E, i duh phawt a hnu, lo lêng ta che," a ti a. Chutia a han chhâng ta mai chu amah pawhin mak a inti zâwk hial a ni. Hmeichhia chuan, "Aw le, mahse i mei chhem kha tithi phawt la," a rawn ti a. Sangburha pawh chuan thuka a mei chhem lai chu a tithi ve thuai a.

Hmeichhia chu a rawn lût ta ngei a, a hmêl chu a sam a hliahtîr tlat a, zan thim hnuaiah chuan hmuh pawh a hmu thei lo. Thlâm namthlâkah chuan ṭhuthmun a han rem a. Sangburha chuan a hmêl chu hmuh a châk kher mai. A rilru hria niâwm takin hmeichhia chuan, "Sangburh, ka hmêl hmuh i châk viau em ni? Lo ngâwi tak rawh, i la hmu êm êm ang; mah se, tûnah chuan ka la hmuhtîr thei lo che a ni," a ti deuh sap a. Sangburha chuan, "I remtih tlat loh te chuan a pawi lo ve, mahse, engtinnge min hriat a, khawia awm nge i nih chu le? I hming tal pawh min hrilh thei lo em ni? Nang lah chuan ka hmingin min ko thei mai bawk si a," a han yi deuh duah a. 

Hmeichhia chu a nui deuh har har a, a nui ri chuan engemaw titak hian Sangburha rilru chu a hneh riau mai leh nghal! Chutah, aw dam thlap mai hian, "Engah nge ka hriat loh tehlul ang che ni? In khuaa thil thleng zawng zawng pawh kha ka hre vek asin! Ka hming chu Ṭialpari a ni e," tiin Sangburha zawhna chu a han chhâng a. 

Sangburha chuan, "I chenna hmun min hrilh thei em?" tiin a han zâwt leh nghal a. Dik tak chuan he hmeichhia, 'Ṭialpari' inti hi mihring pangngai niin a hre thei tlat lo, tîti a an lo sawi fo ṭhin, 'Lasi' an tih ang kha niin a hre tlat a nih chu.

Ṭialpari chuan, "Tunah mai chuan kan chenna hmun chu ka hrilh thei lovang che, engtikah emaw chuan ka la hmuhtîr zawk ang che," a ti a. Sangburha pawh chuan a zâwt zui zêl duh ta bîk lo va. Sawitur hre lo chuan an han ngawi dun vang vang a, Ṭialpari chu a rawn ṭawng chhuak hmasa ta nge nge a. Sangburha hnenah chuan, "I nupui kha i ngai viau lo maw?" tiin a rawn zâwt thut mai a. Sangburha chuan, "Ngai ve bawk e maw le, engatinge min zawh a?" tiin a han zâwt lêt ve thung a. 

Ṭialpari chuan, "I lung a lên hmel êm a, ka zâwt mai mai che a nih kha," tih pahin a han nui leh her her a. Sangburha chuan, "I ho mai mai e!" a han ti deuh hluk a. Ṭialpari chuan, "I hmu châk viau a ni lovem ni?" a han tih meuh chuan Sangburha chu a ding chhuak lo chauh a ni ber e. Ṭialpari hnenah chuan, "Hmu châk teh reng mai, khawiah nge a awm?" a han ti deuh hmawk hmawk a. 

Ṭialpari chuan, "Nghâk hrâm hrâm rawh, ka la hmuhtîr êm êm ang che, tunah chuan zân pawh a rei ta e, ka ṭinsan rih phawt ang che aw," tih pahin a han tho a, Sangburha chuan, "Engtikah nge kan inhmuh leh theih ang?" tiin a han zawt a. Ṭialpari chu a han ngawi deuh vang vang a, nakînah chuan, "Ka hre lo le, kan inhmu leh thuai tûrah ngai ang. Mangṭha phawt le," a ti a, thlâm aṭang chuan a chhuak zui ta nghal a. Sangburha chuan a thlîrzui reng a; mahse, mit khap kâr chhûng lekin Ṭialpari chu a bo ta hmiah mai si a, a ngaihna hre lo zetin a lo thak lo pui chu a hiat ta vel mai mai a! 

Chumi zân chuan Sangburha chu a muhil thei tlat lo mai. Ṭialpari nui ri her her mai te kha a bengah a châm reng mai, hmuh leh thuai thuai a châkna chuan a rilru zawng zawng an luah khat zo a ni hawt e. Zanlai velah chuan a muhil ve thei hrâm a.

Hemi zân vêk hian Tlangruma khuaah chuan tlangvâl pahnih, Laiawrha leh Aivela te ṭhiandun chuan pem vêng nuthlawi, Nuzawni an rîm dun a, an haw tlai viau nghe nghe a. Nuzawni te nen hian inlâwmho anni nghe nghe a. Hemi zân hian Nuzawni pa zu bilh chu an chhim pah a, an duh aiin an lêng rei ta zêk a ni.

Zâwlbûk an thleng ṭêp tawh âwm e, kâwmkâr thim tham aṭang chuan Sangburha nupui ngei mai kha a bawp lehlam pu vû chungin a rawn chhuak ta mai a! Aivela te ṭhiandun chu baklêngin Zâwlbûk lam pan chuan an tlanchhe ta chiam mai a, an hnungah Sangburha nupui chuan nui vur vur chungin a rawn ûm a, a rawn sawt phei thoh thoh mai a. Laiawrha chu a inchhuih khut a, a tlu bawkkhup nghal thlawrh a. Aivela lah chuan a ṭhianpa chu 'ngaihsak tang e' pawh ti ta lo chuan a tlan chhiatsan ta zel mai si. Laiawrha tho leh tûr tak mai chu kut lianpui, hmul ther thur hian a hrawkah tak a rawn rêk ta chawt a. A ṭhianpa tlan chhiatna lam hawi chuan a theh phei ta vawn vawn a. 

Laiawrha chuan Aivela hnungah tak mai chuan a va dêng chawrh a, an pahnih chuan an tlu dun nghal thlawrh a. Engmah sawi hman ni tawh hek lo le, a rang a rangin an tho dun sawk sawk a, an tlanchhe leh nghal nal nal a. Zâwlbûkah chuan a thlawhin an thlâwk lût a ni ber e. 

Chutia Aivela te ṭhiandun rawn tlu lût rawk rawk thâwmah chuan Zâwlbûka riakho chu an rawn tho sang sang a. Thangkhirha chuan, "Engtizia nge ni ta mai le? Hmuh thianglo hmu ang mai lah ni che u a?" tiin a lo be nghal sawk sawk a. Aivela te ṭhiandun lah chu hah lutuk vangin an thaw hlawi hlawi mai a, Zâwlbûka mei chu an han chhawm ṭha leh a, Vâl upa Saizama chuan, "Laia, eng thil nge ni ta? Tlangvâl a pumpa in rawn tlanchhiat tâk chiam mai ni le?" tiin thil awmzia chu a han zâwt a. 

Laiawrha chuan, "Nuzawni te in aṭang kan rawn haw phei a, Thangkunga te in zâwn kan rawn thleng chiah tihin k'u Sangburha nupui kha, a bawp veilam pu chungin a rawn lang ta thut mai a, kan hlau lutukin kan rawn tlanchhe ta chiam mai a, chutia kan tlanchhiatna lamah chuan ka inchhuih tlu palh hlau mai leh nghal, ka han tho leh tur tak chu kut lianpui mai hian ka hrawkah a rawn rêk thut a, Zâwlbûk lam hawiin min theh phei vawn vawn mai maw le," a han ti a. Mak an ti hlawm kher mai. Han awihsak loh ngawt thu lah a awm si lo. Saizama chuan, "Khai le, tlangvâlho khân infiah ngam em?" a han ti a. 

Tlangruma khaw tlangvâl huaisen tak takte chuan, "Ngam e," tiin an lo chhâng rual ṭhawt hlawm a. Tichuan Aivela te thil hmuh fiah tûr chuan an chhuak ta hlawm a. 

Khawlai chu a thim viau mai, a reh deuh vung vung mai leh nghal a. An meichher chhit lah chuan an bul vel bâk chu a én pha bawk si lo, pathum tê tê a inkawpin an han vâk darh sang sang a, eng thil emaw tak zawng hmuh an inbeisei ru ṭheuh mai! 

An beisei anga eng thil danglam mah an hmuh tâk lovah chuan Zâwlbûk lam panin an kîr leh ta ngawt a. Kal pah chuan an ngaihdan te chu an sawi nak nak a, ṭhenkhat chuan Aivela te ṭhiandun chu dawizep an ti ru viau hlawm mai. Ni e, tlangvâl ve meuh si, khawlaia han tlanchhiat tâk khut khut mai chu a tlawmthlâk hlein an hria a ni.

[05/06, 10:22 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG RIATNA

Hun leh kumte a lo vei a, Sawiluaia pawh ram ṭang rual lai a lo ni ve ta. Ngulzalian te chhungkaw kiangah chuan a khawsa chho ve bek bek a, Ngulzalian te nupa chu a nu leh pa ang tak takin a en chho ve zel a, Ngulzalian lah chuan amah ang bawka pasalṭha nitûrin chher hriam a tum hle mai a, ram lama chêttlat dan te, râl beih dan leh sa hnu chhui dan te, ramsa chi hrang hrangte chanchin leh an mizia thlengin a hrilhin a zirtir chho tlauh tlauh a. Sawiluaia pawhin atâna la ṭangkai tûr a ni tih hriain, ṭhahnem ngai tak maiin engkim mai chu a zir chho zel a. Amah lah chu a fuke a lian ṭhain, chak tham khawpa ruakhau hi a lo ni bawk nen, thahrui zawng a nei ngiang mai le. 

A pa chuan, "Sawia, mihring hi kan theihna leh chakna te avang chapo mai hi a awl ṭhin, mi aia kan chungchuanna leh theihnate hi uan nân leh chapo nân hman miah loh tur a ni. Keini aia chak lo zâwk leh dinhmun hniam zâwkte hi kan ṭanpui fo tûr a ni zâwk. Tin, thinrim lai hi insum a ṭul hunlai ber leh rilru fîm put a ṭul hun lai ber a ni tih hi hre reng ang che. Mi pawisawi zawnga khawsak te hi chîn miah loh tûr aw. 

Ramsate hi kan tâna hnawksak leh kan eitûr ni lo chu an kâp mai mai ngai lo ve, a bîk takin sakei phei hi chu loh theih loh a nih loh chuan tihlum hauh suh ang che aw, zûlin a zui duh an ti ngai e. I rawn tlangvâl chho zêl ang a, thilmak leh dangdai tak takte pawh i la rawn hriain, a hmuh te pawh i la rawn hmu chho zêl mahna. Huai leh rammi lam chi rêng rêng hi tâwng pâwng ba sa ngam leh cho mai mai tur anni ngai lo ve," tiin thu ṭha tak tak a hrilh ṭhin a, Sawiluaia pawhin a pa thusawi chu uluk takin a lo ngaithla ṭhin a ni.

Chutiang chuan Sawiluaia chu a lo seilian chho ve zel a, a pain a hruai hrât bawk a, tlangvâl tam tak chuan tluk loh enin an en titih nghal dêr a. A pa thlazar hnuaiah râl beihnaah te kalin, rawlrâla an chêtnaah te chuan a zui chho ve ta zêl a, Sawiluaia mizia leh a khawsak dan te chuan Pâwi pasalṭha tam takte mit pawh a tlung kher mai. Pasalṭha ni tûra chher hriam a ni bawk a, hmeichhia hian a rilru an luah eih lova, a ngaihtuah ngai hek lo. Nula kianga tawlh hrut hrut mi a ni lova, ramhnuai lama sa hnu han chhui vêl leh ramsate chetla lai han thlîr vêl te chu a nuam tih zâwng tak anni zawk si. Hei vang hian khaw chhûngah a hmêl hmuhtur a awm ngai mang lo. A pa tih chauh lo chuan Sawiluaia chak dan leh a huaisen dan te chu an hre chiang tak tak lo a ni.

Tunah zet chuan Sawiluaia pawh tlangvâl tia chhiar theih tak tak a lo ni ta. Hemi chhûng hian thil tam tak a lo inthlâk thleng hman a, hnah hlui an ṭil a, hnah tharin a rawn thlâk leh ṭhin ang hian Thangzalian te, Ngulzalian te pawhin an vanglai nun an lo hmang liam ve tain, Vâl upa tia sawi leh koh theih an lo ni ve ta reng mai. Sawiluaia pawhin a pa ai rawn awh chho ve zêlin, sa leh râl hmaah a hming a rawn chher chho ve ta takzet mai le. Pâwiho lalna ramah chuan 'Sawiluaia' tih chu a lâr ta kher mai. 

Vawikhat chu an khuaah chuan keipui ṭhankin tawh, huaisar tak mai hi a rawn tla lût nawlh mai a. Chu keipui chu a ngengin, mi han tihṭhaih mai te pawh a hrât roh viau a! An ranvulhte pawh a sehhlum sak nual tawh a, daia se rual riak ṭhinte pawh kha riak ngam tawh lovin lal mual lamah an inhawr khawm tup tup zantin ta mai a. Nunau an râlṭîin, an tuichâwi tur i lo fahran pawh silai nena ven zêl an ngai ta. Patling tân meuh pawh silai nen lo chuan chhuahvah a nuam ta lovin, feh pawh an kham titih ṭhuap mai. Lal leh upate pawhin chuti reng chu tiin, tihhlum zai an rêl ta nge nge a. Pasalṭha ṭhenkhatin kar an kam ta a. Zânah chuan lal inah mualkil upate leh pasalṭhaho chuan an lal zu chhim pahin an sahuai kawl chungchâng vêl chu an sawiho nak nak a, lêng lên ṭhutmuan hun vêlah an kar kam chu a puak ta dur mai a. Ruah lah chu a sûr cherh cherhin chhûm a zîng deuh chuai bawk a, Keipui tân chung chuan buaina a siam hranpa lo, a duhthusam tak a ni zâwk mahna! Silai rîk veleh Zâwlbûk leh nula ina tlangvâl awmte chuan meichher an lo siam lâwk chu an chhi ta sung sung mai a. Pasalṭha Ngulzalian chuan, "E, tumah la tlan rih suh u, mi kan in hloh ang e, naktûk khawvar hunah kan bei zawk dawn nia," tiin tlangvâlho chu han chelh a tum a. Mahse tuman an ngaihsak lova, lal ina zu chhim, pasalṭha tuaitir deuhte leh tlangvâl ṭhenkhat, huaisen nopui dawm tum an tam avangin Ngulzalian thusawi chu tuman an ngaihsak lo va, an kar kamna lam pan chuan an tlan liam ta sung sung zawk a. Ngulzalian chuan, "In hre dawn khawp a lawm," tiin a han phun zui deuh sup a, Lal inah pawh lût zui leh ta lovin an in lam chu a pan ta nal nal a. Sawiluaia pawh chuan a  pa chu a zui ve nghal a. 

Kar chuan keipui chu a zakdawhah tak mai a lo kâp a, a hliam na hlê mai a. Che sawn thei lovin kar tualah chuan a lo bawk run mai a, tlangval pakhat hian sakei chu a thi tawh emaw tiin, a mei sahthlâk tum chuan a va pan thla rawk a. Chu Sakei chu a lo la thi awzâwng lo mai a, 'Huau!' tih leh chu tlangvâl bawhthlûk a rual nghal a, sakei chuan a darah sehin, a bawhbet run mai a. Zân a thimin ruah a sûr reng bawk nen, an meichher êk a tamin a alh ṭha hlei thei si lova, tuman an ṭhianpa chu an chhan ngam ta lova. 

Nakînah Sawiluaia kha kawlhnâm nen chauh a rawn thleng ve a, Sakeiin tlangvâl pakhat a bawhbet run a hmuh chuan thinrim tak maiin, "E, e, e, ṭhiante sapuiin a seh hmu reng chung pawhin inchhan ngam lo a maw? Engah nge in kal luih reng reng? Pawnfen feng tlâk chauh in nih hi," a tihkhum bawrh bawrh a, tumahin Sawiluaia chu an chhâng ngam lo.

Sawiluaia chuan a kawlhnâm nen chauh chuan sakei chu a pan phei nghal a, sakeiin a lo hmuh chuan a lo rum khum chhur chhur a. Rang mangkhengin sakei chu a han sât hûk tuar a, sakeiin rawn hap a tum lai tak chuan a han sât leh nghek mai a, keipui chu rîl tla pûin leiah chuan a tla thla thlawrh a, a khur chur chur a, a thi ve ta der a. Sawiluia chuan hlado a han chham a-

"Mi an e hrang chi awm e, saah hrang chi awm na ngai e,

Ṭiau dung e ka zui changin, kawlkei e, than hawl ka vak liau e,"

tiin a han chham ta vang vang mai a, Halkha pasalṭha, 'Kei ka ni,' inti ve meuhte pawhin sawiluaia chu tluk loh enin an en vawng vawng a, Sawiluaia chu a naupan ai daiha huaisen leh rorum a ni tih pawh an hre chiang ta kher mai.

Ngulzalian chuan sakei chu a sechalin a ai ta a, khawtlangin ruai an ṭheh a, hlim takin chumi ni chu an hmang ta mup mup mai a ni. Sawiluaia chu a hmingthan tâk êm avangin mi ṭhenkhatin an îtsîk a, sawichhiatna kawng ngawt an zawng ta mai a. Hetiang anih avang hian Sawiluaia pawh lal lakah a tuitla ta mang lova, tin, a chipuite kianga khawsak ve pawh a châk hlê mai a. Pâwi hovin a chipuite an rûn fo mai pawh chu a rûk tak chuan a thin a rim ru ve hle ṭhin a ni. Pâwi pasalṭha bulah seilianin, an ziarang leh nunphung te chu nun chhohpui mahse a rûk tak chuan heng Pâwiho hi a haw hle a, an zînga chên reng pawh chu nuam a ti ta mang lo a ni ber e. Tin, a nuin Sihzawl khuaa a pute zawng chhuak ngei ngei tûra a tihte kha a han hre chhuak a. A pu te chu zawn chhuaha, an hnena khawsak ve mai pawh a rilrûk ta deuh va, a thiltum chu a pa hnenah chuan a han hrilh a.

Ngulzalian pawh chuan hrethiam tak chung hian, "Tunah chuan tlangvâl puitling tak tak i lo ni ve ta a, ngaihtuah ngai turah che ka ruat lo ve, i duh ang chuan i kal dawn nia," a lo tiawlsam êt mai a, Sawiluaia pawhin mak a ti zawk hial a ni. Chutichuan, Sawiluaia chu a pute zawng chhuak tûrin Ṭiau lui a rawn kân leh ta nge nge a ni.

 Sihzawl khua chu khawi laiah nge a awm tih pawh hre chuang lovin, a ar kawh chhuah ve tawp mai chu a ni a. A pain a hrilh dan kha chuan, Sihzawl khua chu Ṭiau lui hnaih tê a awm, khawlian ve tak niin a sawi a. Ngulzalian te pawhin vawi tam tak chu he khua hi rûn an lo tum tawh a; mahse kulh an neih ṭhat êm avang leh pasalṭha an ngah bawk si avangin an rûn thei mai bik lo a ni. Sawiluaia chu a han inngaihtuah vang vang a, an khaw hlui kha tlawh leh phawt a, chuta ṭanga Sihzawl khaw lam zawn chhuah chu a rilrûk deuh va. Tin, a nu thlân pawh kha tlawh leh ngei a tum bawk a. Tichuan, hmâna a pate nena an lo chenna ṭhin, an khaw hlui lam pan chuan a kal ta vang vang a.

Sawiluaia'n an khaw hlui a thlen leh meuh chuan khua rêng rêng a lo awm tawh î khaw lo mai! An rauhsanna a rei tawh tih hriat takin, hnim leh ṭhangin a lo bawh khat lêk lûk tawh a, an in awmna lai pawh kha hnimin a lo bawm khat zo tawhin, thlawh loh bapui hmun ang mai a ni zo ta. Han awm reng na chi niin a hre lova, Tlangruma khaw lam pan chuan a kal leh ta nge nge a. 

Hetihlai hian Tlangruma te pawhin khawthar an lo kâi daih tawh a, tin, Tlangruma chu upa tak niin a boral tawh nghe nghe a. Chutiang a lo nih tâkah chuan Lalngurawia chuan a khua chu rauhsanin, a pa lalna tlâng chu a ṭhut leh ta zawk a. An khaw hming atân pawh ama hming leh a pa hming la kawpin 'Awitlang' tih a phuah ta nghe nghe a. Awitlang khua hi Sihzawl khua nen pawh an inhnaih viau a, a kârah zan hnih riak vel a tla âwm e. Hetia Lalngurawia ten an khaw bula khaw thar an rawn sât ta mai hi Sihzawl khuate chuan an ngaimawh hle a, an lalpa Lallura hnenah pawh an sawi tawh nghe nghe a. Lallura pawhin a khawnbâwl upate tîrin, Awitlang khua nena an ram inrina chin chu fel takin a va hrilhfiah tîr nghe nghe a. Amaherawhchu, Lalngurawia chuan a khuate chu Sihzawl ram lamah lo a vahtîr ta mai a, hei zet hi chu Sihzawl lam pawhin ngawihbopui mai mai an tum lo chiang kher mai. Awitlang lal chuti taka a rawn huangtâu ta mai leh an ram chhûng ngei a rawn sah hêksak ngam ta mai chuan Lallura thin pawh a tirim kher mai. An khaw hnih inkâr boruak chu a ṭang ta hle mai a, chappui hmun ro ṭha tawh tak, mei sîin a tlâk palh hlek pawha kang mai thei ang vel hi a ni âwm e! 

Sawiluaia erawh chuan engmah hre lovin, Tlangruma khaw lam chu a pan leh mawp mawp ringawt a. A kalna tûrah chuan khua rêng rêng a awm tawh lo tih hre ngat se chuan a kal thlâwn duh malêk tur hi a nia le! 

Tlangruma khua a luh leh meuh chuan ni pawh a pil titih dêr tawh a, kawtchhuah a han thleng chu a lo chul ril rep a, an feh kawngte pawh kum tam an zawh ngai tawh lo tih hriat takin a lo ṭhing ṭhuap tawh mai. Mak a ti hle mai a, "Engtizia nge maw ni dâwn le?" ti rilru neuh neuh chungin khaw chhûng lam pan chuan a kal ta zêl a, "Ê khai a! khawthar an kâi ta nge, râlin an rûn zawk le?" tiin a hawi kual ruk ruk a. Ni e, khua tihtûr rêng rêng a lo awm tawh tawp si lo, a hrilh a hai ngei mai. Engpawh chu ni se, a nu thlân tal chu tlawh a tum ta tho tho mai.

Hnim a ṭo nasat tawh êm avangin a nu thlân awmna lai pawh chu a hmu thei lawk lova, rei ngial a zawn hnuah, a beidawn tawh lamah a hmuchhuak ta hlawl mai a. A lo hnim tawh hle mai hi a ni a, a theih ang angin a han sâmfai nghal sawk sawk a. Khuain a rawn thim hnan ta mai si a, a nu thlânah chuan riah a tum ta ngawt mai a ni. 

Harsatna êm êm tâwk lovin chumi zân chu engtin tin emaw a tlingtla thei hram a, zîng khawvar rualin a chhuak leh vang vang a, an khawthar kaina kawng hlui niâwm tak chu zawhin a kal ta ngat ngat mai a. Mahse a kawng zawh lai chu an khawthar kaina kawng awzâwng a lo ni si lo. An feh kawng hlui lek hi a lo nia, Sawiluaia chuan kawng a bo zui titih chu a ni ta mai a. Khâm bakbahai pui puiah te lâwnin, suar chhe tak takte chu a zawh thla ngawt ngawt a. Chutiang chuan ramhnuaiah ni tam tak chhûng chu a sapavah chiam chiam ringawt a, a tawpah zawng nikum chul hlui niâwm takah hian a chhuak ta hlawl mai le. A vanneih a siamin thlâm chhetê, a neitupain ringthar lama chhawm atân ti niâwm taka a bang vel a lo ṭhiah tawh na hi a hmu fuh hlauh mai a, chulam pan chuan a kal ta vat a. Thlâm chhûngah chuan lûtin, tumthang hnah tla an zãnin a mu ta dêr dêr a!

Ṭomîr thla de tir, êng dul ruih mai chuan Awitlang khua chu a chhun phe riai a. Zanriah ei hunlai tak a nih avangin khawlai pawh a reh deuh dûk a, mi hmuhtûr pawh an awm meuh lo. Chutiang kârah chuan tlangvâl pakhat hian Awitlâng khaw kulh hungna bul chu a lo thleng ve chiah a, kulh kawngka chu chhûnglam aṭangin an kalh tlat mai a, tihngaihna vak a awm loh avangin tlangvâl chuan kulh vengtute chu a han au va. 

Tlangvâl pahnih hi silai nen an rawn lang zui ve nghal zat a, anmahni rawn autu chu an han en deuh ren rawn a. Tlangvâl pakhat zâwk chuan, "Tu khua nge i nih a, eng nge i rawn tih dâwn?" vin deuh hlek hian a han ti a. Mikhual tlangvâl chuan, "Lalsavuta khua ka ni e, ka chhûngte rawn tlawh tum mai ka ni e," tiin a han chhâng a. Amah rawn betu chuan a ṭhianpa chu a han bekbawr ru sur sur a, chutah, "Lalsavuta pawh kan hriat si loh, dawt i sawi a ni ngei ngei ang," a rawn ti ta mai a. 

Mikhual tlangvâl chuan, "Engah nge in hriat loh ni? Lalsavuta te chu khawthlang lamah te chuan Lal ropui ber a ni asin," a han ti deuh ngat a. Kulh vengtute pahnih chu an han inbe ru leh sar sar a, pakhat zawk chuan, "Khawthlang lam aṭanga lo kal maw i nih a?" tiin a rawn zawt ta nge nge a. Mikhual tlangvâl pawh chuan, "Ni e maw le, ka ke pawh a kham tawh viau a nia," nui deuh hlek chung hian a han ti a. Amah rawn betu bawk chuan, "I thusawi chu thudik a nih chuan i rawn lût thei ang," tih pahin kulh kawngkhar chu a han hawng zui nghal a. Mikhual tlangvâl pawh chu a lût ve nghal vat a. Kulh chhûnga luh pah chuan, "Râl an hnai viau a ni maw?" a han ti zauh a.

Tlangvâl upa zawk niâwm tak chuan, "Ni e, tunlai chu kan khaw ṭhenawmte nen kan innghirngho deuh a lawm maw le," tiin a han chhâng ve mai bawk a. Mikhual tlangvâl chuan, "In khaw piahah hian tu khua nge la awm cheu a?" tiin a han zawt zui leh nghal a. Tlangvâl naupang zâwk chuan, "E le, Sihzawl khua a la awm maw le," tiin a zawhna chu a lo chhâng thuai a. Mikhual tlangvâl chu a phu deuh zawk a, engmah phei chu a zawt zui ta lêm hlei lo va. Khaw chhûng lam pan chuan kulh vengtute chu a kalsan zui nghal a, kal pah chuan, 'Ka chesual teuh hlê mai maw,' tiin a han phun deuh sap a!

[05/06, 10:23 pm] Jesse Pachuau: M'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

(𝓃𝓸𝓉𝓮: 𝓀𝒽𝒶𝓌𝓃g𝒶𝒾𝒽 𝓉𝒶𝓀𝒾𝓃 𝓂𝒾𝓃 𝒹𝒾𝓁 𝒽𝓂𝒶𝓈𝒶 𝓏𝓮𝓉 𝓁𝓸 𝒸𝒽𝓊𝒶𝓃 𝒽𝓂𝓊𝓃 𝒹𝒶𝓃g𝒶𝒽 𝓂𝒾𝓃 𝓅𝓸𝓈𝓉 𝒸𝒽𝒽𝒶𝓌𝓃𝓈𝒶𝓀 𝓁𝓸 𝒽𝓇𝒶𝓂 𝓉𝒶 𝒸𝒽𝓮 𝓊, 𝓀𝒶 𝓁𝒶𝓌𝓂 𝓃g𝒶𝓌𝓉 𝒶𝓃g.)

BUNG KUA-NA

Mikhual tlangvâl chuan ama hriat tham lekin, 'Ka chesual teuh hlê mai maw!' a ti deuh sap a. A kal tumna leh a tihturte chu hria ni se zawng maw, chuti maiin an kaltîr tawp lovang le. Kal pah chuan a han inngaihtuah deuh vang vang a! Sihzawl khua chu pan nghal mai tûr em ni aw? a ti rilru deuh va, mahse zan khat lek han chawlh hahdam ve pawh chu a taksa pawhin a mamawh tawh hlein a hria a, chu bâkah Awitlang khua hi belhchian a duh deuh tlat bawk a ni. 

In lo ding hmasa ber chu a pan ta rawih a, "Mikhual min thleng thei angem?" a han ti a. Inchhûng lam aṭang chuan patling aw tih hriat tak mai hian, "Thleng thei e, lo lût ta che," tiin a rawn chhawn a. Mikhual tlangvâl pawh chu a lût ve nghal a. 

Inchhûng a mite chuan zanriah an lo kîl mêk a, mikhual lo lût chu an lo en deuh ṭhap a! In neitup niâwm tak chuan, "I chau em? Tirawh, zanriah rawn kîl ve nghal mai ta che," a lo ti sawk sawk a. Mikhual pa pawh chuan inthlahrung hauh lovin zanriah chu a kîl ve nghal mai a. A ril a ṭâm tawh bawk a, ngawi reng hian chaw chu a bâr mial mial a. A piah chiaha ṭhu mipa naupang se en rual vêl, â hmêl phiang phuang tak mai chuan a nu hnenah chuan, "Nu, kan mikhual pa hian chaw a va heh êm êm ve? Kan vawkpui ai pawhin chaw a heh hmêl e," a rawn tichhuak phawng a! A nu chuan, "Taia mai mai ṭhin tak hi chu aw! chutiangin an ṭawng mai mai ngai lo, i puar tawh a nih kha, va kham tawh rawh," a han ti thuai a. 

Mipa naupang chuan, "Aih, mikhual pa chaw ei hi ka en duh a lawm!" a la ti zui a. Mikhual pa chu a rawn nui chhuak hawk hawk a, mipa naupang hnenah chuan, "Min lo en rawh aw, ka'n ei tak tak ang e," tih pahin chaw chu a han bâr uang vel a. Mipa naupang chuan a pa hnenah chuan, "Pa, kan mikhual pa hi i ngam angem?" a han ti leh nulh a. Chaw ei lai lai chuan an han nui leh ang dar dar a. Tiang chuan puar takin an kham tlang ta a. 

Zanriah ei kham chuan in neitupa leh mikhualpa chu an tîti dun a. In neitupa chuan, "Tak a, ka hming chu Laiveta a nia, ka nupui hi Sawithangi a ni e. Kha, khati laia naupang â biang buang kha Râlthatchianga a nih kha," a han ti a. Mikhual pa pawh chuan, "Kei chu Khuanga, tiin min ko mai dawn nia," a ti a. 

Laiveta chuan, "A nih leh Khuanga, han zâwt ta tawp che ila, in khaw hming te min hrilh thei em? Zeng titura rawn zin nge i nih a?" tiin a han zawt a. Khuanga inti chuan, "Lalsavuta khua ka ni e, ka rawn zin satliah vêl mai mai a ni," tiin a han chhâng a. In neitupa chu a ngawi deuh vang vang a. Mikhual hriat chian loh han thlen ngawt mai chu a rilru a nuam zân lo niin a lang. Chutah mikhual pa hnenah chuan, "Zâwlbûk lamah te i kâi duh lo'm ni? Kan khaw Zâwlbûk hi lian ve fêt mai a nia," a han ti a. A hlauh rûk ang ngeiin mikhual pa chuan, "In khaw Zâwlbûk chu hmuh pawh a châkawm hlê nain ka chau êm a, ka chhuak peih ngang lo a ni e," tiin a han pha ta ngei mai le!

Laiveta chu a ngaih a ṭha chiah tawh lo hle a, an mikhual pa hi khualpang zin satliah ringawt niin a hre thei tlat lo. Râl pawh a lo ni maithei asin. Mikhual pa hnenah chuan, "A ni khawp mai tiraw? Ni e, zânin chu hetah i riak mai dawn nia, khawnge, ka va inthiar lawk teh ang," tih pahin tungchaw a an nu tuibur dah chu banin, biang puar hmawk khawpin a han hmuam pûk a, pâwnah chuan a chhuak zui ta nghal a.

Mikhual pa chuan a thlenin nu hnenah chuan, "Ka pi, in khua aṭang hian Sihzawl khua hi engtia hla nge ni rêng rêng le?" tiin a han zâwt a. Sawithangi chuan an mikhual pa chu a han en deuh ren rawn a, ngaih ṭhat hmêl vak loh chung hian, "Ni hnih kal vêl a hla chu a ni ta ve ang. Va kal i tum chu a ni êm lo'ng chu maw?" tiin a han zâwt pah nghal a. 

Khuanga chuan, "Tum lah lo ve, ka han zâwt mai mai che a ni e," a ti a. A thlenin pa chhuak ta kha a rilru chuan a ngaihtuah zui rauh rauh a.

Laiveta chhuak ta khân pasalṭha Zahranga te in lam a pan nghal nal nal a. Zahranga Zâwlbûk kâi tûr nen kawtkaiah an intâwk hlawl mai a, Zahranga chuan, "Râla pa nang i ni maw? Zeng nge i duh le?" a han ti a. Laiveta chuan, "A, eng dang duh lah lo ve, mikhual pakhat kan thleng tlat mai a, ka awm a tinuam chiah lo nen chanchin hrilh che ka rawn tum deuh maw le," a han ti a. 

Zahranga chuan, "Chuti maw? Tunge a nih, i hriat zawng mi a ni em?" tiin a han zâwt nghal vat a. Laiveta chuan, "Ka hriat zawng mi pawh a ni lo, 'Lalsavuta khua ka ni e' kha chu a tia; mahse ka ring chiah lo a ni. Rawlrâla chêt tum pawh a ni maithei, Zâwlbûk rawn kaipui ka tum tehlul nen a duh tlat bawk si lo, ka ngaih a ngam zân lo a ni e," tiin an mikhual pa a rinhlelh thu chu a han sawi zung zung a. 

Zahranga chuan, "Chu zawng ngaihthah mai mai chi pawh a nih loh chu a, titeh, lal in lamah i han chuangkai thuai teh ang," a ti a, lal in lam chu an pan dun ta nghal a. 

Hetihlai hian Laiveta te mikhual pa pawh a ngaih a ṭha zãn bik lova, a thlenin pa inthiar chu a rei tâk êm avangin khawiah emaw tak a kal a nih ringin a thlenin nu hnenah chuan, "Ka pi, min hrethiam la, Zâwlbûk lamah ka va riak zâwk teh ang," tih pahin a iptepui leh silai chu a han la nghal a. A thlenin nu chuan, "Aw, chuti tûr em ni? Zânin chu hetah i riak dawn emaw tia," a han ti a. Mikhual pa erawh chuan, "In khaw Zâwlbûk pawh ka hmu ve duh rêng rêng e," a ti a, a chhuak zui nghal a. Sawithangi chuan an mikhual pa chhuak tûr chu a enzui vang vang a...

Mikhual tlangvâl chu kawtchhuah lam panin hmanhmawh takin a kal ta hlawk hlawk a, a chhan pawh mi engemaw zâtin a thlenin lam chu an rawn pan thla mêk tih a hmuh vang a ni. Laiveta leh Zahranga khân lal hnenah thu an lo han thlen hman chu niin, lal thupêk angin Laiveta mikhual pa chu rawn man an tum hi a ni a. Mikhual tlangvâl lah chu a lo chhuak hman chiah chiah a, Laiveta chuan a nupui hnenah chuan, "Khawilam pan nge a tum i hria em?" a han ti a. A nupui chuan, "Zâwlbûk lam pan tum niâwm tak kha chuan a insawi a; mah se, ka bihthla zui a, kawtchhuah lam panin a kal ta zawk a nih kha maw. Sihzawl khaw lam pan a tum a nih hmêl khawp mai," a ti a. 

Zahranga chuan, "Ûmzui nghâl ila a ṭha ang, silai keng panga ngawt kan awm tho bawk a, ani lahin thurualpui a nei âwm dêr si lo, kawngṭum lamah tlan khalh ila a fuh ber ang," a han ti zung zung a. Laiveta chuan, "I tihdan dan le, lal hnenah chanchin ka lo han thlen ve thung a niang chu," a ti a. Zahranga leh tlangval panga ngawt mai chu kawtchhuah lam panin an tlan liam ve nghal a.

Kulh vengtute chu panin, Zahranga chuan, "Mikhual pa kha in lo hmu em?" tiin a han zawt a, Satliana chuan, "Hmu ang chu le, kan rawn luhtîr nghe nghe a nih kha," tiin a han chhâng a. Zahranga chuan, "Ni lo, tûn mai khân helam a rawn pan leh a lawm," a han tih meuh chuan Satliana te ṭhiandun chu an meng phâwk hle a, Zahranga hnenah chuan, "A va mak ve aw, a rawn kîr leh âwm rêng rêng kan hre bawk si lo," Satliana ṭhianpa chuan a han ti ve thung a. 

Zahranga chuan, "Chuti a nih chuan hmun dang aṭangin kulh hi hêl a tum a ni ngei ang. Liana, nang khuaah han kîr leh ta vang vang la, tlangvâl tam zawk han pun ta che," tiin a hote zinga pakhat chu a han tîr a. Liana pawh chu khaw lam pan chuan a tlan chho nghal a. 

Reilotêah tlangvâl tam fê mai hi an rawn tlan thla sung sung a. Pasalṭha Zahranga chuan thil awmzia te chu lo hrilh zung zungin, "Khua hi a la chhuahsanin ka ring lo, pahnih tê tê a inkawpin kan insem darh ang a, khua hi kan tuam chhuak vek dawn nia. A theih hrâm chuan a nung chung ngeia man kan tum tûr a ni ang," a han ti dap dap a. Tichuan hmun hrang hrangah insem darhin, silai nei lovin a nei a te an zui a, khaw dai vêl chu an rin dap ta chiam mai a ni.

Mikhual tlangvâl chuan amah zawngtute thâwm chu râl aṭang chuan a han ngaithla vang vang a, nui khi deuh sûk chung hian, "Kan zangtawia teho mai mai chu aw! Tikhan, inpeih chen chen chu min zawng mai a ni ang chu," a han ti deuh sup a. Rei pawh chawl lovin Sihzawl khaw lam pan chuan a kal ta vang vang a. 

Kawngṭum hlui tawh tak mai hi a zawh ta ngat ngat a, zan thim hnuaia han kal nân chuan a nuam fahran lo hle a. Vangvat saiṭial an tamin, thosi lah chuan an rawn bawm mum mum reng bawk si nen, a vaibêl chu a pak khu deuh sek reng mai a. Amah zawngtute khân a tlanchhuak tih an hriat hun hunah an rawn ûmzui ngeiin a ring tlat si, ani ai thlâwt chuan ram chin lah an hre zâwk si a. Chawl khaw muang thei a ni tlat lo mai.

Zahranga chuan tlangvâlho hnenah chuan, "Khai le, kan misualpa hian khua a chhuahsan tawh a nih hmel e. Sihzawl khaw lam a pan ngeiin a rinawm a, pumpelhah kan tlan khalh dawn nia," a han ti a. Tlangvâl engemawzât chu Zahranga hnung zuiin Sihzawl khaw lam pan chuan an liam ta sung sung a. 

Sihzawl panna kawng hnai ber Tâtkâwng lui hnâr lam chu Zahranga hovin, tlangvâl sawm rual zetin an zawh chho va, midangin kawng pangngai aṭangin an chhuizui ve bawk a. Mikhual tlangvâl chu Sihzawl khua a luh hmâ ngeia man ngei an tum ruh kher mai.

Zân pawh a rei ta viau mai, chiapcha hrâm ri neuh neuh mai lo chu thâwm dang hriat tûr pawh a awm meuh lo. Zahranga te chuan Sihzawl khua nen a an inrina lai, thingdawl thlâr phênah ṭanhmun an khuar a, an mi ûm a chuan ram ri a la kân hman lo niin a lang. Ngawi rengin an êk cheh ṭhut tlawk tlawk a, thosi lah chu a mak a makin an tam leh nghal. Che lova ṭhut reng chu harsa anti kher mai. Chutia ngâwi renga an lo ṭhut veng veng lai chuan an hmalamah chuan thâwm a rawn awm ta tlat mai le! Zahrangateho chu an inring sawt a, an silai leh chem te pawh chu hman mai theih tûrin an hum nghet sauh sauh a.

Mikhual tlangvâl chuan a hmalamah a hmêlmaten an lo châng ru reng a ni tih hre miah lovin, thlamuan hmêl tak hian a rawn kal phei bek bek a. Eng nge maw a hriat teh rêng ni, ring fahran mai hian a rawn zâi phei ùl ùl a! a zaithiam hrep mai leh nghal. Zahranga meuh pawhin, "Kan zawngsena chu aw! Lelte hmuam ang mai lah ni," a han ti deuh sup a. A silai chu nghet taka hûmin, mikhual tlangvâl lo kalna lai tûr ni ngeia a rin lam hawi chuan a silai hmâwr chu a chhuang ta vah mai le.

Zahranga te hian an mi chân mêk hi pasalṭha huaisen leh fing, Pâwi pasalṭha tam tak pawhin an tluk loh, Sawiluaia ani tih an hre tlat lo mai. Mikhual tlangvâl satliah ang lekah an ngaih tlat avangin an nuthuri zuam êm êm ringawt mai a ni.

Sawiluaia zâi lai chu a tâwp chawt a, a beng chhi hrâ chungin a hmalam chu a thlîr ta veng veng a. Eng thâwm emaw tak chu a hre chiang mai. Amah ûmzuitute chuan an lo châng ru reng tawh zâwk em ni le? Ngâwi rengin a thâwm hriatna lai chu a hêl ta daih a!

Zahranga chuan a hote zinga tlangvâl pakhat chu rum fê mai hian a han melh run a. Lungâwilo tih hriat tak maiin, "Insum ve ta che, vawih uih ropui si! Nangmah vangin kan châng thlâwn ringawt chu a nih hi," a han ti hlawih hlawih a. Midang chu nuihza insum tak chung hian an lo ṭhen far hlawm a. An ṭhianpa han vawih ri pawng thâwm chu a ring ṭha kher êm mai lah tak a, an mi chan pa thâwm pawh a reh ta hmiah  rêng a. Reifê an nghah hnu pawha thâwm an hriatzui tâk loh avangin an tawmna thingdawl thlâr phên aṭang chuan an tho chhuak sang sang hlawm a. 

Sawiluaia lah chuan hnim buk kâr aṭangin a lo thlîr ve reng mai a, han tihṭhaih chhin a châk ta tlat mai. Thâwklehkhatah chulai hmun khâwk rum rum khawp chuan a âu ṭial ta ruai ruai a, chutah a âu lai chu tâwp thutin, za âwm êm êm hian a nui leh ta awr awr a. Thâwm nei miah lovin a awmna lai chu a sawn nghal zel a, a châng leh a phun bul bul a, a chângin thla ai thâwm ang chiahin a han ai vel a, nuam pawh a ti kher mai.

Zahranga chuan a hote hnenah chuan, "Eng mah a nih loh chu, kan misualpa thiltih vek a ni ang," a han ti vei tak ngial nain, amah ngei pawh chuan a hlau ru ve deuh tho mai! An thâwm hriatna lah chu hmun hran hran aṭangin a ni bawk si a, mi pakhat chauh thiltih chu ni theiin an hre tlat lo a ni. Chulai hmuna awm reng pawh chu nuam an ti ta mang lova, an hotupa hnenah chuan zah pawh sawi hlei thei lovin kîr leh mai an rawt ta ngawt a. Zahranga chuan thinrim tak mai hian, "Nêp lutuk hlawm mai, mipa emaw ka hruai che u tih nâk alaiin, hmeichhia hlir lo zuk ni che u a! Khua kan thlen hunah pawnfen fêng vek ang che u,"  a lo tihkhum hrep mai a. A nauteho chu an ngâwi ta dâk a, pasalṭha meuhin a han kamkhat ta mai chu zahthlâk pawh an ti ru kher mai; mah se an huaisennain a tlin tawh ngang si lo! Ar mu ṭham ṭhelh an sawi ang maiin an ṭi hra reng tawh mai si a, Zahranga chuan lungâwi zân lo chungin a hawpui ta nge nge a. 

A birûkna aṭanga rawn chhuah pahin, Sawiluaia chuan a hmêlmate kal liam tûr chu nui vur vur chungin a thlîr vung vung a, a thiltih chu a hlawhtlin êm avangin amah ngei pawhin a hlau ve lek lek hial a ni! 

Hmuamda chen vel zet a chawlh hahdam hnu chuan, Sihzawl khaw lam panin a kal leh ta vang vang a...

[05/06, 10:24 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai

Hmunkhawhar Rûn.

(Story hi min copy paste chhawnsak lo hram ru aw!)

BUNG SAWMNA

(Kum 1700 A.D. vel lai kha chuan tuna Mizorama Mizoho leh ram pâwn lama mi ṭhenkhat thlangtla nawlpui chuan Ṭiau lui an kân fel vek tawha ngaih a ni a, a tam ber chu Sailo lalte leh an ṭhuihruaite an ni. Tûna Mizoramah hian awmhmun khuarin an pêm kual an pêm kual a, a tir lamah chuan Sailo unauho pawh an ṭangrualin, hnam dang lal leh hnam tlêm zâwkte chu an tu-tlâwm zel a, anniho lah thlah khat lal an nih avangin hnam dang lal lakah chuan an inchhan ang reng si a. Chûng an tuktlâwm khua leh tuite khân chuan anmahni an bêl zui ta zel ṭhin a ni. Sailo khua leh tui zingah hian chi khatah rau rau chuan a tam ber leh a phusa ber berte chu  Lusei-ho an ni fo va. Chuvangin, sakhuanaah leh ṭawng hman thuah pawh lal chuan Lusei ṭawng a hmang a, Lusei sakhua a bia a ni. Khaw khata awm vek ni mah sela, hnam hrang deuh, mahni ṭawng hmang ṭhinte chu vêng hrangin an awm ṭhin a, sakhua pawh a hrangin an hmang ve zel mai a ni. Thu buai hla buai a awm erawh chuan lal ṭawng (Lusei ṭawng) - a sawi leh rêl a ngai ṭhin, chutiangin khawtlang pawimawh dang rêng rêng pawh Lusei ṭawnga rêl a ni vek zel. Chutiang chu a nih avangin hnam tlêm deuh apiangin mahni ṭawng an hloh hma a, Lusei ṭawng an hmang ve ta zel ṭhin a ni. Khawlhring, Ngênte, Betlu, etc. te hi ṭawng hrang nei ṭheuh ral hmasate chu an ni. A hlâwma lal hrang neia awm hrang ṭhinte chu - Pâwih, Hmâr, Râltê, Paihtê, Thahdo, etc., te hian mahni ṭawng tun thlengin an la hmang ta zel a ni. 

Mizo lal zîngah khan Sailo lalte kha zîktluak ber an nih avangin Lusei lal hmasa berte ai pawh khan 'Lal chi' bik niin vantlâng chuan an ngai hial a ni. Sailo lalte hian rorel an thiamin, an khua- leh tuite pawh an vawng hneh ber a, Sailo lal ṭhenkhat chu an huaisenin, an rorum hle ṭhin. Amaherawhchu, nikhua a lo rei a, anmahni tibuai theitu lal dang an awm tâk lovah chuan Sailo lalho pawh an ṭangrual reng thei ta bik lo va, ram inchuhna avang leh thildang neuh neuh avangin anmahni leh anmahni inkârah indona hial a lo chhuak ve ta a ni)

Sihzâwl khua chu Ṭiau lui hnaih lama awm, Sailo lal ropui leh thiltithei zet mai Lallura khua a ni a. In zanga zet zawt chu an ni âwm e. An khaw ṭhuthmunin a zir bawk a, buh leh bâlah an mirin, sa leh râl lakah pawh an him hle reng a ni. Tunhma chuan Pâwi râl nen pawh an lo indo fo ṭhin a, mahse Lallura pa, Lalchunglura chuan thiam tak maiin Pâwiho chu inremna sa-ui a tan pui a, chuta ṭang chuan Pâwiho pawhin an rawn tibuai ngai ta lova, inrem takin an awm thei ta a. Nikhua a lo rei a, Lalchunglura chu a boral ta hlauh mai a, a fapa Lallura chuan a pa ai a rawn awh ve nghal a. Hetihlai hian Lalchunglura hmei fa, Lalkhuma chu Sihzâwl khua aṭanga hla lo têah sanghal khawng hrangin a nu nen an awm a. Chutia a pa a lo boral tâkah chuan a nuin a fuihpawrh teh chêk a ni ang chu, Sihzâwl khua chu ṭhut a rawn inbeisei ta mai a; mahse a nau, Lallura chuan a pa ai chu a rawn awh ta zâwk si a, hemi avang hian Lalkhuma chu a lungawi lo rilru hlê a ni. Sihzâwl khua chu rûna, a pa lal ṭhutthleng chu amah ngeiin luah a tum ru hle mai a. Amaherawhchu, Sihzâwl khua hi khaw lian leh pasalṭha pawh ngah tak mai an nih avangin Lalkhuma chuan mahni chauha va beih chu a zuam chiah lo va, phungbawmah chhak Pâwih lal ṭhenkhat chu sâwm a rilrûk deuh a, chutiang thil vel buaipui tûr chuan a upate zinga a mi rin ber, Saineka chu Ṭiau ral chhaka Pâwih lalte han be tûrin a tîr chhuak ta nge nge a.

Saineka chuan Pâwi lalte chu a han bia a; mahse heng Pâwi lalte hian Lallura nena an inremna kha an lo zah viau chu niin, Saineka thu rawn ken pawh chu an lo bengkhawn lo viau hlawm a, a leh a lingin Saineka chu an lo zilh pherh erh lo chauh a ni. 

Saineka chu a beidawng duh mai bik lova, hlawhchhama kir lah a tum hek lo. 'Bei nge sei rûn dung' tiin Sukte lal, Shanpiala chu a hmu leh ta rawih mai a ni.

He Sukte lalpa hi mi rilru verther leh duhâm tak mai, pawisak pawh nei vak lo, Lusei lalte chu nuthuri zuam taka zûam leh ngainêp êm êm mai a ni a. Saineka thu rawn ken a han hriat pawh chuan lawmin a nui vur vur reng a. Saineka hnenah chuan, "In lalpa hnenah chuan thlamuang taka awm turin i hrilh dawn nia. Sihzâwl khua chu ka pasalṭhate hovin an rawn rûn darh vek mai ang. Amaherawhchu, râllâk sum rêng rêng chu kei leh ka hote chan tûr a ni ang. I hria maw?" chaldelh tih hriat zet hian a han ti a.

Saineka pawh chuan, "Ka hria e. A nih engtik hun vêlah nge chêt chhuah in tum ang?" tiin a han zâwt lêt ve nghal a. Shanpiala chuan Saineka chu a melh vung vung a, chutah aw bung nghut hian, "Chu zawng ka pasalṭhate thu thu a ni. Kan chêt chhuah dâwnah kan rawn hrilh ang che u. Chu chu a tâwk hle lo'm ni?" a han ti a. Saineka pawh chuan, "Nangnin in tih tlat te chuan a tâwk viau e," a ti ve ta nge nge a. Chumi hnu chuan hlawhtling inti rilru tak chungin an khaw lam pan chuan a haw leh ta vang vang mai a ni.

Shanpiala chuan a unaupa Thangzakula chu Sihzâwl khaw rûn puiah chuan a sâwm ve nghal a. A tum dan chuan Sihzâwl khua mai ni lo, Lalkhuma khua, Saibual ngei pawh chu rûn tel nghal a tum a ni. Shanpiala te ang tân hi chuan inremna leh thutiam tih angreng hian awmzia a nei ve teh chiam lo, a bîk takin Lusei lalte lakah phei chuan thutiam bawhchhiat chu arte thah tlukah pawh a ngai lo a ni. Pasalṭha rothap pui pui a ngah bâkah, a unaupa Thangzakula lah pasalṭha huaisen tak a lo ni vei bawk nen, hlawhchham hi a inring lo kher mai. Faváng boruak nawm lai taka chêt chhuah tumin funpui an êr ta tlut tlut mai a ni.

Lallura hian fapa Ngurliana leh fanu Saingurpuii a nei a, a nupui hming chu Chawngpuiliani a ni. Ngurliana chu lal fapa a nih inhre tak mai leh chapo deuh lâr mai, vaupung tina tak leh dawizep ru hle lawi si hi a ni a. A mizia hi hriatthiam pawh a har hle ṭhin. A nu leh pa pawhin an zilh nasa viau mai a; amaherawhchu, Ngurliana mizia chu chuti maia siamṭhat theih ni pawhin a lang lo. Hmuh theih si loh eng thil emaw tak, amah thununtu awmin a lang tlat mai leh nghal! Chutih laiin a farnu erawh Sailo lal fanu niâwm renga hmêlṭha leh fel, zaidam leh nunnêm bawk si hi a ni a. Mite pawhin an fak hle ṭhin a, Lallura meuh pawhin a fanu chu a chhuang ru ve ṭhin mai. 

Tin, he khuaah vêk hian lal khawnbawl upa Tlangruma chuan fanu hmelṭha zet mai Lalhniangi a nei a, Lalhniangi  tluka hmelṭha leh ngaihno bei si, tlang mit rualna hi an piang leh tawh âwm lo mang e, tih hial tur hi a ni a. Mi tam takin 'Tlangruma sakawl no' an tih huai huai khawpa duhawm a ni. A hmel ṭhat êm avangin 'Khuavang siam a ni êm êm ang' an ti ru huai huai ṭhin a! a ke ler aṭangin a chhîp chhuakin, sawiselna a vâng hle a ni ang. Amah hi nula sa ṭha tak leh inphut mâwi tâwk, la lung ang maia no sen her mai a ni a. Sihzawl khuaah chuan a to vet vet kher mai.

An khaw lal fanu Saingurpuii nen chuan an vanglai a inrual a, tlangvâlhote Zâwlbûk tîti fiamthu tam berah pawh, 'Nang kan lal fanu Saingurpuii nge i duh a Tlangruma sakawl notê Lalhniangi le?' tiin an inzawt ṭhin a, tlangval tam zawk chuan, 'E khai! Lal fanute chu duhthu-ah pawh kan sâm ngam nâ'ng, Lalhniangi hi chu sakhi thanga nilênga awh ah pawh ka hlawh peih!' an lo ti ṭhin a. A ṭhen lahin, 'Kei chu Vawmbal hnai nghawng thlenga dai ah pawh ka hlawh peih!' te an lo ti fo ṭhin a ni. (Vawmbal hi thing chi khat, a hnai chu huat theih, pân luai theihna a ni.) Hetihlai hun hi thing leh raw innawh hunlai, Sailo nula te chu ni leh thla kâra lêng ni hiala ngaih, tuma sawisep ngam loh, 'Lalte rêl tur chuan mahni pawh kan tam lutuk e' an lo ti ṭhin a, hnamchawm tlangval, lal fanu ngai chu tihhlum theih hial a ni. Lalhniangi erawh zawng tlangval chang lo, pathlawi leh putar pui pui pawhin an sêp nasa kher mai! 

Putarho pûm tîtî te mawlh hi a sin ngaihnawm ni. Pûmah hmanrua chhertîr pahin an han inhmu khawm a, an tlangval lai chanchin te sawiin an khupa puan suiha vaibel petin an upatpui dangte nen chuan an hun hmasa lama an nula rimte chu an han indem fiam vêl a, an nula ngaih thute lah chu an thlawhhma sawi hmiah hmiah leh ta nghal a! Chutah, tîtî dang dangah an han pakai chho zêl a. Suakchhunga chuan, “Kan thudang alai chuan, Lalhniangi mawlh mai hi a ni, chil tiputtu ber mai chu ni,” tiin bul a rawn ṭan leh ta ngei mai a. A bula ṭhu Khuangliana chuan, “A ni e tiraw, kan tar tawh si, kan mit a la tar ve si lo. Taka na, tlém lai khan, tuma hmuh a inring lo chêk a niang chu, an kawmchara an châr-up chhunga a inbual lai ka phâwk teh reng a! An char-up chhak lam bang tlabal tawh áwng aţangin a nauchaw bawm ka zuk hmu var ţhiang rual mai chu(h), ka pum nghin lawih mai zu nia,” a han ti chu an nui dar dar a.

Pakhat pawh chuan, “Lalhniangi hi chu a hleitling si, a îtawm tâwk chauhin a thau mum maih mai a. A mawngbawr phéng ţhatzia leh a nauchaw-bawm len ţhatzia mawlh khi, duh tawkin han phungtlak sawh hlawih hlawih ila, zân lamah a chungah duh tâwkin han zawng thingzâr sûk leh nghek nghek ila, Sihzawl khaw lal nih ai pawhin ka thlang zawk daih,” a han ti ve thung a. Pakhat chuan, “A ni ngawt mai, tu fapa emaw zawng a la nihlawh dawn a nih khi, fanu mal a ni bawk si, nei ila zawng tumah ka awt lo ang le,” a ti a. An zinga khawnbawl upa awm chhun Zathanga chuan, "In ti mai pawh a, kei chu kan lal fanu mawlh khi a sin ka chil tipûttu ber chu. A hminga lal mual kil ve nafam chu le, an in khi kan chuankaina ber a ni si a, hmuh loh theih loh tur hian kan kiangah a tap ve chawt ṭhin nen, sawi loh tur pui pui hi kan sawi chhuak leh nawlh nawlh fo ṭhin," a rawn ti ve thung a, a ṭhianteho chu an lo nui dar dar a. An thirdengpa Dengruma chuan chil lem rîk khulh pahin,  “A…! chil tiput mai maiin, sawi sawi teh suh u, hna pawh ka thawh theih loh hi, in nupuite inti khawngaihthlâk mai mai," a lo ti vei khauh a, an nui ham ham hlawm a. Chutiang chuan hlim takin ni an vuiliam veleh mai ṭhin a ni.

Lalhniangi zet chu a hmêl te a ṭhat êm bâkah a fingin a fel êm êm mai a. Inlêngte tihlâwm ṭheuh dân tâwk a thiam a, mi chhe tlangval phei chuan, kawm enah an en mang lo, zah pawh dâwn lova zan hnih khat han chuangkai ngamte erawh chu 'Kel phûng tap chim' hmu ang mai an ni thung a, an birh tlut tlut tawh mai ṭhin. Tlangval 'Kei ka ni' inti deuh lo chuan Lalhniangi dawhtling rûn an kai ngam ngai lo. A khawilo kal tur leh a lêng vêlte pawh an melh relh relh ngam chauh mai.

Feh kawnga han kalpui hlauhte leh a chhosâng kai tûr a khawivahlawi lo hmu fuh hlauhte chuan, ṭhiante zingah leh Zâwlbûkah hahîpin an sawi ṭhin a. Hlo thlova han lâwm theite ngat phei chuan, ṭhiante lu chungah vaibel beng an khawng thla lo chauh a ni ṭhin!

An khaw lal fapa Ngurliana hian Lalhniangi hi a âtchilh hle mai a lo ni a. Lalhniangi tân lah lal fapa te chu lo biak chhiat ngawt thu awmhek suh, ṭawngkam ṭha takin a lo kawm ve mai ṭhin a, chu chu Ngurliana chuan ngampat puiin, Lalhniangi chu nupui atân neih a tum ta mauh mai le. 

Sihzâwl khaw lal in chhungah chuan Lallura te nupa chuan an fapa thusawi chu ngun tak hian an lo ngaithla a. Ngurliana chuan Lalhniangi chu nupui atan neih ngei a tum thu leh, a rang lama palai tîr tûrin a nu leh pate chu a han ngen a. 

Lallura chuan muang cherh chawrh hian, "Chutia châng dang kân i tum tawh loh miau si chuan le, hnamchawm nula pawh ni se, kan be poh a ni ang chu," a han ti a.

Ngurliana chuan, "Hei leh chen hi duhthing lënin ka lo lêng ve tawh a, Lalhniangi chauh lo hi chuan ka thinlung hi an luah zo mawlh lo chu a ni e," a ti a. A nu chuan, "A hmeichhe lam rilru pawh kan hre ngawt em ni? Mahni mawng kan hlim mai mai hi a ni ang e," a rawn ti ve thung a. 

A fapa chuan, "Lal fapa meuh chu min hnar ngam nâ'ng le!" tiin a nu chu a han chhâng a. Amah bawk chuan, "Zâninah palai lo tîr ngei ngei ang che u," a ti a, biak zui leh hman lohvin a chhuak ta hmiah a. Lallura te nupa chu an inmelh kâwk a, Lalpa chuan, "Tih ngaihna dang a awm lo a ni e, palai chu kan tîr mai a ni ang chu," a han ti charh charh a, a nupui erawh a ngawi reng thung a. Lalhniangi chuan a fapa chu a duh theiin a ring tlat lo mai, chuti ni se, a fapa hian eng ang takin nge a tawrh ang ni...?

Kawngkhar a rawn inhawng a, khawnbawl upa min Chawngkunga chu vaibel pet kawh vû chungin a rawn lût charh charh a. Lalpa chuan, "E, Kapphunga pa, heti lamah hian rawn ṭhu teh khai. Nang ka upamin leh rinpui ber, kawng engkima ka ai awh zo i ni bawk a, hna pawimawh tak i kovah nghah a ngai dâwn e," a lo ti thuai thuai a. 

Chawngkunga chuan a vaibel êk han khawn thlak karh karh pah chuan, "Ni tehlûl mai. Nangin i tih a nih phawt te chuan saphungah pawh kan kûi zêl mai ta lâwng. Eng ro nge in rêl tâk le?" a han ti a. 

Lalpa chuan, "I bëisei loh lam thil pawh ni fahmiang ! Hei kan fapa hian lal fapa dang ang lo takin lamhnâiah kawppui tûr a lo hual titih dêr mai a, zânin la la a palai tîr turin min nawr tlut tlut mai si a, min va palai sak mai loh chuan," a han ti a. Chawngkunga chuan, "A lo ni maw? A tu chu nge ka va biak tûra chu le?" a tih chuan, Lallura chuan, "Lalhniangi maw le! I ṭawng hmang thiamnaah kan innghat a ni ta ber e," tiin a han chhâng a.

Chawngkunga chuan, "Chu zawng, thu ken châkawm tak a nih chu. Lal fapa nupui tûr chuan, mi tupawhin an fanute an phal ang chu," a han ti a. 

Lallura chuan, "Man leh mual chenin inrem nghâl i rawn tum dâwn nia," a han ti a. Chawngkunga pawh chuan, "Khaw'nge ka awm hle hle thei ta awzâwng lo mai. Ka va kal nghâl ta'ng e, chanchin lawmawm tak rawn hawn ngêi pawh ka tum dawn nia," a ti a, a chhuak zui ta nghâl a. Lalpa chuan, "Umm..kan lo thlîr reng dawn che nia," tiin a han au zui a.

Chawngkunga chuan a rilru tak chuan a huphurh ru kher mai. Tlangruma mizia lah a hre chiang nasa ropui si a, engti kawng zâwng mahin a fanu chu Ngurliana te ang tân chuan a phal theiin a ring si lo. Chilper a va sêng thlâwn mai mai dâwn ni te hian a inhria a, huphurh tak chungin Tlangruma te inah chuan a lût ta nge nge a. 

Chutia khawnbawl upa min lo lût ta nawlh mai chu makti âwm tak hian Tlangruma chuan, "E khai! Kapphunga pa lah ni reng che chuan, zeng nge ni ta, pawihai a awm chu a ni êm lâwng chu maw?" a lo ti sawk sawk a. Chawngkunga chuan, "Zeng mah pawihai awm lo ve, ka rawn ar nghal zuan luh ve mai mai a ni e," tih pahin ṭhutna a han rem ve nghal a. 

Tlangruma chuan, "Lal in lamah te i rawn chuangkai tawh em ni? Kei, zanin chu ka chau riau mai a, ka chhuak peih ta ngang lo a ni," a ti a. Chawngkunga chuan, "Um, kan lalin mi rawn tîr a nih nghe nghe hi," a han ban deuh charh a. Chutihlai chuan tlangval ṭhenkhat, Lalhniangi rîm tum an rawn lût nak nak hlawm a. Mahse khawnbawl upa min hmêl an hmuh chuan an ngâwi dâk hlawm a, thu pawimawh tak sawitûr an nei a nih ringin tlangvalho chu an chhuak leh ta mai a. 

Tlangruma chuan phâwk deuh hrâ chung hian, "Chu! eng lampang nge ni ta? Lal pawi kan sawi êm chu a ni lo'ng chu maw?" a han ti a. Chawngkunga chuan, "I a ni, kan lal fapa hian i fanu hi a âtchilh tlat mai a, 'mahni mawng hlimna mai mah ni se' tiin kan lalpa'n min rawn tîr a ni ber e. In nghîng hmu lo mah ila, pi leh pu aṭang tawh rênga mi rilru tluang leh zau in lo ni tawh ṭhin tih hriain kan lal fapa tân i fanu ka rawn dilsak a nih ber chu," a ti charh charh a. 

Tlangruma chu a ngâwi vang vang a, a rilru a buai hmêl kher mai. Lalhniangi te nufa lah chuan 'Engtin tak chhâng ang maw?' tiin thinphu dep dep chungin an lo ngaichâng ve kar bawk si nen, han chhânna mai tur a haihchham ru viau mai. A tihngaihna hre lo chuan a fanu hnenah chuan, "Chemte, kan lal fapa chu pasal atân i duh rêng rêng em ni?" tiin a han zâwt ta ngawt mai a. Lalhniangi lah chuan inngaihtuah buai sî sê lovin, "Ka pa, lal fapa meuh zawng kan phu lo ve, bâkah pasal neih hi ka la ngaihtuah chhin ngai hauh lo mai," tiin tlang takin a lo chhâng hmiah a. 

Tlangruma chuan khawnbawl upa min hnenah chuan, "Kapphunga pa, min hrethiam teh khai, induh leh chapo vang pawh ni miah lovin, kan fanu neih chhun ve liau liau a ni ve si a, an duh lo chung nawr luih zawng ka tum lo ve," thupha châwi aw deuh tak chung hian a han ti a. Chawngkunga pawh chuan, "Ni e, ka hrethiam lutuk a che u, a nih leh ka va kîr leh mai tâng e," a han ti boh boh a. 

Tlangruma chuan, "Kan lal hnenah pawh i thiam dan dânin min lo phatsak ve a ni ang chu," a ti a. Chawngkunga pawh chuan, "Teh reng mai e, a nih leh mangṭha phawt u le," a han ti a, phur lo zetin lal in lamah chuan a kîr leh ta hnak hnak a. 

Lal in a han thlen chuan Lallura chuan, "E khai ! i rawn hlawhtling châwk ang chu maw?" a lo ti nghal sawk sawk a.

Chawngkunga chuan, "Lalpa, min hrethiam teh khai, zânin zet chu i khâwnbâwl upa min  hi ka hmâi a uang lo khawp mai," a han ti a. Lallura chuan, "Chu, eng i tihna nge ni ta ngai? I va hlawhtling na nge?" a lo ti vat a. 

Chawngkunga chuan, "Bui lung tâwk ang hlauh ka ni e. Lalhniangi pa sawn, 'Lal hmei atana hman zui mai mai atan ka fanu hi ka phal hleinem' a lo ti hlur mai a. Chu chang a ni hleinem, 'Kan lal fapa chuan duh duh thing theiah a inngai em ni chu le?' tiin elsën zet hian min lo ṭawng khum pek a. Saw pui, a rûk tak chuan an lo chapo khawp mai," vui awka tak hian a han ti a.

Lallura thin chu a rawn thawk phut a, thinrim tak hian, "E..e..e... Lal thu leh hla an bengkhawn duh lo maw ! Ka upa-min ber beidawnga an han siam che chu, eng nge maw an hriat le? Hnamchawm nula chu kan tuaihnûm malëk anga a ni mai a lâwm," tih pahin a vaibel dawn chu a seh ri rap rap mai a. Lalnu meuh pawh awmhmunah a lo insawh tau ve nghawng nghawng a. 

Lalhniangi te chuan Sihzâwl khuaa awm ve reng pawh chu nuam an ti ta mang lova, a pa lah chu khawnbawl upa a nihna aṭangin Lallura chuan a ban zui vei bawk nen, Awitlang khuaah an pêm ta nge nge a. Chutia Lalhniangi te an han pêm ta mai chu tlangvalho chuan an ui êm êm mai a, hlain an phuah a-

"Sih tlang pui a liam ta maw chhuihthangvala lunglên nan,

A nuam lo ve ka di Lalhniangi tel lo chuan;

Sial ang ngirna vangkhawpui a chul zo ta!"

tiin an phuah chhuak hial a ni. Sihzawl khaw tlangvalten Lalhniangi an ui êm êm laiin nula ṭhenkhat erawh a rûkin an lo lawm ve êm êm ṭhung a! 

Ngurliana lunglêng chu In chhungah a tawm ta reng a, ramvah tak ngial pawh a tum tawh lo, a lunglêng lutuk chuan chaw pawh a ei ṭha hleithei lova, zânah ni se, a muhil thei bawk si lo.

"Ka tak laikhumah a zâl reng e,

Ka rauvithla a lêng e, saw hmâr tlângah;

Lalngo rûn sumtual a vêl," 

tiin a zai leh veng veng ṭhin a, a nu phei chuan a zawltlingvawnnat mai ang tih a lo hlauhthawnpui ru êm êm a, chutiang dinhmuna a fapa awmtîrtu Lalhniangi chu a huatin a haw ngawih ngawih tawh mai a ni.

Lal fapa lunglêng khawhar chuan Lalhniangi te In chu a thlîr leh vawng vawng ṭhin a, chaw lah a ei thei si lo va, a muhil thei hek lo; a tân chuan chhûn leh zân hian danglamna rêng an nei tawh lo. Mittui tla zawih zawih chung hian :-

"Ka zâl naa - Lalngo zân mu ka chhîng lo,

Sialin tinkim dâwn ve maw laikhum chungah;

Tinkim ka dâwn lai a ni- Lalngo,"

a ti a. Khumah chuan a let a let a, a châng leh a hûi leh pawp pawp a, a chang leh a thaw leh huai ṭhin si a, a changin thlantuiin a rawn bual a, a rilru chu a sahâl ṭhin a, ama tum leh duh ni hauh lo thil, a taksa leh ngaihtuahnaah a lo awm leh thut ṭhin chu mak a ti êm êm a, a changin a bawk leh rawih rawih ṭhin a, "Hei hi a nih dawn hi 'Zûn' an lo tih chu. Lalhniangi zûn ka pal zo lo a nih hi," a ti rilru neuh neuh ṭhin. He khawvelah hian thlakhlelh leh dam châkna rêng a nei tawh lo. Pawnah pawh chhuak duh lovin, in chhûngah chuan a tawm ta tlat mai a ni.

Tunah chuan hnuhpui thlawh a rawn hun chho va, Sihzâwl khua pawh lo lamah an feh tûktin ṭhin a, tarchhia leh naupang tih loh chu in lamah an awm ngai meuh lo. An lo neihna lai hi khua aṭanga a hlat tham deuh hlek avangin a ṭul zual deuh phei chu an riak lût hial a ni. 

Hnuhpui thlawh ṭantirh lai vel chuan, buh ṭo pawh te tak tê tê a la ni a, zungchal chen lek lek, hriau ang maiin buh ṭo tir chu a mum a. Lei ṭhaa lo tla fuh, ṭo hma bik te erawh chu, a hnahte pawh an kuai nghiau nghiau thei tawh ṭhin. 

Feh kawngah nulâ leh tlangvâl an han inzui dam dam a, tlangvâlin nulâ a chhawm a, hlim takin an infiam bawrh bawrh ṭhin a ni. Mahse an fehna tur a lo thuhmun si loh chuan kawng pengah inṭhen a ṭul ṭhin. Tîti laklawh teh mahse an inṭhen lo thei lova. An inṭhen dawn chuan, "A haw hmasa sa inchhawlṭhuaiah aw," an ti a. A hawng hmasa zawk chuan an inṭhenna kawng peng a thlen a, a kalna lamah chhâwl dah a awm hauh loh chuan, hnim zîk a pawt chhum a, a la haw ve lo kalna kawngah, a hmuh ngei tûrin chhâwl a dah a, chu tak chu "Chhawlṭhuai" chu a ni. Fanghma thar hnuah chuan inchhawlṭhuai nan an hmang a, an inchhawlṭhuaina pawh an ngaihlu hle a, heti hian hla pawh an phuah a,

"Fanghma tuaitirtea chhawl min ṭhuai,

Chang lo mah se a chia dah ka nuam e,

Vanneih thil thuah a ṭo mahna,"

an ti a ni. 

Ruahtui a awm ṭhat kum chuan Ṭomir thla tawp dawn lamah chuan buh dinhmun a lo danglam ve tawh a, ngalrek thleng vel a ni tawh a, chu chu, "Ngalzem" an ti a. Buh hnah chu sei fe fe a ni tawh a, an kuai nghiau nghiau ṭhin. Hnuhpui thlawh lai hian, a tlangpuia sawi chuan an inlawm meuh lo. Mahni lovah ṭheuh an feh a, ṭhenkhat lo hla nei hlo thlovin an riak ṭhin. Hetih hunah hi chuan thlai dang pawh a lo ṭo tawh a, maian a arbawm a, behlawi a lo zâm ṭan ve dawn bawk a. Thlai dang fanghma leh dawnfawh, hmazil pawhin zam an tintuah ve bawk a, buh ṭo tir pawh a mâwi ṭan khawp mai. Fanghmatharko leh losul thereng an rawn hram ṭan bawk nen, lung a lêng duh hle ṭhin mai.

Sihzâwl khaw tlâk lam pangah hian tlang chhengchhe zet mai leh khâm bakbahai pui puiin a hual vel 'Muvanlai tlâng' an tih chu a awm a. Muvanlai tlâng an tih chhan ber pawh, helai tlâng chung zâwlah hian muvanlai rual tam êm êm mai hi engtik lai pawhin an awm reng ṭhin a, boruakah te chuan an thlâwk noh noh ṭhin a ni. Mihring pawh an hlau lo hle a, an awmna laia mihring lo kal an awm phawt chuan an lo beih rawn mai ṭhin a ni. Khâm chhengchhe tak kârah mihring tân chuan chêtsual a hlauhawmin, fimkhur pawh a ngai viau reng a, Sihzâwl khaw pasalṭha, Saikâpa pawh he tlângah hian chesualin a lo boral tawh nghe nghe a ni. Hetiang a nih avang hian muvanlai tlâng hi tuman an hnaih duh tawh ngai lo. Huai neiin an ring tlat tawh a, chûng muvanlai rualte pawh chu huaite nena inzawmna eng emaw tak neiah an ngai tlat tawh a ni. Kawng lehlamah erawh chuan, he Muvanlai tlâng hian Sihzawl khua chu a tihmingthang ve hlauh thung a. 

Sawiluaia pawhin Sihzawl khua chu a hnaih hlê tawh a, ar khuang ri leh sechal kiu rul rul thâwm te pawh a hre pha viai viai tawh a, kawtchhuah thlen hma, chawlhhmun kianga an ṭhangtê dawh-ah chuan a han ṭhu thlandai a. Sihzawk khaw tlâk lam, mual pangper a Muvanlai tlang to lurh mai chu a han thlîr deuh vang vang a, chu tlâng chuan engemaw titak hian a hîp riau mai leh nghal, tlang chung zâwn velah chuan Muvanlai nupa niâwm tak hi kawk-kaw-lek lauh lauh chungin an thlâwk delh delh a. A chhan pawh hriat si loh hian a lung chu a rawn lêng veng veng a! 

Lo-sûl haw rualin khua chu a lût ve ta rawih a. Khaw chhûng chu a rinai daihin a lo zau a, in lah chu a ding thelh sung mai si nen, 'Awitlang khua ai chuan an tam zawk dawn chu a nih hi' a ti rilru neuh neuh a, Mual veng lam chu pan chho zelin, naupang hnap dawk leh uicho khawlai lêng pawh a tâwk chho zut mai! 

A pute in chu khawilai ber nge tih a hre bawk si lo, in pakhatah chuan a han lût ta rawih mai a. In neitupa chuan, "Eng nge i duh le?" tiin a lo be vat a. Sawiluaia chuan, "Liankunga te in awmna min hrilh thei mial lo maw?" a ti chawt mai a. In neitupa chuan, "Kan ṭhenawm lawk saw a ni e," a han ti a. Sawiluaia chuan lawmthu hrilh pahin a chhuahsan veleh ta mai a. In neitupa chuan a thlîrzui deuh vang vang a. 

Liankunga te chhûng chuan zanriah an lo ei dawn chiah a, chutihlai chuan pawn lam aṭang hian, "Mikhual min thleng thei angem?" a rawn ti thum dup a. Liankunga chuan, "Thleng thei tehlul mai e, rawn lût ta che," tih pahin kawngkhar chu a han hawng nghal a. Mikhual tlangval hleitling tak mai hi a rawn lût ve nghal a. 

Makti âwm tak hian an lo en deuh ṭhap a, Liankunga chuan, "Han indah fel la, zanriah rawn kîl ve nghal mai ta che," a ti a. Mikhual tlangval pawh chuan a iptepui leh silai chu bang chhak lamah chuan dah ṭhain, zanriah chu a kîl ve ta nghal a. 

Liankunga te chhûng chu an rual tlang viau hlawm mai, anni nupa bâkah a fapa Lianchhungaa te nupa nen, Lianchhunga fate pahnih, Lianmawii leh Lianpari an la awm cheu bawk a, an chhangchhe ve hle mai. Lianmawii chu nula niin, a nau erawhin tleirawl a rawn hre ṭan ve ek ek thung a. An hmaifang a ṭha dunin an taksa a lo hleitling bawk nen, tlangvalho pawhin an rîm ngun ve viau mai.

Zanriah ei kham chuan Liankunga leh a mikhualpa chuan tîtî khawchâng an sawi dun a. Liankunga chuan, "Le, tlangval, i chanchin min han hrilh ta che," tih pahin a vaibel chu a han ṭan zui nghal zat a. Mikhual tlangval chuan, "Ka hming chu Sawiluaia a ni a, ka pa hming chu Tlangkhuma niin, ka nu erawh Lianpuii a ni e," a han ti zet mai chu...(h)! Liankunga chu a ding chhuak nghal zawk a, "Chu ka tupa zuk ni reng che a!" tiin makti tak hian Sawiluaia chu a en veng veng a. Midang pawh an rawn kal hnai a, chutah zawng Sawiluaia chuan engkim mai chu a kip a kawiin a hrilhfai ta kelh mai a. A nu leh pa an thih tawh thu leh Pâwi râlin an rawn rûn dan te thlengin a sawi ta vek a. 

Liankunga chuan, "Hm..m...naktûkah ka sepa tuai hian i thla kan hual dawn nia. Tunah zawng i pi leh pute kiangah i awm tawh tih hria la, rilru dam leh thlamuang takin awm tawh ang che," a han ti dap dap a. Liankunga chuan a tu leh fate hnenah chuan Sawiluaia chu a han inhmel hriattir hlawm a. Lianmawii chuan an mikhual tlangval, a û lo ni ta mai chu ngaisang âwm fahran hian a melh deuh ralh ralh a!

Lianchhunga chuan, "Sawia, i putea ka nih hi aw, tirawh, i chauh viau loh chuan Zâwlbûk lamah i va kal teh ang," a han ti a. Sawiluaia'n a chhân hmain a pu chuan, "Zânin te chu hetah riak ve phawt rawh se, duh leh nakzan lamah in la kal dawn nia, a chauh pawh a chau lutuk ang a sin," a lo ti thuai a. Mahse Sawiluaia chuan, "Pu, chuti takin ka chau hleinem," a han ti tak nain, a pu chuan, "Zânin chu kan inkâwm dawn nia," a tih tlat avangin a chhuak duh ta êm bik lo va. Chumi zân chuan a pu nen rei tak thlengin an tîtî a, a pu chuan thil chi hrang hrang zawh pahin an khaw chanchin leh Awitlang khua nena an boruak te pawh chu a hrilh ta vek a. 

Sawiluaia chuan, "Pu, Awitlang khuate chu intân beih tham êm a ni dâwn em ni? Nangni aiin an tlêm zawk daih bawk si a," a han tih chuan a pu chuan, "E khai, Sawia, chuti ngawt a ni hleinem, tam ringawt hi chakna a ni lova, mihring rilru leh thinlunga huaisenna hi a pawimawh zawk a sin. Heng Awitlang mite hi eng ang nge an nih tih kan la hre chiang lutuk lova, pasalṭha engzât nge an neih a, engti fakau va huaisen nge an nih tih lah kan hre hek lo. Indonaah rêng rêng kan hmêlmate chu engzât nge an nih tih aiin, khawilai hi nge an chaklohna lai ni a, eng ang mizia leh rilru nge an put, tih hi hriat hmasak a ṭha ber. Chutianga i hriat hmasak ngat chuan awlsam takin i hneh thei tawh mai dâwn a ni," tiin a han hrilh a. Sawiluaia chuan a pu chu fing a tiin, a thusawi pawh chu dik a ti kher mai. Zân a rei tâkah chuan mut zâi an rêl ve ta nge nge a. 

A tûkah chuan Liankunga chuan a tupa thla hual nân a sepatuai chu a talh ta nge nge a. An lal, Lallura hnenah pawh thil awmzia chiang takin a hrilh vek nghe nghe a. Chumi ni chuan ṭhenawm khawvengte sâwmin hlim takin ruai an ṭheh tlang ta hlawm a. 

Chumi zân chuan Sawiluaia leh a putea chuan Sihzawl khaw Zâwlbûk lam chu an pan dun a, Lianchhunga chuan, "Sawia, inbuan i thiam em?" a han ti thut mai a. Sawiluaia chuan, "Thiam lo, tumah ka la buan lo hrim hrim, Pâwi ramah hun rei tak chhûng ka lo awm tawh a, chutah pawh chuan tumah ka buan ngai lo," tiin a chhâng a. Lianchhunga chuan mak a ti ru hle a, Sawiluaia chu chak hmêl hlein a hre bawk si, an khaw buanchak, Bukdenga nen han inbuan chhin se a lo tih rilrûk vei nen chuan!

 Sawiluaia hian inbuan hi a thiamlo pawh a ni lo, Ngulzalian khân inbuan te pawh a lo zirtir vek zawk a ni. Mahse, amah hi a chak êm avang leh mi pangngai tân chuan han buan mi pawh a nih loh avangin han inbuanpui tûr a hmu zo mang lo va, amah hnehtâwk ber tura an rin Pawi tlangval sa ṭha nelh nawlh leh chak zet mai, Liankhawtina nen Zâwlbûkah vawikhat chu an inbuan luihtîr tawh a, chumi ṭum chuan Sawiluaia chuan Liankhawtina bân dinglam tliak rawp khawpin a vawrh nghe nghe a, heta ṭang phei hi chuan tumahin an buan ngam tawh lo va, amah pawhin tumah buan a tum tawh hek lo a ni.

[05/06, 10:24 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai

Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPAKHATNA

Sawiluaia ten Zawlbûk an luh chuan an lo en deuh ṭhap hlawm a. Sawiluaia chu a lianin a chak hmel ropui si a, an lo hmu duh viau mai pawh chu a mak hran lo! Vâl upa Kaihranga chuan, "Khai le, zânin chu mikhual buan tûr kan nei a nih hmel e, meipui kha han tuah êng deuh teh u," a ti lur lur a. Lianchhunga chuan, "U Hrang, kan nauva hian inbuan a thiam dêr lo mai," a han ti a. 

Kaihranga chuan, "A va mak âwm tiu teu ve! A palen len nen chuan aw..." a han ti charh charh a. Chutihlai chuan an khaw buanchak Bukdenga chu enghelh nei lo fahran mai hian a rawn lût ve chiah a. Amah hi mi thu haw lam leh kal lam pawh ngaihtuah lêm lova ṭawng phawr phawr ṭhin, chapo deuh lar mai, a pu Chawngkunga, khawnbawl upa min a nihna chhuanga inla lian ve tak mai hi a ni a. Amah a palianin a chak bawk nen, inbuanah ngat hi chuan tumahin an cho ngam lova, a buanpuite lah hliam chhetê tal tuartîr lo chuan a chhuah ngai hek lo.An peih leh peih loh pawh thlu lova inbuanpuia midang cho lui tlat ṭhin a nih avangin tlangvalho pawhin an ngei ru hle mai a,  Bukdenga hneh thei tûr hi awm se la aw... an ti ru ngawih ngawih ṭhin a ni.

Bukdenga chuan Sawiluaia chu en vung vung pahin Lianchhunga hnenah chuan, "Liana, kha kha maw in nau chu ni a? A naupan ang aiin a buan tlâk zêk dawn kha a," a han ti nghal phawr phawr a. Lianchhunga chuan, "U Deng, ka nau hi chuan inbuan a thiam ve lo tlat mai," a han ti a. Bukdenga ngaihdan a lo ni awzâwng lo mai a, hmusit hmel deuh tak chung hian, "A dawizep vang mai mai a nih chu, mikhual a nih aiah reng reng pawh kan inbuan ngei ngei tur a ni," a ti ta tlat mai le. Chuti nà nâ na chu tiin, Sawiluaia pawh chuan, "A ṭha a lâwm, i han inbuan teh tak ang hmiang," a rawn tichhuak ve ta nge nge a.

Sawiluaia hian Bukdenga mizia leh ṭawngkam chu a ngaitheih zawng a ni chai lo mai, a chapona zawng zawng paih bosak a, dimdawina tel map lova sawisak chu a tum ber a ni. Zawlbûk chhuatpui tah chungah chuan Sihzawl tlangval za-nufa rual zet leh pa-ho chuan meipui engah chuan Sawiluaia te pahnih chu an bial luih mai a. Bukdenga chakzia leh inbuan thiamzia hretute chuan Sawiluaia chu an lo khawngaih ru lâwk kher mai.

Tlangval dangte lah chuan hmuh chian theih loh hlauvin Zawlbûk thingnawi têl chu an meipui chhehah chuan an vawm lût zut reng mai bawk a. Chutah an han inpawm a, an vir zawk a, mite rin loh dân tak maiin Sawiluaia chuan Zawlbûk bahzâr chhuatah a’n bin phei nawlh mai a. Bukdenga chuan tlàwm a ngai ngang a ni ang, a rawn tho leh vat a, a’n bei leh nghal chat a. Chuta ṭan an han la dun zet chu le, an ṭang bawk a, an ke zungpui leh zungṭang phawk phawhraw pui pui leh kâk hêrh hûrhte chuan duhthusâma Zawlbûk chhuat an tahte chu an phiat hniarin an ti khâwr tep tup mai a ni. An tihrawl te chu sazu tia lek lekin a rawn pâwng zawr zawr mai a! Sawiluaia pawh chuan a chakna neih zawng zawng sawm khawmin, Zawlbûk awkpâka deng rawk khawpa a han bin hlawm leh zet zawng Bukdenga meuh pawhin a cho loh val a tawng a ni tih inhriain, "Ka tlâwm e, ka hneh ngang lo che a ni e. I chak hle mai," tih pahin Sawiluaia chu nui sang chungin a han chibai a. Sawiluaia pawh chuan, "Min hlahthlem lo la chuan ka hneh hauh lovang che," a ti a.  An khaw buan chak hmingthang, a tlângtluana hming chher khawpa buan chaka an sawi, Bukdenga meuh mikhual tlangval naupang têin a rawn hneh ta mai chu, Sihzawl khaw tlangvalte chu an hlimin an thawm a na ngei mai. Bukdenga chu chawh an ti ru ngawih ngawih mai zuk nia!

Kaihranga chuan Sawiluaia chu en vang vang pahin, "E khai, kan nauva chu i chak hle mai ka ti! Kan khaw buan chak i rawn tlawm nghal der a lawm le," a han ti a. Sawiluaia chuan, "E, ni lo ve, min hlahthlem mai mai zawk a nih kha. Ṭang tak tak ni se chuan khawiah keini ang duang tân han hneh rual a ni lo ve," inngaitlâwm aw tak chung hian a han ti a. 

Kaihranga chuan, "I pa kha a tlangval laiin vawikhat chu a ṭhiante nen an rawn zin tawh a lawm, kan la tleirawl deuh nain ka la hre chiang khawp mai, kan khaw tlangvâl hovin Zawlbûkah an lo buan nghe nghe a. Tumahin i pa kha an hneh thei lo, nang pawh hi chak âwm tak rêng i lo ni e," a ti charh charh a. Chutihlai chuan Bukdenga chuan, "Sawia, tirawh, zânin chu nula ka rimpui ang che chu," a rawn ti a. Sawiluaia pawh chuan, "A lawmawm ngawt ang chu," a lo ti ve mai bawk a, tlangvâl dangte chhuah rualin an chhuak ve nghal a.

Sawiluaia te chhuah hnu chuan Kaihranga chuan, "Liana, i nau chu a chak hle tak mai a, Bukdenga kha a ṭang hman eih lo chu a ni e," a ti a. An kianga putar pakhat lo awm ve pawh chuan, "A fuke rêng a hrawl ṭha mai, chak âwm tak pawh a nia lawm. A pa dung a rawn thul zo dawn khawp e," a lo ti ve boh boh a. Tîtî dangah pakaiin, Awitlang khua nena an boruakte chu an sawi kâi chho ta zêl a, an khûpah an puanven an suih a, vaibel an pak mawlh mawlh reng a, an lungawi hmêl han hmuh chuan hringnun hi, dam dup ni maiin a hriat theih hial a ni!

Tunah chuan Vawkhniah zâwn thla a savawm lu ruau tawh a, a tam zawk chuan hnuhhrâm an thlo zo tawh. Liankunga te chhung pawhin an bei ngawrh nasa bawk a, a zo hma pawl an ni âwm e, an zawh ni chuan losûl haw hnuhnung lamah an ṭang a, an thlawhhma a hla bawk a, chawlhhmun an thlen meuh chuan ni pawh a pil titih tawh a. Thlifîm dawngin an han ṭhu thlandai a, ar indi chen vel an ṭhu hman tawh ang tihah an piah râl se tlatna ram ṭhin, savawmin pa pakhat a lo seh tawh avanga 'Vawm seh mual' an tih maiah chuan se âwn thâwm ni âwm tak hi an hre ta a. Sakei huai a lo tla em maw ni dawn le aw, Lianchhunga chuan a ti rilru a. Sawiluaia pawh chuan se âwn thâwm chu chiang tak maiin a lo hre ve reng mai a, a farnute erawh chu engmah hre lo ni âwm takin an tîtî siam siam thung a. Ruah a rawn tlâk cherh cherh tâkah chuan hmanhmawh takin an kal leh ta sawk sawk a. 

Khua a han thim hnu phei chuan ruah chu a buakin a rawn baw tlawrh tlawrh hi a ni ta mai a, Zawlbûk han chuankaina tur pawhin han hàn lai a nei lo va, zan dang anga lêng lên ar khuang pawh awm lovin a reh diak mai a. Pawn lam lah chu thla dê pawh hriat hauh lovin, a thim bur mai bawk si. Meilum hnung puakin an ṭhu ta vel mai mai a. Lianmawii te unau erawh chuan la an kai hram a, a nuin vawkchaw tui tur a chhuang bawk a. Sawiluaia chuan a pu hnenah chuan, "Pu, Muvanlai tlangah hian tumah in ramvâk ngai lo em ni le? U Denga khan min hrilh thawi hlek a, chiang deuh hlekin min han hrilh teh a," a ti a. 

A pu chuan muang cherh chawrh hian, "E, i hriat duh phawt te chuan ka hrilh êm êm ang che," tih pahin a ṭhutna chu a han siamrem sauh sauh a. Chutah, tiang hian Muvanlai tlang chanchin chu a han sawi ta a :

"He Muvanlai tlang hian chanchin maksak leh ngaihnawm tak tak pawh a nei nual a sin. Râl khat aṭanga en a, a lan dan ang ngawt hi a hmunah chuan a lo ni hauh lo mai. Tlang thengthaw nuam leh dam dup angin a lang tak nain; a hmunah erawh chuan chutiang a ni hauh si law. Khâm chhengchhia leh bakbahai pui pui a tamin, vawikhat tlûk sual hlek pawha lum hlum theihna mai tur ang chi hi a ni vek mai a, ṭum khat pawh, pasalṭha pakhat hi he Muvanlai tlangah hian a ramvâk pek a, khâmah chesualin a lum hlum dêr mai a sin. 

"He Muvanlai tlang hi kan pian ve hma daih aṭang tawhin tuna a awm dan ngai ngai sawn a la awm ta char char a, a bul vel pawh tumahin lo atân kan vât ngam ngai lo. Vanduaina engemaw takin a ûmzui ngei ngei ṭhin a ni. A tlang chhûngah sawn ngaw chhah ṭha tak mai awmin, chutah chuan sih lian tak mai a awm nghe nghe a. Ramsa chi tinrêng hian chu sih chu an tlan ṭhin a; mah se, chu sih awmna lai chu tumahin an hre lo mai ni lovin 'ka hmu tawh' tia sawi thei tumah an la awm hek lo! 

"A châng chuan zân lamah, râl aṭanga han thlîr hian ṭau meichher chhi ni âwm tak tak hi an inzui duah duah ṭhin a, thil êng mak tak takte pawh an hmu ṭhin nghe nghe a ni. Tîtî a an sawi dan chuan, he Muvanlai tlangah hian rulpui lian tak a awm a, chu rulpui chu a han lian êm êm mai khawp a, zukchal te pawh hi awlsam takin a dawlh zung zung ṭhin an ti! Pasalṭha pahnih pawhin fiah tumin zan sarih riak buhfai nen meuh an thawk chhuak a, mahse tun thlengin chung pasalṭha pahnihte chu an la rawn kîr leh ta lo, rulpui chuan a lo dawlh ve ta mai a nih an ring hlawm vek nia,"

tiin Muvanlai tlang chanchin chu a han sawi a, a tupa hnenah chuan, "Taia, nang pawh saw tlângah kher saw chuan va kal lo hram ang che," tiin thu a han rawn zui nghal zat a.

Sawiluaia chuan a pu thusawi chu ngaihnawm ti takin a lo ngaithla a, a puin Muvanlai tlanga kal lo tûra a han tih erawh chuan a nui mai mai thung a. A pu hnenah chuan, "Pu, Muvanlai tlang chanchin tam zawk chu zeldin thu bawl, chaw tak khûka khûkpui tlâk loh leh 'an ti' tih deuh hlir a nia lawm le, an sawi ang êm êm hi chu a nih ka ring ve thei tlat lo mai, remchângah la fiah ngei ka duh a ni," a ti a. Sawiluaia pi chuan, "E khai, Taite, chutiang thute chu sawi mai mai ngai a ni lo ve, upain, 'A thiang lo ve, a ṭha lo ve' an tih hi chu awih mai tur a ni ngai," tiin a tupa chu a rawn zilh deuh hlak a. Sawiluaia pawh chuan, "Pi, ka han ti mai mai a ni e, ka hlauh mah nak alaiin," a ti ta thuai a. A rilru tak erawh chuan Muvanlai tlang chu fiah a châk êm êm a ni.

Ruah sur chuan bân mai a tum hmel si lova, a puin, "Zânin chu Zawlbûkah riak lo mai rawh," a lo tih ve bawk si avangin Sawiluaia pawhin a pu thu chu zâwmin, inah chuan a riak ta zawk a.

Zîngah chuan hma takah thovin, khaw dai velah sa therhlo kah tur zawnga chhuah a rilrûk deuh va, Lianmawii te unau pawh an rawn tho ve chiah a, rapchunga buh hâk chu an lawk thla a, sumhmun lamah an kalpui nghal a. Chutihlai chuan tlangau a rawn au ta mai a-

"Khai..khai..khaih..., lo ngaithla ṭheuh rawh u khai! Tlangvâl zawng zawng chu Zawlbûk lamah chhuah khawm vek tur a ni e," 

tiin a rawn au ta viai viai a. Chu veleh Sawiluaia pawh Zawlbûk lam panin a luai chhuak ta nghal vut a. Lianmawii te unau chuan sumhmun bang phên aṭangin an lo bihzui vawng vawng a!

Zawlbûk a han thlen chuan tlangvâl engemaw zât hi an lo awm tawh a, an rawn thlen belh zêl bawk a. Vâl upa Kaihranga chuan, "Khai le, hei, kan hriat danin sa sual kan kawl a ni mai thei a, kan fimkhur hle pawh a ngai dawn a ni. Nimin tlai khân Pu Tinhrenga chu se en tûrin Vawm seh mual lamah a kal a ni âwm a, tûn thlengin a la rawn haw lo a ni âwm e, nizân kan khuain a zir loh êm avangin anni chhung lam pawhin engmah chinchang min rawn hrilh thei bik lova, tûkinah a nupuiin min rawn hrilh ve chauh mai si a, zîng ṭhang ṭhangah kan inṭhawng harh ta rup rup mai a nih hi," tiin thil awmzia chu a han sawifiah zung zung a. Sawiluaia chu angaih a ṭha lo ru kher mai. Nimin tlai khân Vawm seh mual lamah se âwn thâwm ni ngei tur kha a hre bawk si nên, ngaih han tih ṭhatna chî ziazâng pawh a ni lo rêng a ni. 

Sihzawl khaw tlangvâlte chu Vawm seh mual lam panin an liam nguah nguah a, an zingah chuan pavalai tam tak pawh an tel ve nghe nghe a ni. Sawiluaia pawh Bukdenga nen a hmalamah an kal dun a. Khatia Sawiluaia'n Zawlbûk awkpâka deng dawt khawpa a han bin hnuah meuh kha chuan Bukdenga pawhin Sawiluaia chakzia chu a hre chiang ta kher mai, cho mai mai chi a ni lo tih pawh a hai hek lo, hmêlmaa siam chi a ni lo tih hriain, ṭhian atân a sâwm ta chawt a, an inchemchhe kawp ta viau mai a ni.

Sawiluaia chuan, "An chhûngte pawh chuan an ti âwm ang lo hle mai, nizân lamah te pawh sawi mai tur hi a nia," a han ti deuh sep sep a. Bukdenga chuan, "Amah pui roh hian zir hek lo maw le, tlêma mi chawhnu lampang tih tâkah zan hnih khat han riah bo mai mai te hi a chîng pherh hrep a, a chhûngte chang lo, tlangvâlho pawhin kan hahpui hrep tawh asin. Tunah pawh hian khawi maw laiah ha hni dai duaiin a lo muhil leh sûk sûk tawhin a nia ka rin ni," nui deuh ruh ruh chung hian a han ti a. 

Sawiluaia pawh chuan, "Chutiang a lo ni maw? Mahse, nimin tlai kan losûl haw khân Vawm seh mual lamah se âwn thâwm ni ngei tur hi ka hria a sin," a han tih chuan Bukdenga chuan, "Chuti a nih zawngin kan mi â pa chu sapuiin a sehhlum a ni hrim hrim ang. A..a, a chhûngte pawhin an ui vakin ka ring lo," a han ti liam leh puat ringawt a. Sawiluaia chuan a ṭhianpa mizia chu mak a tiin, a nuih pawh a za lek lek zawk a.

Vawm seh mual an thlen veleh a kawp tê têin an vâk darh sang sang hlawm a. Rei zawn pawh ngai lovin Tinhrenga chu sapui kut tuar tih hriatreng renga, tukkhum thlung ruh sawm buaih khawpa, thlanvawng kung thlang chiaha a lo tlu bawkkhup reng chu an hmu ta mai rêng a. A taksa chu a lo la him pial mai a, mak pawh an ti zawk hial a ni. A chhan ni âwm ber chu, a kut zungṭang pakhat piangsual a nih vang a nih hmel. Sailo lal leh sakeiin sa piangsual an ei ngai lo, an lo ti ṭhin rêng a. 

Tinhrenga ruang awmna aṭanga hla lo têah chuan sepatuai pakhat hi a mawngtam ti ṭha lai hek huama lo tlu reng chu an hmu bawk a. Sial chu a neituin hlawm mai rawh se, tiin, Tinhrenga ruang zâwnna tur hlâng an siam nghâl zung zung a, an hawnpui ta a. Khua luh pui lovin, dai pawnah thlân an lai sawk sawk a, tûkṭhuan ei hmain an indahṭha fel hman hrâm a. A thlân chu khuahhrawlhin an hung a, sakeiin emaw, ramsa dangin emaw a thlân chu an hâi loh nân tlangvâlin zan thum an invên chhâwk a, a thlânah chuan kawlzal ipte pui, a mawng zau taka reh pawh an tar a, hetia an tihna chhan chu, sakeiin a seh tâka kha, a bâwihah a nei a, a saseh apiang lû chu a ahtir zel ṭhin avangin a rih lutuk loh nân tiin an reh pawhsak ṭhin a ni!

Chumi zân chuan ruah phingphisiau a surin khua a chêng cherh cherh a. Fûrpui tak tak a nih tawh avangin dai vêl pawh an dâi dar lovin khaw kar kawng chenin a hnim hle tawh a. Chutih hun lai chu a kumkhaw thilah sapui hnaih lai a niin dai vela a inlar duh hun a ni reng a. Chumi zân pawh chuan khawvar a hnai lam tawhin zan dang ang bawkin Bahzàr veng lam aţang bawka âr khuang chu rawn inṭanin lal mual lam âr rawn kai tho zêlin arpa-chhiarkhuan khuang tur thla inkhawng ri chu chhiar tinah a ri thluk thluk hlawm a. Chu khuan hmasa âr khuang hnukhawi lam an la khuan thliai thliai lai chuan Pêm venga arpa pahnih chauh chu an lo inkhuan chhâwk chhen thung a. Chu âr khuang chu Zawlbûka a mut hmunah Sawiluaia chuan mu meng ngáwi reng chungin a lo ngaithla kiau a. Chutih lai tak chuan Zawlbûk châr lam kawr kam veng fêma parawl, Chhunruaia in thuaia vawk chu sa chuan a rawn la ta mai a. Vawk chu a ngêk ṭhawt a, a neitupa chu a au nghal chùl a. Chu veleh Sawiluaia chu a zuang tho a, “Sa a tla é,” tichungin a zuang chhuak a. Sa tlákna lam Zawlbûk chár lam kawr kam, Chhunruaia in lam chu a pan nghal sawk sawk a. Bukdenga chuan a hnungah chak fein a rawn ûmzui ve nghal a. Sakei chuan a vawk lâk chu a lo tihlum hman a; mahse, mipui an punkhawm ran êm avangin an au thla hman hi a lo nia. 

Chutianga, mihring chênna pawh zah lova, in thuaia mi lehzel ran a rawn khawih ngam tâkah chuan lal leh upaho chuan tihhlum ngei ṭha an ti a, chuti lo zawng mihring an inchan belh leh réu réu palh ang tih an hlau a ni. Pasalṭha hovin kar chu an kam ta nge nge a. 

Tlai khat chu, ni tla tûr kâwl êng sen phût mai chuan Sihzawl khua chu lung tilêng zet hian a rawn chhun sen riai a. Nu ṭhenkhat chuan vawkchaw an pe a, "Ri teh, ri teh..' tiin an ko ral ral a. Naupang ṭhenkhat lah kawtkaiah an lo infiam ve nak nak bawk a. Sawiluaia leh a putea pawh chuan leikapui aṭangin, Muvanlai tlang pang êng no nghiai mai chu an thlîr dun vang vang a. Pamanga Bahzar lamah ruah kung a lo haw ngiai ngiai bawk a, kawtchhuah lam aṭangin losûl haw an rawn inzui diah diah a. Sapui sual an kawl lai a ni bawk a, paho chuan silai an pu far hlawm a, a ṭhenin Muzukfei an hawl bawk a. An thlâ a muang lo tlang hlawm hle niin a lang. 

Chumi zân chuan Sawiluaia leh Bukdenga chu Pêm venga hmeithai fanu Lalseli rîm turin an chhuak dun a, tlangvâl dang pawh lêng an awm ve nual nghe nghe a. Chhûn lama an hnathawh chanchin te inzâwtin an tîtî luam hlawm a. Sawiluaia erawh chuan sawitur pawh a hre ve mang lova, a ṭhiante tîtî chu kil khatah ngawi rengin a lo ngaithla vel mai mai a. An nula rîm ai mahin an kar kam chuan a rilru a luah zawk hle âwm e! Lêng hnawtchhuak âr a rawn khuang thliai thliai a, Sawiluaia teho pawhin ṭin zai an rêl ve ta nge nge a. An lêng haw hnu hret chuan tlangau a rawn au a, “Khaih, khaih, kha…ih, zâninah kar a per pawhin khawvar hma loh chuan tumah kal loh tur, hei hi lal thupêk a ni e,” tiin veng tawp aṭang chuan a rawn au lauh lauh a. Mahse, Zawlbûka riak tlangvâlho chu kar a per veleha tlân nghal thei turin an inring ru vek a. Tuma tlân khalh loh nih tumin puan hnuaiah puan an veng ru sa vek tho mai. Sawiluaia erawh chuan lal thu chu zawm mai ṭha berin a hria a, kar chu per mah se tlanchhuah ve kher pawh a tum chuang lo! 

Zanlai âr khuan hnu hretin kar chu a per ta a. Chu veleh tlangvâlho chu an tho nghâl suau a, Vâl upain, "Tumah kal suh u, inhliam a hlauhawm e, zing lamah kan bei dawn nia," a ti lawm lawm chung pawhin tlangvâl huaisen, nopui dawm tum an lo tam nasa mai si a, an Vâl upa thu leh hla pawh chu bengkhawn duh lovin kar an kamna lamah chuan an tlan liam ta zung zung mai a. Bukdenga pawh chuan han kal ve mai hi a tum deuh zuau a; mahse Sawiluaia chuan, "I kal ve dawn em ni? Lal thupêk kha i hre na nge?" a rawn tih tâkah chuan Bukdenga kal tum uaih tawh pawh chuan a ṭhulh leh ta zawk a. Vâl upa Kaihranga pawh chuan, "A nihin a ni lo rêng rêng, lal thu leh hla pawh an han bengkhawn duh lo vei maw?" tiin a mut hmun aṭang chuan a lo âng ve bawrh bawrh a. 

Khaw dai lamah ve thung chuan le, silai a puak ta ṭhuai ṭhuai a, chumi rual deuhthaw chuan sakei thinrim inhrosa thâwmin a zui nghal zat a. Bukdenga chuan, "Kan ṭhiana te chu an va ngaihtuahawm ve le," a han ti a. Kaihranga erawh chuan, "An chawh ngawt zawk a lawm, mi'n 'kal suh u' kan ti lawm lawm a, engah nge an kal luih teh vei ni?" a lo ti bawrh bawrh a. Sawiluaia chu a mut hmunah a rûkin a lo nui khi suk a!

Nakinah chuan tlangvâl pakhat hi thaw hlawp hlawp chungin a rawn lût hlawl a, an Vâl upa hnenah chuan, "U Kaihrang, sakei khân Thankulha a sehhlum dêr mai, a ruang pawh hlâwm ngam lovin an ṭhu ṭhuap ringawt mai a ni," a rawn ti lût nghal bawrh bawrh a. Kaihranga chuan vin aw lek lek hian, "Ngah nge in kal luih dâwk dâwk ni? Upate zai ngaia chêt tûr a ni ngai. Ṭhiante ruang pawh hlâwm ngam hlei lo che u chu, hmeichhia em in nih le?" a lo tihkhum bawrh bawrh a. 

Sawiluaia chuan, "K'u Hrang, kan zuk kal ve mai dâwn em ni? Tlangvâlho an thangtlâwm lutuk ang e," a han ti a. Kaihranga pawh chuan rawn thawh chhuah pahin, "Hm..mm...kan zawngsenho mai mai chu aw! Thin an tirim tûk mai a lawm le," tih pah chuan puan chu a veng ṭha nghal mawlh mawlh a. 

Sawiluaia chuan a silai inchhawp chu a chuh that a, Bukdenga nen chuan an liam nghal ta vang vang a. Khaw páwn an thlen chuan an ṭhian dunin thâwm riva ngaithlain an han ding dun vang vang a, an kar kamna hmun lam chu panin an tlân leh ta a. A hmun an thlen chuan tlangvâlho chu an lo ṭhu ngui nghiai hlawm a, sakei chuan Thankulha a sehhlum bâkah pakhat dang a lo hliam hi a ni âwm a. Duh anga khua a la ên si loh avangin an tihngaihna hre lo chu an lo ṭhu ta vêl mai mai hi a nia. Sapui hliam awmna àwm lah chu khawthim hnuaiah hriat rual a ni bawk si lo. Riva dang engmah hriat tur awm lovin chingpirinu hram bâk chu thâwm dang chu a reh hian a reh vung vung mai a. Sawiluaia leh Bukdenga chuan meichher te siam belhin, fimkhur takin sapui hnu chu an chhui ṭan ta a. Sakei chuan kawr dung zawh chhovin, a mi seh chu nikum chul lam a panpui zêl tih hriat tak hian meichher êng hnuaiah chuan thisen far tharlâm tak tak hi an hmu chho zeuh zeuh a. Nikum chul lamah sakei hnu chu an chhui chho dun a, Chhunruma lo hlui a hruihzawlah chuan a lo bawk leh a. An inhnaih tawh hle mai a, a bawhna pawh a lo la lum vung vung danah an ṭhawn tlân tih a hriat reng mai a. Chuta ṭang chuan a hnu chu a rulchuk ta a, anni pahnih pawh chuan fimkhur theihtawpin an chhui dun ta bawk a.

Thui pawh an la chhui hman lo, naurual leipui fîng chen vel pawh a la tling lo ang e, Changél hung phen titih aṭangin sakei chuan anni ṭhian dun chu a rawn zuan ta thut mai a. Mahse, anni pawh inring renga awm ngang an nih avangin sír lamah an per dun lawp a. Anni pahnih ṭan siam bawk, sakei lahin ṭan la bawk. Sawiluaia chuan a rawn zuan leh hmain kah a han tum a, mahse, a ṭhianpa chuan a hliah deuh hlek avangin a kah hmain a ṭhianpa Bukdenga chuan a’n kâp a, mahse, a silai a tlawlh ta hlauh mai a. Chu veleh sakei chuan Bukdenga chu a rawn zuan a. Chhoh zuan ngang a nih avangin a zuang sang thei vak lo a, a rem lai Bukdenga malpuiah a hmuam titih a. Ani lah sakhi thangngul rual àwm vel thing vuanin ṭan a khawh bawk. Chutia an inpawt lai tak mai chu Sawiluaia chuan a awlan ngul sei reih rawih, musau chherchuan thun puitlinga hmun leh hmuna kah tumin a dinna aṭang chuan a zuang thla lawp a, sakei zakdawhah tak mai chuan a hnawhna lut hung khawpin a han sai lêng dawrh mai a. Sakei chu a zuang zawk a, thâwm chu a reh nghal ta vang vang a.

Anni ṭhian dun chu a rang a rangin muang deuh laiah an insaseng thuai a. Sawiluaia chuan a silai a’n thun leh sawk sawk a, fimkhur takin a chhui leh ta a. An thlang lawk, ṭhang buk karah chuan che thei tawh tih hriat tak hian a lo mu meng kuau mai a. Sawiluaia chuan a han sai leh dawt a, mahse, che tur a awm tawh chuang lo. A silai thâwm hria tlangval ṭhenkhat chu an lam panin an lo tlân a. Sawiluaia erawh chuan a sakei kahhlum pawh ngaihsak zui ta lo chuan a ṭhianpa hliam chu a buaipui nghal mawlh mawlh a. 

Bukdenga chuan, "A na lo ve, min ham thi ser ser chauh a ni e," a han ti a. Sawiluaia chuan, "Inah i tawm rih deuh zawng a ngai dâwn a nih hi," nui deuh sak chung chuan a han ti a. A ṭhianpa pawh chu a lo khi ve suk a. 

An ṭhiante pawh an lo thleng ve thuai a, sakei ruang chu an zuk zâwn chhuak a, a lo lian hle mai a, Sawiluaia chuan a han sum chhin a, a sum ruk leh zungli beng zet hi a lo nia. An han bel chiang deuh a, a mit khing veilam chu a lo del reng mai a, sakei dang nen an insualna lamah chutianga lo awm ta chu a nih hmel. 

Sakei zâwnna tur hlang an siam sawk sawk a, an ṭhianpa ruang zâwn ngai bawk nen, khuaah zualko an intîr vat a. Bukdenga pawh chu zâwn an han tum deuh a, a lo duh awzâwng lo mai a, "Ka kal thei a lawm, zâwn ka ngai rêng rêng lo," a ti tlat a, Sawiluaia chuan tiang tur a han sah sak a, chumi hawl chung chuan a kal bai ve auh auh a. 

Sakei ruang chu Liankunga te kawtah chuan an nghat a, mipuiin an en lui lui a. Chumi ni la la chuan Liankunga chuan sakei chu a ai ta nghal a. Bukdenga pawh Puithiamin hliampui thawiin a thawi a, a dam chak khawp mai. Bai auh auh chungin Zawlbûk kai a ṭhulh duh chuang der lo nia. 

Sihzawl khaw lal pawhin Sawiluaia hming chu a hre zing ve tawh kher mai, Liankunga hnenah pawh, "I tupa hi ka khaw daingul leh phaw tur a nih hi, pasalṭha leh huaisen tak zawng a ni meuh mai," tiin a fak hial a ni. 

Saingurpuii pawhin Sawiluaia hming chu a hre zing ve hle mai a, amah tak la hmu lo mah se, chuti taka pasalṭha huaisen chu a ngaihven ru ve kher mai. Lal fanu a ni a, tlangvâlin an rîm ngam bawk si lo, a khua a har ru ve thei êm êm ṭhin a ni. A nuṭapa lah chu Lalhniangi zun ngaiin a la van ruai ruai chu a ni si a, a pa meuh pawhin, "Nakin lawkah ka aiawh a lal ni mai tur i ni a, hmeichhe pakhat vang mai mai a hetia awm tur a ni ngai lo, harh chhuak tawh la ka ti khawp mai," tiin a kam khat deuh hlak nghe nghe a ni. 

••••••••••••••••••••••••••••••••••••

[05/06, 10:25 pm] Jesse Pachuau: '𝐓𝐀𝐖𝐍𝐌𝐀𝐍𝐆 𝐋𝐀𝐒𝐈'

𝐉𝐞𝐬𝐬𝐞 𝐏𝐚𝐜𝐡𝐮𝐚𝐮 

𝐊𝐡𝐚𝐰𝐡𝐧𝐚𝐢 

𝐇𝐦𝐮𝐧𝐤𝐡𝐚𝐰𝐡𝐚𝐫 𝐑𝐮𝐧

 𝐁𝐔𝐍𝐆 𝐒𝐀𝐖𝐌𝐏𝐀𝐇𝐍𝐈𝐇𝐍𝐀

Thiṭin thla ral lam mah a ni tawh a, boruak pawh a nuam ṭan tawh viau mai. Buh lah chu a tulzum fur mai tawh si a. Ṭhenkhat, a ṭha lai deuh phei chu a tulzum a keh a, a vui a lo lang suau tawh bawk a, mahni tawka an ṭhat vanglai an tawng chho ṭan mek a, a mâwiin a hmuhnawm hle ṭhin. ('Buh tulzum' tih awmzia chu, a chang aṭangin a vui tur a rawn insiam chhuak a, chu a vui chu lang chhuak lovin a kawrin a la tuam bawk si a, Pencil tia velin a puar lai chu a lian a, a hmawr lamah, a la keh chhuah loh avangin a la intawn keh si lova a zum a, chutianga buh vui chhuak tur a kawrin a la tuam avanga mum zum pat chu 'Buh tulzum' an lo ti ṭhin a ni.)

Liankunga te chhûng pawhin pawhchhiat an hnaih ta hle mai a, an buh lah chu a ṭha nasa mai si a, a lo berah pawh Hreihazawn vel tal chu thar an inbeisei ru ve hle a. Amaherawhchu, kan pi leh pute hi thukhuh mi leh a ruh langa thil sawi dawt duh lo an nih avangin 'Chuti zât chu kan thar ka ring' tiin an sawi duh ngai lova, 'Hawpkhawp te chu kan thar ve mahna' an ti duh lek fang ṭhin a ni. Inṭawng pachhiat hi an hlau hle mai a, hei vang hian ṭawng sumkar lo deuh mi chuan thurualpui tur pawh an hmu zo meuh ṭhin lo. 

Pawhchhiat ni chu an thleng ta ngei mai le. Zing aṭangin Liankunga te chhung chu an buai kher mai. Liankunga chuan zing kârah an lalpa chu a lo va sâwm lâwk diam tawh a, lal fanu Saingurpuii lah chuan lo zawhnaa kal ve chu a lo châk hle mai a, (Sawiluaia hmuh a châk vang a ni pakhat a!) a pa hnenah chuan kal ve a dil ta chawt a. A pa lah chuan awlsam têin a lo phalsak ve mai bawk a. Chaw te an han ei sawk sawk a, lo zawhnaa kal tur chuan a pa nen an inzui chhuak dun ta a.

Pawhchhiat ni chu hlim ni a ni a, lo zawhni a ni bawk a. Hnathawh tur a tam tawh lo va, a hautak deuh lai tûr lah an lo thlo zo vek tawh si, hmun nuam deuh laiah tlêmtê khawih tûr an lo dah a, siali khaw mawiah a hming tak meuh meuhin an thlo a ni lek fang tawh ṭhin. 

Liankunga te pawh chuan hma fê ah chaw an ei a, an ei kham fel âwrh tihin Saingurpuii te pafa pawh an rawn thleng ve chiah a. An inpeih fel hnu chuan lo lam pan chuan an inzui chhuak ta dam dam a. Hetihlai hian Sawiluaia erawh lo lamah a  riak daih thung a, ramhnuai lam hian a lung an lên zawk miau si a! Hemi ni pawh hian lo an zo dawn tih hre reng mahse, awm ve kher ṭul a ti lo a niang chu, Muvanlai tlang lam panin hma fêah a chhuak leh daih mai a ni. 

A pute hriat hlau tak chungin, a rukin  he tlang hi a lo belbul nasa viau tawh mai, an sawi ang êm êm a hrâng chu a nih a ring ve lêm lo, chutihrualin, engemaw tak chu he Muvanlai tlangah hian awmin a ring ru ve tho mai. 

Muvanlai tlang a thlen hnu chuan a hmaa a kal lohna lampang, a tlangdung chhak lam chu a zawh chho leh ta ngat ngat a. A puin a lo sawi tawh ang deuhin, khâm chhengchhia leh bakbahai pui pui a tamin, kal pawh a sawt mawh khawp mai. Reifê a kal hnu chuan a rinloh deuh maiin kawrdungah hian a chhuak ta hlawl mai a, mak a ti kher mai. A han ding deuh vang vang a, chutah muang chângin kawrdung chu a zawhthla ta ngawt a.

Dumderuangchen vel a kal hnu chuan thâwm a hre ta tlat mai le! a ding chawt a, fimkhur takin a thâwm hriat chu a han ngaithla a, mihring thâwm a ni tlat mai! Mak tiin a meng bial kâwk kâwk lo chauh a ni. Eng titiha chulai hmuna mihring thâwm han hre ta mai nge maw a nih chu le? Ramchhuak an awm a ni ang e, han ti dâwn ila, he Muvanlai tlang hi an ṭih hle si a, tiin a han ngaihtuah rilru neuh neuh a. Tute nge an nih a, eng nge antih, tih chu hriat ngei tumin thâwm dim fahran mai hian a pan chho ta ṭhem ṭhem a. 

Chawngawlipahlam chen vel a kal chhoh hnu chuan a hmalam, kawrte kam, hmun zâwl remchâng tak maiah hian riahbûk pahnih ngawt mai hi a hmu ta a. Tin, chumi riahbûk tualah chuan mi pahnih hian sa rêp ni âwm tak hi an vil dun a, ramchhuak annih dawn hi a, tia han pawh mai a tum lai chuan mak tiin a ding leh chawt mai! Chûng a mi hmuhte chuan an chhîpah sam an zial tih a lo hmu lawk lo a tin ni! 'Kan Pâwi chheho chu aw...! hêng hêngah te eng nge maw an rawn tih rêng rêng le?' a han ti ru deuh sup a. An khua rawn rûn an tum nge ni a, râwlrâla chêt tum zâwk ? Eng le khaw le, he thil hi a fiah phawt chu a ngai dâwn a ni.

Hetihlai hian Liankunga te lo zawhna lamah pawh an thâwm a ṭha viau mai a, Saingurpuii erawh a kal chhan ber Sawiluaia hmêl hmuhtur awm ta lo chuan a tingui rawih a, mahse nula fing tak a nih avangin mite kiangah chuan hlim àwm takin a nui lui ve hrâm hrâm a, a rilru erawh chuan Sawiluaia ringawt a ngaihtuah thung a!

Bukdenga chuan Lianmawii hnenah chuan, "Liani, khawiah nge kan mi chhawih pa hi a tawm bo reng ni?" a han ti a. Lianmawii chuan ngaihtuah chiang lêm lo hian, "Lasi nulâ a rîm leh tawh a ni ang," a lo ti sam êt mai a. A thusawi chuan Saingurpuii rilru a den nat turzia rêng a ngaihtuahpui phâk lo. 

Lianmawii'n Bukdenga zawhna a han chhân dân chu fiamthu mai zawng a ni tak nain, Saingurpuii erawh chuan a rinhlelh phah ta hlauh thung si a. Sawiluaia hian Lasi nulâ a lo ngaizâwng ru reng mai lo'ng maw? Tûnah te hian a Lasi ṭhin bulah hlim takin a lo awm reng mai ang e. Chutiang thil a han ngaihtuah ta mai chu amah pawhin mak a inti ru kher mai, Sawiluaia chu a hmêl tak ngial pawh a la hmu lo a ni si a, chuti chunga a han vei ru ta viau mai chu mak a inti lo thei lo a ni. 

Sawiluaia ve thung erawh chuan an lal fanu rilru a luahzia inhre miah lovin, Pâwiho bûk thlang lawkah chuan a lo êk cheh ṭhut ngawt ngawt mai a. Thâwm neih hlau tak chungin Pâwiho tîti chu a lo ngaithla ve reng a, an thusawi aṭanga a lan dânin an khua chu rawn rûn ngei an tum niin a lang. Tin, hemi thu-ah hian Saibual khua pawhin engemaw ti takin inhnamhnawihna an nei ve a nih hmêl hle mai, Pâwiho chuan Saibual khua leh an lal hming chu an lam zing riau mai si a. Saibual khaw lal, Lalkhuma hian Pâwiho chu phungbawmah sâwmin an khua chu rawn rûn an tum a ni thei mai angem? 

Chutia ngawi renga a lo ṭhut reng lai chuan thâwm dang a hre leh ta tlat mai. A thlang lam aṭang chuan eng thil emaw ber hian kawrte tui chu a rawn dai ri chho buan buan mai le. Sawiluaia chu rang lutukin a bawk nghal thlawp a, amah hmuh tuma an rawn zawng te a nih ngawt loh chuan han hmuh mai mai chi pawh a ni lo. 

Thâwm chu a rawn hnai chho zel a, a thâwm nat danah chuan mihring ni theiin a hre lo, savawm emaw, sai padawp emaw pawh a ni zawk maithei a ni. A enga pawh chu lo ni se, inrin tluk a awm lo tih hriain a silai chu hman a ṭul hun pawh a hmang mai thei tûrin a hum rauh rauh a.

Thâwm pawh chu a rawn hnai chho tial tial a, a rawn lang ta hlawl mai le. A phu chiang kher mai! mak a tiin a thil hmuh chu a awihlo lek lek zawk hial a ni. Savawm emaw, sai padawp emaw awzâwng a lo ni lo, Chawmnu ni ngei tûr, lian pui, hnute fual, hâng mêk mûk, sam hram be bu, hmul them thum leh hmelchhe tak mai hi a hmu ta zawk tlat mai le! Mak pawh a ti ngei mai, thawnthuah chauh lo chuan an awm tak tak pawh a lo ring ngai lova; mah se, a mit ngeiin a hmu tlat bawk si. Chawmnu lah chu a awmna zawnah tak chuan a ding vung vung a, a hnâr chu boruakah chuan a len vut vut mai leh nghal, Sawiluaia chu a lo hlauthawng ru hman kher mai. A hlauh zâwk tak erawh chu thil dang daih a ni, Chawmnu chuan a rawn hmu palh hlauh ang a, loh theih lovin an inbeih te a ngai awm si a. An thâwmah a chhak lama Pâwi râlho chuan an rawn hmu palh ang tih chu a hlauh ber a ni. 

Chawmnu chuan phun bul bul chungin luidung chu a zawh chho leh ta zâwk a, Sawiluaia pawh a thaw huai a. Ar indi chen vel emaw lekah chuan a chhak lama Pâwiho chu an ṭê ta ṭêng ṭûng mai le. Sawiluaia pawh a ding chhuak thuai a, Pâwiho riahbûk lam a han thlîr chhoh nâk chuan le! Chawmnu chuan Pâwi pakhat zawk chu a lo khai kang vu vu mai hi a lo nia. A ṭhianpa lah chuan hlau êm êm mai hian a lo thlîr tlawk tlawk ringawt a. Sawiluaia lah chuan tihtheih nei hek lo vi, a uipui tuilian thlîr ta vel mai mai a. 

Mahse, nakin deuhah chuan an ṭhiante ni âwm tak hi an rawn lang hlawl mai a. Engkhaw sawi set set lovin, an zinga pakhat chuan Chawmnu chu kah tumin a silai chuan a han tin nghal rap a; mah se, an hotupa ni âwm tak, pasalṭha tih hriat tak mai hian a lo khap vat a, "Silai i hmeh puah mai chuan kan thâwm hi miin an hre dawn a sin," a han ti a. Chu Pâwi pa pawh chuan a silai chu a la thla leh ta riai riai a. Pâwi pasalṭha chuan a kâwlhnâm chu phawrhin, Chawmnu chu a pan phei ta mai a, a ṭhiante pawhin an rawn thlâwp zui ve nghal zat a. Chutah meuh chuan Chawmnu pawh a zam ve ta deuh a ni ang, a mi reh pa chu thlahin Sawiluaia awmna lamah chuan a rawn tlan thla ta chiam mai a. Sawiluaia chu lo inring hman lo phei se chuan a rawn su thlu tawp ngei ang le. Pâwiho lah chuan Chawmnu chu 'ûmzui tang e' pawh ti chuang lovin an ṭhianpa chu an buaipui zui nghal mawlh mawlh a. Chu hun remchâng chu chuhin, Sawiluaia pawh a birûkna aṭang chuan thâwm dim tak chungin a insaseng ve nghal a.

Khua a tlai tawhin, behliang mun hun zet chu a ni tawh àwm e. Lo lam pan chuan a kal sawk sawk a, mahse an lo a han thlen chuan tumah rêng rêng hmuh tûr awm lovin an lo haw zo vek tawh mai a, Sawiluaia pawh chu awm khawtlai lovin khaw lam pan chuan chak takin a haw ve nghal vang vang a.

Khua a luh meuh chuan lêng lèn ar khuan a pêl daih tawh a, khawlai pawh a reh deuh ruih mai. Ngawi rengin a kal chho zel a, in a thlen meuh chuan a hah hman kher mai. A pi lah chuan, "Taia, vawiinah khawiah nge i kal bo daih ni? Kan lalpa lah chuan i hming a lam a lam leh nghal, lo zawh ni tal te chuan awm ve tur che a lawm," tiin a lo ânkhum deuh hlak hlak a. Sawiluaia chu a nui mai a, a pu leh a putea lah an awm bawk si lo, hmanhmawh takin Zawlbûk lam pan chuan a chhuak zui leh ta nghal mai a. 

Zawlbûk a va luh chuan tlangvâl tam zawk chu an lo chhuak hman tawh a, Vâl upate leh putar ṭhenkhat hi an lo tîti laih laih a. Sawiluaia chuan Kaihranga chu a han hui zoh a, Bahzar lamah chuan a phei nghal a. Kaihranga pawh chuan, 'Eng chu i hria ni maw?' ti rilru chungin a zui ve nghal vat a. 

Sawiluaia chuan Muvanlai tlanga a thil hmuh ang ang chu a han sawi zung zung a, a thusawi tawp lamah chuan, "Ka rin dan chuan Pâwiho hian min rawn rûn an tum ngei niin a lang, kan khua hi min lo enthla uluk tawh hle mai a, favang ṭantir lamah an rawn che chhuak ngeiin ka ring a ni," tiin a thusawi chu a han tlip a. 

Kaihranga chuan, "Chu zawng thu hmanhmawh thlâk tak a nih chu. Titeh, kan pahnihin lal in lamah i han kal teh ang," a ti a. Tichuan lal in lam pan chuan an inzui chhuak dun ta a.

[05/06, 10:25 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai

Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPATHUMNA

Kaihranga ten lal in an han luh chuan zan dang ang lo takin a lo reh deuh dûk a, Lalngurawia leh a farnu Saingurpuii chu tapchhakah an lo tîti dun sep sep a. Kaihranga te pahnih pawh chu an hrilhhai lek lek zawk hial mai. 

Saingurpuii chuan, "E, lo lêng rawh u, eng nge in duh ve mial le?" tiin a lo chhawn nghal sawk sawk a. Kaihranga chuan, "Eng dang duh lo ve, i pa rawn hmuh kan tum deuh mai a nia, a lêng chhuak em ni?" a ti a. 

Saingurpuii chuan, "Aw, nichin deuh mai khân Upa Chawngruma nupui dam lo kan tûrin ka nu nên an chhuak a nih kha. Lêng ṭhu ve ta che u, an rawn haw har chuang nang," tih pahin Sawiluaia chu chiang zetin a han melh a. Sawiluaia pawhin lal fanu chu ngun zet hian a lo en ve reng mai chu niin, an mit leh mit chu a intawng ta siah mai le. Sawiluaia chuan rang lutukin a mit chu a lasawn nghal thuai a, lum deuh pup pupin a inhre nghe nghe a ni. 

Saingurpuii chuan, "K'u Hrang, i ṭhianpa hi Sawiluaia em ni?" tiin a han zawt chawt mai a. Kaihranga chuan, "Ni e, ngaihzawng pawh a la nei ngai lo tak a sin!" a han ti tel deuh kher a. Sawiluaia chuan Kaihranga nâkah chuan a han kawm zoh mai a, Kaihranga chu a eu deuh zawk a. Saingurpuii chu a nui deuh ver ver a. Sawiluaia hnenah chuan, "Sawiluai, 'Lasi a zawl e' an tih che hi tak tak em ni?" tiin a han zawt zui nghal thawr mai a. 

Sawiluaia chu a nuih a za lek lek zawk hial mai. Lal fanu hnenah chuan, "E, zawl tûrte chu awm se chuan kan pan ruak ruak duh ang chu le! Sa te pawh kan kah theih phah deuh mahna," tiin a han chhâng a. Saingurpuii hmêl ai mah chuan lal fapa hmel dâng bam mai chuan a mit a la zawk daih mai. A mitmenga lungngaihna thûk tak inphum ru tel chu a hmuh hmaih hauh si lo. Eng nge a chhan ni ang aw..? tiin a ngaihtuah ru neuh neuh a. Lal fanu chuan, "A nih, vawiin khân khawiahnge i kal bo daih le? I pu te lo zawhnaah khân i hmêl hmuhtur a awm miah lo mai," tiin a han zawt leh a.

Sawiluaia'n chhân a tum lai tak chuan Lallura te nupa, dam lo kan pawh an rawn kîr ve chiah a. Kaihranga te hmêl a han hmuh chuan khi deuh suk chung hian, "E khai, nangni ṭhiandun chu in lo lêng a ni maw?" a han ti a. Kaihranga chuan, "Ni e, hei, Sawiluaia hian engemaw han hrilh tûr che a nei a ni àwm e," tiin a han chhâng a. Lalruma chuan Sawiluaia lam hawi pahin, "Sawia, eng thu nge ni ta? Vawiin lah khân i hmêl ka hmu hauh lo mai ka ti," a han ti charh charh a. 

Sawiluaia chuan inthiam lo aw tak mai hian, "Lalpa, a pawi ka ti takzet a ni. In lo kal vel dawn tih hria ila chuan ka lo awm tur hi a nia le! Vawiin kha chu ka sa hnu chhui lai a laklawh ve bawk nen, ka rawn tel ve hman ngang lo a ni e," tiin thupha a han chawi hmasa tê tê a. Lallura chuan, "A nih tak chu maw le. A nih leh eng thu leh hla nge i rawn sin luh chu ni a?" tih pahin a vaibel chu a han pak tual tual a.

Sawiluaia chuan, "Lalpa, tunah hian i khua hi Pâwi râl hovin an enthla mêk a ni. Anmahni tak phei chu Muvanlai tlangah an inkulh nghe nghe a sin," a ti a. Lallura chuan mak ti àwm tak hian, "Zeng a ni? 'Muvanlai tlangah Pâwiho an inkulh' i ti elo maw? A chepa kaiin han sawi law law teh," a han ti deuh hluai a.

Sawiluaia chuan, "Lalpa, Muvanlai tlang hi in sawi hrâng êm a, fiah ve rêng rêng ka duh avang leh sa kah tûrte a awm mial tâkin tih thu-ah ka'n pan ve rawih mai a..." a tih lai mêkin Lallura chuan, "Chu lam lama i lo vah bo vang a nih chu, i pu te lo zawhni pawha ka hmuh loh che ni? I puin a hriat vaih chuan a kam khat hlak chein ka ring e," nui deuh vur vur chungin a han ti a. Sawiluaia pawh chuan ṭhen deuh ṭha chung hian, "Ni chiah e maw le, kal lo tûr pawhin min vau lâwk sa reng a lawm," a lo ti ve ṭhen a. Lallura chuan, "Ka hrilh hauh lovang. A nih leh i thusawi lai kha han chhunzawm zel teh le," a han ti a.

Sawiluaia chuan, "Muvanlai tlang chu ka hrût kual ta vel mai mai a, chutia ka vah vêlna lamah chuan rin loh tak maiin Pâwi hovin Muvanlai tlangah chuan riahbûk an lo sual ru reng mai chu niin. Heng hengah te eng nge maw an rawn tih dawn chu ni aw..? tiin an thusawi chu ka ngaithla ru ta ngawt a. Eng dang ni lovin chûngho chuan i khua hi an lo enthla reng mai zuk nia!" a han tih meuh chuan Lallura chu a phu deuh zawk a. A vaibel dawn han seh rîk deuh rap rap pahin, "Kan Lutawiho chuan engvanga min enthla nge an nih chu le? Sawiluai, rin dan te i nei em?" a han ti a.

Sawiluaia chuan, "Lalpa, i khua hi rawn rûn an tum ni berin ka hria. Tin, Buanzawl khua leh i unaupa hming pawh an lam ri zing viau mai a, ka ṭawng lo haw lo la, i unaupa hian Pâwiho hi phungbawmah sâwmin min rawn rûn an tum a ni thei mai lo'ng maw?" tiin a ngaihdan chu a han sawi chhuak hlawl a. Lallura chuan, "Chu chu thil ni thei àwm tak pawh a ni. Tîti thangva a ka lo hriat rûk dân chuan, ka pa thih hnu khân ka unaupa hian Sihzawl khua hi rawn ṭhut a tum deuh a ni àwm a. Mahse, keimah zawkin ka pa ai chu ka awh ta zawk si a, hemi avang hian ka unaupa pawh a lungawi lo hle ni àwmin an sawi tak a sin. Tlêm lai deuh khân a upa min pawh 'Ṭiau ral Pâwi lalho hmu tûrin a zin e,' an tih tak kha maw le," a han ti charh charh a.

Kaihranga pawh chu lo ṭawng chhuak ve in, lal hnenah chuan, "Ngurpuii pa, leido kan nei dâwn a nih hmêl ta hle mai a, zeng tianga hma han lâk nge i tum rêng rêng?" tiin a han zawt a. Lallura chuan, "Keimah mai chuan thu tlûkna han siam thei pawh ka ni lo ve. Zeng pawh ni se, ka upate pawh ka lo râwn ve phawt ang chu," a ti a. 

Kaihranga bawk chuan, "A nih leh Muvanlai tlanga kan Lutawiho chu ka'n rêk chhuak hmasa phawt dâwn em ni ang? An hnen aṭang pawhin thu tam tak kan la hriat belh theiin ka ring e," a han ti a. Lallura chuan, "Ni e, a nung chung ngeiin han man thei ula chu duhthusâm zawng a ni maw le; mah se, an lo kawlhrawng viau si lo'ng maw? Sawiluai, mi engzah vel nge ni rêng rêng a?" tiin Sawiluaia chu a han zawt a. 

Sawiluaia chuan, "Ka hmuh zawng kha chu paruk an ni e. Midang pawh an la àwm mai thei a ni," tiin a lo chhâng vat a. Lallura chu a han ngawi deuh vang vang a, chutah muang châng hian, "Um...chuti a nih chuan mi sawm vel tûrah lo ngai ta ila, nangnin tlangvâl sawmhnih vel hruaiin han bei ta ula a ṭha ang e," a ti a. Kaihranga chuan, "Chuti a nih zawngin a hma lama kan chêt chhuah a ṭha ang. Kan chêt vel dân zawng zawng hi min enthla reng a nih phei chuan zân lama kan chêt chhuah pawh a ngai zawk mai thei a ni," a han ti boh boh a. 

Sawiluaia pawh chuan, "Chu chu kei pawhin ka ngaihdan chiah a ni. Zan thim hi kan tân chuan chêt chhuahna hun ṭha ber a ni e," tiin Kaihranga thusawi chu a lo tuihnih nghal vat a. Lallura pawh chuan, "Chu zawng nangmahnin ṭha intih dân dân a ni mai e," a lo ti ve mai a. 

Kaihranga chuan, "A nih chuan Lalpa, zânin lam lama chêt chhuah pawh kan duh maithei a ni. Khawinge, Zâwlbûk lamah kan zuk sawiho ve rêng rêng a niang chu," tih pahin a tho nghal a. Sawiluaia pawh chu a ding chhuak ve nghal vat a. Lallura chuan, "A ṭha e, ka pasalṭha leh Vâl upate ka ring tâwk che u a, ṭha intih dân dânin in han che mai dawn nia," a ti a. Kaihranga te pahnih chu Zawlbûk lam pan chuan an chhuak dun a, Saingurpuii chuan kawtkai thlengin a va thlah a, Sawiluaia hnenah chuan, "Sawia, fimkhur viau rawh u aw," a han ti a. Sawiluaia pawh chuan, "Teh reng mai, i hmêl hmu leh thei tûrin dam taka rawn kîr leh ka tum dawn nia," tiin a han chhâng a. Lal fanu chu a nui seih a, chu chuan Sawiluaia thinglung chu engemaw tizawng tak hian a nghawr che deuh dawt a! 

Zawlbûk lam pana an kal pahin Kaihranga chuan, "Kha, nang hi i awm chut chut emaw tih laiin a rûk hian i lo thei hrep mai ka ti," nui chung hian a han ti a. Sawiluaia chuan, "Khai, khai, keini ang te chu eng atân nge min tih rêng rênga i rin le? Lal fanu meuh te chu keini han cho rual lah a ni si lo," a ti ve thung a.

Kaihranga chuan, "Lal fanu pawh mihring ve tho a lawm an nih. Lal fapa kher an nei vek lo a sin. Bakah, kan lalpa hian a fanu hi khual khuaa pasal neihtir ai chuan khawtual tlangvâl, a hriatchian leh rinngam zâwk chu makpa atân pawh a thlang zawk ngeiin ka ring e," a ti a. Sawiluaia'n a chhan lêt hma chuan Zawlbûk an thleng ta mai si a, lal fanu chungchang chu an sawi zui ta lo va.

An thiltih tûr hi puanzar vak chi a la nih loh avang leh nunau tih thlabar an hlauh avangin, Kaihranga chuan tlangval huaisen leh chak deuh deuh tûra a rin, mi sawmhnih zet chu a rûkin a thlang chhuak a. Chûng mite chu an thiltih tûr chiang taka hrilhin, kawtchhuah lama innghak khâwm tûrin a hrilh nghal zel a. Chûng tlangvalho chu mahni in lam panin an haw ta zeuh zeuh hlawm a. Sawiluaia pawh hmanhmawh takin in lam pan chuan a haw ve nghal a. 

Zanriah pawh la ei lo a nih avangin, a ril pawh a ṭâm tawh hle mai a. In a thlen veleh chaw a bâr sawk sawk a, a iptepuiah chuan a mamawh tûr ang ang chu khung khawm sawk sawkin, silai nen chuan a chhuak leh ta mai a. A pi chuan, "A eng chu i hria ni maw aw..? Engmah lah hi insawi ṭha duh mang bawk si lo, rilru hi zawng in tihah thei ṭhin teh e maw," tiin a phun zui nang nang a.

Kawtchhuahah chuan a kal tûr ang ang chu an kim viau tawh a, silai keng ringawt pawh mi pasarih lai chu anni àwm e. A ṭhenin muzuk fei leh thal te an keng bawk a, phaw lo keng tâwk pawh an awm ve nual mai. (Heng hunlai hi chuan silai hi a la hluin a la vang êm êm a, khaw khatah pawh tlêma pa neinung deuh chauh lo chuan an nei phâk zen zen lo. An ro hlu tak pakhat a tih theih àwm e.) Rei pawh chawl lovin Sawiluaia chuan hma a hruai a, Muvanlai tlang lam pan chuan an inzui ta diah diah a. An chêt fimkhur êm avangin meichher tak ngial pawh chhi ngam lovin, thla êng deuh riai ruai hnuaiah chuan harsa ti tak chungin an kal bek bek a. 

Zanlai ar khuan hun âwm velah Muvanlai tlang chu an thleng thei hram a. Hmuamda chen vel an han ṭhu thlandai tê tê a, an hahdam deuh hnu chuan Pâwiho riahbûk awmna lam chu fimkhur takin an pan chho leh ta ṭhem ṭhem a. Kaihranga chuan tlangvalho chu an ṭanhmun tûr a han kawhhmuh nghal zung zung a, inkah a ngaih thut pawha silai mu lêng laka an him theihna tûr chu an ngaihtuah hmasa lo thei lo a ni. An ṭanhmun tûr ṭheuhah chuan an ṭhu fel ta ran mai le. Pawiho lah chu an thlamuang hle a ni ngei ang, an hnâr ri bawrh bawrh hlawm mai. 

Sawiluaia chu bûk pakhatah chuan fimkhur tak hian a va vâk phei ṭhem ṭhem a; mah se, Pâwiho chuan uisathiam an lo hruai chu niin! Sawiluaia'n bûk a thleng ṭêp tawh tih chuan uisathiam chuan a lo ngur ta chhur chhur mai le. Sawiluaia chu a ding nghal chawt a, chumi rual deuhthaw chuan Pâwi pasalṭha pakhat chu a rawn harh ve nghal a. Sawiluaia chu a che ngam tawh bawk si lo va, a dinna ngaiah chuan ngawi rengin a ding ta ngawt ngawt mai a. Chutih nâk alai chuan Uisathiam chuan a rawn pan ta tlat mai le, a hnungah chuan Pâwi pasalṭha chuan silai nen a rawn zui ve nghal bawk si, Sawiluaia chuan duhthlan tûr dang a nei tawh lo tih inhriain a silai chêng chu a kau ri nghal rap a, Pâwi pasalṭha chu a tin ta vang mai le. 

Kaihranga pawhin Sawiluaia chezia chu a lo hmu ve reng a, thil awmdan a dik lo tih hriain a nauteho chu inring tûrin a han hrilh ru sar sar a. Tlangvâlho chuan an ralthuam ken te chu hmang mai thei tûrin an lek far hlawm a. Sawiluaia chêt hun chiah an nghâk ta.

Pâwi pasalṭha chu a rawn hnai zel a, Sawiluaia pawhin loh theih lohna avangin a silai chu a hman a ṭul ta si. Ngun fahran mai hian a han tin vang vang a, chulai Muvanlai tlang nghawr nghîng dawt khawp chuan a silai chu a kâp puak ta dur a. Pâwi pasalṭha chu a lêng dawrh a, che leh tûr awm lovin a let ta reng a. Uisathiam khân bauh tuarh tuarh chungin a rawn zuan ve nghal a, Sawiluaia chuan a kawlhnâm chuan a lo sat nghal ṭhuai a, Uisathiam pawh chu leiah chuan tla ri nghal thlawrhin, a ke chu a lêng deuh awrh awrh a, a zal ve ta raih raih a.

Riahbûk chhûnga Pâwiho pawh chu thawh phân nei hlek lovin râlthuam nen an rawn tlan chhuak phak phak a, chu chu Kaihrangateho chuan an lo kâp let hlawl hlawl a, Pâwiho chu an chi-ai deuh hlek a, chumi hun rei lo te chhûng chuan Kaihrangateho chuan an rawn kah rawn leh nghek mai a, an inring lo lai barakhaih thut an ni bawk a, Pâwiho tân chuan chêt han lâk ve hman ngaihna rêng rêng a awm lo a ni ber e, an silaite chu an rin kah vêl mai mai a ni. An hmelmate lah chuan silai kah an thiam tlângin, a che hmasa apiang mai chu an rawn sai thal tawp tawp mai si. Silai ri a han reh fel meuh chuan Pâwiho chu an bûk kawtah chuan che leh tûr awm lovin an lo thi fel dêr tawh a. 

Khua pawh a rawn vâr chiang tain, Pâwiho ruang pawh chu chiang takin an hmu thei ta a. An han chhiar chhin a, an vaiin pasarih lai chu an lo ni a. Sawiluaia chuan, "Ka chesual teuh hle mai, Uisathiam an hruai ang tih ngaihtuah tel nachâng rêng ka lo hre lo va, tlêm a tlêmah ka thi lo chauh zawng a ni e," tiin a hmai pawh a uang lo kher mai.

Kaihranga chuan, "A ni e ti raw? 'Pasalṭhate vanneihna hi chu a sâng bik riau,' an ti ngai e," a rawn ti charh charh a. Pâwiho râlthuam chu an lâksak a, silai fung li leh Kawlhnâm panga ngawt mai, silai mu leh a hlo tam tâwk tak mai nen, hlawhtling an inti kher mai.

Sawiluaia chuan, "K'u Hrang, engtinnge an ruang hi kan tih dâwn le? An lû hi kan la dawn nge, tihian kan hnutchhiah tawp zawk dâwn ni?" tiin a han zâwt a. Kaihranga chuan, "Hmm...rammu tûra kal pawh kan ni chiah bawk lo nen, silai leh a mu ni se, kan man hnem tâwk tho bawk a, an lû hi chu i lâksak lo mai teh ang u. Tlangvâlho khân eng nge in ngaihdan ni ve le?" tiin a nauteho chu a han râwn der ve a. 

Chhunliana chuan, "E, upa berin ṭha i tih chuan a ṭha a ni mai e, an lû lâk kher pawh ṭul kan ti lo ve, kan indo tak tak hunah an lû zawng kan la la zâwk a niang chu," tiin a rawn chhâng a. Kaihranga pawh chuan, "A dik ka ti e, kan la indo dâwn chauh a lawm, an lû zawng kan la mual lâm êm êm ang," a han ti a. Tichuan Pâwiho ruang chu kawr ruamah chuan an vawm khâwm a, lungin an chhilh nel nual a, hlawhtling inti tak chungin khaw lam pan chuan an kîr leh ta vang vang a.

(Current a awm loh avângin story ka rawn dah thei ṭhin lova, a pawi ka tiin, ka inthlahrung tak meuh meuh a ni e. Ka story min lo chhiarsak ṭhintute zawng zawng chungah ngaihdam ka rawn dîl e.) 

Kaihrangateho chuan zanriah ei hun âwm velah khua chu an lût leh hman a, an chau ve hle mai a, chuti chung chuan lal in lam panin an kal hnak hnak a. Lal in an han thlen chuan Kaihranga chu a han lût hmasa ber a. Lallura chuan a lo hmuh veleh, "E khai! In han  hlawhtling thei maw? Khawi'nge midang an awm le?" a lo ti nghal sawk sawk a. Kaihranga chuan, "E, lalpa, khuanu kan lamah a ṭanga, kan han vannei hrâm hrâm a ni e. Ka ṭhiante chu pâwnah an awm e," tiin a han chhâng a. 

Kaihranga chuan, "Khai,  Ngurpui, ka pasalṭhate chu va ko lût tawh, Nguri nu, ka thla thum zu thlum ber kha rawn chawithla ta che," a han ti nghal zung zung a. Saingurpuii chu a va chhuak a, Sawiluaia teho hnenah chuan, "E, kan pasalṭha huaisente u, lo lût ta che u le, in hmêl hmuh châkin kan ring kan lo fân ngar ngar tawh a nia," a han ti a. Chuveleh tlangvâlho chu phûr tak maiin lal inchhûmgah chuan an inzui lût ta hlawm a, a hnuhnung berah Sawiluaia pawh chu chauh hmêl tak hian a lût ve a. 

Lal fanu chuan, " I va chauh hmel ve? I inhliam em ni?" tiin a han zâwt ru sep a. Sawiluaia chuan, "Hliam lo ve, kan kal hah deuh bawk a ni e," a han ti ve sap a. A ṭhiante bulah chuan a va ṭhu phei ve nghal a. 

Lallura chuan, "Ka pasalṭhate hian in hna inhlen zo hle mai a, Nopui dawm pawh in phu hliah hliah hlawm mai," tih pahin seki khat pem pawm hian zû chu a han thla a. Tlêm a han tem zeuh a, chutah Kaihranga hnenah chuan, "Ka khua leh tuite tâna nun thap ngam, sa leh râl hmaa tlanchhe ngai lo vek inni e. Aw le, pasalṭha hmahruaitu Kaihranga hi ka han tawk hmasa ber teh ang," tih pahin Lal No chu Kaihranga pêk a han tum a. 

Kaihranga chuan, "E, keia dawm hmasak tur a ni awzâwng lo mai. Sawiluaia te, Chhunliana te an awm alawm! Anni khalhzia a ni ang?" tiin a lo hnial a. Chu veleh Sawiluaia chuan, "Kei chu ni lul lo ve, K'u Hranga'n a dawm hmasak lovin tunge che ngam ang le? Lal No zawng a pual liau liau tur a ni," a lo ti ve thuai a. 

Lallura chuan, "Hmm..Kaihranga ngei chuan han dawm phawt mai teh se," a ti a. Kaihranga chuan inthlahrung tak chung hian Lal No chu a han dawm a, "A nih aw, kei aia dawm hmasa âwm hlîr inni zawk asin, ka phu lo kher mai! Mahse, kan lal tihhrilhhai zawng ka ngam lo ve," tih pahin zû chu tlêm a han tem a. Chutah amah bawk chuan, "Kan lalpa zu nge nge a thlum ṭha e, khawnge, Lal No ngei hian kan lalpa hi ka khawh ve thung e," tih pahin Lal No chu an lalpa hnenah chuan a pe kîr leh nghal a. Lallura chuan zû chu a han tlâk piap a. Chumi hnuah zawng haileng no in zûn chu an sem zui ta a. 

An râllâk thil te chu lal hnenah chuan an hlân vek a. Lallura chuan, "Ka pasalṭhate nge nge, in lal nih man pawh a awm ṭhin teh e maw. Aw le, silaite hi chu tihian ka lo kawl ṭha ang a, in mamawhna apiangah inthlahrung hauh lovin in rawn hmang ṭhin dawn nia. In chauvin, in rilte pawh a ṭâm tawhin ka ring e, ka chelh zui tawh lo mai ang che u," a ti a. Kaihranga teho pawh lal in aṭang chuan an inzui chhuak leh ta diah diah a, mahni in lam ṭheuh chu an pan darh ta sang sang a. 

Zan khat chu Lallura chuan a Mualkîl upate chu ko khâwmin, lal in Bahzarah chuan ro an rêl a. Lallura chuan muang cherh chawrh hian, "Tîti thangva ka hriat dânin, ka unaupa Lalkhuma chuan chhak Pâwiho thurualpuiin min rawn rûn an tum a ni âwm a, chumi chungchâng thu-ah chuan in thu leh hlate hriat ka duh a ni. In ngaihdante tlang takin han sawi teh u," tiin bul a han ṭan a.

An ngawih deuh ṭhap hnu-ah Upa min Chawngkunga chuan, "A nih leh le, ka ngaihdan ka han sawi hmasa ber a niang chu. Buanzawl khua chu va rûn ila? Han ti ngawt dawn ila, laichin unau hnai tak tak kan nih bakah, kan lalpa tân lah i unaupa a lo ni ve tumhrang bawk si nen, chu a chhapah Buanzawl khaw mipuite rilru sukthlêk kan hre bawk si lo va. Kan pasalṭhate va kal se la, Buanzawl khaw lal chu a vauin va vau mai se, a ṭul a nih leh a lalna pawh kan chhuhsak mai ta lâwng," a rawn ti boh boh a.

Chawngkunga thusawi chu ṭha an ti tlang hle mai a, Lallura pawh chuan, "Chuti a nih chuan naktûkah Kaihranga hovin, pasalṭha leh tlangval ṭhenkhat va kal se la, ka unaupa chu a rilru va hmin in tum dawn nia. In thei ngang lo a nih erawh chuan ṭha intih dân dânin in rawn che tawh mai dawn nia," a ti ve ta nge nge a. 

A tûkah chuan Kaihranga hovin pasalṭha Zamana te, Sawiluaiate bakah tlangval thahnem tak chu Buanzawl khaw lam panin an chhuak ta nghal a. Kâr kawngah zan khat riakin, a tûk nau rilṭam hun àwm velah Buanzawl khua chu an lût ta hlawl mai a ni. 

Kawtchhuah lal lungdawhah chuan an ṭhu thlandai a, Sawiluaia chuan, "K'u Hrang, ruahmanna pakhat ka nei e," a han tichhuak hlawl a. Kaihranga chuan, "Eng lam nge ni? Han sawi ta che," a lo ti var a.

Sawiluaia chuan, "In hre ve kher lo maithei a, Pâwiho zingah hian rei tak ka lo khawsa ve tawh a, an mizia leh nungchangte pawh ka hre bel ve hle a nia. Hetia a ruala khua kan va luh huk chuan ṭul lovah nunau kan tirâlkhêlin, kan beisei loh dân taka chêt pawh a ngaih phah maithei a ni. Chu ai chuan keimahin khua ka va lûtcang a, nangni chuan hetah hian min lo nghâk mai dawn a ni. Pâwi pasalṭha angin ka inchei ang a, Buanzawl khaw lal chu va tihder ka tum dawn nia," a han ti ta a. Kaihranga chuan Sawiluaia thusawi chu a han ngaihtuah vang vang hnuin, "A ṭha phian tak ang a, i va hlawhtlin theih hlauh phei chuan kan tân lah a hahdam ting a ni mai a lawm. Naute u, eng nge inngaih dan ve le?" a han ti a. Midangho chuan, "A ṭha kan ti e," an lo ti ve tliar tliar a. Chutah zawng Sawiluaia chu Pâwi pasalṭha ang thei ber turin a han inchei sawk sawk a, a ṭhiante chuan hmuhnawm tizet hian an lo thlîr ṭai hlawm a. A inpeih fel hnu chuan Pâwi ṭawng hian eng thu emaw ni hi a han sawi sup a, nui vur vur chungin a ṭhiante chu a kalsan ta nghal a. 

Zamana chuan, "Kha nau khân hlauh pawh a hriat ka ring nek lo ve, pasalṭha huaisen tak ni àwm a ni," tih pahin Sawiluaia kal liam tur chu a thlîrzui vang vang a. Kaihranga pawh chuan, "Ni e, mi namai lo tak zawng a ni e," a han ti ve sup a. 

Sawiluaia chu lal in chhûngah chuan a han lût rawi mai a. Lalkhuma leh a khawnbawl upate chuan zû an lo khawn mêk a, chutia Pâwi pasalṭha ni àwm tak hmel a rawn lan tâkah chuan an kâ deuh ho hlawm a. Lalkhuma chuan, "Tunge maw i nih chu le?" a han ti a. Chu pa chuan Pâwi ṭawng hian eng thu emaw ni hi a han sawi vei sup a. Chu veleh Saineka chuan Pâwi ṭawng bawk hian a han bia a. 

Pâwi pasalṭha chuan thu a han sawi zuah zuah a, midang chuan ngawi rengin an lo ngaithla a. Saineka hmel erawh a nur deuh nung a. Lalkhuma chuan, "Zeng thu nge maw a sawi tâk diah duah chu ni?" a lo ti deuh hlur a.

Saineka chuan, "Lalpa, hetiang hi thil awm dan chu a ni e. Sukteho mi ṭhenkhat, Sihzawl enthlatute chu Sihzawl pasalṭhaten an mai fai phiar a nih àwm chu maw! Chuti a nih chuan kan thurûk zawng zawng pawh an hre chhuak ngei dawn tihna a nia, chutiang chu thil awmzia a nih avangin Sukte lalpa pawhin a thil tum chu a ṭhulh leh ta a nih ber mai chu," a han ti charh charh a. Lalkhuma chu a ngawi vung vung a, duhthu a lo sâm nasat hman tawh tehlul nen, tunah lah a duhthusâmte chu eng mah lovah a bo zo leh ta chu a ni si a. A thin pawh a rim ru kher mai.

Chutih nâk alai chuan a upate zinga mi Chhunkunga chuan, "Zeng thil nge ni ta ngai le? Sihzawl khaw rûn thute in sawi tak mai le?" a rawn ti ta chat mai le. Lalkhuma hian Pâwiho a thurualpui thu hi a la zêp tlat a, Sihzawl khua an rûn dâwnah tak tak chauh sawi a tum kha a ni si a; mah se, tunah chuan loh theih lovin a sawichhuah mai a ngai dâwn ta a ni.

A upate chu han melh kual den den pahin a vaibel chu a han fâwp hrâwk hrâwk a, nuam lo a tih hmel hle mai leh nghal. Chutah, muang cherh chawrhin tihian a han ti ta a, "Sihzawl khaw lal dik tak zawk tur chu keimah hi ka ni tih chu inhre ve vekin ka ring a, mahse, ka unaupain min luahlan ta zawk si. Tichuan, chhak Pâwiho thurualpuiah sâwmin, Sihzawl khua chu rûn ka tum ta ngawt mai a ni. Hrilh che u pawh ka tum ṭhin a, mahse engmah thu chiang a la awm theih loh avangin ka la hrilh duh lo mai mai zawk che u a ni e. Hetia Pâwi hovin an rilru an thlâk leh tâk si-ah chuan keini pawh kan awm pangngaiin kan awm chhunzawm zel a ni ang chu," tiin, a thil lo ruahman chu a sawichhuak ta nge nge a.

Chhunkunga chuan, "E khai, lalpa, i thil tum chuan min barakhaih chiang kher mai ka ti. Sihzawl khua nen hian unau laina hnai tak kan ni tih pawh i hai hauh si lo. A hrim hrimah i pa khân Lallura chu Sihzawl khaw lal ni tûrin a ruat lâwk daih tawh tih pawh keini ngei ngei pawhin kan hriatpui thlap kha maw le. Tuna i thil ruahman hi i unauapin a hre tawh ngei ang a, kan khua hi min rawn rûn mai lovang maw?" a han ti a, a lung a awi lo hle tih pawh a hriat kher mai. Khawnbawl upa dangte pawh chuan an lal thil tum an hriat chuan mak an tiin, Sihzawl khua nena indo chu engti kawng maha thlâwp an tum loh thu an sawi chhuak ta phawng phawng mai le. Lalkhuma hmel pawh a dur ta khup khup mai.

Thinrim tak mai hian, "Lal ka ni a, ka thiltih tum chu nangni lo sawisel theih a ni hleinem. Ṭhaa ka hriat leh duh dân dânin thil ka ti ang chu, nangni anga mi dawihzep ka ni lo ve. Chutia ka ka ngaihdan te min ṭawmpui thei dawn lo a nih phei chuan khawnbawl upa innih zui zêl kher pawh a ṭul taeh lovang," a han ti deuh hmak hmak a. Chhunkunga chuan, "Chuti zawngchuan maw thu i keuh thlûk dawn le? A ṭha a lawm, kei zawngin Sihzawl khaw lama kîr leh hi ka rilrûkna pawh a rei tawh e, vawiin la la hian ka pêm san nghal ang che u," tih pahin a han ding chhuak nghal vut a. Khawnbawl upa dangte pawh chuan Chhunkunga chu zui ve tumin an tho ta sap sap mai le.

Lalkhuma chuan, "A ṭha e, a ṭha e, Sihzawl khuaah chuan va kîr leh mawlh rawh u. Ka dang hauh lo che u a nia," tih pahin tlangaupa lam chu a han hawi a. Aw thûm ṭeng chhuai mai hian, "Tlangaupa, ka silai kha mi han pe teh," a ti ta mai a.

Chu veleh Pâwi pasalṭha emaw an tih khân Lusei ṭawng dik tak mai hian, "Chu zawng a ṭul hauhin ka ring lo," a rawn ti ta mai a. Mak ti zet hian Pâwi pasalṭha chu a han en a, "Eng maw i sawi a? Nang, Pâwi pasalṭha,satliah mai mai khân ka in chhûngah ro rêl te i rawn tum ngam vei ang maw?" tih pahin a ding chhuak nghal uaih a. 

Pâwi pasalṭha chuan, "Ka rawn tihder che a nih kha. Lallura khaw tlangvâ ka ni e. Tunah hian ka ṭhiante chuan kawtchhuahah min lo nghâk reng tawh a, ka silai hi vawikhat chauh pawh ka hmeh puah vaih chuan khua hi an rawn bei nghal a ni mai," tih pahin a silai chu kâp mai tûr ni àwm takin a han tin chhin vel a. 

Lalkhuma chuan thinrim sehchilh nawk nawk chung hian, "Chu i thusawi zawng zawng kha dâwt vek a lo ni maw? Ngaithla rawh, nung damin ka khua hi i chhuahsan hauh lovang le," a han ti tûn tûn a. Sawiluaia chuan, "Ṭawng fimkhur viau rawh, chuti a nih loh zawngin nangmah zawk hian nung damin khua hi i chhuahsan lo palh zawk ang e aw," tiin a han sawi ṭhaih ve nghal a. 

Lalkhuma chuan, "Lal ka nih hi, ka chungah eng mah i tithei lovang," a han ti vei ngawt a. Sawiluaia chuan, "Ni e, lal suaksual leh duhâm tak, mahni uanaupa te pawh îtsîk a, Pâwiho thurualpuia sâwm duh, lal tlaktlai lo tak i ni tih ka hria a sin. Pâwiho hian i khua hi an rûn ve loh i lo ring ringawt ang e aw. Nang aiin an fing a, nang aiin an duhâm zawk a sin," a lo ti lêt zêk a!

Hetihlai hian Kaihranga te pawhin lal in lam an rawn pan ve mêk a. Chutia pasalṭha rual, ralthuam famkim nen a lal in lam pan a inzui ta duah duah mai chu mak tiin khawchhung mite chuan an lo thlîr deuh ṭhup a. Thil awmzia hriat tumin pa ṭhenkhat chuan lal in lam chu an pan ve nghal a. Nuin an fate lêng an ko haw nghal zung zung a, ngaihṭha lo takin lal in lam chu an thlîr vang vang hlawm a.

Kaihranga leh Zamana chu Buanzawl khaw lal in chhûngah chuan an inzui lût nghal a. Tlangvâlho erawh lal in kawtah inring takin an lo ding va thung a. Khawtual tlangvâl leh pasalṭhate pawh kâr lovah lal in kawtah chuan rawn pungkhawm ve nghalin, Sihzawl tlangvâlte nen chuan an inep ta ran mai le.

Kaihranga chuan aw nelawm loh zet hian, "Chibai le, Lalpa! I unaupa chuan a rang thei ang bera Sihzawl khuaa kal tûrin a rawn chah che a ni e, chumi chhûng chuan i khua hi chu kan lo enkawlsak mai dawn che nia," a han ti a. Lalkhuma chuan, "Ka unaupa chuan min hmu duh a nih chuan amah ngei rawn kal rawh se. Lal ka ni a, ka khua hi chhuahsan ka tum lo," a han ti deuh hmuk a. 

Kaihranga chuan, "Chuti a nih zawngin, a zâwn a kan zâwn mai che a ngai dawn zu nia," a lo tihkhum hmiah mai le. Lalkhuma chu a ngawi rauh rauh mai a. Sihzawl khaw pasalṭhate hi chhaihkawlh mai mai chi an nih loh zia lah a hre chiang ve hle mai si a. Saineka lah chuan, "Lalpa, va kal hrâm mai rawh, chemsen lêkna hun pawh a nih loh hi," tiin Sihzawl khuaa kal mai tûr chuan a lo nawr ve bawk si a. A tawpah zawng Lalkhuma pawhin, "A ṭha a lawm, intih ang ang chuan ni ang hmiang," a ti ve ta nge nge a. 

Kaihranga chu pâwnah chuan a han chhuak vat a, Buanzawl khaw pasalṭhate hnenah chuan, "Râl kan ni lo ve, Lallura khua kan ni e. In lalpa hi a unaupa hmu tûrin kan rawn lam mai chauh a ni e," a han ti lûng lûng a. Buanzawl khaw pasalṭha Zakâpa chuan, "A lo nih tak chu le, khaw khat lal ve meuh chu mahni chauha kaltîr thu awm suh, ka rawn zui ve ang che u," a han ti a. Kaihranga pawh chuan, "A ṭha a lawm," a lo ti awlsam ve mai bawk a. Tichuan Sihzawl khaw lam pan chuan an chhuak tlang ta nghak a. Zamana leh Sawiluaia erawh chu tlangval ṭhahnem tak nen Buanzawl khuaah chuan an la awm hnufual a. Buanzawl khaw mipuite rilru sûkthlêk hriat an duh a tin ni.

[05/06, 10:26 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI' 

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPALINA

Sawiluaia teho chuan Buanzawl khua chu an chamchilh ta reng a. Tin, Buanzawl khaw mipuite pawhin an lal thiltih tum dan an han hriat chian hnu chuan an lung pawh a âwi lo kher mai. Lalkhuma leh a lamṭang ni àwma an hriat tawh phawt chu Sihzawl khaw lamah an thawn phei nghauh nghauh zel a, Saineka leh Lalkhuma nu pawh an thawn phei hmak mai. Lallura chuan a fapa Lalngurawia chu Buanzawl khua lo ṭhut lailâwk turin a rawn dah a. Hei vang hian Sawiluaia te pawhin Buanzawl khua chu la chamchilh an ni rêng a. 

Sihzawl khaw lamah pawh pasalṭha leh tlangvâl hovin an khaw hungna kulh te chu an siam ṭha sauh sauh a. Khua aṭanga hle fê ah a rûkin râlveng an indah a, Zawlbûka tlangvâl riakte pawhin an ralthuam neih ang ang chu an riahpui zel a, eng hunah pawh chi-ai buai miah lova râl bei thei tûrin an rilru leh taksa pawh a inpeih thlap tawh mai. 

Ni khat chu Lal inah Mual kil upaho chuan zû an khawn tlut tlut mai a, chutihlai chuan Buanzawl khua aṭangin tlangvâl pahnih hi Kaihranga chuan a rawn luhpui ve hlawl mai a. Lallura chuan, "E, Hranga, eng thil nge ni ta?" tiin a lo zawt var a. Kaihranga chuan, "Lalpa, heng tlangvâlte hi i fapain a rawn tîr a ni e. An sawi dan chuan tunah hian Pâwiho chuan Ṭiau lui an rawn kân tawh a, an tam hlein an sawi nghe nghe a. Buanzawl khua aṭangin i khua hi rawn pan an tum hmêl hle mai a, amaherawhchu i fapa hian zu leh sa nen a theih ang anga lo chelh khawtlai a tum a ni àwm e," a han ti a.

Lallura chuan, "Hmm...kan hrumzialho chuan min zuam sual hle dawn zawng a ni e. Hranga, pasalṭha leh tlangvâlho kha inring tûrin hrilh la, lambunna hmun tûra inruatah khân inring rengin awm tawh rawh se," a ti a. Kaihranga pawh chuan, "Aw le, ka'n hrilh nghal ang e," tlangvâl pahnihte nen chuan an chhuak zui nghal a.

Sawiluaiate chuan Pâwiho chu an lo thlîr ve reng a, an rin ai daihin an tam zawk mai. Zamana chuan, "An tam kher mai a, zahnih chuang mah an ni lâwng maw?" a han ti a. Sawiluaia pawh chuan, "An nih hmel khawp mai. Kan fimkhur viau a ngai dawn a nih hi," a ti a. A rûk thei ang berin an insaseng zui nghal a, khaw lam panin chak takin an kal ta vang vang a.

Buanzawl khaw lal inchhûngah chuan Pâwiho lo mikhual dan tur an ngaihtuah tlang hlawm a. Lalngurawia chuan, "Kan hrumzialho chu an tam hle ni àwm khân in sawi a, keini mai chuan kan lo chelh hauh lovang le. Zû kan lo zûk nghek ang a, chumi hnuah Sihzawl panin kan chhuahpui dawn nia. Sihzawl lamin an hmalam aṭangin an rawn bei thut ang a, keinin an hnunglam aṭangin kan bei zui bawk ang a, ruang chaicheh kan thlâk hnan tawh mai dawn a ni. Amaherawhchu, mi leh sa kan inrâl palh a hlauhawm êm avangin kan fimkhur hle erawh a ṭul ang," a han ti a. Pâwiho lo thlen hun chu an nghâk ta veng veng a.

Pâwiho chu an rawn thleng ta ngei mai le. An ṭhahnem viau mai leh nghal a. Buanzawl khaw lal in kawtah chuan an ṭhu ther fûk mai a, mi zahnih zen zawn chu an nih ngei pawh a rinawm. Lalngurawia chuan Pâwi pasalṭha Thangzakula chu a lo lâwm der thiam hle mai a. Pâwiho tân chuan ruai a ṭhehsak a, zu leh sa nen hlim takin chumi ni chu an hmang tlang a. Pâwiho lah chuan ka theih tâk emaw, tiin zû chu an tlâk pawp pawp mai a, Buanzawl khaw Zâwlbûkah chuan riah an tum nghe nghe a. Sawiluaia chuan zanlai vela chêt chu remchâng dâwn hlein a hria a, pasalṭha Zamana chu a rûkin a han tîtî pui a, Sihzawl khuaa an ṭhiante chu va pun mai ni se, tiin a han rawt a. Zamana pawhin ṭha viauin a hria a, tlangvâl pahnih chu Sihzawl khaw lam panin a tlantîr nghal ta vang vang a.

Lalngurawia chuan duap kai hmel tak hian Thangzakula hnenah chuan, "Sihzawlho chu an lalpa rorêl dânah an lungawi lo ru viau a ni àwm a, pasalṭha tam tak pawhin an lalpa chu phatsan an hreh hauh lo mai. Nangni tân chuan enghelh tham pawh an ni lo ve, silai hmeh puah kher pawh ngai lovin a tam zawk chu an inpe duh ngei ang," tiin dâwt a han hrilh a. 

Thangzakula chuan, "Khi leh chen aṭang khian râl bei tûrin kan rawn thawkchhuak a ni a, mi lu la lo chuan kan haw hauh lovang le," a han ti deuh nghut a. Lalngurawia chuan, "Chu zawng pasalṭhate rilru ni àwm reng a nia lâwm. Bel chhunga sa tlukah ngai rawh, ṭan lo khawh ngam tûr vak pawh an awm lovang. An pasalṭhate lah an inlungrual lo ropui si," a ti a. 

Thangzakula chu a nui huah huah a, "Chu, Sihzawl lam chu kan thâwmah an zam chhe der i tihna em ni? Mipa dik tak, râl bei ngam tûr pahnih khat tal chu an àm chêk ang chu maw?" tiin zû chu a han tlâk piap a. A in hnem tawh bawk a, a lu a hai chhalh tawh mai. 

Khua pawh a thil chhulh chhulh tawh a, Pâwiho pawh Zâwlbûk chhuatah chuan an let der hlawm tawh mai. Thangzakula pawh chu lal inah chuan a hnâr ri burh burh a. Lusei hovin an chungah eng an tih ngam an ring lo pawh a ni ang e, an thlà a muang êm mai! 

Kaihranga ten lamtham hmêl an hmuh veleh a rang a rangin Buanzawl khua chu an pan nghal ta chûk chûk a. An hmanhmawh bawk a, kal pawh an kal chak ngang mai. 

Lêng hnawtchhuak âr khuan hun àwm velah Buanzawl khua chu an lût hlawl a. Kawtchhuahah chuan âr indi chen vel lek an han ṭhu thlandai a, chumi hnuah khawchhung lam pan chuan an inzui lût ta diah diah a. Zâwlbûk lam chu an pan ding nghal nalh a, thâwm an chhuah lovin an fimkhur tlâng kher mai.

Zâwlbûk an thlen hmain Sawiluaia chuan a lo nghâk a, Kaihranga hnenah chuan, "Tunah rih chuan an la mutui hlawm hle mai a, an pasalṭha ber hi lal in lamah a riak tlat mai a, a ni khi chu keiman ka bitum ang ka lo ti deuh a! Zâwlbûk hi hneh takin hual chhuak vek ula, tumah tlanchhuahtir suh ang che u. In duh hun hunah chêt in la thei ang," a han ti a. Kaihranga pawh chuan, "I remruat ang chuan ni rawh se, i kaihza vengtu tûr i mamawh lo em ni?" a ti a.

Sawiluaia chuan, "A ni(Thangzakula) pawhin chhang do a nei bik hleinem, mipa leh mipa, ngam leh ngam chu pasalṭha takin kan inbei tûrah ka ngai a, nangni pawhin min rawn puih tum hauh suh ang che u," a ti a. Lal in lam pan chuan a kalsan zui ta nghal a. Kaihranga te pawhin Zawlbûk lam chu thâwm dim takin an pan ve nghal a.

Sawiluaia chu lal in chhûngah chuan thâwm nei hlêk lovin a han lût a. Lalngurawia erawh chu Sawiluaia'n a lo hrilh lâwk tawh angin hmun dangah a lo inthiarfihlim daih tawh a. Lal in chhûngah chuan Sawiluaia leh Thangzakula chiah an awm ta a ni. Duh ni ngat se chuan Thangzakula chu awlsam takin a tihlum thei ngei ang le; mah se, Sawiluaia zawng chutianga chêt han la duh tûr khawpa dawihzep a ni bik tlat si lo. 

Kaihranga te pawhin Zâwlbûk chu thleng tawhin, Bawhbelah silai an tin tlar ta ṭhut mai a, chutih lai chuan Pâwiho lah chu an la hnar bawrh bawrh mai si a. Kaihranga chuan aw fiak ṭhak mai hian, "Sukte pasalṭhate u, thawh inhai e, tho tawh rawh u," tiin a han au va. Chu veleh Sukteho chu an rawn tho phak phak hlawm a. Kaihranga te lah chuan a rawn tho hmasa apiang mai chu an lo sai thal hlawl hlawl mai a, Sukteho chuan bumin an awm tih an han hriat meuh chuan an thin a rim kher mai. An theih ang angin Zawlbûk chhûngah chuan ṭanhmun an khawh a, hmêlmaho chu an kâp ve ta ṭhuai ṭhuai mai le. 

Silai ri chu a inkahpup chaw chho zût mai a, Sukteho chu an thi hnem tawh kher mai. Kaihranga te lam pawh an him bik chuang lo, Sukteho silai mu lêng lakah chuan mi engemaw zâtin nun an chân ve tho mai. Vannei leh vanduai inkâr a hla tak meuh meuh a ni ber e.

Sukteho chuan inpêk an tum loh hmel kher mai. Silai mu leh a hlo an ngah tâwk bawk a, ṭan ral raih pawh an pawiti lo. An ṭhiante ruang chu inphen nâna hmangin, Kaihranga teho chu an lo kâp lêt ve reng zel a. Kaihranga te tân lah han luhchhuah ngawt chi ni bik hek suh, zing khawvar thleng mai chuan an la inkâp tawn zak zak reng a. Zawlbûk chhuat leh kawtkai vel pawh thisenin a luan huh nasa tawh kher mai. 

Bukdenga chuan an Vâl upa hnenah chuan, "K'u Hrang, kan hâl khum tawh mai dawn em ni ang? Heti ringawt hi chuan nilêng pawhin kan inkâp thei dawn alawm," a han ti a. Kaihranga erawh chuan, "An peih chhûng chu kan inkâp anga ni mai alawm, rei zawng an ṭang tawh hlek lovang le," a lo ti ve thung a. Bukdenga pawh chu a kalsawn veleh nghal a. Kaihranga sawi ang deuhin Sukteho chu a kaw tawp tak meuh meuh a ṭang hi an ni tawh a, tlanchhuah theih dan tur ngawt an ngaihtuah a, mahse tlanchhuahna tûr rêng a awm bawk si lo. An hotupa ber lah chu thehhmeh ang maiin a reh vang vang bawk si. An bei a dawng ṭan ta kher mai. A tawp a tawpah zawng 'Thih aiin dam chu a hlu nge nge e' tiin Sukte pasalṭha chuan an tlawm thu a puang ta nge nge a. Kut ruakin Zawlbûk aṭang chuan an rawn inzui chhuak thliai thliai a, Kaihranga teho chuan an lo hnungkhirh nghauh nghauh a. Zawlbûk chhûng an zuk luh nâk chuan le! Sukteho ruang chu a lo thal pheng phung mai a ni.

Pasalṭhate hi chuan hriatna mak danglam tak mai hi an nei châwk a, hei hi mi dangte aia an danglamna tak pawh a ni àwm e. Hlauhawm lo thleng tûrte hi hrilh rutu an awm emaw tih mai turin an hre lâwk thei phian leh nghal. Hei vang hian thihna ngei ngei tûrah pawh him pialain an chhuak leh mai ṭhin a ni. 

Silai ri a hriat rual rualin Thangzakula chu a tho chhuak nghal a, rang takin a silai chu a han ban zui nghal a. Mahse, Sawiluaia khân a lo thuhruksak daih mai chu niin, Thangzakula chuan phun nang nang chungin a kawlhnâm chu han lâk leh mai hi a tum a, mahse chu pawh chu a lo awm lo leh ta zel mai si a, mak a ti kher mai. Chutih lai chuan Sawiluaia chuan aw fiah zet mai hian, "I ralthuamte chu heta hi a awm e," a han ti thut mai a, Thangzakula meuh pawh a phu ve zawk mai a ni. Aw ngaihno bei lo zet hian, "Tunge maw i nih a, engvanga ka ralthuamte lo la ve ringawt nge maw i nih chu le?" a han ti bung nghut a. 

Sawiluaia chuan, "Pasalṭha i nih takzet chuan lal in aṭang hian mi rawn zui chhuak rawh," tih leh lal in aṭanga chhuah chu a rual nghal a. Thangzakula pawhin a zui chhuak ve nghal zat a. Lal in kawtah chuan an inhmachhawn ta ran mai le. 

Sawiluaia chuan, "Silai hi chu a tu a mah mahin kan hmang lovang, Kawlhnâm hian kan inbei ang, i remti em?" huphurh lo tih hriat tak mai hian a han ti a. Thangzakula pawh chuan, "Remti teh rêng mai, mipa takin kan insual ang chu le," a lo ti ve bawk a. A rilru tak chuan chuti taka amah hlauh lotu leh han cho ngamtu chu tunge maw a nih le aw...? tiin a ngaihtuah zui rauh rauh a. 

Sawiluaia chuan Thangzakula Kawlhnâm chu lain a han theh phei nghal a. Thangzakula pawhin a Kawlhnâm chu a lo chhar vat a. Chutah zawng pasalṭha pahnihte chu a dingchang zawk nih ngei tumin an inveh ta theuh theuh mai le! 

An thiam dan ang angin an inbei dun a, an kawlhnâm chu a inkhak ri leh chhak ṭhin a. An fimkhur dunin, chêtsual an tum loh hmel kher mai. Thangzakula chuan a hmelma pa chu sahhlum ngei tumin theihtâwpin a han sât ṭhuai ṭhuai ṭhin a, Sawiluaia lah chu thiam tak maiin a lo invêng thei zel mai si, Thangzakula chuan a vih a vihhlum tumin a kawlhnâm chu a han vai kual vel a; mah se, a hmaa ding hi Sawiluaia a ni miau a, a tum ang ngawtin a ti thei bik hauh lo mai.

Rei fê chutianga an inbeih tawn zak zak hnu chuan Sawiluaia chu lungtê a rap hrual palh emaw tih mai tur hian a tlu thal ta huang mai le. Chu veleh Thangzakula chuan a han hnaihchilh vat a, a hmelma pa thinhnunah tak vih tuma a kawlhnâm a lek kan lai tak chuan a ran a rang mangkheng hian Sawiluaia chuan a kawlhnâm chu lek chhuak zauhin, Thangzakula thinhnunah tak mai chuan a thiat ta hrawih a. Thangzakula chu a eu zawk a, mak ti àwm tak hian Sawiluaia chu a han melh a, chutah leiah chuan a tlu bawkkhup ta thlawrh a. 

Indona chu zawhin a awm ta a, a man erawh a va sâng si êm! Thisen leh nunna tam tak a luang ral a, a chak zawk tân lah inchhuanna tûr rêng a awm si lo! Mahse, hei hi a tâwpna mai a nih a rinawm si loh, Pâwiho hian an ṭhiante thihna chu ngawi rengin an thlîr liam thei dawn em ni? Thisen chu thisen vêka thungrulhin a la awm ang a, thihna chu thihna dangin a rawn zui leh thuai ang. Indona chuan ram ri kham chin a nei lova, pasalṭha leh mi huaisente tân hahdamna hun a awm hek lo. Thihna leh an hringnun chu a inzawm tlat si a.

Indonaa nun chân ta an ṭhiante chu Buanzawl khuaah chuan an phum fel vek a, tin, an hmelmate lû chu tan sakin an ruang erawh dai pawnah an thehthang ta vel mai mai a. Buanzawl khua chu luah zui zêl an tum tawh chuang lo a ni. Pâwiho chu rawn thawk thla leh thut thei reng an ni si a. Khawte taktê a awm chu an tân pawh a him lo reng a ni.

Sihzawl khaw lam pan tura an inpeih fel meuh chuan ni pawh a tlang her bâwih tawh a. An râllâk sum te chu a inzât ṭheuhvin an insem a, an khaw lam pan chuan an inchhawm chhuak ta mup mup a. Khua aṭanga hla vak lo, daipâwn hmun remchangah chuan an ṭhu hahchawl a. An tan khaw ên laia khuaa an luh a thiang lo a tin ni. 

Sihzawl khaw lal in chhûngah chuan Lallura hovin Mual kil upate chuan zû an khawn a, an hlim hle mai a. Lallura chuan, "Ka pasalṭhate chu an va hlawhtling chêk ang chu maw?" a han ti charh charh a. Chawngkunga chuan, "An hlawhtling ngeiin ka ring e," a lo ti var a. Chutih lai chuan Bawhhla chham thâwm ni àwm tak hi an han hria a. 

Lallura chuan, "Chu, ngawi teh u, thâwm ka hria e. Tlangaupa, va ngaithla chiang deuh teh, ka pasalṭhate an ni em?" a han ti a. Tlangaupa pawh chu a chhuak nghal a. Midang chu an ngawi ṭhap a, Bawhhla chham thâwm ni àwm tak chu an ngaithla vang vang hlawm a. Chutah meuh zawng Bawhhla chham ri chu chiang tak maiin an hre thei ta a.

Chawngruma chuan, "Kan pasalṭhate ngei an nih chu maw! An va hlawhtling a ni ngat mai," a han ti charh charh a. Lallura chuan, "Hmm...tunah chuan rem a ruat theih ta e. Zanin chuan rammuho kan nghâk tlaivar dawn a ni ta ber a. Naktûk zingah ropui takin kawtchhuahah kan lo lawm ang a, chhun lamah râl lute chu kan lam nghal dawn nia," a ti a. Chutih lai chuan tlangaupa pawh a rawn lût veleh chiah a, lal hnenah chuan, "Kaihranga teho ngei anni e, sal pawh an rawn man ṭhahnem khawp mai," a rawn ti nghal bawrh bawrh a. 

Kaihranga te chuan lêng lên hun àwm velah thâwm an han nei ṭan a:

"Arsi e, thlâpa châwl law, râlvawn ârkhuana'n e,

Zân thim e, zîng hman se law,

Kei chu e, ka do rimnampa ka tlun e,"

an han ti vang vang a. An silaite chu an han lâwn un un a. Bawhhla dangte pawh an chham zel a.

Bawhhla chham thâwm an hriat chuan Sihzawl khaw mipuite chu an helhhawlh nasa kher mai. Tlangval, nula rîmte pawh an haw nghal zung zung a, Zâwlbûkah silai an inthemthiam tlaivar zak a. Upaho pawh awmtual aiin an ṭhu tlaivar hlawm a. Nulaho lah awm hle hle thei hek suh. An duhsak zawngte bân atan, arkeziak buatsaihin an buai zankhua ve bawk a. 

Saingurpuii chuan a nu hnenah chuan, "Ka nu, arkeziak ban tur ka va nei ve àwm lo ve?" a han ti a. A nu chuan, "E, lal nula chuan ṭhihnà te, ṭhifèn te a lawm an ban ṭhin. Arkeziakte chu nula dang ban tâwk chauh a lawm. Tungchawa latui kha han ban rawh, Ṭhimal kha ka lo thilsak ang che," a ti a. 

A tûk zingah, leilung a lang ṭan ruai ruai tawh tihin, rammuhote chuan uar lehzualin silai an han kâp leh ul ul a. Khua an lo lût dawn ta a ni tih mipuite pawh chuan an hrethiam nghal mai a. Pasalṭha rammute hmuak turin kawtchhuah lamah chuan an chim thla ta hum hum a. Nulate pawh, mihrâng lo hawte bân tumin arkeziak nen an thawk chhuak ve bawk a. Intawh leh inhmuh châk taka inep tlaivar zak, an han inhmu chiah mai chu a rik hian an ri chèl chùl mai a ni. 

Nulaho chuan pasalṭha rammute chu an luah te, an bânah te, an ngalrêkah te, an nghâwngah te arkeziak an ken chu an bân mawlh mawlh a. Lalnu leh miṭha nute chuan arkeziak aiah ṭhi-hna te, ṭhival te, ṭhifên te an lo bân ve bawk a. 

Saingurpuii chuan a mitin Sawiluaia chu a han zawng ru deuh zak zak a, a hmu mai lo leh nghal, nakin deuhah chuan sir khata amah chauha a lo ding reng hi a han hmu a. Rang taka va pan nghalin, a ṭhihnà ken chu a han ban a. Sawiluaia chuan, "E khai, ka va han lâwmin ka va phu si lo êm!" a lo ti a. Saingurpuii chuan, "Nang aia phû an awm lo ve," a han ti lêt ve salh a. Thu tam sawina hman a ni si lo. Lal nula chuan, "Zâninah lo lêng ang che aw," a han ti thâwp sat mai a, Sawiluaia chuan, "E, keini tehlul min kawm ve duh a nih ngai chuan ka lo lêng mawlh ang," a ti var a. Midangin an rawn chîm buai tâkah chuan thudang an sawi ta zawk a. 

Tuibur hmuamda chen zet an chawlh khawmuan hnu chuan, khawchhung lam panin an inzui ta dum dum a. Pasalṭha rammute chuan Bawhhla chhama, silai an kah hnuin, mahni in ṭheuhvah an lût a. An râl lu lâkte erawh chu pûmah an dah a. Tûkṭhuan an ei kham hnu chuan, thuam famkima incheiin, mi lu khaiin lal mual an pan ta sap sap hlawm a. A dahna tura siam - lal muala ṭhangteah chuan mi lu chu an dah a, a bulah lampeiin chaw ṭhing tlem an dah bawk a. Tichuan, râl lu lâm tur chuan an inpeih ta a. (Râl lu lâm dan vel hi chu in hre vek thovin ka ring, ka ziak sei lo mai ang)

 Mihrâng mual lâm turte chuan an puan ṭha ber chu kawrtawnghâkin an ha a, paitung, tawngkawla leh piallung dahkhawmna iptê te tak tê leh fungki an ak a, chhâwndâwl an tawn a, arkeziak an lo bân zawng zawng kha a ngai tein an inbel leh a, tuirual an tawn a, zawngchal neite chuan an khim a, sial meuhva râl lo ai tawh chuan vapual chang an tawn tel ṭhin.

Mual lâm tur mihrângte chawimawi tur chuan nula an thlang chhuak a, tuirual an tawn a, arkeziak an khim a, puandum an archempai a. Mihrângho ruala lâm ve turin an lo inbuatsaih ve thlap a. An lâm veleha sawi thlêk turin tuirual pakhat ṭheuh an keng bawk a. Chu chu a ni -

"Theirual zai e, mihrâng sûlah, Lêngi ka thle e.

Di loh siali'n lâm chhâwn ka hlan,

Tuirual chawiin lêngi ka thle e."

ti-a an lo phuah chu ni. Chutia lal muala thuam famkima inchei mihrângte leh, nula rual, a nalh thei ang bera inthuam an han dingho chu a lo thlirtu mipuite chuan mâwi an ti êm êm mai a. 'Farṭuah leh vau vul inpawlh chûk ang mai a ni e,' an ti hial a ni. 

Mihrângho chuan muala mi lu an dahkhawm chu an kal hual a. Lâm hmahruaitu Kaihranga chuan artui chhum hmin sa a ah chu a chanve a ei a, a chanve dang chu a kut vei lamin a hmet sawm a, mi lu dahkhawmna bula lampeia chawṭhing dah kha a kut vei lam kherin a zuk phul a, a phul pah chuan :

"Hei, mal chaw ka vei lamin ka pe a che, 

Lamthlang i rap ang a,

Lamchhak ka rap zel ang;

I meithal chawi kha zawp sela, 

Keia meithal chawi i thin leh lungah tla rawh se," 

a ti a; chu chu 'Mal chaw pe' an ti a ni. Chutia a tih zawh chuan bawhhla a han chham vang vang a, silai chu vawithum zet a han kâp dum dum a. Chutah, darbu leh tumphitin, "Râl hâwlna in dâl e, râl sial hâwlna in dâl e," tiin an han tum a. Mihrângho chu tha tho tak, zawi hnalh siin mi lu chu an han kal hual leh a, "Leido râl thuam ang kan do, Thlangpui thlunglu kan lâm e," an han ti ta nghal a. Darbu tumtute lah chuan,

"Râlin sial hâwl na maw e,

Hâwl na maw e;

Râl chalin sial hâwl na maw e,

Hâwl na maw e,

Hâwl na maw e," 

tiin an han tum ta vut vut mai a. Tumphîtin an han tifâwn khûr leh ta hleuh hleuh bawk a. Chu veleh, mihrângho khan an ke ding lam chu vei lamah, khauh ang reng, zawi hnalh siin an han theh lêt vel a. A rei deuh deuh va, an uar tulh tulh a, an ri ta bûng bûng a. A khaw pumin ropui ti tak leh mit tla lek lekin an thlîr nileng zak mai a ni. Putar ṭhenkhat chuan an vanglai hun an hrechhuak rum rum a, pasalṭha hnungzui a, râl lu an lâm ve laite kha an mitthlaah a rawn thar leh vawng vawng mai a ni.

Tlai lamah chuan, an ral thahte chu tlak lamah an vui ta a. Thingtuai banpuam tiat velah mi lu kha an tar a, lungdawhah chuan an phun tlar ta ṭhût mai a ni.

[05/06, 10:26 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPANGANA

Khuangchawi thla a ni a, thlain a êng mawina hliahtu leh dîpdâltu nei miah lovin, vânlaizâwlah lung tilêng tûr tâwka mâwi hian a êng no ruih a. Thlasik rim a lo nam ṭan tain, boruak pawh a vawt ṭan ta hle mai. Nipui khaw lum huam huam leh fûr chhe laia maupa thli thaw vûk vûk ṭhinte leh pasawntlung thlîte chuan mual an liamin, zân lama dithlifarfêm far ri kauh kauh te leh chúm hmâwra dawngthlek lo tlak ri karh karhte chu lo insaseng zo tawhin, hriattur leh hmuhtur an vang ta hle mai. Buh ṭha tak mai kâra lâwm rual bung tlar thliai te leh Siali nui ri ráwi ráwite pawh chu a thangkhâwk tak ngial pawh hriattur a awm ta lo. Feh kawng pawh a reh ruihin, pa ṭhenkhat vàu sâm tûr leh nu ṭhenkhat anhnah la tûra kal te tih mai loh chu hmuhtur pawh an awm meuh tawh lo. 

Âwllên lâi tih tâkah, tlangvâlin nula puantah an rim loh leh an thingphur tur an zui a, pasalṭha leh ramvachàlte tân lah ramchhuahna hun ṭha leh remchâng ber a lo ni bawk si. Kawng lehlamah erawh chuan he hun hi, hmêlmate tâna chêt chhuahna hun ṭha ber a ni ve tho a, an fimkhur hle reng tho mai. 

Zân thla êng hnuaiah naupang pawnto thâwm ri chîl chêl leh perhpawng khuangchâwi lam ri cher cher te, khuangbai, khauchher leh vabak thir chher ri chhawr chhawr te, ralkhata sihal lo û ri rawng rawng leh daikiang ngaw aṭanga sakhi pachal, a nu rîm hawng niâwm tak rawn hûk dum dum te chuan tlêma kum chawhnu lam tawhte beng a verhin, an lung pawh a lêng ru vawng vawng ngeiin a rinawm.

Chunglam han thlîr ila, thlasik kawng a lo paw raih mai a, Siruk te leh Chhohhreivung, Khiangte zâwngzim te pawh chuan vânlaizâwla tualchai tumin vân pangah an rawn inzui thliai thliai a, Pukula thang, Dingdi puantah, Varparh arsi leh Nufa thembu inchuh te pawh chu chiang takin an lang paw raih hlawm a. Thlasik hmahruai Chingpirinu lah chu khaw râl ngawah a lo hrâm dut dut a, kangkang te lah chu an aw râwl neih chhun chhuahin an lo hrâm lauh lauh bawk a, hringmite chauh nilovin nungchate pawhin khuangchawi thla êng hnuaiah meuh hi chuan lênlâi an chên ve ṭhin ngei niin a lang.

Thlawhhma lam han thlîr ila, tlangram lo a buhte chu seng hun tih hriat fahran maiin an eng tûk vek a, thla êng a thiang ṭha vel vawl bawk a, hla tak thlengin thil a hmuh theih a ni. Buh tlûkna leh sanghal ei kuakna lo khuar bik lai te, hrui zâm chi berûl, ûm ei, âwmpâwng leh changkha hruiin a bawh khah lûk thlâm te, thlâm tlaitlan vela zamzo par leh anthur kung thliin a chhêm awn dial dial te, sawntlung pawng bawh lengser buk liih leih leh faisa kung ding thelh sung te pawh chu a lang thei vek mai a ni. Vau lam maupui hmuna intihtheih hmel taka theihai kung lo ding lawr zuah pawh a lang chiang kher mai. Mi lunglêng thei mite tân chuan chu zân chu zân khawharthlâk leh nunhlui ti thara, lunglên kaithotu mai a ni ngei ang le.

Sihzawl lal in chhûngah chuan Lallura hovin khawnbawl upaten zu an khawn a, hlim takin an tîti a. Lallura chuan, "Ka pasalṭhate ramchhuak chu an rawn hlawhtling chêk ang chu maw?" a han ti koh koh a. Chawngkunga chuan, "Chawngtinleri'n mal a sawm chêk ang a, an rawn hlawhtling êm êm ang," a han ti a.

Hetih lai hian Sawiluaia te pawhin Sabual ngaw chhûngah zân hun an lo hmang ve mêk a. Zanriah an ei kham deuh chauh a ni bawk a, an bûk tualah chuan meipui chhepin an ṭhu tlar ṭham a. Kaihranga chuan, "Bukdenga sakhi kah sa chu a tui hle mai, a puar pawh ka puar narawh e," a han ti a. 

Kâpzawna pawhin, "Zo sakhi a zâng hâng chi hi chu a sa pawh a tui bik an ti ṭhin reng a ni lawm ni?" a lo ti ve bawk a. Sawiluaia pawh chuan, "A thirdeng sa, a zâng chhung ti tuizia kha aw... A chek mawlh kha a nia tui ni," tiin a ṭhianpa sakhi kah sa chu a han fak ve luama a. 

Bukdenga chuan, "Chuti taka a tuina bik pawh ka lo hre hlei nem. Ramhnuaiah te hi chuan tumbu thukphum mai mai pawh hi tui ka ti vek tho mai," tih pahin a han khi deuh vur vur a. Midang pawh chu an ṭhen deuh ṭha hlawm a. Zân pawh a rei hma tawh hle mai a, rei pawh meng lovin mut zai an rêl ta thuai a. Khawte rûn tham zet thawkchhuak an ni bawk a, vanlaibûk pawh pali ngawt an sa nghe nghe a ni.

Chumi zân chuan eng mah anmahni tibuaitu pawh awm lovin tui takin an muhil bawrh bawrh a. Zîngah tlangvâlho chu ṭhianten an thawh khalh ang tih hlauvin khawvar rualin an tho a, eirawng te bawlin, a ṭul ṭul khawihin an che sang sang hlawm a. Sawiluaia pawh phak chhapin a rawn tho ve nghal a. A ṭhianten an lo thawh khalh tih a han hriat chuan a zak ru viau mai. 

Tukṭhuan an ei kham hnu chuan Kaihranga chuan chêt dan tur vel chu a han sawi charh charh a, "Kan hriat ṭheuh angin Tumpang chal ngat kah tum kan ni a, chuvangin loh theih loh a nih ngawt loh chuan tuman sa tenau lakah thal kan thlah tur a ni lovang. Kan hriat tawh angin kan tumpang pelh tur hi a fingin vengtu nei hiala mawi a ni a, mihring chin leh khawchin hriat a nih loh avangin kan fimkhur tlang ṭheuh dawn nia," a han ti dap dap a.

Pasalṭha Kâpzawna leh Sawiluaia bakah Kaihranga te chuan tumpang chu an pel dawn a ni. Midang zawngin bûk an lo nghâk ang a, a ṭhenin thing an lo fawmin chawhmeh te pawh an lo zawng ve bawk ang. An hotupa remruatna chu tuman an hnial lova, an chanpual ṭheuh ti tur chuan an chhuak sang sang hlawm a. Sawiluaia te pawh chu chaw fûn lian vak lo nen silai pu chungin an chhuak ve ta a, an kalna lam tur mual ṭheuh insemin an inṭhendarh sang sang hlawm a.

Nileng a an vah hnu pawhin an kah tum ber tumpang hniak tak ngial pawh an hmu zo lo va, beidawngin buk lamah an lêt leh hnak hnak hlawm a, Pasalṭha Kâpzawna chuan, "Kan sa hian hmun dang a pan tawh em ni dawn le aw," a han ti a. Kaihranga erawh chuan, "Kei zawng ka ring lo tawp mai, hetiang sahrâng chin ngat hi chuan vêngtu an nei deuh zel ṭhin niin an sawi a, an fimkhur êm êm bawk nen, awlsam taka han hmuh chi ziazângah ka ngai lo," a han ti ve a, midang pawh chuan an ngaihdan te an sawi ve liam luam a, rei tak meng lovin an mu leh ta thuai hlawm a.

Sawiluaia chu mawlhtu awm ang mai hian a muhil thei der lo mai a, a ṭhiante an hnar kuk kuk lai te chuan ani erawh nghate rep ang kar hian a la meng kur reng mai. Chutah le! thâwk leh khatah an bûk chhak aṭang chuan a rawn ri thla ta rum rum mai le! lung lian tak a rawn lum ta emaw tih mai tur hi a ni a, Sawiluaia chu a zuangtho nghal vat a, a ṭhianteho pawh an rawn tho chhuak rang hlawm ngei mai. An vaiin bûk aṭang chuan an tlan chhuak suau hlawm a;  mah se, an thâwm hriat pawh chu a tawp veleh nghal mai a, a ngaihna hre lo zeta an in en hê hâw lai tak chuan thing lian tak tlu tur ni àwm tak hian a rawn ri leh ta tuar tuar a, an bûk chu rawn delh ngei turah an ngai hman hial a; mahse, eng mah phei chu a rawn thleng leh lem hlei lo va! Rawltharho chu an hawi phâwk nasa hlawm kher mai. Kaihranga chuan, "Ê, naute u, eng mah a nih loh chu, rammi'n min rawn fiam mai mai a nih dawn hi, hlauh tur a awm lo ve, tiru i mu leh tawh ang u," a ti a, an mutna lam ṭheuh chu an pan leh ta sang sang hlawm a. Eng êm an tizui ta lo va, Sawiluaia erawh chuan a mumangah nula a la hmuh ngai miah loh, hmelṭha êm êm mai hi a lo hmu a. Chu nula chuan, "Sawiluai, naktûk chuan fimkhur hle ang che aw. In Tumpang kah tum hi a kawlhin a fing êm êm a, pasalṭha tam takte pawhin tihhlum an lo tum tawh ṭhin a; mah se, tun thlengin tuma'n an la kâphlum thei lo chu a nih hi. Mihring pawh pathum ngawt mai a vawrh tawh a, nang pawh i fimkhur viau a ngai ang," tiin a lo hrilh a. Sawiluaia chuan a mumang chu mak a ti ngei mai. Kha nula kha tunge a nih le aw, ka hmuh hnu niin ka hre thei si lo...? tiin a ngaihtuah zui rauh rauh a. A chang leh 'Mumang mai mai te chu...' a han ti vei ngial nain, a rilruah erawh a châm reng lawi si. Hmuh leh pawh a châk kher mai!

Zing khua a lo vâr a, rawlthar mawng zang tak tak hovin tûkṭhuan tur an buaipui leh nghal mawlh mawlh hlawm a, tûkṭhuan ei kham chuan a ngaitein Tumpang pel tur chuan an chhuak leh ta hlawm a.

Zan nga lai an thang ta, an kah tum ber Tumpang lah chu a thâwm a reh hmak mai si a, an beidawng ta hle mai a. Kaihranga chuan a nauteho chu riah bûk hmeh tur sakhi, sazuk leh sanghalte a remchâng apiang kâp tawh mai turin a hrilh a, Sawiluaia erawh kha chuan han beidawn mai chu a tum hauh lo mai a, amah chauh chuan tumpang awmna chu a zawng zel a, a tawpah chuan a hnu thar a hmu fuh ta hlauh mai a.

Tumpang hnu chu a chhui ta zar zar a, a thâwm pawh a hre pha tain a bawmtu thophurh vel, a meia a hem ri pawp pawp te pawh a hre pha ta a.

Tumpang chal hi an lianin an ki a zum thei em em mai a, an ki hmawr zumin di zai pawh a si chhum hmawk thei a ni. A bengvarin a rim hriatna a ṭha em em a, an chakin an lian thei em em bawk a ni. Hetiang ramsa anih avang hian a huaiin sakei pawhin a bei ṭha mai ngam bik lo a ni. He Tumpang pawh hi thlamuang takin Sabual ngawah a tla mual mual a, amah ang bawka huaisar pasalṭhain a veh mêk tih reng a hre lo. Sawiluaia hian thâwm a dim thiam êm avangin hnai fê thlenga a veh hnu pawhin tumpang chal hian a la hre hauh lova.

Tumpang chalin Sawiluaia thâwm a hriat meuh chuan, hnai set sawtah a lo awm reng tawh a, a khel beng pha lo deuh awrh aṭangin a kâp ta dur mai a. A lu taka kah a tum chu a lo thle hman a, a tikawlh tâwk chauhin a hliam ta a le! Thui lo deuh atlan zuai zuai a, mahse a thinur chu a rawn thawk lêt leh ta a. Sawiluaia tân lah silai mu thunna hun awm tawh bik hek suh, tumpangin a rawn nangching ṭêp tihah chuan a tlu tawp a, a thi der ta ringawt mai a ni. A fungki chu a hmuh loh nan a delh bet hram hram a, chu tumpang chal fing tak mai chuan Sawiluaia chu a thi tak tak nge a tider tih hriat tumin a'n fiah teh reng a le!

Hmanlai pasalṭhaho ramchhuak reng reng chu a ruak thei ang ber hian an awm ṭhin a, hrenpereng te reuhtê an kaih a, a chang phei chuan ruakin an veh ṭhin a, hnawkin mi a kai lova, thawm bengchheng a awmlo an ti ṭhin. Tumpang in Sawiluaia a nangching chu a si nghal mai lova, sahel ei chi lo chuan mitthi tawh hnu reng reng an sawisa zui ngai lova. Tumpang pawh chuan Sawiluaia chu a fiah ta a, a chil thli a far khum ta duah duah mai a, a inhrosa dur dur a, a bul vela lei chu a phin leng ur ur a. A chilthliin a far a, hei hi a lawm pa tam takin an tawrh zawh loh chu! "Kangṭhai kan te, thakpui kan te leh uiteme par buak ang ṭhuai ṭhuai a ni e," an ti ṭhin. Sawiluaia chu che lovin a awm ngar ngar a, a hnua a sawi leh danin, "Tuar a har ngei mai, ka taksa pum kha a kang ta vek emaw ka ti mai," a ti ve hial a ni. Han che vaih se chuan a kiin a thil pawk ang a, a vawrh tla lam chu a lo dawng leh ang a, a si thler vek mai dawn a ni.

Tumpang chal pawh chuan Sawiluaia chu a thi tak tak emaw tiin a kalsan ta a. Chu veleh Sawiluaia chu tlak bap bap chungin a rawn tho chhuak a, silaimu a thun sauh sauh a, a ûmzui ve leh ta ngat ngat a. Dumderuangchen vel a ûm hman tihin tumpang chuan a rim a lo hria a, a rawn phin lêt leh ta a. Mahse Sawiluaia chu thing thlâr kârah a bet tlat a, tumpangin amah a phin lai chaldârah tak chuan a verh ta siah mai a. Tumpang chal lian mangkheng mai chu a awp rup a, a tlu ta der mai a ni. Sawiluaia chuan tihian hlado a han chham ta vang vang a - 

"Kawlrâwn e, changse lian e, valan ka sai thlu a e,

A ki e, kual riau ruau e, run mawi khual tin chhâwnan e. " 

tiin, a silai chu a han kâp leh dur a. A ṭhu ta hnawk mai a ni. Sawiluaia tumpang kah hi a lian ṭha hle mai a, kum sarih sechal ai pawhin a lian ang e, tih tur hi a ni a. A kî lah chu a sei ṭhain, a kual ruih mai a. A lo berah pawh pa pahnih chu a kî leh a kî inkârah an ṭhu thei ngei ang le!

A silai ri hriaiin a ṭhiante khân an rawn pawh vat a, tumpang chal lian mangkheng an han hmuh chuan rawlthar deuh ho phei chu an râk hlût hlawm a, Kaihranga chuan, "A va han lianin, a kî te chu a va mâwi tehreng em. Sawia, ti hi chuan thang pawh i chhuah theih mai dâwn hi," a ti charh charh a.  (Hmanlai hian sa hi tam hlêin an sawi ṭhin tak nain, ram lama thangchhuah tûr meuh chuan a beiha beih a ngai ve a, huaisen leh tawrhchhel te, sa zei hriat te a ngai ve êm êm a ni. In leh ram lama thangchhuah hi a eng a mah awlsam a awmlo a tih theih awm e. An hunlai hi chuan Thangchhuah hi an thlakhlelh ber a ni ṭhin. An hlauh em em Pawla sai an pumpelh a, pialralah faisa ringin an awm der der thei tawh a ni.)

Tumpang sa chu an chan zung zung a, bûk lamah an thiar phei nghal zel a, khua a lo thim meuh chuan zanriah tur pawh an peihfel ta der mai a ni. Chutia an hlawhtlin tâkah chuan a tûk lama haw mai an rawt ta a, an châm rei tawhin, buhfai lah an tlachham a ni tawh vei bawk nen, haw chu an remti tlang ta nge nge a.

Zan khat chu Sihzawl khaw lal in chhûngah chuan Chawngkunga chu lungawi loh hmel tak hian a rawn lût a. Lallura chuan, "E khai, Kapphunga pa, duh loh rai an sawi ang mai lah ni che a! Zeng thil nge ni ta le? Vuivaina deuh i nei em ni?" a lo ti sawk sawk a. 

Chawngkunga chuan, "Ngawiteh, lalpa, chutia min han kamkeu takah chuan, Awitlang lal sawn, 'Sihzawl khua ka ṭhut dawn e,' tiin a ṭawng lian viau a ni àwm a sin!" a han ti koh koh a. Lallura chuan, "A! A ni tak e. Sailo leh Sailo chu, tiin kan ṭha en liam mai mai a, hetianga kan huan thlai an rawn pet fo a nih chuan kan dawhtheihnain tlin loh chin pawh a la nei ta ve ang," a han ti ve charh charh a. 

Liankunga pawh chuan, "A ni e maw le, hmeichhia ang maia a dawhtu zawka kan ṭan chhûng hi chuan a zuam pawh min zuam rêng ang chu! Pasalṭha leh tlangvâl huaisen heti zah hi kan nei a, kei chuan han tih ve deuh hrâwk hi a ṭhain ka hria" a lo ti ve bawk a. Upa dangte pawh an rawn luh belh zel a, tlangau chuan zû chu a sem kual zut zut reng bawk a. 

Lallura chuan, "A ni ngawt tak mai. Indo hi a hautakin, thil ṭha ai mahin thil ṭha lo zawk a hring chhuak hnem ṭhin bawk si a; mah se, heti reng hi chuan ka ngawi reng bik dawn lova, a ṭul a nih chuan ka ho ngeiin Awitlang khua chu kan la luhchilh dawn nia," a ti a. Thu dang dangah pakai chho zelin, a tawp lamah phei chuan zai an vawr chho ta hial a. 

Hetihlai hian Saibual khaw lal fapa tlang chang mai tur, Lalkunga chuan Sihzawl khaw lal fanu chu rawn hêlin, nupui atân a rawn be ta rup mai le. Thim hlimah khua rawn lûtin, an rawn thawk rip hle mai a, lal in lamah an han chuangkai zawk a, chumi hnuah Mual kil upate inah an innghat ta hlawm a. Lalkunga rual hian inbuan chaka an sawi Ṭhuamliana pawh a rawn tel ve nghe nghe a. Ṭhuamliana hi a hming pu zo khawpa palian leh phiar fuat mai, chak fahran mai hi a ni a. Inbuanah kher kher hi chuan amah han tum tâwk àwm hi an awm lo a ni ber mai e. Amah a vanglai a lo ni chho bawk nen, a chakzia lah chu huhipin an sawi vul chûk mai leh nghal. An sawi dan chuan sial, a ki nguntâng vel ni tawh hi a kiah a man a, luhkapui aṭangin a khaikang vu vu thei a ni. Amah hi mi chapo lo leh uangthuang lo zet mai, tlawmngai thei tak mai leh huaisen tak a ni a, 'Saibual khaw pasalṭha' ti pawhin an sawi fo ṭhin reng a ni.

Zanriah ei kham chuan tlangvâlho chu Zawlbûk lamah an chuangkai leh sang sang tawh a. Saibual khaw tlangval, lal fapa hnung rawn zuitute pawh an rawn lang ve nghal a. Ṭhuamliana chu a palian bawk a, an lo hmu duh kher mai. 

Kaihranga chuan, "Zanin chu hei kan Zawlbûk ngeiah khawlian tlangvâlte hmel kan hmu a. Kan khuaah chuan mi khual buan lohvin kan chhuah ngai lo va. Nula rîm nawm nan i han inbuan kual phawt mai teh ang u aw," a han ti lung lung a. Saibual khaw mi ṭha fapa Kaihranga chuan, "Khawlian lal fapa hnungzui zam thu a cheng lovang. Chorun lêna lêng kan ni lawm ni? Tlaivar ṭhak pawhin kan inbuan mai ta lâwng," a han ti ve nghal mai bawk a. An thâwm a ṭha nghal ham ham kher mai. Lalkunga leh a thlenin pa Chawngkunga pawhin Zawlbûk an rawn chuangkai ve thuai a, Ṭhuamliana inbuan lai hmu châkin paho leh putar tê tê pawh an rawn lût ve zut zut mai le. Ṭhuamliana tum tâwk àwm ber tûra an ngaih Sawiluaia lah chu hmuhtur reng reng a awm bawk si lo, Kaihranga chuan Bukdenga chu han bekbawr ru zauhin, "I ṭhianpa hi va zawng thuai teh khai, khawtual tlangvâl kan tlâwm palh ang e," a ti a. Bukdenga pawh chu a chhuak nghal thurh a.

[05/06, 10:27 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPARUKNA

Sihzawl khaw Zawlbûk chu a rîk hian a ri luih luih a ni ber e! Khawtual tlangvâl thâwm aiin mikhual lam thâwm a ṭha tlat mai. Ṭhuamliana meuh chu han ter phâk an awm lo pawh a ni ang e. Amah ter phâk tûr ber a an rin Sawiluaia lah chu a ramvâk a lo la haw bawk si lo, khawtual tlangvâl tân chuan a tlawm thlâk duh viau mai. Mahse, tumahin a thinrim zawngin an la lova, chutih a hnehin an inbuan zawh hnu chuan nula rîm turin an chhuak tlâng ta hlauh zawk a.

A tûk ni tlangsan hun àwm velah sawiluaia chu bâwmrâng khat teh meuha sanghal sa rêp phur chungin a rawn thleng ve hlawl mai. Dan pangngai tê-in a pi chuan a lo hau leh nghal bawrh bawrh a. Sarêp ṭhahnem fê mai chu kengin lal in lam pan chuan a chho zui nghal a. A putea chuan zân lama thil thleng te chu hrilhin, an lal fanuin inlêng a neih thu leh Ṭhuamliana'n an khaw tlangvâlho a tlawm zawh vek thute chu a han sawi charh charh a.

Sawiluaia chuan eng mah a sawi chhuak lova, a hmêlah lah eng mah hmuh tur a awm hek lo. Ngawi rengin chaw chu a bar mawlh mawlh ringawt a. Chutih lai chuan a pi pawh rawn lêt leh tawhin, a tupa hnenah chuan, "Taia, kan lalpa'n a hmu duh che a ni àwm a, 'lal in lamah lo chho teh se' a ti che a nih chu," a rawn ti lût nghal barh barh a. Sawiluaia pawh chuan 'Eng atân min ti chu ni maw aw..?' ti rilru neuh neuh chungin chu chaw a bar sawk sawk a, a kham zui nghal a. 

A putea chuan, "Ṭhuamliana nen inbuantîr che u a tum a ni ngei ang. Tirawh, kan pahnihin i han chho dun law law teh ang," a ti a. An pahnih chuan lal in lam panin an inzui chhuak dun nghal a. 

Lal in an han thlen chuan Saibual khaw lal fapa pawh a lo ṭhu vung mai a, Mual kîl upate pawh an kim kher mai. Sawiluaia hmel an hmuh veleh Lallura chuan, "E khai, Sawiluai, heti laiah hian lo thu teh khai. Nizân i ramvâk daih a ni maw? Sarêp lah chu min rawn pe hnem viau mai leh nghal," a lo ti sawk sawk a. Sawiluaia chu lal ṭhutna bul lawkah chuan a han ṭhu a, a putea erawh chu mualkil upaho ṭhutna piah deuhah fal deuh hlekin a ṭhu thung a.

Lallura vek chuan, "Nizânah ka khaw tlangvalte mikhual hmaah an tlawm duai mai a, tlawmah an la riau a ni àwm a, nang lah i lo awm lo bawk nen, eng nge vawiin chu in han inbuan dawn em ni ang?" a han ti leh nghal zat a. Sawiluaia pawh chuan, "E, lalpa, midang pawhin an hneh loh chu kei ve mai mai hian ka hneh bîk awkawng lovang le; mahse, a thangkim nân tal pawh ka'n buan ve chhin hrim hrim a niang chu," inngaitlawm tak chungin a han ti a. 

Lallura chuan, "Chuti a nih chuan tlangaupa khân Ṭhuamliana chu zuk ko chho lawk mai rawh se, ka lal in chhûngah ngei hian han inbuan teh se," a ti a. Tlangaupa pawh chu Ṭhuamliana ko turin a chhuak nghal var a. 

Rei lo têah Ṭhuamliana nen chuan an rawn inzui chho a, Ṭhuamliana chu a palian bawk a, a hmaa kal tlangaupa chu naupang tê ni mai àwm hian a lang thei lek lek zawk hial a ni. Lal in chhung an rawn luh veleh Lallura chuan, "E, Ṭhuama, hei ka khaw tlangval chhuanvawr nen hian han inbuan teh u ka lo ti deuh a. A hneh ngei ang phei che chu ka ti hauh lova, mahse, i inbuan lai hi a hmuh pawh kan hmu châk ve hrim hrim bawk nen, thawh hnih khat lek han inbeih chu i hreh êm lo'ng chu maw?" tiin a koh chhan chu a han hrilh nghal bawrh bawrh a. Ṭhuamliana pawh chuan, "A ni maw, lalin a tih miau si chuan le, kan han inbuan leh poh a ni ang chu," a ti a. 

Sawiluaia pawh chu ding chhuak ve nghalin, Ṭhuamliana nen chuan an han ding dun a, an intia dun kher mai. A chak zawk tur pawh rin thiam har khawpin an fuke lah a hrawl dun narawh e. Ṭhuamliana pawh chuan a rilru tê têin a hmaa tlangval ding chu midang ang ngawt a ni lovang tih pawh a hre nghal mai a. Thapui tak tak chhuah zawng a ngai ngei ang le.

Lallura chuan, "Khai le, in inpeih tawh chuan han ṭan nghal mawp mawp mai teh u, Sawiluai, hlahthlem hlek suh ang che aw," tih pahin a khaw tlangval chhuanvawr chu a han fuih nghal zat a. Saibual lal fapa pawh chuan, "Ṭhuama, i fa rual lek mah ni se, dim hlek suh ang che," tiin Ṭhuamliana chu a lo fuih ve nghal zat a. 

Sawiluaia te pahnih chu an han inpawm a, inphawi kân tum chuan an inpawm vir zawk zawk mai. An ṭang dun ngang a ni ang, lal In chhuat pawh chu an ke zungṭang phawk phaw hraw pui pui chuan an phiat khawr tep tup a, an bânah lah chuan zuhrei tia lek lek hian tihrawl a vak kual zet zet mai leh nghal, a lo thlîrtute hmuhnawm ti lutuk chuan ṭawng nachang pawh hre lovin ka hau hian an lo thlîr ngawt ngawt mai a ni.

Rei fê chu a kang zawk pawh awm lovin an innawr tawn zak zak reng a, a tawpah Sawiluaia chu tlêmin a kang ta tlat mai. Chu veleh Saibual lal fapa chuan, "Kha maw, ka tih reng kha, Ṭhuamliana meuh hi chu tuin nge hneh thei tehlul ang ni?" tiin hmai uang deuh tak mai hian a han ṭawng deuh lar lar a. Lallura erawh chu a ngawi hmak mai.

A thawh hnihna an han ṭan leh chiah chu a hma aiin an ṭang zawk emaw tih mai tur hi a ni a. Lal in pawh chu a nghîng lawih lawih thei hial a ni. Chutah le! a lo thlîrtute mak tihtur khawpa chiang hian Sawiluaia chuan Ṭhuamliana chu a han bin ta lawp mai le. Amah a palian bawk a, a tla thum ri ṭawk mai a ni. Lallura lawm lutuk chuan, "Kha maw, Sawiluaia hneh tur meuh hi chu hringfate zingah hian an piang thei ngai dawn em ni?" a lo ti nghal vat a. Saibual khaw lal fapa mak ti lutuk pawh chuan, "Ṭhuamliana meuh han bin thei chu eng mihring nge maw a nih le?" tiin Sawiluaia chu mak ti àwm tak hian a en hau mai a. Lallura lah chuan nuam tih hmel zet hian, "Mihring pangngai ve mai bawk a ni e," a lo ti awlsam et a. 

Ṭhuamliana chu a rawn tho chhuak ṭaih ṭaih a, Sawiluaia chu han chibai pahin, "Tlangval, nang ang rêng rênga chak hi ka la tawng ngai lo, ka buan tawhah hian hneh loh ka neih pawh ka hre ngai lova; mahse, vawiin zet chu ka hneh loh ka tawng ve ta che a ni e. Engtikah emaw chuan kan khuaah pawh i la rawn zin ve a niang chu," tih pahin a han chibai a. Sawiluaia chuan, "E, upa zawk chan i chang thiam a, min hlahthlem lo la chuan keia han hneh chi rual i ni lo ve," inngaitlawm tak chung hian a lo ti ve thung a. 

Lallura chuan, "Khawnge, ka khaw buan chak chu No pui ka han hlan teh ang," tiin seki khat pem pawm hian Sawiluaia chu zû a han pe a, Sawiluaia chuan in loh a tum zet nâin, lal duhsakna han hnar chu a hreh deuh bawk nen, tlêmtê a han in zeuh a, "E, kan lalpa zû nge nge a thlum pawh a thlum mang e, hah pawh a dam sawng sawng mai a lawm," a ti a. Ṭhuamliana lam hawi pah chuan, "Titeh, K'u Ṭhuam, keini zawngin an tîti na kan dal mai mai ang e, i chhuak dun teh ang," a han tizui nghal a. Ṭhuamliana nen chuan an chhuak dun a. Saibual lal fapa chuan, "Kha, a chak dan êm êm kha ka mit ngeiin hmu lo ila chuan ka awih thei hauh lovang maw le. Ṭhuama kha hnehsawh takin a bin lawp thei a nia," tiin Sawiluaia chak a tihzia chu a han sawizui nghal a. 

Lallura chuan, "An thlahtute rengin a zir mai a, chak àwm reng pawh a ni e," a han ti charh charh a. Thudangah an pakai ta thuai a. 

Sawiluaia te chuan an in lam chu an pan dun a, a putea erawh chuan kalna tur dang a neih avangin kawng lakah a pènsan a. Sawiluaia chuan, "K'u Ṭhuam, nupui te i nei tawh em? Fa engzat nge i neih tawh le?" tiin a han zawt a. Ṭhuama chuan, "Nei tawh e, fapa pakhat, se en rual vel kan nei tawh e. Nang zawk le?" tiin a han zawt zui ve nghal a. 

Sawiluaia chuan, "A, a...kei ve hi zawngin hmeichhe lam hi ka ngaihsak lo khawp a, nupui chu sawi loh, ngaihvarungṭhawng tak ngial pawh ka la nei lo," nui deuh tut tut chungin a han ti a. Ṭhuama chuan, "Eh, chu, Pawla sai i pumpelh dawn hauh lo zuk nia!" tih pahin a han nui deuh kur kur a. 

Sawiluaia pawh chuan nui chung hian, "A pumpelh dan kawng kan zawng mai a ni ang chu maw le," a han ti ve bawk a. In an thleng zui a ni nghal mai a. Sawiluaia chuan a pi hnenah chuan, "Ka pi, hei Saibual khaw buan chak hi chaw eiah ka sawm a, zanriah in lo chhum kep dawn nia aw," a han ti a.

A pi chuan, "Aw haw haw...! Nangmah pui roh hi maw Ṭhuamliana an tih chu? Chak awm tak pawh i lo nih hi maw le," tih pahin a han chibai a. Ṭhuama chuan, "E, ka chak awzâwng lo mai, 'khual thuthang leh ar pan chuk a pun e' an ti mathlawn lovin thu hi an uar hret a, kan nihna ai bak bakin min sawi leh mai ṭhin a ni," a han ti dam dup a. Chutih lai chuan Sawiluaia chuan rapchunga a pu zu bel pakhat chu chawi thlain leikapui lamah chuan a chawi phei a, Ṭhuama chu rawn auvin, "Ṭhiana, lo kal rawh le, zu i khawn dun teh ang," a rawn ti a. Ṭhuama pawh chu Sawiluaia awmna lamah chuan a phei ve nghal a. An pahnih chuan zû khawn pahin an tîti a, an khaw chanchin ve ve te chu sawiin, Ṭhuama chuan an lal fapa felzia leh inngaihtlawmzia te, Saingurpuii tan chuan pasal ṭha tak a nih a rin thute thlengin a han sawi a. Sawiluaia pawhin an lal fanu felzia leh nungchang mawizia te, Lalnu ni tura a sitawm loh zia thlengin a han sawi ve a.Ṭhuama hnenah chuan, "Kan lalpa lah mi rilru tluang ngang a ni bawk a, in hlawhchhamin ka ring lo ve," tiin a thusawi chu a han tlip a. Tîti dang dangah an pakai chho zel a, Ṭhuama chu a upa zawk tih tâkah tîti ngaihnawm tak tak sawitur a lo hre ṭeuh mai a, zanriah ei hun thleng chuan tîti zai an chhat dun ta nge nge a. 

Zanriah an han ei chu Sanghal sarêp chhum leh a bawl a bawl, anṭam tlak leh behlawi hnah bai nen puar el euvin an ei tlang hlawm a. Sawiluaia leh Ṭhuama chu an chaw lâk pawh a ṭha dun nangiang mai le. Duhtâwka an han ei dun tak tak mai chu, Lianmawii te unau phei chuan hmuhnawm an ti leh lutuk a, chaw ei nachâng pawh hre lovin an en tlawk tlawk mai nia!

Sihzawl lal in chhûngah erawh Saibual khaw lal khawnbawl upa pahnihte chuan Lallura hnenah chuan an rawn kal chhan ber chu thu zai zap tak chungin an han sawi ṭan a. Hrangkunga chuan, "Hei le, kan rawn kal chhan chu nang pawhin i haiin kan ring bik lova, duh nei lênin kan rawn lêng ta tak tak chu a nia. Bui lung tawk ang êm chuan min kirtir lovang chu maw?" a han ti charh charh a. 

Lallura chuan, "Chutia nangni meuhvin in rawn ti tak tak te a nih ngai chuan a remlohna sawitur kan va haihchham duh àwm ve aw! Eng pawh ni se, amah Saingurpuii pawh han be ve chhin rêng rêng ula, a nin a hnial loh phawt chuan keini nupa chuan kan remti thei mai ang chu," a han ti a. Amah vêk chuan a fanu chu han kovin, "Saingurpui, hetah lo ṭhu ve lawk ta che," a han tizui nghal zat a. Saingurpuii pawh chu a pa bulah chuan a rawn ṭhu ve thuai a. 

A pa chuan, "Ka fanu, i hriat angin lal fanu i ni a, nangni ang tan chuan Sailo lal fapa ngat lo chu pasalah in neih a thiang lo tih pawh i hre chiang hlein ka ring a. Hei tunah inlêng duhawm tak mai kan nei a, i nu leh pate hi chuan sawirem mai che u hi kan duh dan a ni. Nang pawh nula puitling tak tak i lo ni ve tâin, pasal nei lo rual lah i ni tawh hek lo, palaite awmlai ngei hian i rilru han sawi teh, a nih loh chuan keiman thu tlûkna ka siam mai dawn a nia," a han ti a.

Saingurpuii chu a han ngawi vang vang a, sawitur a haihchham kher mai. A tawp a tawpah zawng harsa titak chung hian, "Ka nu leh pain ṭha intih ang ang chu ka pawm e," a ti a, a tho nalh a, leikapui lamah a chhuak ta daih a. Lallura chuan a fanu chu a thlirzui vang vang a, chutah Saibual khaw lal upate hnenah chuan, "Aw le, ka fanu pawhin a remtiah ka ngai e," a han ti a. Chumi zân chuan man leh mual chenin an sawirem ta nghal a. 

A tûkah chuan Sihzawl khaw lal in kawmchar lamah chuan Saingurpuii leh Lalkunga chu an inkhâr khung a; favâng ni êng mawi tak chuan tukverh aṭangin a rawn chhun êng sût a. Lalnu ni tura fiahnaah hian, an taksa zawng zawngte inkheh fai veka an taksa bung hrang hrangah, kutchuk emaw, ser engemawte a awm em tia kim taka inkheh faia inchîk hi an tih ṭhin dan a ni. 

Lalkunga chuan Saingurpuii taksa bung hrang hrangte kim taka a en hnu chuan Saingurpuii chuan, "Min duh ang em?" thawp sat hian a han ti a. Lalkunga chuan, "Ka duh che," tih pahin Saingurpuii chu a pawm ta chawt a. An dinhmunin a zir bawk a, an innêp zo ta ngang lo ni tur a ni, Lalkunga chuan Saingurpuii chu a bawhthlu ta riai riai a!

A tûkah chuan Lalkunga leh a ṭhuihruaite chu an khaw lam panin hlim tak leh hlawhtling inti tak chungin an haw leh ta sang sang hlawm a. Kawng lakah harsatna êm êm tawk lovin an khua chu dam takin an thleng leh ta a. Saibual khaw lalpa chuan a fapate chu hlim takin a lo hmuak a, thu dang pawh sawi hmasa lo chuan, "In nula rîm chu eng ang âwmin nge i han hmuh?" tiin a han zawt hmasa ber a. Lalkunga chuan, "A taksaah chuan engmah sawisêl tûr ka hmu lo nâ a, mahse ka rin ai mahin 'hminsa pu' tih a inhria," tia a han chhâng chu a pa chuan, "Chu'h, mi dang lakah pawh maw?" a lo ti var a. Lalkunga chuan, "Ni teh suh e a, Sailo tlangval hmuh phâkah an awm si law, hnamchawm tlangvalte chuan, a zun-zung râlkhat aṭanga an hmuh mai pawhin, hahîpin zuk han sawi a! kamkhat tê-a be ngam pawh an awm ngai hlei nem," tia a'n chhân ve aṭang chuan, hlim takin an nui ta dar dar a. Hah zûte chu hlim takin an in ho va. Mo neih hun turte chu an sawitlâng ta a. 

Saingurpuii pawh pasal nei tura a inbuatsaih a ṭul ta si. A hmêl erawh a hlim lo a ni. Sawiluaia kha a lo duh ru ve êm êm a, mahse, ani Sawiluaia lah chuan eng vakah a ngai ve si lo. Bakah, Sailo lal fapa ngat lo chu a pa hian neih a phalsak dawn lo tih pawh a hre chiang ve hle si a. Hei vang hian a pa thu pawh kha hnial duh lo a ni rêng a. Sawiluaia lah chu lal in lamah a rawn chuangkai ngai tawh hek lo, lal fanu pasal nei tûr chu ngawi renga thlah liam a tum te pawh a ni mahna.

Ni khat chu Saingurpuii chu a ṭhiante nen intihlim tûin Hmawngbûk lui lamah an kal hlawm a. A nulât chhûng a rep tawh dâwn lo bawk a, tiin Lallura te nupa pawhin eng mah ngaihṭhat lohna nei lovin an lo phalsak ve mai bawk a. Chu bâkah, Hmawngbûk lui hi khua aṭanga hnai tê, lung vawm phâk lek a nih avangin ngaihtuah awm êm êm tûrah an ngai lo pawh a ni ang e. Ngaihṭha takin an kaltir ve mai a. 

Saingurpuii teho chu hlim takin Hmawngbûk luiah chuan an chêng a, tui te chu inthehin an nui ar ar hlawm a. Chutih lai tak chuan Pâwi pasalṭha pahnih hi an rawn lang thut a, hmeichheho chuan, "Râl, râl..." tiin an âu nghal vak vak a. Pâwi pasalṭha pahnih chuan Saingurpuii chu an rawn thlur bing nalh a. A kut chu phuarsak mawlh mawlhin, pakhat chuan zo zet hian a han a pu nawlh a, ramhnuai lamah chuan an kalbo pui ta nghal a. 

Hmeichheho chu khaw lam panin chak takin an tlan a, Lal hnenah chuan chanchin an hrilh ta nghal vat a. Chu veleh lal in-a darkhuang chu an tum ri vû vû a, chanchin hria apiang an rawn pungkhawm nghal a. Lallura chuan, "Thui an la kal hman hauh lovang, tlangval zawng zawng inko khawm ula, khân zawng zawngah tlan khalh ang che u," a han ti zung zung a. Vâl upaten rem an han ruat zung zung a, pasalṭhaten hma an hruai a, Pâwiho kalna lamah chuan an tlan liam ve nghal sung sung a.

[05/06, 10:27 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPASARIHNA

Sawiluaia pawhin chanchin a hriat veleh hmanhmawh takin a insiam nghal sawk sawk a, Pâwiho ûm tur chuan a chhuak zui ve ta nghal a. Kal pah chuan thil tam tak angaihtuah a, hetianga Pâwi hovin chêt an rawn la ngam mai chu mak a tiin, an ṭhiante phuba rawn lâk an tumna a nih loh vêk pawhin sihhmuhtu an awm a ni tal ang, tiin a ngaihtuah rilru neuh neuh a. Sangurpuii chu a ngaihtuah rilru khawp mai.

Hmawngbûk lui a va thlen chuan tlangvâl engemaw zât hi an lo awm hman tawh a. Kaihranga chuan hmun hrang hrangah tlangvâlho chu a sem darh nghal zung zung a. Sawiluaia chuan Pâwiho hnuhma chu a han bih vung vung a, mi pali vel niin a hre tlat mai. A rin dan chuan, Saingurpuii te tuicheng hi an lo enthla reng tawh niin a lang a! mi pahnihin Saingurpuii an va buaipui chhûngin mi dang pahnih chuan an ṭhiante chu an lo vêng ni âwm tak a ni. Engvanga lal fanu kher kher chu rawn bitum nge maw an nih chu le?

Khatia Buanzawl khuaa Pâwi râlho nen an inbeih zawh hnu khân, Buanzawl khaw mipuite chuan Pâwi hovin an rawn er lêt leh tur chu ngaingam lovin an khua chu rauhsanin Sihzawl khaw lamah an pêm ta vek a, Lalkhuma te nufa bakah Saineka te chhûng erawh chu Ṭiau ral Pâwi lalte bel turin an chho thung a. Dàwn khuaah lûtin Sukte lal Shanpiala kha an han bel ve chawt mai a ni. Shanpiala hian a unaupa phuba chu lâk ngei a tum ruh hle mai a, Lalkhuma remruatna angin râwlrâlin pasalṭha rual khat an rawn che chhuak a, an zingah hian Saineka fapa Lalnghenga pawh a tel ve nghe nghe a. Saingurpuii mantu tak pawh kha Lalnghenga hi a ni nghe nghe a ni. 

Sawiluaia chuan rin dan pakhat a nei tlat mai. Râlho hian Buanzawl khaw hlui lam kha an pan ngeiin a ring rilru deuh tlat mai a. Buanzawl khua aṭang hian Ṭiau lui hi ni khat kal vêl leka hlã a lo ni chhap bawk si nen, Râlho tân lah Buanzawl khua aṭanga Ṭiau lui kân chu a awlsam hle bawk si. A rin dan chu Vâl upa Kaihranga hnenah chuan a han sawi a, ani pawh chuan dik hlêin a lo hria a, tlangvâl sawmhnih rual zet hruaiin Buanzawl khaw hlui lam pan chuan an kal ta vang vang a. An lal fanu chu him dam taka chhanchhuah leh ngei an tum ruh kher mai. 

Buanzawl khaw hlui an va thlen chuan khua a thim chhulh tawh a. Buanzawl khua hi an rauhsan hma khân an hâl vek mai a, chu vang chuan in ding pakhatmah hmuh tur a awm tawh lo. Khawlai vel pawh chu a lo hnim hman hle tawh mai a, lung pawh a tichhe thei rum rum zawk hial a ni.

Rei vak lo an chawlh hah dam hnuin Ṭiau lui lam pan chuan an kal leh ta ngat ngat a. Râlho chuan Ṭiau lui an kân hma ngeia an lal fanu chu chhanchhuah ngei an tum a, Ṭiau lui an kân pui hman vaih erawh chuan an tân pawh tihngaihna a vâng hlê tawh dawn a ni. 

Ṭiau lui an thlen meuh chuan an chau tawh ngei mai. Lui kamah chuan an ṭhu ngawi hle hle mai a, zankhuaa kal an ni bawk nen, ṭhenkhat phei chu an muthlu nghal lawp lawp mai a ni. Sawiluaia erawh chuan râlho sulhnu chu a zawng ru deuh zak zak reng a, chutianga a zawnna lamah chuan Pâwi hovin Ṭiau lui an rawn kaina lai chu a hmu fuh ta hlauh mai a. Hnuhma tharlâm a awm em tiin a han bih kual nghal zung zung a, an kal lam hniak bâk hmuh tur a awm loh dânah râlho chuan Ṭiau lui an la kân lo ni ngei tur a ni.

A ṭhiante awmna lam chu panin, a thil hmuh te chu a han hrilh a. Lo lambun ngei ṭhaa an hriat avangin râlho lo kalna ni ngei tura an rinna laiah chuan ṭanhmun an siam ta zung zung a. An inpeih fel hman awrh ang tihah, râlho pawh chu an rawn lang chawpchilh ve nghal a. An zinga pakhat chuan fal deuh tak hian hma a rawn hruai a, mi dangin a hnungah an rawn zui ve bawk a, an vaiin pasarih zet anni nghe nghe a. Saingurpuii pawh a kut phuar chungin a rawn kal ve hnak hnak a, a hmêl chu a pawr fap mai, a chauh hmêl hle leh nghal. Sawiluaia chuan insum har a va han ti tak êm!

Râlho chuan anmahni lo chângtu an awm a ni tih hre hek lo le, thlamuan hmêl tak hian an rawn kal hnai zel a. Sawiluaia te lo channa zàwn an rawn thleng chiah tihah chuan an beisei loh lam  aṭang daihin silai a rawn puak ta ṭhuai ṭhuai mai le. Râlho chu 'eh' pawh ti hman lovin an thal nghal hlawl hlawl mai a. An lo chân fuh bâkah an intam hleih êm bawk nen, silai ri a han reh fel meuh chuan râlho chu che leh tur awm lovin an lo let ngut hlawm mai. 

Kaihranga chuan lal fanu, hlauh vanga lo kîmki chawih chawih mai chu a va pan thuai a, a darah chuan a han khawih a, "Lal fanu, tunah chuan eng mah hlauh tur a awm tawh lo, i him tawh e," dam thlap hian a han ti a. Saingurpuii chu a rawn hawi chhuak vat a, Kaihranga chu a han en vang vang a, a mittui a rawn hnâm ṭiam ṭiam a. Kaihranga chuan a chem chu phawrhin, Saingurpuii kut phuarna hrui chu a han zai chat hmawk a. Mi dang pawh chuan an lal fanu chu an rawn din hual laih laih a. Saingurpuii chuan thih pawh pawisa lova amah rawn chhan chhuaktute chu a han en vang vang hlawm a. Heng mite hian atâna nun thapin an rawn chhan chhuak chu a ni tak si a le. Lal fanu a ni a, hnamchawm tlangvâlte lakah chuan khawih pawh thiang lo tluk hiala ngaih a ni, Sawiluaia leh Kaihranga tih loh, mi dangte phei hi chuan an in tak ngial pawh an la rawn chuangkai ngai lo, chuti chung chuan atâna nun thapin an rawn che chhuak duh chu a ni si a. Eng teh uala a lo ngaih loh Hnamchawm tlangvalte chu a zah ru ngawih ngawih tawh mai a ni.

Sawiluaia chuan an Vâl upa chu a han bekbawr ru sar sar a, Kaihranga pawh chu a bu deuh nghat nghat a, chutah Lal fanu hnenah chuan, "Lal fanu, tirawh, muang chângin i lo va kal hmasa teh ang," a han ti a. Saingurpuii pawh chuan eng mah zawt buai lovin Kaihranga chu a zui ve nghal a. Hmuh phâk loh âwm vel an thleng tawh ang tihah chuan Sawiluaia teho chuan an hmelmate lû chu an tansak zui nghal a. Hetia an chêt lai hi hmeichhe tân chuan rapthlâk tak anga a lan theih dâwn avangin Sawiluaia khân thiam tak maiin an Vâl upa hnenah khân Saingurpuii chu lo va kalpui hmasa turin a hrilh ru rêng a ni. An hmelmate lû an tan zawh veleh an ruang chu Ṭiau luiah chuan an paih thla zui nghal a. An tihtur ang ang  te an tih zawh hnu chuan Kaihranga te chu an ûmzui veleh nghal a. 

Rei lo têah an va ûmpha leh thuai a. Kaihranga chuan lal fanu chu zâwn mai a rawt a, mi dang pawh chuan ṭha an lo ti tlâng hle mai a, lal fanu zâwnna tur chu an han buatsaih nghal zung zung a. Saingurpuii chu a han ṭang ve deuh tak nâin, amah a chau ve bawk nen, an thu chu a pawm ve ta nge nge a. 

An chawl zeuh zeuh tih mai loh chu an kal ngat ngat mai a, khaw dai an thlen meuh chuan zanlai a pel thuak tawh mai. Bawhhla an han chham vang vang a, chumi hnuah khua chu an lût nghal a. Lal in lam chu an pan ding nghal vang vang a, an bawhhla chham thâwmah khaw mipuite an lo harh a, tlangvâl leh pa hovin an lo hmuak a, lal fanu zâwntute chu an lo chhâwk nghal zung zung a, lal in lam pan chuan an inzâwn chho ta mup mup mai le.

Lalnu chuan a fanu him dam taka a han hmu lêt leh thei chu lawm avangin a mittui a tla zawih zawih thei hial a ni. Lallura chuan, "Tlangau, nang zû kha ren miah lovin han sem zar zar teh aw, ka pasalṭhate hi an dang a ro tawh ang e," a han ti a. Tlangaupa chuan zû chu a han sem kual zar zar a. Lallura bawk chuan, "Naktûkah râl lû hi ka ai dawn a, tumah feh chhuak suh se, tlangau, nang va au nghal mai ta che," a han ti zui leh nghal zat a. Tlangaupa pawh chu a chhuak nghal thurh a, kawtthlêrah chuan a va âu kual nghal zung zung a. 

Kaihranga chuan, "Khai le, lalpa, kan tlaiin kan puar ta bawk a, mahni in lam kan pan ve tawh ang e, ka nauteho hian chawlh hahdam pawh an mamawh ang e," a han ti a. 

Lallura pawh chuan, "A ni tak e tiraw, ka chelh zui lo mai ang che u. Naktûkah kokim takin râl lû kan lâm dawn nia," a lo ti thuai a. Kaihranga teho chu lal in aṭang chuan an inzui chhuak ta dam dam a.

Lallura chuan a lo sawi tawh ang ngeiin râl lû chu a ai ta nge nge a. Hlim takin chumi ni chu an hmang a, Sawiluaia pawh tunah zet chuan pasalṭha ang tak taka mite hriat a lo ni ve tain, a hming pawh a thang ve hat hat ta mai. 

Tunah zet chuan buh seng hun a lo ni ta reng mai. Buh seng hi 'Buh lu chuh' an ti bawk ṭhin a. Lamhnai neih kumah chuan riak lovin lângin buh an seng a, lamhka neih kumah erawh chuan riakin buh an seng ṭhin. Buh senga riak ṭhenkhat chuan buh chil nia talh tur ar an riahpui a, an châwm thau ṭhin. Khawthlang lamah chuan buh an seng dawnin an thlâm chu buh pâr an lâk dahkhawm nan an siam hmasa a, chumi hnuah chuan buh pâr chu an la ta ṭhin a ni. 

Buh pâr la tih awmzia chu, empai an phur a, favah an keng a, buh chu a vui bul lam deuh vah an hlep a, an empaiah an vawm lût zung zung a. Chutianga buh vui bul aṭanga hleh chu 'Parlak' an ti ṭhin. 

Khawchhak buh seng dan erawh a dang hlauh thung a. Khawchhak lamah chuan buh chu a para la lovin favahin an ât a. Buh kung ding chanve hnuai lam deuh vah an ât a, hmer khat chu a hranpain buh hnahin an têl a, chu chu 'Buh phal' an ti ṭhin. Chutianga an têl chu buh ahchhumna bul lam rinchhanin an tung zel ṭhin a ni.

Sawi ta mai mai ila, khawchhak lamah chuan buh seng hun hi hun nuam lai tak a ni ṭhin. Chhungkuaa seng an awm tho va, a tam zawk chu an inlâwm ṭhin. Inlâwm danah chuan mipa leh hmeichhia, inkawp kim ngei tur a ni deuh bik. Mipain buh an ât a, hmeichhiain an têl a, hmeichhiain mipa kalna lam apiangah an zui zel ṭhin. Hetia hmeichhiain mipa buh seng an zui zel ṭhin avangin, buh seng thla a lo thlen chuan, "Hmeichhe hur thla a thleng leh ta' an ti fiamthu hial ṭhin a ni. 

Sawiluaia te pawh a putea te chhung nen lo lamah an riak lût ve a. An riah luh tûk aṭangin buh an seng nghal a. Lianmawii chhàng chiah Lianpari erawh chu eirawng bâwltu berah an hmang thung a. Midang erawh kâwla ni chhuak chhiarin an chhuak tûktin a. Sawiluaia chu a chak bawk a, buh seng pawh a lo chak kher mai. Lianmawii chuan pên hlawk hlawk chungin a zui ṭhin a, Sawiluaia hnenah chuan, "I kawchhungah tulum a lût chu a ni êm lo maw?" tiin a fiam phah hial a ni. Tiang chuan harsatna êm êm nei lovin buh pawh an seng zo thuai a. Buh an seng zawh ni chuan Sawiluaia putea chuan sakhi a kâp hlauh mai a, an hlim tlâng dar dar kher mai. Sakhi sa chu an zâu va awm ve mi dangte pawh an sem ve nual mai.

Buh an ah zawh hnu chuan Sawiluaia leh a putea chuan thlâm aṭanga hla lo deuh, hmun zawl remchângah lei laiin hrui an siam a, lei an lai zawl ta duai mai a. An lei laih zawl chu an vaw bel leh vek a, buh vuak huna buh leh lei a inpawlh theih loh nân chutianga vaw bel chu an ni.

Chutianga buh vuak an peih hnu chuan ṭhianṭha leh ngamtlâk deuhte an sâwm a, hlim takin buh vuak ni chu an hmang a. Buh an vuak hian Buhphal khâwmtu, Buh vawng putu, buh vawtu an awm hrang thliah ṭhin. Buh vawtu hi 'Hruiding' tiin an sawi bawk ṭhin a ni. Hmeichhe hovin buhphal an khâwm a, mipain buhvawng an pu ve thung a. (Buhphal tih chu, buh ah chhum, hmer khat leka têl tihna a ni mai a. Chutiang buhphal lakhawm a, sepui tia laia têl khawm chu 'buhvawng' an ti leh mai ṭhin.) Sawiluaia teho tlangval chak thlankhawm ṭhiauin buh chu an vaw ve thung a. Hlim takin chumi ni chu an hmang a. Liankunga te chuan an beisei rûk ang ngeiin silai zawn lai mai an thar nghe nghe a. An ramhual, Hualzauva te chhûng tih lovah chuan a thar tam ber an ni hial âwm e.

[05/06, 10:27 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu: Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPARIATNA

"Sakhming lawi ang than tum chhuihthangvala'n,

Chengrang chawia hnam lênin;

A hrâng vel e doral zarâl hmaah,"

Pâwltlâk thla a de leh ruah tawh a, thlasik boruak vawt vur mai chuan Sihzawl khua chu a rawn tuam leh mup tawh mai. Khawlaiah chuan awmtual mei chhêmin an bial laih laih ṭhin a. Zân lah chu a rei hmain, ṭhutmuan ar khuan hun âwm velah hi chuan naupang pawnto thâwm pawh a reh diak tawh ṭhin. Heng hunlai hi chuan silh leh fen an la nei chauin, puan sin tur ṭha pawh an la nei zo meuh lova, pawnpui hi an sin deuh ber ṭhin a ni. Nula-in pasal a neih dawna a chhawm tel ngei ngei ngai pakhat chu Pawnpui hi a ni. A pasal bâkah fa an neih hnu pawha sin tham turin a hlai thei ang bera tah a ngai a. Hmanlai chuan chhungkua hi khum khatah an mu ho ṭhin a, Pawnpui chu an inzâwn tlar pût ṭhin. Ramriah leh chhuahvahnaa puan thuah atana an hman ber erawh chu Puankawp a ni thung a. Lazai kawpa bân, a phawkphawhraw thei ang bera tah a ni. Tui hnawih loh a nih avangin a lum ṭha bik a ni.

(Pawnpui an puah dan tlem han tarlang ila : Puanpui atan hian La an hmang tam hle ṭhin a. A tung tûr hi an kaih lai aṭangin a dang aia hraw bik fêtin an kai phawt a, daih tawk zân tura an kaih hnuah a pawr tur chu an sai leh a. 

Lasai ni hi chuan ṭhian ṭhate pahnih pathum an sawm a, a hahthlâk ve hle ṭhin mai a, kut durh phung hian sai a ngai ṭhin. Chuta ṭang chuan Herhsawp tiat tiat tur hian an tum ta hûl mai a. Chu chu hmun li-ah an phel leh a, Bellam khaikhup chungah puanin an tuam a, chutah chuan an hrual ta a, a sei lam chu hlam khat zet tura sei a ni. Saipir khâp chen turah an pawt chhum leh a, chu chu pawnpui pawt atan, an tah laiin an zep pah ta ṭhin a ni. A tah pawh hi a hlai avang leh a sei avangin pawnah, tual zawlah an bângin an tah ṭhin a ni.

Pawnpui chu a hlai avang hian mi pathumina tah a ngai a, a sir ve veah nu pakhat ve ve an ṭang a, a vawnga tahtu chu a laiah a ṭhu a, a phei rawlh vawi sarih dan zelah a pawr tur kha an zep a, a vawngtu tan a rih êm avangin a laiah do a ngai ṭhin. A tah nan hian ni sarih lai te an duh ṭhin. Pawnpui tah tur chuan khawkhat nu âwmkhauh deuh leh chak deuhte an sawm ṭhin a ni.

An tah zawh hnuah a zung an ṭhui leh a, vawkpui dang phiar chiatin an ṭhui ṭhin. Hmeichhe pasal nei chuan Pawnpui leh Pawndum an chhawm ngei ngei tur a ni a, in tin mawitu pakhat a ni tlat a tin ni.

Mizo hnam nunin hma lam a pan zêl lai hian hun inthlâk danglam, kum leh hunte chu, thil hriat reng tlâk, ataka hmuh tur awm tawh si lote kha ziaka dah kan lo neih ṭhin loh avangin hetiang thu vel hi ka rawn zep tel hrâm hrâm a ni e. A duh tan chuan chhiar kân mai tur aw.)

Hetih lai hian Sihzawl khaw tlangvâl leh paho engemaw zât chu chi têng tura kal an tum a. Chi hi hman lai chuan michhe tan chuan duhtawka baia al tur leh liah hmeh tur hi neih zawh a har êm êm a. A chhan chu tun lai angin duh duha lei tur a awm ve lo a, sihtui an tengkhang chawp a, chu chu an chi neih theih dan awmchhun chu a ni mai. Chu chu an chi khur ber a nih miau avangin chutiang chi khur inchuh chuan khua leh khua an lo inhmuthiam lo a, an lo indo phah fo ṭhin reng a ni. Mikhual an neih a, chi ngata bai an han hmehpui te hian induhsakna sâng tak a ni ṭhin. 

Sawiluaia pawh a putea nen, Bukdenga leh Kaihranga te, tlangval dang ṭhahnem tak nen Bualthleng chi ten an tum ve a. Bualthleng chi khur hi Awitlangho nena ram an inchuh china awm, Awitlang ram chhunga awm zawk mah a ni a. Amaherawhchu, Awitlang hovin khua an rawn siam hma aṭang daih tawh khân helai hmunah hian chi an lo teng tawh ṭhin a, a awmna lai hi a pilril êm avangin Awitlangho phei chuan an hre hauhvin a rinawm loh. 

Chawhmeh atan leh chitui so liam tur venna atan a ṭangkai avangin chhawhchhi den tam tawk tak an pai ṭheuh a. Chitui chhuan kangna tûr ṭawmkai bel chi ṭhiau pawh sawm chuang teh meuh a ngaih avangin, hâr khat vila inbâwk hrang tur pawh patling sawmhnih dawn thaw an ngai ṭhin a, kawng pawh awm mumal lova, bêl rit tak tak, ṭawmkai bel aia tê lo leh mutbu leh zan nga zan ruk riah chawfai han phurh chu a namai lo hle a. Hei vang hian Sawiluaia te pawh mi sawmhnih zet chu an tling âwm e.

Chutiang chuan khua aṭangin rit takin an inphur chhuak a, bûk chawhmeh tur bâl, betê, leh sarêp fíp tawh leh savun-te chenin an inbâwk chhuak a, chuti chung chuan arit aritin silai an la hawl chhuak tel cheu bawk a. Eng emaw ṭhulhah silai tel lova chhuahvah chu thil âtthlâk a nihna lai chen a awm tlat si a. Chi tui al tlân bullut, ramar, vahrit ngaihmelh sa a, sahdal leh beai nen lama lo inphur chhuak tâwk lah bo lo, thlawhhma leh lui dunga riah bûk sual a ang lo va, chawhmeh ken leh a zawn lam taihmâk deuh loh chuan kam a da riau ṭhin.

Kawrte dung leh khân remchang, mualdung leh mual sezângte zawhin an inzui thliah thliah a, tlai takah, ni suk chen vela sang a la ni tihin an kal tumna hmun chu an thleng hrâm a. 

Phuahchawp tak meuh meuhin riahbûk an han sual a, an han invawm luh fel meuh chuan savaten riahna tur an rawn zawng a, khuain a thim hnan zui ta mai a. Zanriah an ei kham hnu chuan rei pawh meng lovin an mu ta thuai a. An kal hah deuh bawk nen, kâr lovah an hnar zui ta bawrh bawrh a. 

A tûkah chuan zing aṭangin riahbûk chu an han sa ṭha hmasa tê tê a, ni sawm dawn thaw mei dai hlek lova, mar pâta chhûn zân zawma tuah a ngaih avangin a ṭhenin thing an fawm a. Chumi ni, nilêng deuh thaw chuan thing chu an fawm ngat ngat a. Chitui al chu mau phelin bûk kawtah an la thla a, khur zau ṭha tak, kâwng thleng deuhthawa thûk an laiah khân an khawh luhtir phawt a, chumi khur chu 'Rum' an ti a. Chi tui chhuan khangna tur thuk, thlûr thumin an han siam a, chu'ng thuk chu 'Hâr' an tih chu a ni. Bel an ngah deuh bawk a, thlûr khat pawh hlam hnih aia sei vekin an siam a, chu'ng hârte chu chi teng ṭhangte chuan an han siam ta a. 

Thingtuai hring, châwn rual vel hlam hnih aia sei mah tur kha a dungzâwngin an han kham phawt a, thuk hma lama mei a chhuah lohna turin thuk hma lam tluan chuan thingtuai bawk an hêm phei leh vek a, chû'ng an thing hem pheite chu tlak lei ban, 'Haibuan' an tih chuan an zût phui leh a; tin, bêl chhuan rem turin thingtuai an kham leh thliah a, an thing tuai kham lang lo lêkin, bel an chhuan hnu chuan 'Haibuan' khân an zut phui ta a. Chutianga an zût phui hnu chuan a tawpa meikhu chhuahna tur bik an siamah chauh lo chuan mei khu leh mei alh a chhuak thei ta lo va, chu chu hâr hmasa ber chu a ni. Chu hâr hmasa berah chuan chi tui chu an han chhuang so ta bulh bulh mai a, chutia rei tak an chhuan tawh hnu chuan, chi tui pawh a lo al ta sawt a, chu hâr hmasa ber chu 'chi tui sawr hâr' an ti a, an chhuanna bêl pawh chu 'tuilum bêl' an ti a ni.

Hâr hnihna chu hâr hmasa zawk ang chiaha siamin, hâr khatna hrûl sêtah an siam leh a. Hâr chhuang kang turin a hma ang tho khân mei an tuah leh ta vut vut mai a; chi hmel a lo lan hma chuan an chhuang ta reng mai a ni. Chi teng ṭhangte khân an en vat vat reng a, chutianga ni khat leh zan khat dâwn thaw an ur hnuah an chawhna fianah chuan chi a lo kai ta ṭhat ṭhat a. Chuta chi hmel lo lang tawh chu thuk thlur tawp ber, Hâr thumnaah chuan an dah lût leh ta a. Chû'ng bêlte chu tlak lei den ban, 'Haibuan' an tih khân a ti ṭhangten bêl dar hliau hlein an siam a, belte rual vel thing tum hi a hmawr lam an sât bial a, a hmawr an sah bial lamah chuan 'Haibuan' bawk khân an zût ta a. Hlum a lo hil ṭhat deuh hnuin an han phawng ta a, bel dar hliu hleu, chi fun hnih khat lek lek tih khang theihna tawk vel a lo ni ta a ni. 

Hâr hnihnaa chi hmel lo lang ṭhat ṭhat tawh kha, hâr thumna a belte chhuantlar thluai maiah chuan an han suan lût leh ta zung zung mai a, hâr hmasate ang tho khân meiin an han ur leh a, chi rawn khang tur chu a rawn phûl ta siah siah mai a, a phûl liam tur ven nan an chhawhchhi den sa pai khân an han theh zeuh zeuh a, a phai leh mai ṭhin. Tichuan rei lo têah chi khawn a lo chang ta mai ṭhin a ni. Chi chu nêm tak a la nih laiin 'chi hmai i hnawih ang' an ti a, bêl chhunga chi chu rawnṭangin an zu huih mam a, nem perh theih a la nih laiin bêl aṭangin an la chhuak a, chaw fun angin hnahthialin an fûn a, chi rap an tihah chuan an rêp châr ta ṭhin a ni. Chutianga chi tui vawikhat chhuang khang tur ringawt pawh chuan ni khat leh zan khat mar pâta mei tuah a ngai a, chuvangin thingtuah tur put khawm ngawt pawh chu hnapui a tling a. Vawikhat riah luhah hian vawinga vawi ruk lai chhuan khang a ngai ṭhin si a, hna namai lo tak a ni. Chhûna thawk tur leh zâna thawk tur an insiam a, chuti lo zawng an chau lutuk palh ang tih an hlau a ni.

Zankhat chu zanriah an ei kham hlimin a ṭhen bûk chhûngah an tlu zal a, ṭhen khatin mei an vil thung a. An zinga tlangval pakhat Khuanghluma chu khûp tung a mu chungin vaibel a zu hlat hlat a, chutih lai tak chuan keipui hrawl zet mai hi a rawn lang thut a, Khuanghluma khûpah chuan sehin, a tlanpui ta a. Khuanghluma chuan, "Min chhan r'u, sakeiin min seh e," tiin a au vawn vawn a. Chuveleh Sawiluaia chuan thingthu nung nen a ûm ve ta chûk chûk mai a, mi dangin silai nen an rawn zui ve nghal a. Sawiluaia chuan a thingthu nung ken lai chuan keipui chu a han nawr ṭêk chhuai mai a, keipui chuan a mi seh chu thlahin a hûk nghal tuarh a. Mi dang an rawn thleng a, sakei chu an kâphlum ta a ni. Khuanghluma chu an zâwn chho a, a hliam te chu an thiam dan ang angin an enkawl zui nghal a, sakei hi a ngho bung tawh a lo ni hlauh va, chuti chu ni lo se chuan a khûp ruh chu a sehsawm buaih ngei ang le. Upate chuan, "Rampalailenga riahnaa khûp tunga mut leh hnar tlurh tlurh mi chu sapuiin a la duh bik," an lo ti ve reng a ni.

Hetih lai hian an riahbûk sualna aṭanga thlang lampang, lo fing hnih chen vel âwma hlaah chuan Awitlang pasalṭha Kâpkima leh tlangvâl rual ṭhahnem tak mai hian riahbûk an lo sual ve mêk a. Zanriah ei kham hun âwm velah chuan an chhak lam aṭanga silai ri thangkhâwk raih mai chu chiang lo ruaiin an hria a, an hawi phâwk hlawm hle mai a, Kâpkima chuan, "I hiau! Ramchhuak dang an awm ve a ni ngat mai. Pâwihho zawng an ni thei lovang, Sihzawl khaw pasalṭhate an nih ngei dawn chu," a han ti a. Vâl upa Zaliana chuan, "Kan ram chhûng ngeiah an rawn ram chhuak a nih ngat zawngin kan en liam mai mai tur a ni lovang. Naktûkah kan han fiah ngei tur a ni," a lo ti ve bawk a. Zân an han mû te pawh chu inrâlring tak chungin an ralthuamte chu an mutpui a. Râlvêng an indah nghe nghe a ni. 

A tûkah chuan Kâpkima chuan tlangvâl sawm rual vel hruaiin an riahbûk chhak lam chu an pan chho a, an fimkhurin thâwm pawh an dim kher mai. Thui fe an chhoh hnu chuan a ngaw pawh a lo pilril tulh tulh a, sahnu lah chu a lo chiar dup mai leh nghal. Kâpkima chuan, "Heng lai velah hian kan ramchhuak ngai miah lo mai a, sa pawh a tam hle dawn zawng a nih hi. Sihzawl pasalṭhate hian ramchhuah nân an rawn hmang ṭhin a nih hmel hle mai," a han ti charh charh a. 

An thleng hla tual tual a, a ngaw pawh a lo chhah ṭha tial tial a, chaw fâk hun a lo nih meuh chuan an chhak lama meikhu chiai chiai hi an hmu thei ta a. Kâpkima chuan a nauteho hnenah chuan, "Tah hian min lo nghâk ula, tute nge an nih ka han fiah ang e," tih leh kal chu a rual nghal a. 

A thil hmuh chu mak a ti kher mai, 'E khai! kan ram chhûngah ngei mai chi khur a lo awm reng zuk nia! A neitu zawkin kan hre hauh lo chu a nia, kan lalpa hrilh vat chi a nih hi,' tiin a mawngkaw hriat tham lek chuan a han phun sap sap a. Chûngho chu an tam tham deuh hlek bâkah silai a hmeh puah mai chuan indo an ṭan a ni nghal mai dawn si a, a ṭhianten an lo nghahna lamah chuan a kîr leh ta zawk a. 

Chumi zân chuan Kâpkima chuan midang hriatah a thil hmuh chu a han sawi a, mak an ti hlawm kher mai. Zaliana chuan, "Chu, kan ram chhûngah ngei chipui khur a lo awm reng a ni maw? Kan lalpa hrilh hriat vat chi a nih dawn chu," a han ti charh charh a. Kâpkima chuan, "Ni e, heng lai velah hian kan ramchhuak ngai bawk si lova, kan hriat miah lovin duhtawkin chi an lo teng ṭhin tawh zawng a ni phawt mai a, tunah zawng kan hre ve ta a, an duh ang ngawt chuan an rawn tithei tawh bik hauh lovang le," a han ti nghut nghut a. 

Vâl upa Zaliana chuan, "Aw le, anni ai chuan kan tam zawk thò bawk a, kan han bei mai dawn em ni ang? An chi tên sa pawh kan chhuhsak hmiah dawn nia. Enge kan ramchhûng a nia lawm le," tiin a inhrosa zui nghal mai a. Kâpkima erawh chuan, "Silai an kawl ve nual mai a, tin, chu lo rêngah pawh lal thu hmu hmasa lova chêt kan lo lâk mai chuan kan lal ngaihdan pawh a ni dâwn em ni? Kan lal hnenah chanchin hrilh hmasa phawt ila, kan la indo lovang tih lah sawi theih a nih loh hi," a ti ve thung a. Kâpkima hi zawng pasalṭha tih tâkah a rilru pawh hi a tluang ruih mai a, an Lusei puite nen ngei maia indo chu loh theih loh a nih ngawt loh chuan pumpelh hrâm hrâm a duh zawk a ni. 

Chutianga an pasalṭha berin a tih tâkah chuan an sawi zui ta lova, Zaliana pawh chu a ngawi zui ta reng mai, a hmel erawh a nur hle a, a lung a awi chiah lo deuh zawng a ni e.

Khatia Kâpkima'n an chi teng lai a rawn enthlâk reng lai khân Sawiluaia chu Kâpkima awmna chhak lawkah a lo awm ve reng mai a. Chutianga anmahni rawn enthlatu chu mak a ti deuh hle mai a, a rûkin a zui ru ve nghal a. An riahbûka an thusawi zawng zawng pawh kha a lo hre ve vek mai! Tunah zet chuan he chipui khur inchuh hian an indo hmêl ta ngei mai le. 

Bûk a han thlen leh meuh chuan a ṭhiante chuan zanriah an lo ei daih tawh a, Sawiluaia chu an lo ngaihtuah hman hle tawh mai hi a ni a. Kaihranga chuan, "E, i ramvâk a nih dawn hi kan lo ti mai asin," nui deuh vur vur chung hian a lo ti a. Sawiluaia chuan a thil hmuh leh hriat ang ang chu a han sawi a, an ngawi ta ṭhap mai. A hnu deuhah Kaihranga bawk chuan, "Chuti a nih zawngin keini pawh kan haw ran a ngai dâwn a nih chu. An ram chhungah chi khur a awm a ni tih an hre ve tawh ngei niin a lang a, an keipui sa hauh hlur tawh ngei ang le," a han ti charh charh a. Chumi zân chuan fimkhur thuhlaah tiin râlvêng an indah ta nghe nghe a. 

An duh ang tawka chi an tên hnu chuan Bualthleng ngaw chu an chhuahsan ta vang vang a. An kalna hnuah zel khân kalin, kawng lakah zan khat an riak a, a tûk behliang mun hun âwm velah khua chu an lût leh ta nge nge a.

[05/06, 10:28 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI' 

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPAKUANA

Thla êng dul ruih mai chuan Sihzawl khaw lal in chhûng chu a chhun phe deuh riai a. Saingurpuii chu khumah chuan muhil thei lovin a let tawn sek reng a. Naktip maiah pasal a nei dawn chu a ni si a. A phur lo ngei mai. Ṭhulh leh daih mai a duh rum rum a; mahse, chu zawng a pain a remti dawn teuh si lo. Sawiluaia chu a han hre chhuak zawk a, a pasal tur ni zawk se a ti ru ngawih ngawih mai a ni. A chang leh 'Lal fanu a ka lo piang kher kher hi chu a va pawi tak em! Kan hmangaih leh duh zawngte pawh kan neih theih loh phah chu a ni si a...' tiin a han ngaihtuah a. Chutiang chuan zanlai thleng rakin khumah chuan a mu meng kar reng a, zing khawvar dawnah a muhil thei hram a.

Saibual khua aṭangin Lalkunga chu lal khawnbawl upa te, pasalṭha te leh nula tlangval fel deuh deuh hruaiin Sihzawl khuaah chuan an lo thleng rup mai a. Lallura chuan a fanu chu selchal lian pui leh vawkpa sumrukin a thlahna a siam a. Nilengin zu leh sa nen ruai an ṭheh mup mup mai a. A tukah chuan Saingurpuii chu kawtchhuah aṭangin an thlah liam ta a. Lalngurliana erawh chuan tlangval ṭhenkhat hruaiin a farnu chu Saibual khua thlengin a han zui ve nghe nghe a ni.

Hetih lai hian Awitlang khaw lamah ve thung chuan nula hmelṭha Lalhniangi avangin boruak a awm deuh hat mai. Lalngurawia chuan Lalhniangi chu hmei atân a duh tlat mai a, chutih laiin a pasalṭha Zahranga chuan Lalhniangi chu nupui atân a lo be ve mêk bawk si a. Lalhniangi te lam chu an rilru a buai ta map mai le. Lal thu chu hnial ngam rual niin a lang si lo, lehlamah Pasalṭha leh Lal khawnbawl upa fa ni bawk Zahranga chu namnul mai mai chi niin a lang bawk si lo va. Lalhniangi nu leh pate chuan rilru siamfel harsa an ti kher mai. Lalhniangi lah chuan a tu a mah mah chu neih a tum lo bur mai bawk si nen, an inchhûng boruak pawh a nuam lo kher mai. 

Tlangruma chuan a fanu hnenah chuan, "A tu emaw zawk zawk hi chu i neih ngei ngei a ngai dawn a ni. Chuti a nih loh chuan kan chungah rilru chhe tak pawh an lo pu reng maithei asin. Lal hmeia ṭan ngawt ai chuan Zahranga hi nei mai la, kan lalpa pawhin a hrethiam zawk êm êm ang che," a han ti a. Lalhniangi chuan, "Ka nei duh teuh lo mai. A chapo si, a thinchhe bawk si. Ka ngei mah nak alaiin," tiin a pa chu a han chhâng a. A nu chuan, "Duh leh duh loh sawi thei pawh i nih tawh loh hi. Lal fapa kha lo nei hle hle la a ṭha mai tur hi a nia le. Nangmah vangin mi zawng zawng ngei kan hlawh phah a nih kha," a lo ti ve hlaih hlaih a. Lalhniangi chu a ngawi hmak a. Engmah sawi lo chuan pawnah a chhuak ta daih a. A nu chuan, "Tih tauh lah hi in hrât bawk si a maw! Fanu hmelṭha neih man pawh hi a lo awm love, rilru hahna mai mai a lo ni," tiin a phun zui nang nang a. Tlangruma pawh chuan sawitur hre lovin khumpui lam chu a pan ta ngawt a. 

Zanriah ei a hun dawn tawh a, chuti chung chuan Lalhniangi chu a rawn la kîr ta lo fo mai. A nu chuan, "Khawiah nge maw chuti chen chen a han lên chu ni, zanriah ei hun te chu hriat ve âwm tak hi a nia," a han ti bai bai a. A pasal chuan, "I phun peih mai mai e a. A duh chen chen lêng ang hmiang, a rilru a hah ve dawn teh reng nen," tiin a nupui chu a lo khak ve hlak a. 

Chumi zân chuan Lalhniangi chu a rawn haw ta hauh lo mai le! Lalhniangi nu chu a ngaih a ṭha thei ta tlat lo mai. A pasal hnenah chuan, "I fanu hi ngaihven teh ka ti. Tawhsual te hi a lo tâwk reng a ni ang e," a han ti a. A pasal chuan, "A ṭhiante inah a riak dawn pawh a ni mahna," a lo tihsak duh lek chauh a. A nupui chu a phun nang nang a. A rilru chuan a fanu chu 'khawiah nge a awm ang?' tiin a ngaihtuah rauh rauh a. A pasal chuan, "Khatia tapchhakzawla phun phun lo khân i ngaihtuah viau a nih leh va zawng la ti nia. Phunchiar leh lutuk, hei vang hi a nih hi, i fanu pawhin i kianga awm a châk loh ni," a lo bung nghut a. A nupui chuan, "Nangmah vang phiangsen vek a nih hi," tih bai bai pahin a fanu zawng tur chuan a chhuak zui nghal a. 

Pâwn boruak chu a lo vawt raih mai. Thla êng chuan khawlai chu a rawn chhun paw deuh ruih a, thâwm hriat tur awm miah lovin khawlai chu a reh hian a reh vung vung a. Lalhniangi nu chuan han zawn ṭanna mai tur a hre lo kher mai. A tawpah zawng a fanuin a kawm ber ṭhin Ṭhuamkungi te in lam chu a pan ta chawt a.

A vanneih a siamin Ṭhuamkungi te chu an lo la meng hlauh a, tlangval lêng an la awm vang a ni mahna. Chutia zan rei tawh lama nutling rawn lût ta chawt mai chu tlangvalho chuan angaihna hre lo zet leh ngaih ṭha chiah lo chungin an lo en deuh ho hlawm a. Ṭhuamkungi chuan Lalhniangi nu hlem a hmuh veleh, "Ka nu Chhing, eng nge ni ta le, tun ang zân zâna i rawn lên luh teh mial ni? Ka ṭhiani a dam lo em ni zawk?" tiin a lo be sawk sawk a. 

Lalhniangi nu chuan, "Ih, englo a nia, Lalhniangi tlai lêng chu tun thlengin a la rawn haw lo va, in in lamah te a rawn kal mial takin tih thuah ka rawn lût ve chawt a ni e. I lo hmu mial lo maw?" a han ti a. In chhûnga awmho chu an phâwk deuh hra hlawm a. Ṭhuamkungi chuan ngaih ṭhat loh hmel tak chung hian, "Ka lo hmu hauh hleinem. A va mak ve aw... Ka ṭhiani tak pawh chu, khawi lamah nge maw a kal reng reng le?" a han ti chuai raih a. 

Ṭhuamkingi inlêng zinga tlangval pakhat 'Luaia' an tih mai chuan, "Ngawiteh u, nichin tlai khân kawtchhuah lam pana a kal ka tâwk tlat mai. Ka ram kal haw lamin a ni nghe nghe a. Ngaih ṭhat lohna êm êm pawh nei lovin ka lo en liam ve mai asin le," a rawn ti chhuak ve hlawl a. 

Ṭhuamkungi chuan, "Karei maw! Ka ṭhian, eng thil nge tih i tum tâk le?" tiin a mittui a tla lek lek ta mai. Lalhniangi nu pawh chu a ngaih a ṭha lo sawt mai a. An thâwmah Ṭhuamkungi nu leh pa pawh rawn harh ve nghalin, Ṭhuamkungi pa chuan, "Zawlbûk lamah va hrilh thuai teh u. Ngaih tih ṭhat mai mai tur a ni lo ve, " a rawn ti nghal zung zung a. Ṭhuamkungi inlêng tlangvâlte chu Zawlbûk lam panin an tlân ta thuai a. 

Rei lo têah tlangvâlho chu an rawn pungkhawm ta thuai a. Lalhniangi zawng tur chuan kawtchhuah lam panin an tlân ta zung zung a. Lalhniangi te inah pawh ṭhenawm khawvêng an lêng lût nghal nak nak mai. Tlangruma lah chuan, "Lalhniangi mai mai tak chu aw! min ti mualpho zozai lutuk em mai, lo haw teh se, keiman ka lo vaw nek teh ang," tiin a thinrim chu khumah chuan a insawh a insawh mai a. Upa ṭhenkhat chuan Lalhniangi pa chu an zilh deuh hlak a.

Hetih mêk lai hian Sawiluaia pawhin a sazuk kah hliam hnu chu a lo chhui ve mêk bawk a. A sa hliam chhui lai chuan Awitlang khua nena an inrina lam chu a pan tlat mai leh nghal. 'Enge ni vei, Pachuau kan sual laklawh tawh!' ti rilru chungin a chhui lui ta zel a! 

A hliam na viau khân a hre si a; mahse, a nangching thei tlat lo mai. Zankhua thei mai dawnin a inhria a, kut ruaka haw ngawi ai chuan tiin chulai hmunah chuan riah a rilrûk ta ngawt a. Thingzung thlar behchhanin riahna tur a han buatsaih zung zung a. A bul vel chu a tuibur pai chuan a han phuh kual ṭhet ṭhet a. Ngaihṭha takin a muhil ta veng veng a. 

Zing khua a lo vâr a, ngawpui kâr aṭanga ni zung lo lût chuan Sawiluaia mutna bul velte chu a rawn kâp êng deuh sût a. A mutna kianga thingzar pakhatah chuan hauhuk nupa hi an ban kawi zawr zawr a. A chang leh Sawiluaia chu mak ti âwm deuh hian an rawn thlir leh vung vung ṭhin a. Sawiluaia lah chu a la thaw sûk sûk mai. Ramar pachal a rawn khuang âl âl a. Thehlei rual khat hi an rawn khêk deuh ṭhet ṭhet a, an piah lawkah chuan hmawng rah hmin sen tuarh mai hi a awm a. Chu chu vahui leh kawlhawk tih ang reng hian an tlân a, an chiar ri nawk nawk reng a. Chumi thâwmah Sawiluaia mutui lai pawh chu a rawn harh ve hlawl a. Phak chhep chhawpa han thawh chhuah pahin a râlthawla a tui pai chu a han in khawlh khawlh a. A taksa rawl ṭhem ṭhum te chu tihreh tumin a han zi mar vel uan uan a, chumi hnuah a sa hliam chhui lai bawk chu a chhui zui leh ta nghal a. 

A sa hliam ringawt a ngaihtuah avangin a kalna chin reng a lo en hlek lo mai. A hriat loh kârin Awitlang ram chin chu thui tak a lo lût hman reng tawh a. A han ding deuh dat a, 'ka chhui zel dawn nge ka kîr leh zawk mai dawn?' tiin a han inngaihtuah vang vang a. Chutia a inngaihtuah lai chuan a piah hlam thum dan âwm vela hlaah chuan thâwm a hre ta tlat mai. Chumi rual deuhthaw chuan a thâwm hriatna bula thingkung pakhat, uipum rual vel tur hi a che ta luai luai a. Mak ti taka a en reng lai chuan hmeichhe pakhat hi thingkungah chuan a lo lâwn chho ta ṭaih ṭaih mai le. Sawiluaia chuan mak a ti ngang mai, a mitvai emaw a ti rum rum hial zawk a ni. 

Chu hmeichhia chuan thingzârah chuan ramhrui ni âwm tak hi a suih mawlh mawlh a, a tirah tak chuan Sawiluaia pawhin enge tih a tum a hre mai bik lova, mahse nulain a nghâwng valh tâwka hrui a han hlin leh tâkah chuan a thil tum âwm chu a hre thei ta. Inawhhlum a tum a ni ngat mai. Sawiluaia chêt chhuah tum chu a tlai hman ta tho tho mai. Nula chu thingkung aṭang chuan a zuangthla nawlh a, boruakah chuan a inkhai thên ta nawlh nawlh a. 

Sawiluaia chuan rang lutukin a silai chu a han lekkawh a, nula inkhaina hrui chu tin vang vang chungin a silai chu a hmet puak ta dur a. Nula chu leiah chuan a tla nghal thlawrh a, Sawiluaia chuan a pan phei nghal vat a. 

Chu nula chu a hmel a ṭha kher mai, an lal fanu ai mahin a hmelṭha zawkin a hre hial a ni! Engvanga chulai hmun kher khera rawn inawhhlum tum nge a nih tih erawh a hriatpui lêm lo. Sawiluaia chuan nula chu a thlîr leh vung vung ṭhin a, a sa hliam chhui lai chuan a rilru an luah phâk tawh lo tawp mai! Nula chu a rawn rùm ṭiah ṭiah a, a rawn meng chhuak ta hlawl a. Sawiluaia chu mak ti zet hian a rawn melh a, Sawiluaia chuan, "I ṭha maw?" a han ti ngawt pek a. Nula chuan, "Umm..." ti ringawtin a rawn chhâng a. A ngawi zui leh ta vang vang a, Sawiluaia pawhin han biak chhunzawm vak ngaihna hre bik hek lo le, a ngawi ve ta reng a. 

Tuibur hmuamda chen zet an ngawih vang vang hnu chuan Sawiluaia thin chuan a tuar ta lo pawh a ni ang e, "Nula, tunge i hming le? Engvanga inawhhlum tum ngawt nge maw i nih chu le?" tiin a han zawt a. Mahse chu nula chu lungtum biak ang hlauh hi a ni mai a, Sawiluaia chuan tihvak ngaihna hre tawh hek lo, "A nih leh ka kalsan mai ang che aw," tih pahin han kal mai hi a tum a. Chutih lai tak chuan an thlang lamah thâwm a rawn awm ta tlat mai le. Mihring thâwm ngei a nih leh nghal! Nula pawh kha rang lutukin a rawn ding chhuak ve nghal a. Sawiluaia bânah chuan rawn vawn pahin, "Chu, min rawn zawng a ni ngei ngei ang. Tirawh, i kalsawn vat teh ang," a rawn ti ta mai a. 

Sawiluaia erawh chuan, "Lo nghâk phawt ila maw le," a han ti a. Nula chuan, "I duh leh lo nghâk rawh, kei chu ka kal dawn," tih leh kal chu a rual nghal ta mai a. Chuti na nâ nà chu tiin Sawiluaia pawh chuan a zui ve nghal a. Thui pawh an kal hmain an hnunglam aṭang chuan, "Lo ding teh u," tiin an rawn au va. Sawiluaia chu a ding ve mai a, nula erawh a ding ve duh tlat lo mai. An hnunglam aṭang bawk chuan mipa thinrim râwl tih hriat zet mai hian, "Lianchhing, mihur nu, lo ding teh ka tih chu," a rawn ti leh ta mai a. Chuti chung chuan nula chu a kal chak sauh thung a. Sawiluaia pawh chuan a zui veleh mai bawk a. 

Chutah le! an hnunglam aṭang chuan silai a rawn puak ta ṭhuai a!

[05/06, 10:28 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMHNIHNA

Chutah le! an hnunglam aṭang chuan silai a rawn puak ta ṭhuai a. Silai mu chuan an bul lawka thingkung chu a rawn dêng khem nghal sawk a. Chuveleh Sawiluaia te chu an hmazawnah chak takin an tlân ta nghal a. An hnunglam a mite chuan âu tuarh tuarh chungin an rawn ûmzui ve nghal a. A khât tâwkin an rawn kâp pah reng bawk a, Sawiluaia te chu an la him hrâm hrâm chu a ni e. Mahse chutianga an tlân reng ringawt chuan rawn kah fuh hun zawng an la nei ngei ang le. Kawng dang ngaihtuah vat chu a ngai a ni. 

Sawiluaia chuan nula hnenah chuan, "Kawng sîrah khân pêng rawh," a han ti tuarh a. Nula pawh chu rang takin kawng sîrah chuan a pêng ve nghal mai a. Sawiluaia chuan a zui vat a, nula bânah chuan kaiin, chak takin a kalpui ta nghal a. Mahse, anmahni rawn ûmtute pawh chuan an pênna lai chu an rawn hmu vat a, an rawn ûmzui chu a ni leh nghal mai a. An rawn hnaihchilh chak viau mai leh nghal. Sawiluaia rilru chu a buai ta map mai le. Han birukna mai tur lah chu a vâng viau mai leh nghal. A hawi kual deuh zak zak hnuah an piah lawka thingkung lian zet mai, hruizâmin a bawh khah lûk mai hi a han hmu fuh hlauh mai a. Rang takin chulam pan chuan nula chu a tlânpui nghal a. 

Nula chu a paw sauh sauh a, thingkûngah chuan a lawnpui ta zawt zawt a! A ler lampangah chuan lawn chhohpuiin, a remchang lai tur berah chuan nula chu a han ṭhuttir a. Zawitê hian, "Hetah hian lo awm reng ang che. Chesawn hlek suh, chuti lo chu i tla a ni nghal mai. Min zawngtute i hmu a nih pawhin thâwm nei hauh suh ang che," a han ti sar sar a. Nulain mak ti taka a en reng lai chuan Sawiluaia chu thingkung aṭangin a chhukthla leh nghal vat a. An hnuhma lang thei tur chi chu a han hliahkhuh zung zung a, hmun dangah chuan langsar takin a sulhnu chu a hnutchhiah thung a. Thâwm dim lo zetin a tlân ri ta bua buan a. 

Rawn ûmtute zinga pakhat chuan, "Heti lamah hian a tlân a nia," tiin a ṭhiante chu a han au lauh lauh a. Rang takin an rawn ûmzui nghal a. Sawiluaia lah chu sai pachal tlanchhia ang hrimin a thâwm a na viau mai leh nghal. Thui tâwk fê a tlân hnuin a hnu chu a rulchuk ta hmiah a. Hmun remchang lai ber nia a hriatah chuan ṭanhmun khawhin, amah rawn ûmzuitute chu a lo châng ta rân a. 

Rei lo têah hmelmaho pawh chu an rawn lang ve nghal a. An tam viau mai leh nghal. Sawm rual zet zawt chu an ni ngei ang. An hotupa ber ni âwm tak chuan, "Lalhniangi kha chu tumahin kutthlak suh ang che u. A kalpuipa erawh kha chu kan tihlum ngei ngei tur a ni," a ti lung lung a. Sawiluaia chuan an thusawi chu a lo ngaithla ve reng a, ama hriat tham tâwk lek hian, 'Min va han tihlum âwm lo rua e aw!' a lo ti ve sap thung a. A silai chu lekkawh zal zal chungin hmelmaho chu a han tin vang vang a. Amah rawn ûmtute zinga mi pathum chuan silai an keng a, midang zawngin chempui leh fei an hûm thung a. 

Sawiluaia chuan an hotupa ber ni âwm tak chu a han tin vang vang a, duh ni se chuan a chaldarah emaw, a hnârkuaah emaw pawh a verhsak thei ngei ang. Mahse tihhlum kher chu a duh loh avangin a malpuiah zawk chuan a kahsak ta thawr mai le. Chu pa chu a ṭê nghal ṭhawt a, a malpui aṭang chuan thisen a rawn chhuak nghal zawih zawih a. 

Thinrim tih hriat fahran mai hian, "Kan zawngchhe pa mai mai chu aw...that ngei ngei ang che u," a hote chu thu a han pe a. Chutih lai chuan silai a rawn puak leh thawr a, an zinga silai keng pakhat zawk pawh chuan a mal chu hupin a ṭê ve nghal ṭhawt a. Chutah meuh zawng midang chuan phên tur an zawng ta zung zung a. An hotupa chuan ṭhen chawk chawk chung hian, "Dawizepho, a hualin han hual ta che u maw le. Mi pakhat lek hlauin in biru vei a maw?" tiin a naute chu a han vin khur khur a. 

Sawiluaia erawh chu ngawi rengin a birukna aṭang chuan a insaseng zal zal a, nula a hnutchhiahna lamah bawk chuan a kîr leh ta nal nal a. 

Tuailiana chuan a malpui chu hupin a ṭhen leh châwk châwk ṭhin a. A thinrim chuan Sawiluaia birukna lam hawiin a silai chu a han hmet puak ve ngawt mai a, Sawiluaia ber lah chu a lo insaseng daih tawh si a. Hnimbuk kârah a silai mu chu a va thâmral ta vel mai mai a ni ber e! An hmelma pa thâwm a reh tâk vung vungah chuan Tuailiana chu a ngaih a ṭha deuh hlek ni tur a ni, a hote hnenah chuan, "Ka kâp fuh a ni ngat mai. A lo thi reng tawh hi a ni ang e, han fiah teh u," a ti a. Mi pathum hian fimkhur tak chungin Sawiluaia birukna kha an han pan a. Mahse tumah reng reng an lo awm tawh chai lo mai. Thisen far lah hmuhtur a awm bawk si lo. An hotupa awmna lamah chuan an kîr leh vat a, an zinga pakhat chuan, "Tumah an awm lo, a tlanchhe leh daih tawh a nih ka ring," tiin an hotupa chu a han hrilh a. 

Tuailiana chuan, "Hmm...kan la intawng leh êm ang a, chutih hunah zawng a che ṭha zawkah kan ṭang ve tawh chêk ang chu maw," a han ti charh charh a. Midang chuan an ṭhianpa hliam chu an buaipui nghal zung zung a. Pasalṭha Zahranga teho chu chanchin hrilh vat ṭhain an hria a. Tuailiana chuan a hote zinga tlangval pahnih chu tirin, Zahranga te chu an awmna lama rawn kal vat tura hrilh turin a tir ta nge nge a. 

Sawiluaia te erawh kha chu Sihzawl khaw lam panin an lo chhuak leh daih tawh a. An hmelmaten an rawn ûmzui leh meuh chuan thui tak an lo thleng hman tawh a ni. Nula chu a chauh hmel hle mai a, kal pawh a kal ṭha thei tawh mang lo va, Sawiluaia chuan a chawlhpui zeuh zeuh a, a rilru erawh a hmanhmawh ru kher mai.

Pasalṭha Zahranga chu a han ding deuh dat a. A ṭhiante chuan mak ti âwm tak hian an en deuh ṭhup a. Zahranga chuan, "Ṭhiante u, kan mi ûm te hian Sihzawl khaw lam zel an pan niin a lang a. Hetia kan sazuk hliam ûm ngawt ngawt a nih chuan Sihzawl khua thleng rakin kan ûm dâwn tihna a nia. Chu ai chuan kîr leh ta mai ila, kan ṭhiante an lo inhliam bawk nen. Kan lal hnenah thil awmzia kan hrilh ang a, khawnbawl upa bâkah Lalhniangi pa hi Sihzawl khuaah chuan kan kaltir mai ang a, buaina awm miah lovin Lalhniangi chu an va hruai leh thei maiin ka ring e. Keini kan va kal ngawt chuan buaina chu thil chiang sa a ni si a," a han ti a. A ṭhiante pawh chuan dik an lo ti ve hle mai a. Sihzawl khua chu va lût ngawt ta se, engtin nge an lo ngaih ang. Khual ṭha enin an lo en dâwn hauh lo tih lah a hriat reng mai si a. Lal leh upate chinfel chi zawk niin a lang ta. Zahranga rawtna ang chuan an kîr leh a, an ṭhiante hliam chu zâwnin khaw lam pan chuan an haw leh ta thliai thliai a. 

Awitlang khaw lal in chhûng chu a reh deuh dûk a. Lalngurawia chu thinrim tih hriat tak mai hian a lal in chhuat zaupui maiah chuan vei nghut nghut pahin vaibel a pak sek mai a. Bang chhak leh bang thlang lamah chuan Mual kîl upate bâkah pasalṭha leh Vâlupate chu a inep zawngin an ṭhu kual pût a. An lalpa chuan eng thu tak rawn chhâk chhuak ang maw, tiin an lo ngaichâng ṭhap hlawm a. A rawn ṭawng chhuah hma chu 'Tîk' lo ti ngam tak ngial pawh awm lovin khuavang kal lai an sawi ang maiin a reh ṭhiap mai a ni. 

Nakînah chuan Lalngurawia chu muang cherh chawrh hian a rawn ṭawngchhuak ta nge nge a. Thinrim insûm tih hriat tak si hian, "Lalhniangi chu kan hruaikîr leh ngei ngei tur a ni, a phu tâwk hremna pawh a hmu mawlh ang. Tin, ka pasalṭhate chunga kut lo thlâktu hi tunge a nih tih kan hre chhuak ang a, a lû kan la ngei tur a ni ang. Ka khua leh tuite hian a thlâwnin tu kut mah an tuar tur a ni lovang. Naktûkah Lalhniangi pa telin, Zahranga pu leh Luaia pa ten Sihzawl khua chu in va pan ang a, Kâpkima'n inhnung zui nghe nghe se a ṭha ang. Thu zai zâp tak chungin va dawr ula, hmaisen va hmuh hauh suh ang che u. Ṭha taka in va sawi phawt chuan Lalhniangi chu in va hruai thei êm êm ang. Amaherawhchu, in va hlawhtling ta lo a nih erawh chuan..." a ti a, a ngawi ta vang vang a.

An lalpa thusawi awmzia chu an hai lo chiang kher mai. Lalhniangi chu an lo pekîr phal lo a nih ngat chuan tharum hmanga chêt an lâk mai a ngai dawn tihna a ni a. Chumi awmzia chu, Sihzawl khua nen chuan an indo a ngai dawn tihna a ni ber âwm e. 

A tûkah chuan Lalhniang pa teho chu Sihzawl khaw lam pan chuan an chhuak ta vang vang a. Tlangruma chuan kal pahin thil tam tak a ngaihtuah a. A fanu vang mai maiin an khaw hnih inkârah chuan indona rapthlâk tak a chhuak lovang tih pawh sawi theih a ni ta si lo va, a rilru chu a hah kher mai. A tirah khân an lal fapa kha lo neihtir hle hle chu ni se zawng maw, tunah te hian a fanu chu khaw khat lalnu a ni tawh mai tur hi a nia le. A inchhir ru vawng vawng tawh mai. A fanu chu va hruaikîr leh thei ta teh reng pawh ni se, an lalpain hmei atan a neih loh vêk leh Zahranga chuan nupuiah a nei lui ngei ngei emaw kha a ni âwm si a. Anni tân lah eng han sawi ngamna chi rual a ni tawh dawn der si lo. A rilru a hah tak zet a ni. 

Hetih lai hian Sawiluaia te pawhin unau hmel hai hun âwm velah khua chu an thleng thei hrâm a. Lalhniangi chu a chauh tawh êm avangin kal pawh a kal ṭha hleithei tawh meuh lo va, Sawiluaia chuan a paw ta ringawt mai a ni. Hei vang hian an tum hun aia tlaiah daih khua an luh phah nghe nghe a. A tirah chuan Sawiluaia chuan Lalhniangi chu lal in lam panpui hmasak phawt a tum deuh a; mahse, Lalhniangi chuan a lo duh hauh lo mai a, "In in lamah min hruai phawt rawh," a tih avangin Sawiluaia pawhin an in lam chu a panpui ta ngawt a.

In chhûng an han lût chu le, Kaihranga te, Kâpzawna teho an lo awm ṭaih mai a, ama chungchâng an lo sawiho mêk ni âwm tak a ni. Chutia Sawiluaia leh Lalhniangi te lo lût thut chuan a barakhaih deuh nge ni, ar indi chen vel chu an ngawi deuh rên râwn hlawm a. A tawpah a pu chu rawn ṭawng chhuakin, "Taia, hei enge thil awmzia ni ngai? Nupui i rawn ru haw chu a ni êm lo'ng chu maw?" a han ti a. Sawiluaia chuan, "Ru lah lo ve a! Ka rawn chhanchhuak zawk a nih hi," tiin a han chhâng a. In chhûnga awmho chuan mak an ti kher mai. 

Kaihranga chuan, "Ka rawn chhanchhuak i ti elo maw? Enge thil awmzia ni ngai?" tiin a lo zawt nghal thuai a. Sawiluaia chuan a sa hliam chhui lai aṭang khân han sawi ṭanin, Awitlangho nena an inbeih dan te chu thukhuh miah si lo, uar êm êm bawk si lovin a han sawi ta par par mai a. A lo ngaithlatute chuan mak an tiin Sawiluaia chu chuti takin an lo huaisen ang tih reng an lo ring phâk lo. 

A pu chuan, "A lo nih tak chu maw le. Tlêm a tlêmah nang pawh i zuk chesual lo chauh zawng a nih chu! Engmah sawi lo hian i chhuak leh tawp ṭhin a, mi pawh i ti mangang hman ṭhelh a lawm," a han ti chuar chuar a. Chutah Lalhniangi lam chu hawiin, "Lalhniangi kha i ni em?" tiin a han zawt a. Lalhniangi chuan chhâng lovin a lû chu a lo bu nghut ringawt a. In chhûnga awmho chu an inmelh kual hrêk hrêk hlawm a. Thil awmzia hriat an châk hmel hlawm kher mai.

Liankunga bawk chuan, "Tunah zawng i hmel pawh a lo danglam ve ta deuh a nih hi. Mahse, han hai mai mai rual zawng i la ni lo ve. I nu leh pate an dam em? Engtiziaa rawn tlanchhia nge i nih le?" tiin dam dap hian a han zawt zui leh nghal a. Lalhniangi chuan hreh tak chung hian a chhungten pasal neih luihtîr an tum avanga tihngaihna hre lovin tlanbo ta ngawt a nih thu chu a han sawi a. Tin, an lalpain hmei atâna neih a tum thute thleng chuan a hrilhfai ta kelh a. 

Liankunga chuan, "Hmm...thil awmdan a khirh mang e ka ti! Kan lalpa hi i chungah a lâwm vakin ka ring lo ve, nangmah vangin kal lal fapa lahin a tuar nasa hle mai si a. A lo hum duh kher chein ka ring lo," a han ti charh charh a. Chutih lai chuan Lianmawii te unau chuan chaw ei tur an lo siamsak a, Sawiluaia pi chuan, "Khai le, chaw rawn ei phawt teh u, in ril pawh a ṭam tawh dawn vei nen," a lo ti lang lang a. Sawiluaia te pahnih chuan zanriah chu an kil dun nghal a. An ril a ṭam tawh bawk nen, chaw chu an bar nghal mawlh mawlh mai a ni. Liankunga erawh chu thil awmzia thlen turin lal in lamah a chhuak chho ve nghal a. 

Sawiluaia zanriah ei kham chu Kaihranga teho nen chuan luhkapuiah ṭhuin tîti khawchang an sawiho va, Kaihranga chuan, "Awitlang nula chhuanvawr ber i rawn ru haw ta mai si a, an lalpa chang lo, an tlangvâlte pawh an thinrim hle dawn zawng a ni e," nui chung hian a han ti a. Sawiluaia pawh chuan, "Kan lal tlangvâlin a lo âtchilh viau mai pawh hi mak ka ti ta lo ve, a hmêl a lo ṭha êm kher a nih hi maw le! Ka rawn awm hma thil a nia, an chanchin hi chu ka hre ve tehchiam lo, mahse tlangvâlhovin 'K'u Kaihranga hian a rîm ngun ber' an tih teh tlat chu le!" tiin Kaihranga chu a han fiam zauh a. An nui ta dar dar hlawm a.

Kâpzawna pawh chuan, "Sawi ta mai mai ila, Lalhniangi te ang mihring hi chu an piang leh tawh kher pawhin ka ring lo ve. Kan khua an pêmsan ta mai pawh hi ka ui tak tak a ni," a lo ti ve bawk a. Sawiluaia chuan, "Engtia pêm mai nge maw an nih chu le?" tiin a lo zawt nghal vat a. 

Kâpzawna chuan, "Aaa, khatia lal fapa meuh an han hnar tâkah kha chuan an tân pawh khuaa awm ve reng chi ni hek lo, arang arangin an pêm ta chûk chûk mai a nih kha. Lalhniangi te pêm zân chuan 'Sihzawl khua pawh a reh ruih e' an tia lawm," a ti a. An han ngawi deuh vang vang hlawm a. Kaihranga chuan, "Titeh u, keini hi kan ṭhu nghet churh dâwnin a lang e, Zâwlbûk lamah i kai phei teh ang u. Zânin phei chu râlvêng pawh kan indah uluk deuh loh chuan, Awitlangho hian an rawn ûmzui lovang che tih lah hriat ni suh," a han ti charh charh a. Zâwlbûk lam pan tur chuan an inzui chhuak ta thliai thliai a. 

Lallura chuan Liankunga thusawi chu ngun takin a lo ngaithla doh doh a. Lianchhunga chuan, "Chutiang chu thil awmdan a nih avangin hrilh lo thei che ka ni lova, nangin ṭha i tih dan danin thu i pawtchat mai a niang chu," a han ti koh koh a. Lallura chuan, "Hmm...he hmeichhia hian buaina bâk min thlen ka hre lo ve. Ka fapa a lokîr leh hma ngeiin kan hawtîr leh ngei tur a ni ang. Lalngura hian a hmuh hman hlauh chuan a nêp zo leh âwm hauh si lova. Tihian i ti mai teh ang, amah Sawiluaia bawk chuan va dahlêt leh mai se la a ṭha lo maw?" a han ti charh charh a. Dik tak chuan Lallura hian Lalhniangi hmêl chu a hmu châk hlawl lo, tin, hmeichhe pakhat vang leka buai lah a tum hek lo. Sawiluaia chungah pawh hian a lungawi lo lek lek zawk hial a, mahse, Sawiluaia hian Lalhniangi leh a fapa chungchang kha eng mah hriat a neih ve lêm loh avangin a hrethiam mai mai chauh zawk a ni. Lal fapa meuh lo hnar tawhtu lakah chuan ṭhat chhuah a tum bîk dêr lo mai!

Liankunga chu in lam panin a kîr leh thuai a, Lalhniangi hnenah chuan an lal thu tlûkna chu a han sawi a, "Naktûkah Sawiluaia'n a va thlah leh mai dawn che a nia. I tân heta awm reng pawh hi a him bik chuang lo, kan lalpa hian i chungah lungawi lohna lian tak mai a nei niin a lang a, i chungah pawh hian a duh chhe viau maithei a nia. A thu hrimah nu leh pate thuawi hi a ṭha ngai e," a han ti boh boh a. Lalhniangi chu a ngawi ngal mai a, Lianmawii te unau chuan khawmgaih âwm takin an lo thlîr dun ngawih ngawih a. 

Sawiluaia chuan an lalpa thu tlûkna chu mak a ti hle mai a. Mahse eng mah phei zawng a sawi chhuak lêm hlei lova. Awitlang khuaa kal tur chuan a insiam ta zawk a. Kawng laka an mamawh tur nia a hriat te chu a iptepuiah chuan a khung khawm mawlh mawlh a, a pi chuan lian tâwk tak maiin chaw a han fûnsak a. Tûkṭhuan ei kham veleh Lalhniangi nen chuan Awitlang khaw lam panin an chhuak leh ta vang vang a.

Inbe miah lo chuan an kal dun mawp mawp a, an chauh deuh hunah an chawl leh tawp a, an kal leh ngat ngat mai a ni. Chaw chhûn fâk hun âwm velah chuan thing hlim hnuaiah ṭhuin an chawfun chu an ṭhet dun mawlh mawlh a. 

An chaw ei kham chu an ṭhu khawmuang hlek a, Sawiluaia chuan, "Engatinge kan lal tlangval chu i neih mai loh le?" a han ti chhuak phawng mai a. Lalhniangi chuan, "Ka duh lo pawh a ni hran lo, mahse lalnu nih hi tlin dâwnin ka inhre tlat lo a tin ni. Lal chî lah kan ni ve mang bawk si lova, ngaihtuah ve la, lal fapa meuhin hnamchawm nula han neih te chu? Miin engtinnge an ngaih ang a, engtinnge an sawi ang? Lal chhungkaw tan chuan thil zahthlâk tak a ni dawn a sin," tiin a rawn chhâng a. Sawiluaia chuan Lalhniangi thusawi chu dik a tiin, Lalhniangi hian lal fapa hi a neih duh loh vang lam ai mahin an lal chhungkaw zahawmna humhimsak a duh zawk vang chauha lal fapa chu pasala nei lo a ni tih pawh a hrechiang ta hle mai. A ngaisâng ru sawt mai. 

Lalhniangi bawk chuan, "Dik tak chuan kan pêm chhan pawh kha e, palai vang vek a nia sin," a tih leh ta zel mai. Sawiluaia chuan mak a ti ta deuh a, chiang zawka hriat ngei tumin, "Chu, eng i tihna nge ni ngai? Palai vanga innei lo leh khua chhuahsan ta hial em in lo nih le?" tiin a han zawt zui nghal chat a. 

Lalhniangi chuan, "A ni ber mai ang chu. Ka pa hi lal lakah khân a tlatlum riau a, kan lalpa pawhin a duhsak thei viau reng a. Mahse, a khawmbawl upate zinga mi Chawngkunga khân ka pa hi a rûk takin a îtsîk tlat mai a, dik lo takin lal hnenah thu thlenin kan lal chuan ka pa chu khawnbawl upa a nihna aṭangin a bân a, chutiang a lo nih tâkah chuan keini tân pawh lal khua leh tuia awm reng chu thil nuam tak ni tawh bîk hek lo le, rilru na ngawih ngawih chungin kan pêm ta mai a ni," a han ti chuai deuh raih a. A sawi zâwng ringawt pawhin a thin a rimin, a rilru pawh a na hle tih chu hai rual a ni lo ve. 

Sawiluaia chuan, "A lo nih tak chu maw le, eng mah ka lo hre ve mang bawk si lova, palai thu vaivir dan dik tâwk loh vang mai maiin pawisawi lovin in lo tawrh phah hrep zuk nia. Kan lal tlangvâl lah chu a ât phah lo chauh zawng a nih kha maw le. I rilru tihah duh lutuk suh aw, in tân kâwl a la rawn êng leh ngei ngei ang,"tiin a han hnêm a. Lalhniangi chuan a chhâng zui ta lo va. An hahdam ta deuh bawk nen, kal zâi an rêl leh ṭan ta zawk a. 

Dumderuangchen vêl an kal hman âwrh ang tihin Lalhniangi pate nen khân an intâwk ta hlawl mai a. Tlangruma chuan thinrim tak mai hian a fanu hnenah chuan, "Mihur nu, min va timualpho zozai ve le, 'mikhual tlangvâl ka ûm e' te i han ti vei maw? Lo kal teh, ka han vaw nek teh ang che," tih pahin a pan hnai nghal a. Mahse Sawiluaia chuan aw dam tak mai hian, "E khai, ka pu, insûm hrâm rawh. Mahni fanute chutin an ko mai mai ngai lo ve. Thil awmzia hrechiang hmasa phawt lo chuan i thinurna kha lan chhuahtîr lo hrâm turin ka ngen che a ni," a lo ti vat a. Tlangruma chuan mak ti âwm taka Sawiluaia chu melh pahin, "Tunge i nih a, ka fanu chungchângah hian eng thu nge sawitur i neih?" a han ti bung deuh nghut a. 

Sawiluaia chuan, "Sawitur tam tak chu ka nei ang chu, mahse, chûng zawng a pawimawh vek lo ve! I fanu hian mikhual tlangvâl a ûm lova, amah thah tumtute lak aṭangin a tlanchhe mai chauh zawk a ni," a ti a. A thusawi chu awih lo tih hriat tak maiin Lalnawta chuan, "Dâwt i sawi a ni ngat ang, tumahin Lalhniangi chu thah an tum hauh lovang le," a lo ti ve vat a. 

Sawiluaia chuan, "In awih lo a nih leh amah hi zâwt ula ti nia," a ti ta ṭhen a. Lalhniangi chuan, "Min thah zawng an tum ngei a lawm, silai pawhin min rawn kâp nasa hle asin," a lo ti ve vat a. Tlangruma chuan, "An that lo hlauh che chu i vanduai phah zawk dawn a nih chu. Nangmah vangin khawtlâng kan buai a, pasalṭha pahnih ngawtin hliam an tawrh phah leh nghal. Kan lalpa pawh i chungah a thin a rim hle mai a, hrem ngei che pawh a tum nghe nghe a ni," a rawn tichhuak leh bawr bawrh a. Sawiluaia chuan, "Chu zawng ka remti thei hauh lovang le! Awitlang khua thlengin ka rawn kal ve dâwn a, Lalhniangi chungah hian eng thil ṭha lo mah a thlen ka phal dawn hauh lo a nia," a han ti chang ta rât mai le.

Tlangruma chuan, "I duh phawt a hnu i rawn kal ve mai a niang chu. Mahse, kan lalpa chuan a lo lâwm vak chein ring duh suh. A pasalṭha pahnih ngawt i hliam sak avangin i lû hi lâk ngei a tum a ni," tiin nuihsawh deuh tak hian a han ti a. Sawiluaia erawh chuan, "Ka lu hi a invuah nghet ve viau mai a, chuti mai mai a lâk ngawt theih pawh a mi hleinem," nui chung hian a han ti ve a. Lalhniangi bânah chuan kaiin, "Tirawh le, keimah ngeiin in in thlengin ka thlah dâwn che nia," tiin hma a hruaipui tan nghal a. 

Hetih lai zawng zawng hian Kâpkima chuan engmah sawi lovin Sawiluaia chezia chu chîk êm êmin a lo en reng mai a. Chu tlangvâl naupan hmêl tak, mahse huaisen hmêl tak lawi si chuan a rilru a hneh riau mai. Chu bâkah chu tlangvâl chu a hmuh hnu ang riau a hriatna a nei tlat nia! Ahmêlmate hnungchhawn zawnga a han kal ngam mai danah chu tlangval chu mi huaisen tak zawng a ni ngei ang le. Mi dang ni se an ngam ve kher angem?

Tlangruma te pawh chuan ngawi rengin Sawiluaia te chu an zui ve ta hnek hnek a. Lalnawta thinrim chu a âng deuh hmek hmek reng a. Sawiluaia lah chuan eng tehchiamah a rawn ngaihsak duh dêr bawk si lo. 

Chutia ngawi renga an kal mawp mawp lai chuan, thâwk leh khatah an chhak lam aṭangin savawm ṭhankin tawh, sumruk zet tur âwm hi a rawn lang ta thut mai le. Lalhniangi chu a ṭê ṭhawt a, chumi rual deuhthaw chuan Sawiluaia silai chu a puak nghal ṭhuai a. Savawm chu a ṭe ruai ruai a, Sawiluaia chu a rawn bitum zui nghal a. 

Sawiluaia chuan a silai chu a dah lawk a, a kâwlhnâm chu phawrhin savawm chu a pan phei ve nghal a. Savawmin rawn seh tuma a din ur ur lai tak chuan a kâwlhnâmin savawm hmuiah tak mai chuan a han sah sak ta siah mai le. Chumai chu duhtâwk lovin savawm ke-ah chuan a man lawk a, a bula thingkung dêng dawt khawpin a han theh lêng lawp mai a. Savawm pawh chu a zal ta raih raih mai a ni.

Chutih chhûng zawng chuan Tlangruma teho chuan mak ti lutukin an lo en tlawk tlawk mai a. Savawm sumruk tualleng zet tur han theh lêng lawp thei chu engtiang taka chak ni ang maw, an lo ti rilru ṭheuh hlawm a. A chêt ran dan te mawlh mai chu mak an tiin, tumahin a silai hmet puak lai kha an lo hmu hman hauh lo zuk nia! Chuta ṭang chuan chu mikhual tlangvâl chu zuam mai mai chi a nih loh zia an hre chiang ta kher mai. Lalnawta meuh pawhin, "Kan leido khua a ni palh hlauh ang tih ka hlau mang e," tiin a ṭhiante bulah chuan a sawi chhuak hial a ni.

Buaina hranpa êm êm tâwk tawh lovin a tûk ni tlâk hma hretin Awitlang khua chu an thleng ta hlawl a. Hmun dang pan hmasa lovin lal in lam chu ding takin an pan nghal a. Tlangruma rilru chu a hah viau rualin mikhual tlangvâl hmêl chuan a thlamuan viau lawi si! An lalpa chuan engtin tak lo ngai ang maw...?

[05/06, 10:24 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai

Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPAKHATNA

Sawiluaia ten Zawlbûk an luh chuan an lo en deuh ṭhap hlawm a. Sawiluaia chu a lianin a chak hmel ropui si a, an lo hmu duh viau mai pawh chu a mak hran lo! Vâl upa Kaihranga chuan, "Khai le, zânin chu mikhual buan tûr kan nei a nih hmel e, meipui kha han tuah êng deuh teh u," a ti lur lur a. Lianchhunga chuan, "U Hrang, kan nauva hian inbuan a thiam dêr lo mai," a han ti a. 

Kaihranga chuan, "A va mak âwm tiu teu ve! A palen len nen chuan aw..." a han ti charh charh a. Chutihlai chuan an khaw buanchak Bukdenga chu enghelh nei lo fahran mai hian a rawn lût ve chiah a. Amah hi mi thu haw lam leh kal lam pawh ngaihtuah lêm lova ṭawng phawr phawr ṭhin, chapo deuh lar mai, a pu Chawngkunga, khawnbawl upa min a nihna chhuanga inla lian ve tak mai hi a ni a. Amah a palianin a chak bawk nen, inbuanah ngat hi chuan tumahin an cho ngam lova, a buanpuite lah hliam chhetê tal tuartîr lo chuan a chhuah ngai hek lo.An peih leh peih loh pawh thlu lova inbuanpuia midang cho lui tlat ṭhin a nih avangin tlangvalho pawhin an ngei ru hle mai a,  Bukdenga hneh thei tûr hi awm se la aw... an ti ru ngawih ngawih ṭhin a ni.

Bukdenga chuan Sawiluaia chu en vung vung pahin Lianchhunga hnenah chuan, "Liana, kha kha maw in nau chu ni a? A naupan ang aiin a buan tlâk zêk dawn kha a," a han ti nghal phawr phawr a. Lianchhunga chuan, "U Deng, ka nau hi chuan inbuan a thiam ve lo tlat mai," a han ti a. Bukdenga ngaihdan a lo ni awzâwng lo mai a, hmusit hmel deuh tak chung hian, "A dawizep vang mai mai a nih chu, mikhual a nih aiah reng reng pawh kan inbuan ngei ngei tur a ni," a ti ta tlat mai le. Chuti nà nâ na chu tiin, Sawiluaia pawh chuan, "A ṭha a lâwm, i han inbuan teh tak ang hmiang," a rawn tichhuak ve ta nge nge a.

Sawiluaia hian Bukdenga mizia leh ṭawngkam chu a ngaitheih zawng a ni chai lo mai, a chapona zawng zawng paih bosak a, dimdawina tel map lova sawisak chu a tum ber a ni. Zawlbûk chhuatpui tah chungah chuan Sihzawl tlangval za-nufa rual zet leh pa-ho chuan meipui engah chuan Sawiluaia te pahnih chu an bial luih mai a. Bukdenga chakzia leh inbuan thiamzia hretute chuan Sawiluaia chu an lo khawngaih ru lâwk kher mai.

Tlangval dangte lah chuan hmuh chian theih loh hlauvin Zawlbûk thingnawi têl chu an meipui chhehah chuan an vawm lût zut reng mai bawk a. Chutah an han inpawm a, an vir zawk a, mite rin loh dân tak maiin Sawiluaia chuan Zawlbûk bahzâr chhuatah a’n bin phei nawlh mai a. Bukdenga chuan tlàwm a ngai ngang a ni ang, a rawn tho leh vat a, a’n bei leh nghal chat a. Chuta ṭan an han la dun zet chu le, an ṭang bawk a, an ke zungpui leh zungṭang phawk phawhraw pui pui leh kâk hêrh hûrhte chuan duhthusâma Zawlbûk chhuat an tahte chu an phiat hniarin an ti khâwr tep tup mai a ni. An tihrawl te chu sazu tia lek lekin a rawn pâwng zawr zawr mai a! Sawiluaia pawh chuan a chakna neih zawng zawng sawm khawmin, Zawlbûk awkpâka deng rawk khawpa a han bin hlawm leh zet zawng Bukdenga meuh pawhin a cho loh val a tawng a ni tih inhriain, "Ka tlâwm e, ka hneh ngang lo che a ni e. I chak hle mai," tih pahin Sawiluaia chu nui sang chungin a han chibai a. Sawiluaia pawh chuan, "Min hlahthlem lo la chuan ka hneh hauh lovang che," a ti a.  An khaw buan chak hmingthang, a tlângtluana hming chher khawpa buan chaka an sawi, Bukdenga meuh mikhual tlangval naupang têin a rawn hneh ta mai chu, Sihzawl khaw tlangvalte chu an hlimin an thawm a na ngei mai. Bukdenga chu chawh an ti ru ngawih ngawih mai zuk nia!

Kaihranga chuan Sawiluaia chu en vang vang pahin, "E khai, kan nauva chu i chak hle mai ka ti! Kan khaw buan chak i rawn tlawm nghal der a lawm le," a han ti a. Sawiluaia chuan, "E, ni lo ve, min hlahthlem mai mai zawk a nih kha. Ṭang tak tak ni se chuan khawiah keini ang duang tân han hneh rual a ni lo ve," inngaitlâwm aw tak chung hian a han ti a. 

Kaihranga chuan, "I pa kha a tlangval laiin vawikhat chu a ṭhiante nen an rawn zin tawh a lawm, kan la tleirawl deuh nain ka la hre chiang khawp mai, kan khaw tlangvâl hovin Zawlbûkah an lo buan nghe nghe a. Tumahin i pa kha an hneh thei lo, nang pawh hi chak âwm tak rêng i lo ni e," a ti charh charh a. Chutihlai chuan Bukdenga chuan, "Sawia, tirawh, zânin chu nula ka rimpui ang che chu," a rawn ti a. Sawiluaia pawh chuan, "A lawmawm ngawt ang chu," a lo ti ve mai bawk a, tlangvâl dangte chhuah rualin an chhuak ve nghal a.

Sawiluaia te chhuah hnu chuan Kaihranga chuan, "Liana, i nau chu a chak hle tak mai a, Bukdenga kha a ṭang hman eih lo chu a ni e," a ti a. An kianga putar pakhat lo awm ve pawh chuan, "A fuke rêng a hrawl ṭha mai, chak âwm tak pawh a nia lawm. A pa dung a rawn thul zo dawn khawp e," a lo ti ve boh boh a. Tîtî dangah pakaiin, Awitlang khua nena an boruakte chu an sawi kâi chho ta zêl a, an khûpah an puanven an suih a, vaibel an pak mawlh mawlh reng a, an lungawi hmêl han hmuh chuan hringnun hi, dam dup ni maiin a hriat theih hial a ni!

Tunah chuan Vawkhniah zâwn thla a savawm lu ruau tawh a, a tam zawk chuan hnuhhrâm an thlo zo tawh. Liankunga te chhung pawhin an bei ngawrh nasa bawk a, a zo hma pawl an ni âwm e, an zawh ni chuan losûl haw hnuhnung lamah an ṭang a, an thlawhhma a hla bawk a, chawlhhmun an thlen meuh chuan ni pawh a pil titih tawh a. Thlifîm dawngin an han ṭhu thlandai a, ar indi chen vel an ṭhu hman tawh ang tihah an piah râl se tlatna ram ṭhin, savawmin pa pakhat a lo seh tawh avanga 'Vawm seh mual' an tih maiah chuan se âwn thâwm ni âwm tak hi an hre ta a. Sakei huai a lo tla em maw ni dawn le aw, Lianchhunga chuan a ti rilru a. Sawiluaia pawh chuan se âwn thâwm chu chiang tak maiin a lo hre ve reng mai a, a farnute erawh chu engmah hre lo ni âwm takin an tîtî siam siam thung a. Ruah a rawn tlâk cherh cherh tâkah chuan hmanhmawh takin an kal leh ta sawk sawk a. 

Khua a han thim hnu phei chuan ruah chu a buakin a rawn baw tlawrh tlawrh hi a ni ta mai a, Zawlbûk han chuankaina tur pawhin han hàn lai a nei lo va, zan dang anga lêng lên ar khuang pawh awm lovin a reh diak mai a. Pawn lam lah chu thla dê pawh hriat hauh lovin, a thim bur mai bawk si. Meilum hnung puakin an ṭhu ta vel mai mai a. Lianmawii te unau erawh chuan la an kai hram a, a nuin vawkchaw tui tur a chhuang bawk a. Sawiluaia chuan a pu hnenah chuan, "Pu, Muvanlai tlangah hian tumah in ramvâk ngai lo em ni le? U Denga khan min hrilh thawi hlek a, chiang deuh hlekin min han hrilh teh a," a ti a. 

A pu chuan muang cherh chawrh hian, "E, i hriat duh phawt te chuan ka hrilh êm êm ang che," tih pahin a ṭhutna chu a han siamrem sauh sauh a. Chutah, tiang hian Muvanlai tlang chanchin chu a han sawi ta a :

"He Muvanlai tlang hian chanchin maksak leh ngaihnawm tak tak pawh a nei nual a sin. Râl khat aṭanga en a, a lan dan ang ngawt hi a hmunah chuan a lo ni hauh lo mai. Tlang thengthaw nuam leh dam dup angin a lang tak nain; a hmunah erawh chuan chutiang a ni hauh si law. Khâm chhengchhia leh bakbahai pui pui a tamin, vawikhat tlûk sual hlek pawha lum hlum theihna mai tur ang chi hi a ni vek mai a, ṭum khat pawh, pasalṭha pakhat hi he Muvanlai tlangah hian a ramvâk pek a, khâmah chesualin a lum hlum dêr mai a sin. 

"He Muvanlai tlang hi kan pian ve hma daih aṭang tawhin tuna a awm dan ngai ngai sawn a la awm ta char char a, a bul vel pawh tumahin lo atân kan vât ngam ngai lo. Vanduaina engemaw takin a ûmzui ngei ngei ṭhin a ni. A tlang chhûngah sawn ngaw chhah ṭha tak mai awmin, chutah chuan sih lian tak mai a awm nghe nghe a. Ramsa chi tinrêng hian chu sih chu an tlan ṭhin a; mah se, chu sih awmna lai chu tumahin an hre lo mai ni lovin 'ka hmu tawh' tia sawi thei tumah an la awm hek lo! 

"A châng chuan zân lamah, râl aṭanga han thlîr hian ṭau meichher chhi ni âwm tak tak hi an inzui duah duah ṭhin a, thil êng mak tak takte pawh an hmu ṭhin nghe nghe a ni. Tîtî a an sawi dan chuan, he Muvanlai tlangah hian rulpui lian tak a awm a, chu rulpui chu a han lian êm êm mai khawp a, zukchal te pawh hi awlsam takin a dawlh zung zung ṭhin an ti! Pasalṭha pahnih pawhin fiah tumin zan sarih riak buhfai nen meuh an thawk chhuak a, mahse tun thlengin chung pasalṭha pahnihte chu an la rawn kîr leh ta lo, rulpui chuan a lo dawlh ve ta mai a nih an ring hlawm vek nia,"

tiin Muvanlai tlang chanchin chu a han sawi a, a tupa hnenah chuan, "Taia, nang pawh saw tlângah kher saw chuan va kal lo hram ang che," tiin thu a han rawn zui nghal zat a.

Sawiluaia chuan a pu thusawi chu ngaihnawm ti takin a lo ngaithla a, a puin Muvanlai tlanga kal lo tûra a han tih erawh chuan a nui mai mai thung a. A pu hnenah chuan, "Pu, Muvanlai tlang chanchin tam zawk chu zeldin thu bawl, chaw tak khûka khûkpui tlâk loh leh 'an ti' tih deuh hlir a nia lawm le, an sawi ang êm êm hi chu a nih ka ring ve thei tlat lo mai, remchângah la fiah ngei ka duh a ni," a ti a. Sawiluaia pi chuan, "E khai, Taite, chutiang thute chu sawi mai mai ngai a ni lo ve, upain, 'A thiang lo ve, a ṭha lo ve' an tih hi chu awih mai tur a ni ngai," tiin a tupa chu a rawn zilh deuh hlak a. Sawiluaia pawh chuan, "Pi, ka han ti mai mai a ni e, ka hlauh mah nak alaiin," a ti ta thuai a. A rilru tak erawh chuan Muvanlai tlang chu fiah a châk êm êm a ni.

Ruah sur chuan bân mai a tum hmel si lova, a puin, "Zânin chu Zawlbûkah riak lo mai rawh," a lo tih ve bawk si avangin Sawiluaia pawhin a pu thu chu zâwmin, inah chuan a riak ta zawk a.

Zîngah chuan hma takah thovin, khaw dai velah sa therhlo kah tur zawnga chhuah a rilrûk deuh va, Lianmawii te unau pawh an rawn tho ve chiah a, rapchunga buh hâk chu an lawk thla a, sumhmun lamah an kalpui nghal a. Chutihlai chuan tlangau a rawn au ta mai a-

"Khai..khai..khaih..., lo ngaithla ṭheuh rawh u khai! Tlangvâl zawng zawng chu Zawlbûk lamah chhuah khawm vek tur a ni e," 

tiin a rawn au ta viai viai a. Chu veleh Sawiluaia pawh Zawlbûk lam panin a luai chhuak ta nghal vut a. Lianmawii te unau chuan sumhmun bang phên aṭangin an lo bihzui vawng vawng a!

Zawlbûk a han thlen chuan tlangvâl engemaw zât hi an lo awm tawh a, an rawn thlen belh zêl bawk a. Vâl upa Kaihranga chuan, "Khai le, hei, kan hriat danin sa sual kan kawl a ni mai thei a, kan fimkhur hle pawh a ngai dawn a ni. Nimin tlai khân Pu Tinhrenga chu se en tûrin Vawm seh mual lamah a kal a ni âwm a, tûn thlengin a la rawn haw lo a ni âwm e, nizân kan khuain a zir loh êm avangin anni chhung lam pawhin engmah chinchang min rawn hrilh thei bik lova, tûkinah a nupuiin min rawn hrilh ve chauh mai si a, zîng ṭhang ṭhangah kan inṭhawng harh ta rup rup mai a nih hi," tiin thil awmzia chu a han sawifiah zung zung a. Sawiluaia chu angaih a ṭha lo ru kher mai. Nimin tlai khân Vawm seh mual lamah se âwn thâwm ni ngei tur kha a hre bawk si nên, ngaih han tih ṭhatna chî ziazâng pawh a ni lo rêng a ni. 

Sihzawl khaw tlangvâlte chu Vawm seh mual lam panin an liam nguah nguah a, an zingah chuan pavalai tam tak pawh an tel ve nghe nghe a ni. Sawiluaia pawh Bukdenga nen a hmalamah an kal dun a. Khatia Sawiluaia'n Zawlbûk awkpâka deng dawt khawpa a han bin hnuah meuh kha chuan Bukdenga pawhin Sawiluaia chakzia chu a hre chiang ta kher mai, cho mai mai chi a ni lo tih pawh a hai hek lo, hmêlmaa siam chi a ni lo tih hriain, ṭhian atân a sâwm ta chawt a, an inchemchhe kawp ta viau mai a ni.

Sawiluaia chuan, "An chhûngte pawh chuan an ti âwm ang lo hle mai, nizân lamah te pawh sawi mai tur hi a nia," a han ti deuh sep sep a. Bukdenga chuan, "Amah pui roh hian zir hek lo maw le, tlêma mi chawhnu lampang tih tâkah zan hnih khat han riah bo mai mai te hi a chîng pherh hrep a, a chhûngte chang lo, tlangvâlho pawhin kan hahpui hrep tawh asin. Tunah pawh hian khawi maw laiah ha hni dai duaiin a lo muhil leh sûk sûk tawhin a nia ka rin ni," nui deuh ruh ruh chung hian a han ti a. 

Sawiluaia pawh chuan, "Chutiang a lo ni maw? Mahse, nimin tlai kan losûl haw khân Vawm seh mual lamah se âwn thâwm ni ngei tur hi ka hria a sin," a han tih chuan Bukdenga chuan, "Chuti a nih zawngin kan mi â pa chu sapuiin a sehhlum a ni hrim hrim ang. A..a, a chhûngte pawhin an ui vakin ka ring lo," a han ti liam leh puat ringawt a. Sawiluaia chuan a ṭhianpa mizia chu mak a tiin, a nuih pawh a za lek lek zawk a.

Vawm seh mual an thlen veleh a kawp tê têin an vâk darh sang sang hlawm a. Rei zawn pawh ngai lovin Tinhrenga chu sapui kut tuar tih hriatreng renga, tukkhum thlung ruh sawm buaih khawpa, thlanvawng kung thlang chiaha a lo tlu bawkkhup reng chu an hmu ta mai rêng a. A taksa chu a lo la him pial mai a, mak pawh an ti zawk hial a ni. A chhan ni âwm ber chu, a kut zungṭang pakhat piangsual a nih vang a nih hmel. Sailo lal leh sakeiin sa piangsual an ei ngai lo, an lo ti ṭhin rêng a. 

Tinhrenga ruang awmna aṭanga hla lo têah chuan sepatuai pakhat hi a mawngtam ti ṭha lai hek huama lo tlu reng chu an hmu bawk a. Sial chu a neituin hlawm mai rawh se, tiin, Tinhrenga ruang zâwnna tur hlâng an siam nghâl zung zung a, an hawnpui ta a. Khua luh pui lovin, dai pawnah thlân an lai sawk sawk a, tûkṭhuan ei hmain an indahṭha fel hman hrâm a. A thlân chu khuahhrawlhin an hung a, sakeiin emaw, ramsa dangin emaw a thlân chu an hâi loh nân tlangvâlin zan thum an invên chhâwk a, a thlânah chuan kawlzal ipte pui, a mawng zau taka reh pawh an tar a, hetia an tihna chhan chu, sakeiin a seh tâka kha, a bâwihah a nei a, a saseh apiang lû chu a ahtir zel ṭhin avangin a rih lutuk loh nân tiin an reh pawhsak ṭhin a ni!

Chumi zân chuan ruah phingphisiau a surin khua a chêng cherh cherh a. Fûrpui tak tak a nih tawh avangin dai vêl pawh an dâi dar lovin khaw kar kawng chenin a hnim hle tawh a. Chutih hun lai chu a kumkhaw thilah sapui hnaih lai a niin dai vela a inlar duh hun a ni reng a. Chumi zân pawh chuan khawvar a hnai lam tawhin zan dang ang bawkin Bahzàr veng lam aţang bawka âr khuang chu rawn inṭanin lal mual lam âr rawn kai tho zêlin arpa-chhiarkhuan khuang tur thla inkhawng ri chu chhiar tinah a ri thluk thluk hlawm a. Chu khuan hmasa âr khuang hnukhawi lam an la khuan thliai thliai lai chuan Pêm venga arpa pahnih chauh chu an lo inkhuan chhâwk chhen thung a. Chu âr khuang chu Zawlbûka a mut hmunah Sawiluaia chuan mu meng ngáwi reng chungin a lo ngaithla kiau a. Chutih lai tak chuan Zawlbûk châr lam kawr kam veng fêma parawl, Chhunruaia in thuaia vawk chu sa chuan a rawn la ta mai a. Vawk chu a ngêk ṭhawt a, a neitupa chu a au nghal chùl a. Chu veleh Sawiluaia chu a zuang tho a, “Sa a tla é,” tichungin a zuang chhuak a. Sa tlákna lam Zawlbûk chár lam kawr kam, Chhunruaia in lam chu a pan nghal sawk sawk a. Bukdenga chuan a hnungah chak fein a rawn ûmzui ve nghal a. Sakei chuan a vawk lâk chu a lo tihlum hman a; mahse, mipui an punkhawm ran êm avangin an au thla hman hi a lo nia. 

Chutianga, mihring chênna pawh zah lova, in thuaia mi lehzel ran a rawn khawih ngam tâkah chuan lal leh upaho chuan tihhlum ngei ṭha an ti a, chuti lo zawng mihring an inchan belh leh réu réu palh ang tih an hlau a ni. Pasalṭha hovin kar chu an kam ta nge nge a. 

Tlai khat chu, ni tla tûr kâwl êng sen phût mai chuan Sihzawl khua chu lung tilêng zet hian a rawn chhun sen riai a. Nu ṭhenkhat chuan vawkchaw an pe a, "Ri teh, ri teh..' tiin an ko ral ral a. Naupang ṭhenkhat lah kawtkaiah an lo infiam ve nak nak bawk a. Sawiluaia leh a putea pawh chuan leikapui aṭangin, Muvanlai tlang pang êng no nghiai mai chu an thlîr dun vang vang a. Pamanga Bahzar lamah ruah kung a lo haw ngiai ngiai bawk a, kawtchhuah lam aṭangin losûl haw an rawn inzui diah diah a. Sapui sual an kawl lai a ni bawk a, paho chuan silai an pu far hlawm a, a ṭhenin Muzukfei an hawl bawk a. An thlâ a muang lo tlang hlawm hle niin a lang. 

Chumi zân chuan Sawiluaia leh Bukdenga chu Pêm venga hmeithai fanu Lalseli rîm turin an chhuak dun a, tlangvâl dang pawh lêng an awm ve nual nghe nghe a. Chhûn lama an hnathawh chanchin te inzâwtin an tîtî luam hlawm a. Sawiluaia erawh chuan sawitur pawh a hre ve mang lova, a ṭhiante tîtî chu kil khatah ngawi rengin a lo ngaithla vel mai mai a. An nula rîm ai mahin an kar kam chuan a rilru a luah zawk hle âwm e! Lêng hnawtchhuak âr a rawn khuang thliai thliai a, Sawiluaia teho pawhin ṭin zai an rêl ve ta nge nge a. An lêng haw hnu hret chuan tlangau a rawn au a, “Khaih, khaih, kha…ih, zâninah kar a per pawhin khawvar hma loh chuan tumah kal loh tur, hei hi lal thupêk a ni e,” tiin veng tawp aṭang chuan a rawn au lauh lauh a. Mahse, Zawlbûka riak tlangvâlho chu kar a per veleha tlân nghal thei turin an inring ru vek a. Tuma tlân khalh loh nih tumin puan hnuaiah puan an veng ru sa vek tho mai. Sawiluaia erawh chuan lal thu chu zawm mai ṭha berin a hria a, kar chu per mah se tlanchhuah ve kher pawh a tum chuang lo! 

Zanlai âr khuan hnu hretin kar chu a per ta a. Chu veleh tlangvâlho chu an tho nghâl suau a, Vâl upain, "Tumah kal suh u, inhliam a hlauhawm e, zing lamah kan bei dawn nia," a ti lawm lawm chung pawhin tlangvâl huaisen, nopui dawm tum an lo tam nasa mai si a, an Vâl upa thu leh hla pawh chu bengkhawn duh lovin kar an kamna lamah chuan an tlan liam ta zung zung mai a. Bukdenga pawh chuan han kal ve mai hi a tum deuh zuau a; mahse Sawiluaia chuan, "I kal ve dawn em ni? Lal thupêk kha i hre na nge?" a rawn tih tâkah chuan Bukdenga kal tum uaih tawh pawh chuan a ṭhulh leh ta zawk a. Vâl upa Kaihranga pawh chuan, "A nihin a ni lo rêng rêng, lal thu leh hla pawh an han bengkhawn duh lo vei maw?" tiin a mut hmun aṭang chuan a lo âng ve bawrh bawrh a. 

Khaw dai lamah ve thung chuan le, silai a puak ta ṭhuai ṭhuai a, chumi rual deuhthaw chuan sakei thinrim inhrosa thâwmin a zui nghal zat a. Bukdenga chuan, "Kan ṭhiana te chu an va ngaihtuahawm ve le," a han ti a. Kaihranga erawh chuan, "An chawh ngawt zawk a lawm, mi'n 'kal suh u' kan ti lawm lawm a, engah nge an kal luih teh vei ni?" a lo ti bawrh bawrh a. Sawiluaia chu a mut hmunah a rûkin a lo nui khi suk a!

Nakinah chuan tlangvâl pakhat hi thaw hlawp hlawp chungin a rawn lût hlawl a, an Vâl upa hnenah chuan, "U Kaihrang, sakei khân Thankulha a sehhlum dêr mai, a ruang pawh hlâwm ngam lovin an ṭhu ṭhuap ringawt mai a ni," a rawn ti lût nghal bawrh bawrh a. Kaihranga chuan vin aw lek lek hian, "Ngah nge in kal luih dâwk dâwk ni? Upate zai ngaia chêt tûr a ni ngai. Ṭhiante ruang pawh hlâwm ngam hlei lo che u chu, hmeichhia em in nih le?" a lo tihkhum bawrh bawrh a. 

Sawiluaia chuan, "K'u Hrang, kan zuk kal ve mai dâwn em ni? Tlangvâlho an thangtlâwm lutuk ang e," a han ti a. Kaihranga pawh chuan rawn thawh chhuah pahin, "Hm..mm...kan zawngsenho mai mai chu aw! Thin an tirim tûk mai a lawm le," tih pah chuan puan chu a veng ṭha nghal mawlh mawlh a. 

Sawiluaia chuan a silai inchhawp chu a chuh that a, Bukdenga nen chuan an liam nghal ta vang vang a. Khaw páwn an thlen chuan an ṭhian dunin thâwm riva ngaithlain an han ding dun vang vang a, an kar kamna hmun lam chu panin an tlân leh ta a. A hmun an thlen chuan tlangvâlho chu an lo ṭhu ngui nghiai hlawm a, sakei chuan Thankulha a sehhlum bâkah pakhat dang a lo hliam hi a ni âwm a. Duh anga khua a la ên si loh avangin an tihngaihna hre lo chu an lo ṭhu ta vêl mai mai hi a nia. Sapui hliam awmna àwm lah chu khawthim hnuaiah hriat rual a ni bawk si lo. Riva dang engmah hriat tur awm lovin chingpirinu hram bâk chu thâwm dang chu a reh hian a reh vung vung mai a. Sawiluaia leh Bukdenga chuan meichher te siam belhin, fimkhur takin sapui hnu chu an chhui ṭan ta a. Sakei chuan kawr dung zawh chhovin, a mi seh chu nikum chul lam a panpui zêl tih hriat tak hian meichher êng hnuaiah chuan thisen far tharlâm tak tak hi an hmu chho zeuh zeuh a. Nikum chul lamah sakei hnu chu an chhui chho dun a, Chhunruma lo hlui a hruihzawlah chuan a lo bawk leh a. An inhnaih tawh hle mai a, a bawhna pawh a lo la lum vung vung danah an ṭhawn tlân tih a hriat reng mai a. Chuta ṭang chuan a hnu chu a rulchuk ta a, anni pahnih pawh chuan fimkhur theihtawpin an chhui dun ta bawk a.

Thui pawh an la chhui hman lo, naurual leipui fîng chen vel pawh a la tling lo ang e, Changél hung phen titih aṭangin sakei chuan anni ṭhian dun chu a rawn zuan ta thut mai a. Mahse, anni pawh inring renga awm ngang an nih avangin sír lamah an per dun lawp a. Anni pahnih ṭan siam bawk, sakei lahin ṭan la bawk. Sawiluaia chuan a rawn zuan leh hmain kah a han tum a, mahse, a ṭhianpa chuan a hliah deuh hlek avangin a kah hmain a ṭhianpa Bukdenga chuan a’n kâp a, mahse, a silai a tlawlh ta hlauh mai a. Chu veleh sakei chuan Bukdenga chu a rawn zuan a. Chhoh zuan ngang a nih avangin a zuang sang thei vak lo a, a rem lai Bukdenga malpuiah a hmuam titih a. Ani lah sakhi thangngul rual àwm vel thing vuanin ṭan a khawh bawk. Chutia an inpawt lai tak mai chu Sawiluaia chuan a awlan ngul sei reih rawih, musau chherchuan thun puitlinga hmun leh hmuna kah tumin a dinna aṭang chuan a zuang thla lawp a, sakei zakdawhah tak mai chuan a hnawhna lut hung khawpin a han sai lêng dawrh mai a. Sakei chu a zuang zawk a, thâwm chu a reh nghal ta vang vang a.

Anni ṭhian dun chu a rang a rangin muang deuh laiah an insaseng thuai a. Sawiluaia chuan a silai a’n thun leh sawk sawk a, fimkhur takin a chhui leh ta a. An thlang lawk, ṭhang buk karah chuan che thei tawh tih hriat tak hian a lo mu meng kuau mai a. Sawiluaia chuan a han sai leh dawt a, mahse, che tur a awm tawh chuang lo. A silai thâwm hria tlangval ṭhenkhat chu an lam panin an lo tlân a. Sawiluaia erawh chuan a sakei kahhlum pawh ngaihsak zui ta lo chuan a ṭhianpa hliam chu a buaipui nghal mawlh mawlh a. 

Bukdenga chuan, "A na lo ve, min ham thi ser ser chauh a ni e," a han ti a. Sawiluaia chuan, "Inah i tawm rih deuh zawng a ngai dâwn a nih hi," nui deuh sak chung chuan a han ti a. A ṭhianpa pawh chu a lo khi ve suk a. 

An ṭhiante pawh an lo thleng ve thuai a, sakei ruang chu an zuk zâwn chhuak a, a lo lian hle mai a, Sawiluaia chuan a han sum chhin a, a sum ruk leh zungli beng zet hi a lo nia. An han bel chiang deuh a, a mit khing veilam chu a lo del reng mai a, sakei dang nen an insualna lamah chutianga lo awm ta chu a nih hmel. 

Sakei zâwnna tur hlang an siam sawk sawk a, an ṭhianpa ruang zâwn ngai bawk nen, khuaah zualko an intîr vat a. Bukdenga pawh chu zâwn an han tum deuh a, a lo duh awzâwng lo mai a, "Ka kal thei a lawm, zâwn ka ngai rêng rêng lo," a ti tlat a, Sawiluaia chuan tiang tur a han sah sak a, chumi hawl chung chuan a kal bai ve auh auh a. 

Sakei ruang chu Liankunga te kawtah chuan an nghat a, mipuiin an en lui lui a. Chumi ni la la chuan Liankunga chuan sakei chu a ai ta nghal a. Bukdenga pawh Puithiamin hliampui thawiin a thawi a, a dam chak khawp mai. Bai auh auh chungin Zawlbûk kai a ṭhulh duh chuang der lo nia. 

Sihzawl khaw lal pawhin Sawiluaia hming chu a hre zing ve tawh kher mai, Liankunga hnenah pawh, "I tupa hi ka khaw daingul leh phaw tur a nih hi, pasalṭha leh huaisen tak zawng a ni meuh mai," tiin a fak hial a ni. 

Saingurpuii pawhin Sawiluaia hming chu a hre zing ve hle mai a, amah tak la hmu lo mah se, chuti taka pasalṭha huaisen chu a ngaihven ru ve kher mai. Lal fanu a ni a, tlangvâlin an rîm ngam bawk si lo, a khua a har ru ve thei êm êm ṭhin a ni. A nuṭapa lah chu Lalhniangi zun ngaiin a la van ruai ruai chu a ni si a, a pa meuh pawhin, "Nakin lawkah ka aiawh a lal ni mai tur i ni a, hmeichhe pakhat vang mai mai a hetia awm tur a ni ngai lo, harh chhuak tawh la ka ti khawp mai," tiin a kam khat deuh hlak nghe nghe a ni. 

••••••••••••••••••••••••••••••••••••

[05/06, 10:25 pm] Jesse Pachuau: '𝐓𝐀𝐖𝐍𝐌𝐀𝐍𝐆 𝐋𝐀𝐒𝐈'

𝐉𝐞𝐬𝐬𝐞 𝐏𝐚𝐜𝐡𝐮𝐚𝐮 

𝐊𝐡𝐚𝐰𝐡𝐧𝐚𝐢 

𝐇𝐦𝐮𝐧𝐤𝐡𝐚𝐰𝐡𝐚𝐫 𝐑𝐮𝐧

 𝐁𝐔𝐍𝐆 𝐒𝐀𝐖𝐌𝐏𝐀𝐇𝐍𝐈𝐇𝐍𝐀

Thiṭin thla ral lam mah a ni tawh a, boruak pawh a nuam ṭan tawh viau mai. Buh lah chu a tulzum fur mai tawh si a. Ṭhenkhat, a ṭha lai deuh phei chu a tulzum a keh a, a vui a lo lang suau tawh bawk a, mahni tawka an ṭhat vanglai an tawng chho ṭan mek a, a mâwiin a hmuhnawm hle ṭhin. ('Buh tulzum' tih awmzia chu, a chang aṭangin a vui tur a rawn insiam chhuak a, chu a vui chu lang chhuak lovin a kawrin a la tuam bawk si a, Pencil tia velin a puar lai chu a lian a, a hmawr lamah, a la keh chhuah loh avangin a la intawn keh si lova a zum a, chutianga buh vui chhuak tur a kawrin a la tuam avanga mum zum pat chu 'Buh tulzum' an lo ti ṭhin a ni.)

Liankunga te chhûng pawhin pawhchhiat an hnaih ta hle mai a, an buh lah chu a ṭha nasa mai si a, a lo berah pawh Hreihazawn vel tal chu thar an inbeisei ru ve hle a. Amaherawhchu, kan pi leh pute hi thukhuh mi leh a ruh langa thil sawi dawt duh lo an nih avangin 'Chuti zât chu kan thar ka ring' tiin an sawi duh ngai lova, 'Hawpkhawp te chu kan thar ve mahna' an ti duh lek fang ṭhin a ni. Inṭawng pachhiat hi an hlau hle mai a, hei vang hian ṭawng sumkar lo deuh mi chuan thurualpui tur pawh an hmu zo meuh ṭhin lo. 

Pawhchhiat ni chu an thleng ta ngei mai le. Zing aṭangin Liankunga te chhung chu an buai kher mai. Liankunga chuan zing kârah an lalpa chu a lo va sâwm lâwk diam tawh a, lal fanu Saingurpuii lah chuan lo zawhnaa kal ve chu a lo châk hle mai a, (Sawiluaia hmuh a châk vang a ni pakhat a!) a pa hnenah chuan kal ve a dil ta chawt a. A pa lah chuan awlsam têin a lo phalsak ve mai bawk a. Chaw te an han ei sawk sawk a, lo zawhnaa kal tur chuan a pa nen an inzui chhuak dun ta a.

Pawhchhiat ni chu hlim ni a ni a, lo zawhni a ni bawk a. Hnathawh tur a tam tawh lo va, a hautak deuh lai tûr lah an lo thlo zo vek tawh si, hmun nuam deuh laiah tlêmtê khawih tûr an lo dah a, siali khaw mawiah a hming tak meuh meuhin an thlo a ni lek fang tawh ṭhin. 

Liankunga te pawh chuan hma fê ah chaw an ei a, an ei kham fel âwrh tihin Saingurpuii te pafa pawh an rawn thleng ve chiah a. An inpeih fel hnu chuan lo lam pan chuan an inzui chhuak ta dam dam a. Hetihlai hian Sawiluaia erawh lo lamah a  riak daih thung a, ramhnuai lam hian a lung an lên zawk miau si a! Hemi ni pawh hian lo an zo dawn tih hre reng mahse, awm ve kher ṭul a ti lo a niang chu, Muvanlai tlang lam panin hma fêah a chhuak leh daih mai a ni. 

A pute hriat hlau tak chungin, a rukin  he tlang hi a lo belbul nasa viau tawh mai, an sawi ang êm êm a hrâng chu a nih a ring ve lêm lo, chutihrualin, engemaw tak chu he Muvanlai tlangah hian awmin a ring ru ve tho mai. 

Muvanlai tlang a thlen hnu chuan a hmaa a kal lohna lampang, a tlangdung chhak lam chu a zawh chho leh ta ngat ngat a. A puin a lo sawi tawh ang deuhin, khâm chhengchhia leh bakbahai pui pui a tamin, kal pawh a sawt mawh khawp mai. Reifê a kal hnu chuan a rinloh deuh maiin kawrdungah hian a chhuak ta hlawl mai a, mak a ti kher mai. A han ding deuh vang vang a, chutah muang chângin kawrdung chu a zawhthla ta ngawt a.

Dumderuangchen vel a kal hnu chuan thâwm a hre ta tlat mai le! a ding chawt a, fimkhur takin a thâwm hriat chu a han ngaithla a, mihring thâwm a ni tlat mai! Mak tiin a meng bial kâwk kâwk lo chauh a ni. Eng titiha chulai hmuna mihring thâwm han hre ta mai nge maw a nih chu le? Ramchhuak an awm a ni ang e, han ti dâwn ila, he Muvanlai tlang hi an ṭih hle si a, tiin a han ngaihtuah rilru neuh neuh a. Tute nge an nih a, eng nge antih, tih chu hriat ngei tumin thâwm dim fahran mai hian a pan chho ta ṭhem ṭhem a. 

Chawngawlipahlam chen vel a kal chhoh hnu chuan a hmalam, kawrte kam, hmun zâwl remchâng tak maiah hian riahbûk pahnih ngawt mai hi a hmu ta a. Tin, chumi riahbûk tualah chuan mi pahnih hian sa rêp ni âwm tak hi an vil dun a, ramchhuak annih dawn hi a, tia han pawh mai a tum lai chuan mak tiin a ding leh chawt mai! Chûng a mi hmuhte chuan an chhîpah sam an zial tih a lo hmu lawk lo a tin ni! 'Kan Pâwi chheho chu aw...! hêng hêngah te eng nge maw an rawn tih rêng rêng le?' a han ti ru deuh sup a. An khua rawn rûn an tum nge ni a, râwlrâla chêt tum zâwk ? Eng le khaw le, he thil hi a fiah phawt chu a ngai dâwn a ni.

Hetihlai hian Liankunga te lo zawhna lamah pawh an thâwm a ṭha viau mai a, Saingurpuii erawh a kal chhan ber Sawiluaia hmêl hmuhtur awm ta lo chuan a tingui rawih a, mahse nula fing tak a nih avangin mite kiangah chuan hlim àwm takin a nui lui ve hrâm hrâm a, a rilru erawh chuan Sawiluaia ringawt a ngaihtuah thung a!

Bukdenga chuan Lianmawii hnenah chuan, "Liani, khawiah nge kan mi chhawih pa hi a tawm bo reng ni?" a han ti a. Lianmawii chuan ngaihtuah chiang lêm lo hian, "Lasi nulâ a rîm leh tawh a ni ang," a lo ti sam êt mai a. A thusawi chuan Saingurpuii rilru a den nat turzia rêng a ngaihtuahpui phâk lo. 

Lianmawii'n Bukdenga zawhna a han chhân dân chu fiamthu mai zawng a ni tak nain, Saingurpuii erawh chuan a rinhlelh phah ta hlauh thung si a. Sawiluaia hian Lasi nulâ a lo ngaizâwng ru reng mai lo'ng maw? Tûnah te hian a Lasi ṭhin bulah hlim takin a lo awm reng mai ang e. Chutiang thil a han ngaihtuah ta mai chu amah pawhin mak a inti ru kher mai, Sawiluaia chu a hmêl tak ngial pawh a la hmu lo a ni si a, chuti chunga a han vei ru ta viau mai chu mak a inti lo thei lo a ni. 

Sawiluaia ve thung erawh chuan an lal fanu rilru a luahzia inhre miah lovin, Pâwiho bûk thlang lawkah chuan a lo êk cheh ṭhut ngawt ngawt mai a. Thâwm neih hlau tak chungin Pâwiho tîti chu a lo ngaithla ve reng a, an thusawi aṭanga a lan dânin an khua chu rawn rûn ngei an tum niin a lang. Tin, hemi thu-ah hian Saibual khua pawhin engemaw ti takin inhnamhnawihna an nei ve a nih hmêl hle mai, Pâwiho chuan Saibual khua leh an lal hming chu an lam zing riau mai si a. Saibual khaw lal, Lalkhuma hian Pâwiho chu phungbawmah sâwmin an khua chu rawn rûn an tum a ni thei mai angem? 

Chutia ngawi renga a lo ṭhut reng lai chuan thâwm dang a hre leh ta tlat mai. A thlang lam aṭang chuan eng thil emaw ber hian kawrte tui chu a rawn dai ri chho buan buan mai le. Sawiluaia chu rang lutukin a bawk nghal thlawp a, amah hmuh tuma an rawn zawng te a nih ngawt loh chuan han hmuh mai mai chi pawh a ni lo. 

Thâwm chu a rawn hnai chho zel a, a thâwm nat danah chuan mihring ni theiin a hre lo, savawm emaw, sai padawp emaw pawh a ni zawk maithei a ni. A enga pawh chu lo ni se, inrin tluk a awm lo tih hriain a silai chu hman a ṭul hun pawh a hmang mai thei tûrin a hum rauh rauh a.

Thâwm pawh chu a rawn hnai chho tial tial a, a rawn lang ta hlawl mai le. A phu chiang kher mai! mak a tiin a thil hmuh chu a awihlo lek lek zawk hial a ni. Savawm emaw, sai padawp emaw awzâwng a lo ni lo, Chawmnu ni ngei tûr, lian pui, hnute fual, hâng mêk mûk, sam hram be bu, hmul them thum leh hmelchhe tak mai hi a hmu ta zawk tlat mai le! Mak pawh a ti ngei mai, thawnthuah chauh lo chuan an awm tak tak pawh a lo ring ngai lova; mah se, a mit ngeiin a hmu tlat bawk si. Chawmnu lah chu a awmna zawnah tak chuan a ding vung vung a, a hnâr chu boruakah chuan a len vut vut mai leh nghal, Sawiluaia chu a lo hlauthawng ru hman kher mai. A hlauh zâwk tak erawh chu thil dang daih a ni, Chawmnu chuan a rawn hmu palh hlauh ang a, loh theih lovin an inbeih te a ngai awm si a. An thâwmah a chhak lama Pâwi râlho chuan an rawn hmu palh ang tih chu a hlauh ber a ni. 

Chawmnu chuan phun bul bul chungin luidung chu a zawh chho leh ta zâwk a, Sawiluaia pawh a thaw huai a. Ar indi chen vel emaw lekah chuan a chhak lama Pâwiho chu an ṭê ta ṭêng ṭûng mai le. Sawiluaia pawh a ding chhuak thuai a, Pâwiho riahbûk lam a han thlîr chhoh nâk chuan le! Chawmnu chuan Pâwi pakhat zawk chu a lo khai kang vu vu mai hi a lo nia. A ṭhianpa lah chuan hlau êm êm mai hian a lo thlîr tlawk tlawk ringawt a. Sawiluaia lah chuan tihtheih nei hek lo vi, a uipui tuilian thlîr ta vel mai mai a. 

Mahse, nakin deuhah chuan an ṭhiante ni âwm tak hi an rawn lang hlawl mai a. Engkhaw sawi set set lovin, an zinga pakhat chuan Chawmnu chu kah tumin a silai chuan a han tin nghal rap a; mah se, an hotupa ni âwm tak, pasalṭha tih hriat tak mai hian a lo khap vat a, "Silai i hmeh puah mai chuan kan thâwm hi miin an hre dawn a sin," a han ti a. Chu Pâwi pa pawh chuan a silai chu a la thla leh ta riai riai a. Pâwi pasalṭha chuan a kâwlhnâm chu phawrhin, Chawmnu chu a pan phei ta mai a, a ṭhiante pawhin an rawn thlâwp zui ve nghal zat a. Chutah meuh chuan Chawmnu pawh a zam ve ta deuh a ni ang, a mi reh pa chu thlahin Sawiluaia awmna lamah chuan a rawn tlan thla ta chiam mai a. Sawiluaia chu lo inring hman lo phei se chuan a rawn su thlu tawp ngei ang le. Pâwiho lah chuan Chawmnu chu 'ûmzui tang e' pawh ti chuang lovin an ṭhianpa chu an buaipui zui nghal mawlh mawlh a. Chu hun remchâng chu chuhin, Sawiluaia pawh a birûkna aṭang chuan thâwm dim tak chungin a insaseng ve nghal a.

Khua a tlai tawhin, behliang mun hun zet chu a ni tawh àwm e. Lo lam pan chuan a kal sawk sawk a, mahse an lo a han thlen chuan tumah rêng rêng hmuh tûr awm lovin an lo haw zo vek tawh mai a, Sawiluaia pawh chu awm khawtlai lovin khaw lam pan chuan chak takin a haw ve nghal vang vang a.

Khua a luh meuh chuan lêng lèn ar khuan a pêl daih tawh a, khawlai pawh a reh deuh ruih mai. Ngawi rengin a kal chho zel a, in a thlen meuh chuan a hah hman kher mai. A pi lah chuan, "Taia, vawiinah khawiah nge i kal bo daih ni? Kan lalpa lah chuan i hming a lam a lam leh nghal, lo zawh ni tal te chuan awm ve tur che a lawm," tiin a lo ânkhum deuh hlak hlak a. Sawiluaia chu a nui mai a, a pu leh a putea lah an awm bawk si lo, hmanhmawh takin Zawlbûk lam pan chuan a chhuak zui leh ta nghal mai a. 

Zawlbûk a va luh chuan tlangvâl tam zawk chu an lo chhuak hman tawh a, Vâl upate leh putar ṭhenkhat hi an lo tîti laih laih a. Sawiluaia chuan Kaihranga chu a han hui zoh a, Bahzar lamah chuan a phei nghal a. Kaihranga pawh chuan, 'Eng chu i hria ni maw?' ti rilru chungin a zui ve nghal vat a. 

Sawiluaia chuan Muvanlai tlanga a thil hmuh ang ang chu a han sawi zung zung a, a thusawi tawp lamah chuan, "Ka rin dan chuan Pâwiho hian min rawn rûn an tum ngei niin a lang, kan khua hi min lo enthla uluk tawh hle mai a, favang ṭantir lamah an rawn che chhuak ngeiin ka ring a ni," tiin a thusawi chu a han tlip a. 

Kaihranga chuan, "Chu zawng thu hmanhmawh thlâk tak a nih chu. Titeh, kan pahnihin lal in lamah i han kal teh ang," a ti a. Tichuan lal in lam pan chuan an inzui chhuak dun ta a.

[05/06, 10:25 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai

Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPATHUMNA

Kaihranga ten lal in an han luh chuan zan dang ang lo takin a lo reh deuh dûk a, Lalngurawia leh a farnu Saingurpuii chu tapchhakah an lo tîti dun sep sep a. Kaihranga te pahnih pawh chu an hrilhhai lek lek zawk hial mai. 

Saingurpuii chuan, "E, lo lêng rawh u, eng nge in duh ve mial le?" tiin a lo chhawn nghal sawk sawk a. Kaihranga chuan, "Eng dang duh lo ve, i pa rawn hmuh kan tum deuh mai a nia, a lêng chhuak em ni?" a ti a. 

Saingurpuii chuan, "Aw, nichin deuh mai khân Upa Chawngruma nupui dam lo kan tûrin ka nu nên an chhuak a nih kha. Lêng ṭhu ve ta che u, an rawn haw har chuang nang," tih pahin Sawiluaia chu chiang zetin a han melh a. Sawiluaia pawhin lal fanu chu ngun zet hian a lo en ve reng mai chu niin, an mit leh mit chu a intawng ta siah mai le. Sawiluaia chuan rang lutukin a mit chu a lasawn nghal thuai a, lum deuh pup pupin a inhre nghe nghe a ni. 

Saingurpuii chuan, "K'u Hrang, i ṭhianpa hi Sawiluaia em ni?" tiin a han zawt chawt mai a. Kaihranga chuan, "Ni e, ngaihzawng pawh a la nei ngai lo tak a sin!" a han ti tel deuh kher a. Sawiluaia chuan Kaihranga nâkah chuan a han kawm zoh mai a, Kaihranga chu a eu deuh zawk a. Saingurpuii chu a nui deuh ver ver a. Sawiluaia hnenah chuan, "Sawiluai, 'Lasi a zawl e' an tih che hi tak tak em ni?" tiin a han zawt zui nghal thawr mai a. 

Sawiluaia chu a nuih a za lek lek zawk hial mai. Lal fanu hnenah chuan, "E, zawl tûrte chu awm se chuan kan pan ruak ruak duh ang chu le! Sa te pawh kan kah theih phah deuh mahna," tiin a han chhâng a. Saingurpuii hmêl ai mah chuan lal fapa hmel dâng bam mai chuan a mit a la zawk daih mai. A mitmenga lungngaihna thûk tak inphum ru tel chu a hmuh hmaih hauh si lo. Eng nge a chhan ni ang aw..? tiin a ngaihtuah ru neuh neuh a. Lal fanu chuan, "A nih, vawiin khân khawiahnge i kal bo daih le? I pu te lo zawhnaah khân i hmêl hmuhtur a awm miah lo mai," tiin a han zawt leh a.

Sawiluaia'n chhân a tum lai tak chuan Lallura te nupa, dam lo kan pawh an rawn kîr ve chiah a. Kaihranga te hmêl a han hmuh chuan khi deuh suk chung hian, "E khai, nangni ṭhiandun chu in lo lêng a ni maw?" a han ti a. Kaihranga chuan, "Ni e, hei, Sawiluaia hian engemaw han hrilh tûr che a nei a ni àwm e," tiin a han chhâng a. Lalruma chuan Sawiluaia lam hawi pahin, "Sawia, eng thu nge ni ta? Vawiin lah khân i hmêl ka hmu hauh lo mai ka ti," a han ti charh charh a. 

Sawiluaia chuan inthiam lo aw tak mai hian, "Lalpa, a pawi ka ti takzet a ni. In lo kal vel dawn tih hria ila chuan ka lo awm tur hi a nia le! Vawiin kha chu ka sa hnu chhui lai a laklawh ve bawk nen, ka rawn tel ve hman ngang lo a ni e," tiin thupha a han chawi hmasa tê tê a. Lallura chuan, "A nih tak chu maw le. A nih leh eng thu leh hla nge i rawn sin luh chu ni a?" tih pahin a vaibel chu a han pak tual tual a.

Sawiluaia chuan, "Lalpa, tunah hian i khua hi Pâwi râl hovin an enthla mêk a ni. Anmahni tak phei chu Muvanlai tlangah an inkulh nghe nghe a sin," a ti a. Lallura chuan mak ti àwm tak hian, "Zeng a ni? 'Muvanlai tlangah Pâwiho an inkulh' i ti elo maw? A chepa kaiin han sawi law law teh," a han ti deuh hluai a.

Sawiluaia chuan, "Lalpa, Muvanlai tlang hi in sawi hrâng êm a, fiah ve rêng rêng ka duh avang leh sa kah tûrte a awm mial tâkin tih thu-ah ka'n pan ve rawih mai a..." a tih lai mêkin Lallura chuan, "Chu lam lama i lo vah bo vang a nih chu, i pu te lo zawhni pawha ka hmuh loh che ni? I puin a hriat vaih chuan a kam khat hlak chein ka ring e," nui deuh vur vur chungin a han ti a. Sawiluaia pawh chuan ṭhen deuh ṭha chung hian, "Ni chiah e maw le, kal lo tûr pawhin min vau lâwk sa reng a lawm," a lo ti ve ṭhen a. Lallura chuan, "Ka hrilh hauh lovang. A nih leh i thusawi lai kha han chhunzawm zel teh le," a han ti a.

Sawiluaia chuan, "Muvanlai tlang chu ka hrût kual ta vel mai mai a, chutia ka vah vêlna lamah chuan rin loh tak maiin Pâwi hovin Muvanlai tlangah chuan riahbûk an lo sual ru reng mai chu niin. Heng hengah te eng nge maw an rawn tih dawn chu ni aw..? tiin an thusawi chu ka ngaithla ru ta ngawt a. Eng dang ni lovin chûngho chuan i khua hi an lo enthla reng mai zuk nia!" a han tih meuh chuan Lallura chu a phu deuh zawk a. A vaibel dawn han seh rîk deuh rap rap pahin, "Kan Lutawiho chuan engvanga min enthla nge an nih chu le? Sawiluai, rin dan te i nei em?" a han ti a.

Sawiluaia chuan, "Lalpa, i khua hi rawn rûn an tum ni berin ka hria. Tin, Buanzawl khua leh i unaupa hming pawh an lam ri zing viau mai a, ka ṭawng lo haw lo la, i unaupa hian Pâwiho hi phungbawmah sâwmin min rawn rûn an tum a ni thei mai lo'ng maw?" tiin a ngaihdan chu a han sawi chhuak hlawl a. Lallura chuan, "Chu chu thil ni thei àwm tak pawh a ni. Tîti thangva a ka lo hriat rûk dân chuan, ka pa thih hnu khân ka unaupa hian Sihzawl khua hi rawn ṭhut a tum deuh a ni àwm a. Mahse, keimah zawkin ka pa ai chu ka awh ta zawk si a, hemi avang hian ka unaupa pawh a lungawi lo hle ni àwmin an sawi tak a sin. Tlêm lai deuh khân a upa min pawh 'Ṭiau ral Pâwi lalho hmu tûrin a zin e,' an tih tak kha maw le," a han ti charh charh a.

Kaihranga pawh chu lo ṭawng chhuak ve in, lal hnenah chuan, "Ngurpuii pa, leido kan nei dâwn a nih hmêl ta hle mai a, zeng tianga hma han lâk nge i tum rêng rêng?" tiin a han zawt a. Lallura chuan, "Keimah mai chuan thu tlûkna han siam thei pawh ka ni lo ve. Zeng pawh ni se, ka upate pawh ka lo râwn ve phawt ang chu," a ti a. 

Kaihranga bawk chuan, "A nih leh Muvanlai tlanga kan Lutawiho chu ka'n rêk chhuak hmasa phawt dâwn em ni ang? An hnen aṭang pawhin thu tam tak kan la hriat belh theiin ka ring e," a han ti a. Lallura chuan, "Ni e, a nung chung ngeiin han man thei ula chu duhthusâm zawng a ni maw le; mah se, an lo kawlhrawng viau si lo'ng maw? Sawiluai, mi engzah vel nge ni rêng rêng a?" tiin Sawiluaia chu a han zawt a. 

Sawiluaia chuan, "Ka hmuh zawng kha chu paruk an ni e. Midang pawh an la àwm mai thei a ni," tiin a lo chhâng vat a. Lallura chu a han ngawi deuh vang vang a, chutah muang châng hian, "Um...chuti a nih chuan mi sawm vel tûrah lo ngai ta ila, nangnin tlangvâl sawmhnih vel hruaiin han bei ta ula a ṭha ang e," a ti a. Kaihranga chuan, "Chuti a nih zawngin a hma lama kan chêt chhuah a ṭha ang. Kan chêt vel dân zawng zawng hi min enthla reng a nih phei chuan zân lama kan chêt chhuah pawh a ngai zawk mai thei a ni," a han ti boh boh a. 

Sawiluaia pawh chuan, "Chu chu kei pawhin ka ngaihdan chiah a ni. Zan thim hi kan tân chuan chêt chhuahna hun ṭha ber a ni e," tiin Kaihranga thusawi chu a lo tuihnih nghal vat a. Lallura pawh chuan, "Chu zawng nangmahnin ṭha intih dân dân a ni mai e," a lo ti ve mai a. 

Kaihranga chuan, "A nih chuan Lalpa, zânin lam lama chêt chhuah pawh kan duh maithei a ni. Khawinge, Zâwlbûk lamah kan zuk sawiho ve rêng rêng a niang chu," tih pahin a tho nghal a. Sawiluaia pawh chu a ding chhuak ve nghal vat a. Lallura chuan, "A ṭha e, ka pasalṭha leh Vâl upate ka ring tâwk che u a, ṭha intih dân dânin in han che mai dawn nia," a ti a. Kaihranga te pahnih chu Zawlbûk lam pan chuan an chhuak dun a, Saingurpuii chuan kawtkai thlengin a va thlah a, Sawiluaia hnenah chuan, "Sawia, fimkhur viau rawh u aw," a han ti a. Sawiluaia pawh chuan, "Teh reng mai, i hmêl hmu leh thei tûrin dam taka rawn kîr leh ka tum dawn nia," tiin a han chhâng a. Lal fanu chu a nui seih a, chu chuan Sawiluaia thinglung chu engemaw tizawng tak hian a nghawr che deuh dawt a! 

Zawlbûk lam pana an kal pahin Kaihranga chuan, "Kha, nang hi i awm chut chut emaw tih laiin a rûk hian i lo thei hrep mai ka ti," nui chung hian a han ti a. Sawiluaia chuan, "Khai, khai, keini ang te chu eng atân nge min tih rêng rênga i rin le? Lal fanu meuh te chu keini han cho rual lah a ni si lo," a ti ve thung a.

Kaihranga chuan, "Lal fanu pawh mihring ve tho a lawm an nih. Lal fapa kher an nei vek lo a sin. Bakah, kan lalpa hian a fanu hi khual khuaa pasal neihtir ai chuan khawtual tlangvâl, a hriatchian leh rinngam zâwk chu makpa atân pawh a thlang zawk ngeiin ka ring e," a ti a. Sawiluaia'n a chhan lêt hma chuan Zawlbûk an thleng ta mai si a, lal fanu chungchang chu an sawi zui ta lo va.

An thiltih tûr hi puanzar vak chi a la nih loh avang leh nunau tih thlabar an hlauh avangin, Kaihranga chuan tlangval huaisen leh chak deuh deuh tûra a rin, mi sawmhnih zet chu a rûkin a thlang chhuak a. Chûng mite chu an thiltih tûr chiang taka hrilhin, kawtchhuah lama innghak khâwm tûrin a hrilh nghal zel a. Chûng tlangvalho chu mahni in lam panin an haw ta zeuh zeuh hlawm a. Sawiluaia pawh hmanhmawh takin in lam pan chuan a haw ve nghal a. 

Zanriah pawh la ei lo a nih avangin, a ril pawh a ṭâm tawh hle mai a. In a thlen veleh chaw a bâr sawk sawk a, a iptepuiah chuan a mamawh tûr ang ang chu khung khawm sawk sawkin, silai nen chuan a chhuak leh ta mai a. A pi chuan, "A eng chu i hria ni maw aw..? Engmah lah hi insawi ṭha duh mang bawk si lo, rilru hi zawng in tihah thei ṭhin teh e maw," tiin a phun zui nang nang a.

Kawtchhuahah chuan a kal tûr ang ang chu an kim viau tawh a, silai keng ringawt pawh mi pasarih lai chu anni àwm e. A ṭhenin muzuk fei leh thal te an keng bawk a, phaw lo keng tâwk pawh an awm ve nual mai. (Heng hunlai hi chuan silai hi a la hluin a la vang êm êm a, khaw khatah pawh tlêma pa neinung deuh chauh lo chuan an nei phâk zen zen lo. An ro hlu tak pakhat a tih theih àwm e.) Rei pawh chawl lovin Sawiluaia chuan hma a hruai a, Muvanlai tlang lam pan chuan an inzui ta diah diah a. An chêt fimkhur êm avangin meichher tak ngial pawh chhi ngam lovin, thla êng deuh riai ruai hnuaiah chuan harsa ti tak chungin an kal bek bek a. 

Zanlai ar khuan hun âwm velah Muvanlai tlang chu an thleng thei hram a. Hmuamda chen vel an han ṭhu thlandai tê tê a, an hahdam deuh hnu chuan Pâwiho riahbûk awmna lam chu fimkhur takin an pan chho leh ta ṭhem ṭhem a. Kaihranga chuan tlangvalho chu an ṭanhmun tûr a han kawhhmuh nghal zung zung a, inkah a ngaih thut pawha silai mu lêng laka an him theihna tûr chu an ngaihtuah hmasa lo thei lo a ni. An ṭanhmun tûr ṭheuhah chuan an ṭhu fel ta ran mai le. Pawiho lah chu an thlamuang hle a ni ngei ang, an hnâr ri bawrh bawrh hlawm mai. 

Sawiluaia chu bûk pakhatah chuan fimkhur tak hian a va vâk phei ṭhem ṭhem a; mah se, Pâwiho chuan uisathiam an lo hruai chu niin! Sawiluaia'n bûk a thleng ṭêp tawh tih chuan uisathiam chuan a lo ngur ta chhur chhur mai le. Sawiluaia chu a ding nghal chawt a, chumi rual deuhthaw chuan Pâwi pasalṭha pakhat chu a rawn harh ve nghal a. Sawiluaia chu a che ngam tawh bawk si lo va, a dinna ngaiah chuan ngawi rengin a ding ta ngawt ngawt mai a. Chutih nâk alai chuan Uisathiam chuan a rawn pan ta tlat mai le, a hnungah chuan Pâwi pasalṭha chuan silai nen a rawn zui ve nghal bawk si, Sawiluaia chuan duhthlan tûr dang a nei tawh lo tih inhriain a silai chêng chu a kau ri nghal rap a, Pâwi pasalṭha chu a tin ta vang mai le. 

Kaihranga pawhin Sawiluaia chezia chu a lo hmu ve reng a, thil awmdan a dik lo tih hriain a nauteho chu inring tûrin a han hrilh ru sar sar a. Tlangvâlho chuan an ralthuam ken te chu hmang mai thei tûrin an lek far hlawm a. Sawiluaia chêt hun chiah an nghâk ta.

Pâwi pasalṭha chu a rawn hnai zel a, Sawiluaia pawhin loh theih lohna avangin a silai chu a hman a ṭul ta si. Ngun fahran mai hian a han tin vang vang a, chulai Muvanlai tlang nghawr nghîng dawt khawp chuan a silai chu a kâp puak ta dur a. Pâwi pasalṭha chu a lêng dawrh a, che leh tûr awm lovin a let ta reng a. Uisathiam khân bauh tuarh tuarh chungin a rawn zuan ve nghal a, Sawiluaia chuan a kawlhnâm chuan a lo sat nghal ṭhuai a, Uisathiam pawh chu leiah chuan tla ri nghal thlawrhin, a ke chu a lêng deuh awrh awrh a, a zal ve ta raih raih a.

Riahbûk chhûnga Pâwiho pawh chu thawh phân nei hlek lovin râlthuam nen an rawn tlan chhuak phak phak a, chu chu Kaihrangateho chuan an lo kâp let hlawl hlawl a, Pâwiho chu an chi-ai deuh hlek a, chumi hun rei lo te chhûng chuan Kaihrangateho chuan an rawn kah rawn leh nghek mai a, an inring lo lai barakhaih thut an ni bawk a, Pâwiho tân chuan chêt han lâk ve hman ngaihna rêng rêng a awm lo a ni ber e, an silaite chu an rin kah vêl mai mai a ni. An hmelmate lah chuan silai kah an thiam tlângin, a che hmasa apiang mai chu an rawn sai thal tawp tawp mai si. Silai ri a han reh fel meuh chuan Pâwiho chu an bûk kawtah chuan che leh tûr awm lovin an lo thi fel dêr tawh a. 

Khua pawh a rawn vâr chiang tain, Pâwiho ruang pawh chu chiang takin an hmu thei ta a. An han chhiar chhin a, an vaiin pasarih lai chu an lo ni a. Sawiluaia chuan, "Ka chesual teuh hle mai, Uisathiam an hruai ang tih ngaihtuah tel nachâng rêng ka lo hre lo va, tlêm a tlêmah ka thi lo chauh zawng a ni e," tiin a hmai pawh a uang lo kher mai.

Kaihranga chuan, "A ni e ti raw? 'Pasalṭhate vanneihna hi chu a sâng bik riau,' an ti ngai e," a rawn ti charh charh a. Pâwiho râlthuam chu an lâksak a, silai fung li leh Kawlhnâm panga ngawt mai, silai mu leh a hlo tam tâwk tak mai nen, hlawhtling an inti kher mai.

Sawiluaia chuan, "K'u Hrang, engtinnge an ruang hi kan tih dâwn le? An lû hi kan la dawn nge, tihian kan hnutchhiah tawp zawk dâwn ni?" tiin a han zâwt a. Kaihranga chuan, "Hmm...rammu tûra kal pawh kan ni chiah bawk lo nen, silai leh a mu ni se, kan man hnem tâwk tho bawk a, an lû hi chu i lâksak lo mai teh ang u. Tlangvâlho khân eng nge in ngaihdan ni ve le?" tiin a nauteho chu a han râwn der ve a. 

Chhunliana chuan, "E, upa berin ṭha i tih chuan a ṭha a ni mai e, an lû lâk kher pawh ṭul kan ti lo ve, kan indo tak tak hunah an lû zawng kan la la zâwk a niang chu," tiin a rawn chhâng a. Kaihranga pawh chuan, "A dik ka ti e, kan la indo dâwn chauh a lawm, an lû zawng kan la mual lâm êm êm ang," a han ti a. Tichuan Pâwiho ruang chu kawr ruamah chuan an vawm khâwm a, lungin an chhilh nel nual a, hlawhtling inti tak chungin khaw lam pan chuan an kîr leh ta vang vang a.

(Current a awm loh avângin story ka rawn dah thei ṭhin lova, a pawi ka tiin, ka inthlahrung tak meuh meuh a ni e. Ka story min lo chhiarsak ṭhintute zawng zawng chungah ngaihdam ka rawn dîl e.) 

Kaihrangateho chuan zanriah ei hun âwm velah khua chu an lût leh hman a, an chau ve hle mai a, chuti chung chuan lal in lam panin an kal hnak hnak a. Lal in an han thlen chuan Kaihranga chu a han lût hmasa ber a. Lallura chuan a lo hmuh veleh, "E khai! In han  hlawhtling thei maw? Khawi'nge midang an awm le?" a lo ti nghal sawk sawk a. Kaihranga chuan, "E, lalpa, khuanu kan lamah a ṭanga, kan han vannei hrâm hrâm a ni e. Ka ṭhiante chu pâwnah an awm e," tiin a han chhâng a. 

Kaihranga chuan, "Khai,  Ngurpui, ka pasalṭhate chu va ko lût tawh, Nguri nu, ka thla thum zu thlum ber kha rawn chawithla ta che," a han ti nghal zung zung a. Saingurpuii chu a va chhuak a, Sawiluaia teho hnenah chuan, "E, kan pasalṭha huaisente u, lo lût ta che u le, in hmêl hmuh châkin kan ring kan lo fân ngar ngar tawh a nia," a han ti a. Chuveleh tlangvâlho chu phûr tak maiin lal inchhûmgah chuan an inzui lût ta hlawm a, a hnuhnung berah Sawiluaia pawh chu chauh hmêl tak hian a lût ve a. 

Lal fanu chuan, " I va chauh hmel ve? I inhliam em ni?" tiin a han zâwt ru sep a. Sawiluaia chuan, "Hliam lo ve, kan kal hah deuh bawk a ni e," a han ti ve sap a. A ṭhiante bulah chuan a va ṭhu phei ve nghal a. 

Lallura chuan, "Ka pasalṭhate hian in hna inhlen zo hle mai a, Nopui dawm pawh in phu hliah hliah hlawm mai," tih pahin seki khat pem pawm hian zû chu a han thla a. Tlêm a han tem zeuh a, chutah Kaihranga hnenah chuan, "Ka khua leh tuite tâna nun thap ngam, sa leh râl hmaa tlanchhe ngai lo vek inni e. Aw le, pasalṭha hmahruaitu Kaihranga hi ka han tawk hmasa ber teh ang," tih pahin Lal No chu Kaihranga pêk a han tum a. 

Kaihranga chuan, "E, keia dawm hmasak tur a ni awzâwng lo mai. Sawiluaia te, Chhunliana te an awm alawm! Anni khalhzia a ni ang?" tiin a lo hnial a. Chu veleh Sawiluaia chuan, "Kei chu ni lul lo ve, K'u Hranga'n a dawm hmasak lovin tunge che ngam ang le? Lal No zawng a pual liau liau tur a ni," a lo ti ve thuai a. 

Lallura chuan, "Hmm..Kaihranga ngei chuan han dawm phawt mai teh se," a ti a. Kaihranga chuan inthlahrung tak chung hian Lal No chu a han dawm a, "A nih aw, kei aia dawm hmasa âwm hlîr inni zawk asin, ka phu lo kher mai! Mahse, kan lal tihhrilhhai zawng ka ngam lo ve," tih pahin zû chu tlêm a han tem a. Chutah amah bawk chuan, "Kan lalpa zu nge nge a thlum ṭha e, khawnge, Lal No ngei hian kan lalpa hi ka khawh ve thung e," tih pahin Lal No chu an lalpa hnenah chuan a pe kîr leh nghal a. Lallura chuan zû chu a han tlâk piap a. Chumi hnuah zawng haileng no in zûn chu an sem zui ta a. 

An râllâk thil te chu lal hnenah chuan an hlân vek a. Lallura chuan, "Ka pasalṭhate nge nge, in lal nih man pawh a awm ṭhin teh e maw. Aw le, silaite hi chu tihian ka lo kawl ṭha ang a, in mamawhna apiangah inthlahrung hauh lovin in rawn hmang ṭhin dawn nia. In chauvin, in rilte pawh a ṭâm tawhin ka ring e, ka chelh zui tawh lo mai ang che u," a ti a. Kaihranga teho pawh lal in aṭang chuan an inzui chhuak leh ta diah diah a, mahni in lam ṭheuh chu an pan darh ta sang sang a. 

Zan khat chu Lallura chuan a Mualkîl upate chu ko khâwmin, lal in Bahzarah chuan ro an rêl a. Lallura chuan muang cherh chawrh hian, "Tîti thangva ka hriat dânin, ka unaupa Lalkhuma chuan chhak Pâwiho thurualpuiin min rawn rûn an tum a ni âwm a, chumi chungchâng thu-ah chuan in thu leh hlate hriat ka duh a ni. In ngaihdante tlang takin han sawi teh u," tiin bul a han ṭan a.

An ngawih deuh ṭhap hnu-ah Upa min Chawngkunga chuan, "A nih leh le, ka ngaihdan ka han sawi hmasa ber a niang chu. Buanzawl khua chu va rûn ila? Han ti ngawt dawn ila, laichin unau hnai tak tak kan nih bakah, kan lalpa tân lah i unaupa a lo ni ve tumhrang bawk si nen, chu a chhapah Buanzawl khaw mipuite rilru sukthlêk kan hre bawk si lo va. Kan pasalṭhate va kal se la, Buanzawl khaw lal chu a vauin va vau mai se, a ṭul a nih leh a lalna pawh kan chhuhsak mai ta lâwng," a rawn ti boh boh a.

Chawngkunga thusawi chu ṭha an ti tlang hle mai a, Lallura pawh chuan, "Chuti a nih chuan naktûkah Kaihranga hovin, pasalṭha leh tlangval ṭhenkhat va kal se la, ka unaupa chu a rilru va hmin in tum dawn nia. In thei ngang lo a nih erawh chuan ṭha intih dân dânin in rawn che tawh mai dawn nia," a ti ve ta nge nge a. 

A tûkah chuan Kaihranga hovin pasalṭha Zamana te, Sawiluaiate bakah tlangval thahnem tak chu Buanzawl khaw lam panin an chhuak ta nghal a. Kâr kawngah zan khat riakin, a tûk nau rilṭam hun àwm velah Buanzawl khua chu an lût ta hlawl mai a ni. 

Kawtchhuah lal lungdawhah chuan an ṭhu thlandai a, Sawiluaia chuan, "K'u Hrang, ruahmanna pakhat ka nei e," a han tichhuak hlawl a. Kaihranga chuan, "Eng lam nge ni? Han sawi ta che," a lo ti var a.

Sawiluaia chuan, "In hre ve kher lo maithei a, Pâwiho zingah hian rei tak ka lo khawsa ve tawh a, an mizia leh nungchangte pawh ka hre bel ve hle a nia. Hetia a ruala khua kan va luh huk chuan ṭul lovah nunau kan tirâlkhêlin, kan beisei loh dân taka chêt pawh a ngaih phah maithei a ni. Chu ai chuan keimahin khua ka va lûtcang a, nangni chuan hetah hian min lo nghâk mai dawn a ni. Pâwi pasalṭha angin ka inchei ang a, Buanzawl khaw lal chu va tihder ka tum dawn nia," a han ti ta a. Kaihranga chuan Sawiluaia thusawi chu a han ngaihtuah vang vang hnuin, "A ṭha phian tak ang a, i va hlawhtlin theih hlauh phei chuan kan tân lah a hahdam ting a ni mai a lawm. Naute u, eng nge inngaih dan ve le?" a han ti a. Midangho chuan, "A ṭha kan ti e," an lo ti ve tliar tliar a. Chutah zawng Sawiluaia chu Pâwi pasalṭha ang thei ber turin a han inchei sawk sawk a, a ṭhiante chuan hmuhnawm tizet hian an lo thlîr ṭai hlawm a. A inpeih fel hnu chuan Pâwi ṭawng hian eng thu emaw ni hi a han sawi sup a, nui vur vur chungin a ṭhiante chu a kalsan ta nghal a. 

Zamana chuan, "Kha nau khân hlauh pawh a hriat ka ring nek lo ve, pasalṭha huaisen tak ni àwm a ni," tih pahin Sawiluaia kal liam tur chu a thlîrzui vang vang a. Kaihranga pawh chuan, "Ni e, mi namai lo tak zawng a ni e," a han ti ve sup a. 

Sawiluaia chu lal in chhûngah chuan a han lût rawi mai a. Lalkhuma leh a khawnbawl upate chuan zû an lo khawn mêk a, chutia Pâwi pasalṭha ni àwm tak hmel a rawn lan tâkah chuan an kâ deuh ho hlawm a. Lalkhuma chuan, "Tunge maw i nih chu le?" a han ti a. Chu pa chuan Pâwi ṭawng hian eng thu emaw ni hi a han sawi vei sup a. Chu veleh Saineka chuan Pâwi ṭawng bawk hian a han bia a. 

Pâwi pasalṭha chuan thu a han sawi zuah zuah a, midang chuan ngawi rengin an lo ngaithla a. Saineka hmel erawh a nur deuh nung a. Lalkhuma chuan, "Zeng thu nge maw a sawi tâk diah duah chu ni?" a lo ti deuh hlur a.

Saineka chuan, "Lalpa, hetiang hi thil awm dan chu a ni e. Sukteho mi ṭhenkhat, Sihzawl enthlatute chu Sihzawl pasalṭhaten an mai fai phiar a nih àwm chu maw! Chuti a nih chuan kan thurûk zawng zawng pawh an hre chhuak ngei dawn tihna a nia, chutiang chu thil awmzia a nih avangin Sukte lalpa pawhin a thil tum chu a ṭhulh leh ta a nih ber mai chu," a han ti charh charh a. Lalkhuma chu a ngawi vung vung a, duhthu a lo sâm nasat hman tawh tehlul nen, tunah lah a duhthusâmte chu eng mah lovah a bo zo leh ta chu a ni si a. A thin pawh a rim ru kher mai.

Chutih nâk alai chuan a upate zinga mi Chhunkunga chuan, "Zeng thil nge ni ta ngai le? Sihzawl khaw rûn thute in sawi tak mai le?" a rawn ti ta chat mai le. Lalkhuma hian Pâwiho a thurualpui thu hi a la zêp tlat a, Sihzawl khua an rûn dâwnah tak tak chauh sawi a tum kha a ni si a; mah se, tunah chuan loh theih lovin a sawichhuah mai a ngai dâwn ta a ni.

A upate chu han melh kual den den pahin a vaibel chu a han fâwp hrâwk hrâwk a, nuam lo a tih hmel hle mai leh nghal. Chutah, muang cherh chawrhin tihian a han ti ta a, "Sihzawl khaw lal dik tak zawk tur chu keimah hi ka ni tih chu inhre ve vekin ka ring a, mahse, ka unaupain min luahlan ta zawk si. Tichuan, chhak Pâwiho thurualpuiah sâwmin, Sihzawl khua chu rûn ka tum ta ngawt mai a ni. Hrilh che u pawh ka tum ṭhin a, mahse engmah thu chiang a la awm theih loh avangin ka la hrilh duh lo mai mai zawk che u a ni e. Hetia Pâwi hovin an rilru an thlâk leh tâk si-ah chuan keini pawh kan awm pangngaiin kan awm chhunzawm zel a ni ang chu," tiin, a thil lo ruahman chu a sawichhuak ta nge nge a.

Chhunkunga chuan, "E khai, lalpa, i thil tum chuan min barakhaih chiang kher mai ka ti. Sihzawl khua nen hian unau laina hnai tak kan ni tih pawh i hai hauh si lo. A hrim hrimah i pa khân Lallura chu Sihzawl khaw lal ni tûrin a ruat lâwk daih tawh tih pawh keini ngei ngei pawhin kan hriatpui thlap kha maw le. Tuna i thil ruahman hi i unauapin a hre tawh ngei ang a, kan khua hi min rawn rûn mai lovang maw?" a han ti a, a lung a awi lo hle tih pawh a hriat kher mai. Khawnbawl upa dangte pawh chuan an lal thil tum an hriat chuan mak an tiin, Sihzawl khua nena indo chu engti kawng maha thlâwp an tum loh thu an sawi chhuak ta phawng phawng mai le. Lalkhuma hmel pawh a dur ta khup khup mai.

Thinrim tak mai hian, "Lal ka ni a, ka thiltih tum chu nangni lo sawisel theih a ni hleinem. Ṭhaa ka hriat leh duh dân dânin thil ka ti ang chu, nangni anga mi dawihzep ka ni lo ve. Chutia ka ka ngaihdan te min ṭawmpui thei dawn lo a nih phei chuan khawnbawl upa innih zui zêl kher pawh a ṭul taeh lovang," a han ti deuh hmak hmak a. Chhunkunga chuan, "Chuti zawngchuan maw thu i keuh thlûk dawn le? A ṭha a lawm, kei zawngin Sihzawl khaw lama kîr leh hi ka rilrûkna pawh a rei tawh e, vawiin la la hian ka pêm san nghal ang che u," tih pahin a han ding chhuak nghal vut a. Khawnbawl upa dangte pawh chuan Chhunkunga chu zui ve tumin an tho ta sap sap mai le.

Lalkhuma chuan, "A ṭha e, a ṭha e, Sihzawl khuaah chuan va kîr leh mawlh rawh u. Ka dang hauh lo che u a nia," tih pahin tlangaupa lam chu a han hawi a. Aw thûm ṭeng chhuai mai hian, "Tlangaupa, ka silai kha mi han pe teh," a ti ta mai a.

Chu veleh Pâwi pasalṭha emaw an tih khân Lusei ṭawng dik tak mai hian, "Chu zawng a ṭul hauhin ka ring lo," a rawn ti ta mai a. Mak ti zet hian Pâwi pasalṭha chu a han en a, "Eng maw i sawi a? Nang, Pâwi pasalṭha,satliah mai mai khân ka in chhûngah ro rêl te i rawn tum ngam vei ang maw?" tih pahin a ding chhuak nghal uaih a. 

Pâwi pasalṭha chuan, "Ka rawn tihder che a nih kha. Lallura khaw tlangvâ ka ni e. Tunah hian ka ṭhiante chuan kawtchhuahah min lo nghâk reng tawh a, ka silai hi vawikhat chauh pawh ka hmeh puah vaih chuan khua hi an rawn bei nghal a ni mai," tih pahin a silai chu kâp mai tûr ni àwm takin a han tin chhin vel a. 

Lalkhuma chuan thinrim sehchilh nawk nawk chung hian, "Chu i thusawi zawng zawng kha dâwt vek a lo ni maw? Ngaithla rawh, nung damin ka khua hi i chhuahsan hauh lovang le," a han ti tûn tûn a. Sawiluaia chuan, "Ṭawng fimkhur viau rawh, chuti a nih loh zawngin nangmah zawk hian nung damin khua hi i chhuahsan lo palh zawk ang e aw," tiin a han sawi ṭhaih ve nghal a. 

Lalkhuma chuan, "Lal ka nih hi, ka chungah eng mah i tithei lovang," a han ti vei ngawt a. Sawiluaia chuan, "Ni e, lal suaksual leh duhâm tak, mahni uanaupa te pawh îtsîk a, Pâwiho thurualpuia sâwm duh, lal tlaktlai lo tak i ni tih ka hria a sin. Pâwiho hian i khua hi an rûn ve loh i lo ring ringawt ang e aw. Nang aiin an fing a, nang aiin an duhâm zawk a sin," a lo ti lêt zêk a!

Hetihlai hian Kaihranga te pawhin lal in lam an rawn pan ve mêk a. Chutia pasalṭha rual, ralthuam famkim nen a lal in lam pan a inzui ta duah duah mai chu mak tiin khawchhung mite chuan an lo thlîr deuh ṭhup a. Thil awmzia hriat tumin pa ṭhenkhat chuan lal in lam chu an pan ve nghal a. Nuin an fate lêng an ko haw nghal zung zung a, ngaihṭha lo takin lal in lam chu an thlîr vang vang hlawm a.

Kaihranga leh Zamana chu Buanzawl khaw lal in chhûngah chuan an inzui lût nghal a. Tlangvâlho erawh lal in kawtah inring takin an lo ding va thung a. Khawtual tlangvâl leh pasalṭhate pawh kâr lovah lal in kawtah chuan rawn pungkhawm ve nghalin, Sihzawl tlangvâlte nen chuan an inep ta ran mai le.

Kaihranga chuan aw nelawm loh zet hian, "Chibai le, Lalpa! I unaupa chuan a rang thei ang bera Sihzawl khuaa kal tûrin a rawn chah che a ni e, chumi chhûng chuan i khua hi chu kan lo enkawlsak mai dawn che nia," a han ti a. Lalkhuma chuan, "Ka unaupa chuan min hmu duh a nih chuan amah ngei rawn kal rawh se. Lal ka ni a, ka khua hi chhuahsan ka tum lo," a han ti deuh hmuk a. 

Kaihranga chuan, "Chuti a nih zawngin, a zâwn a kan zâwn mai che a ngai dawn zu nia," a lo tihkhum hmiah mai le. Lalkhuma chu a ngawi rauh rauh mai a. Sihzawl khaw pasalṭhate hi chhaihkawlh mai mai chi an nih loh zia lah a hre chiang ve hle mai si a. Saineka lah chuan, "Lalpa, va kal hrâm mai rawh, chemsen lêkna hun pawh a nih loh hi," tiin Sihzawl khuaa kal mai tûr chuan a lo nawr ve bawk si a. A tawpah zawng Lalkhuma pawhin, "A ṭha a lawm, intih ang ang chuan ni ang hmiang," a ti ve ta nge nge a. 

Kaihranga chu pâwnah chuan a han chhuak vat a, Buanzawl khaw pasalṭhate hnenah chuan, "Râl kan ni lo ve, Lallura khua kan ni e. In lalpa hi a unaupa hmu tûrin kan rawn lam mai chauh a ni e," a han ti lûng lûng a. Buanzawl khaw pasalṭha Zakâpa chuan, "A lo nih tak chu le, khaw khat lal ve meuh chu mahni chauha kaltîr thu awm suh, ka rawn zui ve ang che u," a han ti a. Kaihranga pawh chuan, "A ṭha a lawm," a lo ti awlsam ve mai bawk a. Tichuan Sihzawl khaw lam pan chuan an chhuak tlang ta nghak a. Zamana leh Sawiluaia erawh chu tlangval ṭhahnem tak nen Buanzawl khuaah chuan an la awm hnufual a. Buanzawl khaw mipuite rilru sûkthlêk hriat an duh a tin ni.

[05/06, 10:26 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI' 

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPALINA

Sawiluaia teho chuan Buanzawl khua chu an chamchilh ta reng a. Tin, Buanzawl khaw mipuite pawhin an lal thiltih tum dan an han hriat chian hnu chuan an lung pawh a âwi lo kher mai. Lalkhuma leh a lamṭang ni àwma an hriat tawh phawt chu Sihzawl khaw lamah an thawn phei nghauh nghauh zel a, Saineka leh Lalkhuma nu pawh an thawn phei hmak mai. Lallura chuan a fapa Lalngurawia chu Buanzawl khua lo ṭhut lailâwk turin a rawn dah a. Hei vang hian Sawiluaia te pawhin Buanzawl khua chu la chamchilh an ni rêng a. 

Sihzawl khaw lamah pawh pasalṭha leh tlangvâl hovin an khaw hungna kulh te chu an siam ṭha sauh sauh a. Khua aṭanga hle fê ah a rûkin râlveng an indah a, Zawlbûka tlangvâl riakte pawhin an ralthuam neih ang ang chu an riahpui zel a, eng hunah pawh chi-ai buai miah lova râl bei thei tûrin an rilru leh taksa pawh a inpeih thlap tawh mai. 

Ni khat chu Lal inah Mual kil upaho chuan zû an khawn tlut tlut mai a, chutihlai chuan Buanzawl khua aṭangin tlangvâl pahnih hi Kaihranga chuan a rawn luhpui ve hlawl mai a. Lallura chuan, "E, Hranga, eng thil nge ni ta?" tiin a lo zawt var a. Kaihranga chuan, "Lalpa, heng tlangvâlte hi i fapain a rawn tîr a ni e. An sawi dan chuan tunah hian Pâwiho chuan Ṭiau lui an rawn kân tawh a, an tam hlein an sawi nghe nghe a. Buanzawl khua aṭangin i khua hi rawn pan an tum hmêl hle mai a, amaherawhchu i fapa hian zu leh sa nen a theih ang anga lo chelh khawtlai a tum a ni àwm e," a han ti a.

Lallura chuan, "Hmm...kan hrumzialho chuan min zuam sual hle dawn zawng a ni e. Hranga, pasalṭha leh tlangvâlho kha inring tûrin hrilh la, lambunna hmun tûra inruatah khân inring rengin awm tawh rawh se," a ti a. Kaihranga pawh chuan, "Aw le, ka'n hrilh nghal ang e," tlangvâl pahnihte nen chuan an chhuak zui nghal a.

Sawiluaiate chuan Pâwiho chu an lo thlîr ve reng a, an rin ai daihin an tam zawk mai. Zamana chuan, "An tam kher mai a, zahnih chuang mah an ni lâwng maw?" a han ti a. Sawiluaia pawh chuan, "An nih hmel khawp mai. Kan fimkhur viau a ngai dawn a nih hi," a ti a. A rûk thei ang berin an insaseng zui nghal a, khaw lam panin chak takin an kal ta vang vang a.

Buanzawl khaw lal inchhûngah chuan Pâwiho lo mikhual dan tur an ngaihtuah tlang hlawm a. Lalngurawia chuan, "Kan hrumzialho chu an tam hle ni àwm khân in sawi a, keini mai chuan kan lo chelh hauh lovang le. Zû kan lo zûk nghek ang a, chumi hnuah Sihzawl panin kan chhuahpui dawn nia. Sihzawl lamin an hmalam aṭangin an rawn bei thut ang a, keinin an hnunglam aṭangin kan bei zui bawk ang a, ruang chaicheh kan thlâk hnan tawh mai dawn a ni. Amaherawhchu, mi leh sa kan inrâl palh a hlauhawm êm avangin kan fimkhur hle erawh a ṭul ang," a han ti a. Pâwiho lo thlen hun chu an nghâk ta veng veng a.

Pâwiho chu an rawn thleng ta ngei mai le. An ṭhahnem viau mai leh nghal a. Buanzawl khaw lal in kawtah chuan an ṭhu ther fûk mai a, mi zahnih zen zawn chu an nih ngei pawh a rinawm. Lalngurawia chuan Pâwi pasalṭha Thangzakula chu a lo lâwm der thiam hle mai a. Pâwiho tân chuan ruai a ṭhehsak a, zu leh sa nen hlim takin chumi ni chu an hmang tlang a. Pâwiho lah chuan ka theih tâk emaw, tiin zû chu an tlâk pawp pawp mai a, Buanzawl khaw Zâwlbûkah chuan riah an tum nghe nghe a. Sawiluaia chuan zanlai vela chêt chu remchâng dâwn hlein a hria a, pasalṭha Zamana chu a rûkin a han tîtî pui a, Sihzawl khuaa an ṭhiante chu va pun mai ni se, tiin a han rawt a. Zamana pawhin ṭha viauin a hria a, tlangvâl pahnih chu Sihzawl khaw lam panin a tlantîr nghal ta vang vang a.

Lalngurawia chuan duap kai hmel tak hian Thangzakula hnenah chuan, "Sihzawlho chu an lalpa rorêl dânah an lungawi lo ru viau a ni àwm a, pasalṭha tam tak pawhin an lalpa chu phatsan an hreh hauh lo mai. Nangni tân chuan enghelh tham pawh an ni lo ve, silai hmeh puah kher pawh ngai lovin a tam zawk chu an inpe duh ngei ang," tiin dâwt a han hrilh a. 

Thangzakula chuan, "Khi leh chen aṭang khian râl bei tûrin kan rawn thawkchhuak a ni a, mi lu la lo chuan kan haw hauh lovang le," a han ti deuh nghut a. Lalngurawia chuan, "Chu zawng pasalṭhate rilru ni àwm reng a nia lâwm. Bel chhunga sa tlukah ngai rawh, ṭan lo khawh ngam tûr vak pawh an awm lovang. An pasalṭhate lah an inlungrual lo ropui si," a ti a. 

Thangzakula chu a nui huah huah a, "Chu, Sihzawl lam chu kan thâwmah an zam chhe der i tihna em ni? Mipa dik tak, râl bei ngam tûr pahnih khat tal chu an àm chêk ang chu maw?" tiin zû chu a han tlâk piap a. A in hnem tawh bawk a, a lu a hai chhalh tawh mai. 

Khua pawh a thil chhulh chhulh tawh a, Pâwiho pawh Zâwlbûk chhuatah chuan an let der hlawm tawh mai. Thangzakula pawh chu lal inah chuan a hnâr ri burh burh a. Lusei hovin an chungah eng an tih ngam an ring lo pawh a ni ang e, an thlà a muang êm mai! 

Kaihranga ten lamtham hmêl an hmuh veleh a rang a rangin Buanzawl khua chu an pan nghal ta chûk chûk a. An hmanhmawh bawk a, kal pawh an kal chak ngang mai. 

Lêng hnawtchhuak âr khuan hun àwm velah Buanzawl khua chu an lût hlawl a. Kawtchhuahah chuan âr indi chen vel lek an han ṭhu thlandai a, chumi hnuah khawchhung lam pan chuan an inzui lût ta diah diah a. Zâwlbûk lam chu an pan ding nghal nalh a, thâwm an chhuah lovin an fimkhur tlâng kher mai.

Zâwlbûk an thlen hmain Sawiluaia chuan a lo nghâk a, Kaihranga hnenah chuan, "Tunah rih chuan an la mutui hlawm hle mai a, an pasalṭha ber hi lal in lamah a riak tlat mai a, a ni khi chu keiman ka bitum ang ka lo ti deuh a! Zâwlbûk hi hneh takin hual chhuak vek ula, tumah tlanchhuahtir suh ang che u. In duh hun hunah chêt in la thei ang," a han ti a. Kaihranga pawh chuan, "I remruat ang chuan ni rawh se, i kaihza vengtu tûr i mamawh lo em ni?" a ti a.

Sawiluaia chuan, "A ni(Thangzakula) pawhin chhang do a nei bik hleinem, mipa leh mipa, ngam leh ngam chu pasalṭha takin kan inbei tûrah ka ngai a, nangni pawhin min rawn puih tum hauh suh ang che u," a ti a. Lal in lam pan chuan a kalsan zui ta nghal a. Kaihranga te pawhin Zawlbûk lam chu thâwm dim takin an pan ve nghal a.

Sawiluaia chu lal in chhûngah chuan thâwm nei hlêk lovin a han lût a. Lalngurawia erawh chu Sawiluaia'n a lo hrilh lâwk tawh angin hmun dangah a lo inthiarfihlim daih tawh a. Lal in chhûngah chuan Sawiluaia leh Thangzakula chiah an awm ta a ni. Duh ni ngat se chuan Thangzakula chu awlsam takin a tihlum thei ngei ang le; mah se, Sawiluaia zawng chutianga chêt han la duh tûr khawpa dawihzep a ni bik tlat si lo. 

Kaihranga te pawhin Zâwlbûk chu thleng tawhin, Bawhbelah silai an tin tlar ta ṭhut mai a, chutih lai chuan Pâwiho lah chu an la hnar bawrh bawrh mai si a. Kaihranga chuan aw fiak ṭhak mai hian, "Sukte pasalṭhate u, thawh inhai e, tho tawh rawh u," tiin a han au va. Chu veleh Sukteho chu an rawn tho phak phak hlawm a. Kaihranga te lah chuan a rawn tho hmasa apiang mai chu an lo sai thal hlawl hlawl mai a, Sukteho chuan bumin an awm tih an han hriat meuh chuan an thin a rim kher mai. An theih ang angin Zawlbûk chhûngah chuan ṭanhmun an khawh a, hmêlmaho chu an kâp ve ta ṭhuai ṭhuai mai le. 

Silai ri chu a inkahpup chaw chho zût mai a, Sukteho chu an thi hnem tawh kher mai. Kaihranga te lam pawh an him bik chuang lo, Sukteho silai mu lêng lakah chuan mi engemaw zâtin nun an chân ve tho mai. Vannei leh vanduai inkâr a hla tak meuh meuh a ni ber e.

Sukteho chuan inpêk an tum loh hmel kher mai. Silai mu leh a hlo an ngah tâwk bawk a, ṭan ral raih pawh an pawiti lo. An ṭhiante ruang chu inphen nâna hmangin, Kaihranga teho chu an lo kâp lêt ve reng zel a. Kaihranga te tân lah han luhchhuah ngawt chi ni bik hek suh, zing khawvar thleng mai chuan an la inkâp tawn zak zak reng a. Zawlbûk chhuat leh kawtkai vel pawh thisenin a luan huh nasa tawh kher mai. 

Bukdenga chuan an Vâl upa hnenah chuan, "K'u Hrang, kan hâl khum tawh mai dawn em ni ang? Heti ringawt hi chuan nilêng pawhin kan inkâp thei dawn alawm," a han ti a. Kaihranga erawh chuan, "An peih chhûng chu kan inkâp anga ni mai alawm, rei zawng an ṭang tawh hlek lovang le," a lo ti ve thung a. Bukdenga pawh chu a kalsawn veleh nghal a. Kaihranga sawi ang deuhin Sukteho chu a kaw tawp tak meuh meuh a ṭang hi an ni tawh a, tlanchhuah theih dan tur ngawt an ngaihtuah a, mahse tlanchhuahna tûr rêng a awm bawk si lo. An hotupa ber lah chu thehhmeh ang maiin a reh vang vang bawk si. An bei a dawng ṭan ta kher mai. A tawp a tawpah zawng 'Thih aiin dam chu a hlu nge nge e' tiin Sukte pasalṭha chuan an tlawm thu a puang ta nge nge a. Kut ruakin Zawlbûk aṭang chuan an rawn inzui chhuak thliai thliai a, Kaihranga teho chuan an lo hnungkhirh nghauh nghauh a. Zawlbûk chhûng an zuk luh nâk chuan le! Sukteho ruang chu a lo thal pheng phung mai a ni.

Pasalṭhate hi chuan hriatna mak danglam tak mai hi an nei châwk a, hei hi mi dangte aia an danglamna tak pawh a ni àwm e. Hlauhawm lo thleng tûrte hi hrilh rutu an awm emaw tih mai turin an hre lâwk thei phian leh nghal. Hei vang hian thihna ngei ngei tûrah pawh him pialain an chhuak leh mai ṭhin a ni. 

Silai ri a hriat rual rualin Thangzakula chu a tho chhuak nghal a, rang takin a silai chu a han ban zui nghal a. Mahse, Sawiluaia khân a lo thuhruksak daih mai chu niin, Thangzakula chuan phun nang nang chungin a kawlhnâm chu han lâk leh mai hi a tum a, mahse chu pawh chu a lo awm lo leh ta zel mai si a, mak a ti kher mai. Chutih lai chuan Sawiluaia chuan aw fiah zet mai hian, "I ralthuamte chu heta hi a awm e," a han ti thut mai a, Thangzakula meuh pawh a phu ve zawk mai a ni. Aw ngaihno bei lo zet hian, "Tunge maw i nih a, engvanga ka ralthuamte lo la ve ringawt nge maw i nih chu le?" a han ti bung nghut a. 

Sawiluaia chuan, "Pasalṭha i nih takzet chuan lal in aṭang hian mi rawn zui chhuak rawh," tih leh lal in aṭanga chhuah chu a rual nghal a. Thangzakula pawhin a zui chhuak ve nghal zat a. Lal in kawtah chuan an inhmachhawn ta ran mai le. 

Sawiluaia chuan, "Silai hi chu a tu a mah mahin kan hmang lovang, Kawlhnâm hian kan inbei ang, i remti em?" huphurh lo tih hriat tak mai hian a han ti a. Thangzakula pawh chuan, "Remti teh rêng mai, mipa takin kan insual ang chu le," a lo ti ve bawk a. A rilru tak chuan chuti taka amah hlauh lotu leh han cho ngamtu chu tunge maw a nih le aw...? tiin a ngaihtuah zui rauh rauh a. 

Sawiluaia chuan Thangzakula Kawlhnâm chu lain a han theh phei nghal a. Thangzakula pawhin a Kawlhnâm chu a lo chhar vat a. Chutah zawng pasalṭha pahnihte chu a dingchang zawk nih ngei tumin an inveh ta theuh theuh mai le! 

An thiam dan ang angin an inbei dun a, an kawlhnâm chu a inkhak ri leh chhak ṭhin a. An fimkhur dunin, chêtsual an tum loh hmel kher mai. Thangzakula chuan a hmelma pa chu sahhlum ngei tumin theihtâwpin a han sât ṭhuai ṭhuai ṭhin a, Sawiluaia lah chu thiam tak maiin a lo invêng thei zel mai si, Thangzakula chuan a vih a vihhlum tumin a kawlhnâm chu a han vai kual vel a; mah se, a hmaa ding hi Sawiluaia a ni miau a, a tum ang ngawtin a ti thei bik hauh lo mai.

Rei fê chutianga an inbeih tawn zak zak hnu chuan Sawiluaia chu lungtê a rap hrual palh emaw tih mai tur hian a tlu thal ta huang mai le. Chu veleh Thangzakula chuan a han hnaihchilh vat a, a hmelma pa thinhnunah tak vih tuma a kawlhnâm a lek kan lai tak chuan a ran a rang mangkheng hian Sawiluaia chuan a kawlhnâm chu lek chhuak zauhin, Thangzakula thinhnunah tak mai chuan a thiat ta hrawih a. Thangzakula chu a eu zawk a, mak ti àwm tak hian Sawiluaia chu a han melh a, chutah leiah chuan a tlu bawkkhup ta thlawrh a. 

Indona chu zawhin a awm ta a, a man erawh a va sâng si êm! Thisen leh nunna tam tak a luang ral a, a chak zawk tân lah inchhuanna tûr rêng a awm si lo! Mahse, hei hi a tâwpna mai a nih a rinawm si loh, Pâwiho hian an ṭhiante thihna chu ngawi rengin an thlîr liam thei dawn em ni? Thisen chu thisen vêka thungrulhin a la awm ang a, thihna chu thihna dangin a rawn zui leh thuai ang. Indona chuan ram ri kham chin a nei lova, pasalṭha leh mi huaisente tân hahdamna hun a awm hek lo. Thihna leh an hringnun chu a inzawm tlat si a.

Indonaa nun chân ta an ṭhiante chu Buanzawl khuaah chuan an phum fel vek a, tin, an hmelmate lû chu tan sakin an ruang erawh dai pawnah an thehthang ta vel mai mai a. Buanzawl khua chu luah zui zêl an tum tawh chuang lo a ni. Pâwiho chu rawn thawk thla leh thut thei reng an ni si a. Khawte taktê a awm chu an tân pawh a him lo reng a ni.

Sihzawl khaw lam pan tura an inpeih fel meuh chuan ni pawh a tlang her bâwih tawh a. An râllâk sum te chu a inzât ṭheuhvin an insem a, an khaw lam pan chuan an inchhawm chhuak ta mup mup a. Khua aṭanga hla vak lo, daipâwn hmun remchangah chuan an ṭhu hahchawl a. An tan khaw ên laia khuaa an luh a thiang lo a tin ni. 

Sihzawl khaw lal in chhûngah chuan Lallura hovin Mual kil upate chuan zû an khawn a, an hlim hle mai a. Lallura chuan, "Ka pasalṭhate chu an va hlawhtling chêk ang chu maw?" a han ti charh charh a. Chawngkunga chuan, "An hlawhtling ngeiin ka ring e," a lo ti var a. Chutih lai chuan Bawhhla chham thâwm ni àwm tak hi an han hria a. 

Lallura chuan, "Chu, ngawi teh u, thâwm ka hria e. Tlangaupa, va ngaithla chiang deuh teh, ka pasalṭhate an ni em?" a han ti a. Tlangaupa pawh chu a chhuak nghal a. Midang chu an ngawi ṭhap a, Bawhhla chham thâwm ni àwm tak chu an ngaithla vang vang hlawm a. Chutah meuh zawng Bawhhla chham ri chu chiang tak maiin an hre thei ta a.

Chawngruma chuan, "Kan pasalṭhate ngei an nih chu maw! An va hlawhtling a ni ngat mai," a han ti charh charh a. Lallura chuan, "Hmm...tunah chuan rem a ruat theih ta e. Zanin chuan rammuho kan nghâk tlaivar dawn a ni ta ber a. Naktûk zingah ropui takin kawtchhuahah kan lo lawm ang a, chhun lamah râl lute chu kan lam nghal dawn nia," a ti a. Chutih lai chuan tlangaupa pawh a rawn lût veleh chiah a, lal hnenah chuan, "Kaihranga teho ngei anni e, sal pawh an rawn man ṭhahnem khawp mai," a rawn ti nghal bawrh bawrh a. 

Kaihranga te chuan lêng lên hun àwm velah thâwm an han nei ṭan a:

"Arsi e, thlâpa châwl law, râlvawn ârkhuana'n e,

Zân thim e, zîng hman se law,

Kei chu e, ka do rimnampa ka tlun e,"

an han ti vang vang a. An silaite chu an han lâwn un un a. Bawhhla dangte pawh an chham zel a.

Bawhhla chham thâwm an hriat chuan Sihzawl khaw mipuite chu an helhhawlh nasa kher mai. Tlangval, nula rîmte pawh an haw nghal zung zung a, Zâwlbûkah silai an inthemthiam tlaivar zak a. Upaho pawh awmtual aiin an ṭhu tlaivar hlawm a. Nulaho lah awm hle hle thei hek suh. An duhsak zawngte bân atan, arkeziak buatsaihin an buai zankhua ve bawk a. 

Saingurpuii chuan a nu hnenah chuan, "Ka nu, arkeziak ban tur ka va nei ve àwm lo ve?" a han ti a. A nu chuan, "E, lal nula chuan ṭhihnà te, ṭhifèn te a lawm an ban ṭhin. Arkeziakte chu nula dang ban tâwk chauh a lawm. Tungchawa latui kha han ban rawh, Ṭhimal kha ka lo thilsak ang che," a ti a. 

A tûk zingah, leilung a lang ṭan ruai ruai tawh tihin, rammuhote chuan uar lehzualin silai an han kâp leh ul ul a. Khua an lo lût dawn ta a ni tih mipuite pawh chuan an hrethiam nghal mai a. Pasalṭha rammute hmuak turin kawtchhuah lamah chuan an chim thla ta hum hum a. Nulate pawh, mihrâng lo hawte bân tumin arkeziak nen an thawk chhuak ve bawk a. Intawh leh inhmuh châk taka inep tlaivar zak, an han inhmu chiah mai chu a rik hian an ri chèl chùl mai a ni. 

Nulaho chuan pasalṭha rammute chu an luah te, an bânah te, an ngalrêkah te, an nghâwngah te arkeziak an ken chu an bân mawlh mawlh a. Lalnu leh miṭha nute chuan arkeziak aiah ṭhi-hna te, ṭhival te, ṭhifên te an lo bân ve bawk a. 

Saingurpuii chuan a mitin Sawiluaia chu a han zawng ru deuh zak zak a, a hmu mai lo leh nghal, nakin deuhah chuan sir khata amah chauha a lo ding reng hi a han hmu a. Rang taka va pan nghalin, a ṭhihnà ken chu a han ban a. Sawiluaia chuan, "E khai, ka va han lâwmin ka va phu si lo êm!" a lo ti a. Saingurpuii chuan, "Nang aia phû an awm lo ve," a han ti lêt ve salh a. Thu tam sawina hman a ni si lo. Lal nula chuan, "Zâninah lo lêng ang che aw," a han ti thâwp sat mai a, Sawiluaia chuan, "E, keini tehlul min kawm ve duh a nih ngai chuan ka lo lêng mawlh ang," a ti var a. Midangin an rawn chîm buai tâkah chuan thudang an sawi ta zawk a. 

Tuibur hmuamda chen zet an chawlh khawmuan hnu chuan, khawchhung lam panin an inzui ta dum dum a. Pasalṭha rammute chuan Bawhhla chhama, silai an kah hnuin, mahni in ṭheuhvah an lût a. An râl lu lâkte erawh chu pûmah an dah a. Tûkṭhuan an ei kham hnu chuan, thuam famkima incheiin, mi lu khaiin lal mual an pan ta sap sap hlawm a. A dahna tura siam - lal muala ṭhangteah chuan mi lu chu an dah a, a bulah lampeiin chaw ṭhing tlem an dah bawk a. Tichuan, râl lu lâm tur chuan an inpeih ta a. (Râl lu lâm dan vel hi chu in hre vek thovin ka ring, ka ziak sei lo mai ang)

 Mihrâng mual lâm turte chuan an puan ṭha ber chu kawrtawnghâkin an ha a, paitung, tawngkawla leh piallung dahkhawmna iptê te tak tê leh fungki an ak a, chhâwndâwl an tawn a, arkeziak an lo bân zawng zawng kha a ngai tein an inbel leh a, tuirual an tawn a, zawngchal neite chuan an khim a, sial meuhva râl lo ai tawh chuan vapual chang an tawn tel ṭhin.

Mual lâm tur mihrângte chawimawi tur chuan nula an thlang chhuak a, tuirual an tawn a, arkeziak an khim a, puandum an archempai a. Mihrângho ruala lâm ve turin an lo inbuatsaih ve thlap a. An lâm veleha sawi thlêk turin tuirual pakhat ṭheuh an keng bawk a. Chu chu a ni -

"Theirual zai e, mihrâng sûlah, Lêngi ka thle e.

Di loh siali'n lâm chhâwn ka hlan,

Tuirual chawiin lêngi ka thle e."

ti-a an lo phuah chu ni. Chutia lal muala thuam famkima inchei mihrângte leh, nula rual, a nalh thei ang bera inthuam an han dingho chu a lo thlirtu mipuite chuan mâwi an ti êm êm mai a. 'Farṭuah leh vau vul inpawlh chûk ang mai a ni e,' an ti hial a ni. 

Mihrângho chuan muala mi lu an dahkhawm chu an kal hual a. Lâm hmahruaitu Kaihranga chuan artui chhum hmin sa a ah chu a chanve a ei a, a chanve dang chu a kut vei lamin a hmet sawm a, mi lu dahkhawmna bula lampeia chawṭhing dah kha a kut vei lam kherin a zuk phul a, a phul pah chuan :

"Hei, mal chaw ka vei lamin ka pe a che, 

Lamthlang i rap ang a,

Lamchhak ka rap zel ang;

I meithal chawi kha zawp sela, 

Keia meithal chawi i thin leh lungah tla rawh se," 

a ti a; chu chu 'Mal chaw pe' an ti a ni. Chutia a tih zawh chuan bawhhla a han chham vang vang a, silai chu vawithum zet a han kâp dum dum a. Chutah, darbu leh tumphitin, "Râl hâwlna in dâl e, râl sial hâwlna in dâl e," tiin an han tum a. Mihrângho chu tha tho tak, zawi hnalh siin mi lu chu an han kal hual leh a, "Leido râl thuam ang kan do, Thlangpui thlunglu kan lâm e," an han ti ta nghal a. Darbu tumtute lah chuan,

"Râlin sial hâwl na maw e,

Hâwl na maw e;

Râl chalin sial hâwl na maw e,

Hâwl na maw e,

Hâwl na maw e," 

tiin an han tum ta vut vut mai a. Tumphîtin an han tifâwn khûr leh ta hleuh hleuh bawk a. Chu veleh, mihrângho khan an ke ding lam chu vei lamah, khauh ang reng, zawi hnalh siin an han theh lêt vel a. A rei deuh deuh va, an uar tulh tulh a, an ri ta bûng bûng a. A khaw pumin ropui ti tak leh mit tla lek lekin an thlîr nileng zak mai a ni. Putar ṭhenkhat chuan an vanglai hun an hrechhuak rum rum a, pasalṭha hnungzui a, râl lu an lâm ve laite kha an mitthlaah a rawn thar leh vawng vawng mai a ni.

Tlai lamah chuan, an ral thahte chu tlak lamah an vui ta a. Thingtuai banpuam tiat velah mi lu kha an tar a, lungdawhah chuan an phun tlar ta ṭhût mai a ni.

[05/06, 10:26 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPANGANA

Khuangchawi thla a ni a, thlain a êng mawina hliahtu leh dîpdâltu nei miah lovin, vânlaizâwlah lung tilêng tûr tâwka mâwi hian a êng no ruih a. Thlasik rim a lo nam ṭan tain, boruak pawh a vawt ṭan ta hle mai. Nipui khaw lum huam huam leh fûr chhe laia maupa thli thaw vûk vûk ṭhinte leh pasawntlung thlîte chuan mual an liamin, zân lama dithlifarfêm far ri kauh kauh te leh chúm hmâwra dawngthlek lo tlak ri karh karhte chu lo insaseng zo tawhin, hriattur leh hmuhtur an vang ta hle mai. Buh ṭha tak mai kâra lâwm rual bung tlar thliai te leh Siali nui ri ráwi ráwite pawh chu a thangkhâwk tak ngial pawh hriattur a awm ta lo. Feh kawng pawh a reh ruihin, pa ṭhenkhat vàu sâm tûr leh nu ṭhenkhat anhnah la tûra kal te tih mai loh chu hmuhtur pawh an awm meuh tawh lo. 

Âwllên lâi tih tâkah, tlangvâlin nula puantah an rim loh leh an thingphur tur an zui a, pasalṭha leh ramvachàlte tân lah ramchhuahna hun ṭha leh remchâng ber a lo ni bawk si. Kawng lehlamah erawh chuan he hun hi, hmêlmate tâna chêt chhuahna hun ṭha ber a ni ve tho a, an fimkhur hle reng tho mai. 

Zân thla êng hnuaiah naupang pawnto thâwm ri chîl chêl leh perhpawng khuangchâwi lam ri cher cher te, khuangbai, khauchher leh vabak thir chher ri chhawr chhawr te, ralkhata sihal lo û ri rawng rawng leh daikiang ngaw aṭanga sakhi pachal, a nu rîm hawng niâwm tak rawn hûk dum dum te chuan tlêma kum chawhnu lam tawhte beng a verhin, an lung pawh a lêng ru vawng vawng ngeiin a rinawm.

Chunglam han thlîr ila, thlasik kawng a lo paw raih mai a, Siruk te leh Chhohhreivung, Khiangte zâwngzim te pawh chuan vânlaizâwla tualchai tumin vân pangah an rawn inzui thliai thliai a, Pukula thang, Dingdi puantah, Varparh arsi leh Nufa thembu inchuh te pawh chu chiang takin an lang paw raih hlawm a. Thlasik hmahruai Chingpirinu lah chu khaw râl ngawah a lo hrâm dut dut a, kangkang te lah chu an aw râwl neih chhun chhuahin an lo hrâm lauh lauh bawk a, hringmite chauh nilovin nungchate pawhin khuangchawi thla êng hnuaiah meuh hi chuan lênlâi an chên ve ṭhin ngei niin a lang.

Thlawhhma lam han thlîr ila, tlangram lo a buhte chu seng hun tih hriat fahran maiin an eng tûk vek a, thla êng a thiang ṭha vel vawl bawk a, hla tak thlengin thil a hmuh theih a ni. Buh tlûkna leh sanghal ei kuakna lo khuar bik lai te, hrui zâm chi berûl, ûm ei, âwmpâwng leh changkha hruiin a bawh khah lûk thlâm te, thlâm tlaitlan vela zamzo par leh anthur kung thliin a chhêm awn dial dial te, sawntlung pawng bawh lengser buk liih leih leh faisa kung ding thelh sung te pawh chu a lang thei vek mai a ni. Vau lam maupui hmuna intihtheih hmel taka theihai kung lo ding lawr zuah pawh a lang chiang kher mai. Mi lunglêng thei mite tân chuan chu zân chu zân khawharthlâk leh nunhlui ti thara, lunglên kaithotu mai a ni ngei ang le.

Sihzawl lal in chhûngah chuan Lallura hovin khawnbawl upaten zu an khawn a, hlim takin an tîti a. Lallura chuan, "Ka pasalṭhate ramchhuak chu an rawn hlawhtling chêk ang chu maw?" a han ti koh koh a. Chawngkunga chuan, "Chawngtinleri'n mal a sawm chêk ang a, an rawn hlawhtling êm êm ang," a han ti a.

Hetih lai hian Sawiluaia te pawhin Sabual ngaw chhûngah zân hun an lo hmang ve mêk a. Zanriah an ei kham deuh chauh a ni bawk a, an bûk tualah chuan meipui chhepin an ṭhu tlar ṭham a. Kaihranga chuan, "Bukdenga sakhi kah sa chu a tui hle mai, a puar pawh ka puar narawh e," a han ti a. 

Kâpzawna pawhin, "Zo sakhi a zâng hâng chi hi chu a sa pawh a tui bik an ti ṭhin reng a ni lawm ni?" a lo ti ve bawk a. Sawiluaia pawh chuan, "A thirdeng sa, a zâng chhung ti tuizia kha aw... A chek mawlh kha a nia tui ni," tiin a ṭhianpa sakhi kah sa chu a han fak ve luama a. 

Bukdenga chuan, "Chuti taka a tuina bik pawh ka lo hre hlei nem. Ramhnuaiah te hi chuan tumbu thukphum mai mai pawh hi tui ka ti vek tho mai," tih pahin a han khi deuh vur vur a. Midang pawh chu an ṭhen deuh ṭha hlawm a. Zân pawh a rei hma tawh hle mai a, rei pawh meng lovin mut zai an rêl ta thuai a. Khawte rûn tham zet thawkchhuak an ni bawk a, vanlaibûk pawh pali ngawt an sa nghe nghe a ni.

Chumi zân chuan eng mah anmahni tibuaitu pawh awm lovin tui takin an muhil bawrh bawrh a. Zîngah tlangvâlho chu ṭhianten an thawh khalh ang tih hlauvin khawvar rualin an tho a, eirawng te bawlin, a ṭul ṭul khawihin an che sang sang hlawm a. Sawiluaia pawh phak chhapin a rawn tho ve nghal a. A ṭhianten an lo thawh khalh tih a han hriat chuan a zak ru viau mai. 

Tukṭhuan an ei kham hnu chuan Kaihranga chuan chêt dan tur vel chu a han sawi charh charh a, "Kan hriat ṭheuh angin Tumpang chal ngat kah tum kan ni a, chuvangin loh theih loh a nih ngawt loh chuan tuman sa tenau lakah thal kan thlah tur a ni lovang. Kan hriat tawh angin kan tumpang pelh tur hi a fingin vengtu nei hiala mawi a ni a, mihring chin leh khawchin hriat a nih loh avangin kan fimkhur tlang ṭheuh dawn nia," a han ti dap dap a.

Pasalṭha Kâpzawna leh Sawiluaia bakah Kaihranga te chuan tumpang chu an pel dawn a ni. Midang zawngin bûk an lo nghâk ang a, a ṭhenin thing an lo fawmin chawhmeh te pawh an lo zawng ve bawk ang. An hotupa remruatna chu tuman an hnial lova, an chanpual ṭheuh ti tur chuan an chhuak sang sang hlawm a. Sawiluaia te pawh chu chaw fûn lian vak lo nen silai pu chungin an chhuak ve ta a, an kalna lam tur mual ṭheuh insemin an inṭhendarh sang sang hlawm a.

Nileng a an vah hnu pawhin an kah tum ber tumpang hniak tak ngial pawh an hmu zo lo va, beidawngin buk lamah an lêt leh hnak hnak hlawm a, Pasalṭha Kâpzawna chuan, "Kan sa hian hmun dang a pan tawh em ni dawn le aw," a han ti a. Kaihranga erawh chuan, "Kei zawng ka ring lo tawp mai, hetiang sahrâng chin ngat hi chuan vêngtu an nei deuh zel ṭhin niin an sawi a, an fimkhur êm êm bawk nen, awlsam taka han hmuh chi ziazângah ka ngai lo," a han ti ve a, midang pawh chuan an ngaihdan te an sawi ve liam luam a, rei tak meng lovin an mu leh ta thuai hlawm a.

Sawiluaia chu mawlhtu awm ang mai hian a muhil thei der lo mai a, a ṭhiante an hnar kuk kuk lai te chuan ani erawh nghate rep ang kar hian a la meng kur reng mai. Chutah le! thâwk leh khatah an bûk chhak aṭang chuan a rawn ri thla ta rum rum mai le! lung lian tak a rawn lum ta emaw tih mai tur hi a ni a, Sawiluaia chu a zuangtho nghal vat a, a ṭhianteho pawh an rawn tho chhuak rang hlawm ngei mai. An vaiin bûk aṭang chuan an tlan chhuak suau hlawm a;  mah se, an thâwm hriat pawh chu a tawp veleh nghal mai a, a ngaihna hre lo zeta an in en hê hâw lai tak chuan thing lian tak tlu tur ni àwm tak hian a rawn ri leh ta tuar tuar a, an bûk chu rawn delh ngei turah an ngai hman hial a; mahse, eng mah phei chu a rawn thleng leh lem hlei lo va! Rawltharho chu an hawi phâwk nasa hlawm kher mai. Kaihranga chuan, "Ê, naute u, eng mah a nih loh chu, rammi'n min rawn fiam mai mai a nih dawn hi, hlauh tur a awm lo ve, tiru i mu leh tawh ang u," a ti a, an mutna lam ṭheuh chu an pan leh ta sang sang hlawm a. Eng êm an tizui ta lo va, Sawiluaia erawh chuan a mumangah nula a la hmuh ngai miah loh, hmelṭha êm êm mai hi a lo hmu a. Chu nula chuan, "Sawiluai, naktûk chuan fimkhur hle ang che aw. In Tumpang kah tum hi a kawlhin a fing êm êm a, pasalṭha tam takte pawhin tihhlum an lo tum tawh ṭhin a; mah se, tun thlengin tuma'n an la kâphlum thei lo chu a nih hi. Mihring pawh pathum ngawt mai a vawrh tawh a, nang pawh i fimkhur viau a ngai ang," tiin a lo hrilh a. Sawiluaia chuan a mumang chu mak a ti ngei mai. Kha nula kha tunge a nih le aw, ka hmuh hnu niin ka hre thei si lo...? tiin a ngaihtuah zui rauh rauh a. A chang leh 'Mumang mai mai te chu...' a han ti vei ngial nain, a rilruah erawh a châm reng lawi si. Hmuh leh pawh a châk kher mai!

Zing khua a lo vâr a, rawlthar mawng zang tak tak hovin tûkṭhuan tur an buaipui leh nghal mawlh mawlh hlawm a, tûkṭhuan ei kham chuan a ngaitein Tumpang pel tur chuan an chhuak leh ta hlawm a.

Zan nga lai an thang ta, an kah tum ber Tumpang lah chu a thâwm a reh hmak mai si a, an beidawng ta hle mai a. Kaihranga chuan a nauteho chu riah bûk hmeh tur sakhi, sazuk leh sanghalte a remchâng apiang kâp tawh mai turin a hrilh a, Sawiluaia erawh kha chuan han beidawn mai chu a tum hauh lo mai a, amah chauh chuan tumpang awmna chu a zawng zel a, a tawpah chuan a hnu thar a hmu fuh ta hlauh mai a.

Tumpang hnu chu a chhui ta zar zar a, a thâwm pawh a hre pha tain a bawmtu thophurh vel, a meia a hem ri pawp pawp te pawh a hre pha ta a.

Tumpang chal hi an lianin an ki a zum thei em em mai a, an ki hmawr zumin di zai pawh a si chhum hmawk thei a ni. A bengvarin a rim hriatna a ṭha em em a, an chakin an lian thei em em bawk a ni. Hetiang ramsa anih avang hian a huaiin sakei pawhin a bei ṭha mai ngam bik lo a ni. He Tumpang pawh hi thlamuang takin Sabual ngawah a tla mual mual a, amah ang bawka huaisar pasalṭhain a veh mêk tih reng a hre lo. Sawiluaia hian thâwm a dim thiam êm avangin hnai fê thlenga a veh hnu pawhin tumpang chal hian a la hre hauh lova.

Tumpang chalin Sawiluaia thâwm a hriat meuh chuan, hnai set sawtah a lo awm reng tawh a, a khel beng pha lo deuh awrh aṭangin a kâp ta dur mai a. A lu taka kah a tum chu a lo thle hman a, a tikawlh tâwk chauhin a hliam ta a le! Thui lo deuh atlan zuai zuai a, mahse a thinur chu a rawn thawk lêt leh ta a. Sawiluaia tân lah silai mu thunna hun awm tawh bik hek suh, tumpangin a rawn nangching ṭêp tihah chuan a tlu tawp a, a thi der ta ringawt mai a ni. A fungki chu a hmuh loh nan a delh bet hram hram a, chu tumpang chal fing tak mai chuan Sawiluaia chu a thi tak tak nge a tider tih hriat tumin a'n fiah teh reng a le!

Hmanlai pasalṭhaho ramchhuak reng reng chu a ruak thei ang ber hian an awm ṭhin a, hrenpereng te reuhtê an kaih a, a chang phei chuan ruakin an veh ṭhin a, hnawkin mi a kai lova, thawm bengchheng a awmlo an ti ṭhin. Tumpang in Sawiluaia a nangching chu a si nghal mai lova, sahel ei chi lo chuan mitthi tawh hnu reng reng an sawisa zui ngai lova. Tumpang pawh chuan Sawiluaia chu a fiah ta a, a chil thli a far khum ta duah duah mai a, a inhrosa dur dur a, a bul vela lei chu a phin leng ur ur a. A chilthliin a far a, hei hi a lawm pa tam takin an tawrh zawh loh chu! "Kangṭhai kan te, thakpui kan te leh uiteme par buak ang ṭhuai ṭhuai a ni e," an ti ṭhin. Sawiluaia chu che lovin a awm ngar ngar a, a hnua a sawi leh danin, "Tuar a har ngei mai, ka taksa pum kha a kang ta vek emaw ka ti mai," a ti ve hial a ni. Han che vaih se chuan a kiin a thil pawk ang a, a vawrh tla lam chu a lo dawng leh ang a, a si thler vek mai dawn a ni.

Tumpang chal pawh chuan Sawiluaia chu a thi tak tak emaw tiin a kalsan ta a. Chu veleh Sawiluaia chu tlak bap bap chungin a rawn tho chhuak a, silaimu a thun sauh sauh a, a ûmzui ve leh ta ngat ngat a. Dumderuangchen vel a ûm hman tihin tumpang chuan a rim a lo hria a, a rawn phin lêt leh ta a. Mahse Sawiluaia chu thing thlâr kârah a bet tlat a, tumpangin amah a phin lai chaldârah tak chuan a verh ta siah mai a. Tumpang chal lian mangkheng mai chu a awp rup a, a tlu ta der mai a ni. Sawiluaia chuan tihian hlado a han chham ta vang vang a - 

"Kawlrâwn e, changse lian e, valan ka sai thlu a e,

A ki e, kual riau ruau e, run mawi khual tin chhâwnan e. " 

tiin, a silai chu a han kâp leh dur a. A ṭhu ta hnawk mai a ni. Sawiluaia tumpang kah hi a lian ṭha hle mai a, kum sarih sechal ai pawhin a lian ang e, tih tur hi a ni a. A kî lah chu a sei ṭhain, a kual ruih mai a. A lo berah pawh pa pahnih chu a kî leh a kî inkârah an ṭhu thei ngei ang le!

A silai ri hriaiin a ṭhiante khân an rawn pawh vat a, tumpang chal lian mangkheng an han hmuh chuan rawlthar deuh ho phei chu an râk hlût hlawm a, Kaihranga chuan, "A va han lianin, a kî te chu a va mâwi tehreng em. Sawia, ti hi chuan thang pawh i chhuah theih mai dâwn hi," a ti charh charh a.  (Hmanlai hian sa hi tam hlêin an sawi ṭhin tak nain, ram lama thangchhuah tûr meuh chuan a beiha beih a ngai ve a, huaisen leh tawrhchhel te, sa zei hriat te a ngai ve êm êm a ni. In leh ram lama thangchhuah hi a eng a mah awlsam a awmlo a tih theih awm e. An hunlai hi chuan Thangchhuah hi an thlakhlelh ber a ni ṭhin. An hlauh em em Pawla sai an pumpelh a, pialralah faisa ringin an awm der der thei tawh a ni.)

Tumpang sa chu an chan zung zung a, bûk lamah an thiar phei nghal zel a, khua a lo thim meuh chuan zanriah tur pawh an peihfel ta der mai a ni. Chutia an hlawhtlin tâkah chuan a tûk lama haw mai an rawt ta a, an châm rei tawhin, buhfai lah an tlachham a ni tawh vei bawk nen, haw chu an remti tlang ta nge nge a.

Zan khat chu Sihzawl khaw lal in chhûngah chuan Chawngkunga chu lungawi loh hmel tak hian a rawn lût a. Lallura chuan, "E khai, Kapphunga pa, duh loh rai an sawi ang mai lah ni che a! Zeng thil nge ni ta le? Vuivaina deuh i nei em ni?" a lo ti sawk sawk a. 

Chawngkunga chuan, "Ngawiteh, lalpa, chutia min han kamkeu takah chuan, Awitlang lal sawn, 'Sihzawl khua ka ṭhut dawn e,' tiin a ṭawng lian viau a ni àwm a sin!" a han ti koh koh a. Lallura chuan, "A! A ni tak e. Sailo leh Sailo chu, tiin kan ṭha en liam mai mai a, hetianga kan huan thlai an rawn pet fo a nih chuan kan dawhtheihnain tlin loh chin pawh a la nei ta ve ang," a han ti ve charh charh a. 

Liankunga pawh chuan, "A ni e maw le, hmeichhia ang maia a dawhtu zawka kan ṭan chhûng hi chuan a zuam pawh min zuam rêng ang chu! Pasalṭha leh tlangvâl huaisen heti zah hi kan nei a, kei chuan han tih ve deuh hrâwk hi a ṭhain ka hria" a lo ti ve bawk a. Upa dangte pawh an rawn luh belh zel a, tlangau chuan zû chu a sem kual zut zut reng bawk a. 

Lallura chuan, "A ni ngawt tak mai. Indo hi a hautakin, thil ṭha ai mahin thil ṭha lo zawk a hring chhuak hnem ṭhin bawk si a; mah se, heti reng hi chuan ka ngawi reng bik dawn lova, a ṭul a nih chuan ka ho ngeiin Awitlang khua chu kan la luhchilh dawn nia," a ti a. Thu dang dangah pakai chho zelin, a tawp lamah phei chuan zai an vawr chho ta hial a. 

Hetihlai hian Saibual khaw lal fapa tlang chang mai tur, Lalkunga chuan Sihzawl khaw lal fanu chu rawn hêlin, nupui atân a rawn be ta rup mai le. Thim hlimah khua rawn lûtin, an rawn thawk rip hle mai a, lal in lamah an han chuangkai zawk a, chumi hnuah Mual kil upate inah an innghat ta hlawm a. Lalkunga rual hian inbuan chaka an sawi Ṭhuamliana pawh a rawn tel ve nghe nghe a. Ṭhuamliana hi a hming pu zo khawpa palian leh phiar fuat mai, chak fahran mai hi a ni a. Inbuanah kher kher hi chuan amah han tum tâwk àwm hi an awm lo a ni ber mai e. Amah a vanglai a lo ni chho bawk nen, a chakzia lah chu huhipin an sawi vul chûk mai leh nghal. An sawi dan chuan sial, a ki nguntâng vel ni tawh hi a kiah a man a, luhkapui aṭangin a khaikang vu vu thei a ni. Amah hi mi chapo lo leh uangthuang lo zet mai, tlawmngai thei tak mai leh huaisen tak a ni a, 'Saibual khaw pasalṭha' ti pawhin an sawi fo ṭhin reng a ni.

Zanriah ei kham chuan tlangvâlho chu Zawlbûk lamah an chuangkai leh sang sang tawh a. Saibual khaw tlangval, lal fapa hnung rawn zuitute pawh an rawn lang ve nghal a. Ṭhuamliana chu a palian bawk a, an lo hmu duh kher mai. 

Kaihranga chuan, "Zanin chu hei kan Zawlbûk ngeiah khawlian tlangvâlte hmel kan hmu a. Kan khuaah chuan mi khual buan lohvin kan chhuah ngai lo va. Nula rîm nawm nan i han inbuan kual phawt mai teh ang u aw," a han ti lung lung a. Saibual khaw mi ṭha fapa Kaihranga chuan, "Khawlian lal fapa hnungzui zam thu a cheng lovang. Chorun lêna lêng kan ni lawm ni? Tlaivar ṭhak pawhin kan inbuan mai ta lâwng," a han ti ve nghal mai bawk a. An thâwm a ṭha nghal ham ham kher mai. Lalkunga leh a thlenin pa Chawngkunga pawhin Zawlbûk an rawn chuangkai ve thuai a, Ṭhuamliana inbuan lai hmu châkin paho leh putar tê tê pawh an rawn lût ve zut zut mai le. Ṭhuamliana tum tâwk àwm ber tûra an ngaih Sawiluaia lah chu hmuhtur reng reng a awm bawk si lo, Kaihranga chuan Bukdenga chu han bekbawr ru zauhin, "I ṭhianpa hi va zawng thuai teh khai, khawtual tlangvâl kan tlâwm palh ang e," a ti a. Bukdenga pawh chu a chhuak nghal thurh a.

[05/06, 10:27 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPARUKNA

Sihzawl khaw Zawlbûk chu a rîk hian a ri luih luih a ni ber e! Khawtual tlangvâl thâwm aiin mikhual lam thâwm a ṭha tlat mai. Ṭhuamliana meuh chu han ter phâk an awm lo pawh a ni ang e. Amah ter phâk tûr ber a an rin Sawiluaia lah chu a ramvâk a lo la haw bawk si lo, khawtual tlangvâl tân chuan a tlawm thlâk duh viau mai. Mahse, tumahin a thinrim zawngin an la lova, chutih a hnehin an inbuan zawh hnu chuan nula rîm turin an chhuak tlâng ta hlauh zawk a.

A tûk ni tlangsan hun àwm velah sawiluaia chu bâwmrâng khat teh meuha sanghal sa rêp phur chungin a rawn thleng ve hlawl mai. Dan pangngai tê-in a pi chuan a lo hau leh nghal bawrh bawrh a. Sarêp ṭhahnem fê mai chu kengin lal in lam pan chuan a chho zui nghal a. A putea chuan zân lama thil thleng te chu hrilhin, an lal fanuin inlêng a neih thu leh Ṭhuamliana'n an khaw tlangvâlho a tlawm zawh vek thute chu a han sawi charh charh a.

Sawiluaia chuan eng mah a sawi chhuak lova, a hmêlah lah eng mah hmuh tur a awm hek lo. Ngawi rengin chaw chu a bar mawlh mawlh ringawt a. Chutih lai chuan a pi pawh rawn lêt leh tawhin, a tupa hnenah chuan, "Taia, kan lalpa'n a hmu duh che a ni àwm a, 'lal in lamah lo chho teh se' a ti che a nih chu," a rawn ti lût nghal barh barh a. Sawiluaia pawh chuan 'Eng atân min ti chu ni maw aw..?' ti rilru neuh neuh chungin chu chaw a bar sawk sawk a, a kham zui nghal a. 

A putea chuan, "Ṭhuamliana nen inbuantîr che u a tum a ni ngei ang. Tirawh, kan pahnihin i han chho dun law law teh ang," a ti a. An pahnih chuan lal in lam panin an inzui chhuak dun nghal a. 

Lal in an han thlen chuan Saibual khaw lal fapa pawh a lo ṭhu vung mai a, Mual kîl upate pawh an kim kher mai. Sawiluaia hmel an hmuh veleh Lallura chuan, "E khai, Sawiluai, heti laiah hian lo thu teh khai. Nizân i ramvâk daih a ni maw? Sarêp lah chu min rawn pe hnem viau mai leh nghal," a lo ti sawk sawk a. Sawiluaia chu lal ṭhutna bul lawkah chuan a han ṭhu a, a putea erawh chu mualkil upaho ṭhutna piah deuhah fal deuh hlekin a ṭhu thung a.

Lallura vek chuan, "Nizânah ka khaw tlangvalte mikhual hmaah an tlawm duai mai a, tlawmah an la riau a ni àwm a, nang lah i lo awm lo bawk nen, eng nge vawiin chu in han inbuan dawn em ni ang?" a han ti leh nghal zat a. Sawiluaia pawh chuan, "E, lalpa, midang pawhin an hneh loh chu kei ve mai mai hian ka hneh bîk awkawng lovang le; mahse, a thangkim nân tal pawh ka'n buan ve chhin hrim hrim a niang chu," inngaitlawm tak chungin a han ti a. 

Lallura chuan, "Chuti a nih chuan tlangaupa khân Ṭhuamliana chu zuk ko chho lawk mai rawh se, ka lal in chhûngah ngei hian han inbuan teh se," a ti a. Tlangaupa pawh chu Ṭhuamliana ko turin a chhuak nghal var a. 

Rei lo têah Ṭhuamliana nen chuan an rawn inzui chho a, Ṭhuamliana chu a palian bawk a, a hmaa kal tlangaupa chu naupang tê ni mai àwm hian a lang thei lek lek zawk hial a ni. Lal in chhung an rawn luh veleh Lallura chuan, "E, Ṭhuama, hei ka khaw tlangval chhuanvawr nen hian han inbuan teh u ka lo ti deuh a. A hneh ngei ang phei che chu ka ti hauh lova, mahse, i inbuan lai hi a hmuh pawh kan hmu châk ve hrim hrim bawk nen, thawh hnih khat lek han inbeih chu i hreh êm lo'ng chu maw?" tiin a koh chhan chu a han hrilh nghal bawrh bawrh a. Ṭhuamliana pawh chuan, "A ni maw, lalin a tih miau si chuan le, kan han inbuan leh poh a ni ang chu," a ti a. 

Sawiluaia pawh chu ding chhuak ve nghalin, Ṭhuamliana nen chuan an han ding dun a, an intia dun kher mai. A chak zawk tur pawh rin thiam har khawpin an fuke lah a hrawl dun narawh e. Ṭhuamliana pawh chuan a rilru tê têin a hmaa tlangval ding chu midang ang ngawt a ni lovang tih pawh a hre nghal mai a. Thapui tak tak chhuah zawng a ngai ngei ang le.

Lallura chuan, "Khai le, in inpeih tawh chuan han ṭan nghal mawp mawp mai teh u, Sawiluai, hlahthlem hlek suh ang che aw," tih pahin a khaw tlangval chhuanvawr chu a han fuih nghal zat a. Saibual lal fapa pawh chuan, "Ṭhuama, i fa rual lek mah ni se, dim hlek suh ang che," tiin Ṭhuamliana chu a lo fuih ve nghal zat a. 

Sawiluaia te pahnih chu an han inpawm a, inphawi kân tum chuan an inpawm vir zawk zawk mai. An ṭang dun ngang a ni ang, lal In chhuat pawh chu an ke zungṭang phawk phaw hraw pui pui chuan an phiat khawr tep tup a, an bânah lah chuan zuhrei tia lek lek hian tihrawl a vak kual zet zet mai leh nghal, a lo thlîrtute hmuhnawm ti lutuk chuan ṭawng nachang pawh hre lovin ka hau hian an lo thlîr ngawt ngawt mai a ni.

Rei fê chu a kang zawk pawh awm lovin an innawr tawn zak zak reng a, a tawpah Sawiluaia chu tlêmin a kang ta tlat mai. Chu veleh Saibual lal fapa chuan, "Kha maw, ka tih reng kha, Ṭhuamliana meuh hi chu tuin nge hneh thei tehlul ang ni?" tiin hmai uang deuh tak mai hian a han ṭawng deuh lar lar a. Lallura erawh chu a ngawi hmak mai.

A thawh hnihna an han ṭan leh chiah chu a hma aiin an ṭang zawk emaw tih mai tur hi a ni a. Lal in pawh chu a nghîng lawih lawih thei hial a ni. Chutah le! a lo thlîrtute mak tihtur khawpa chiang hian Sawiluaia chuan Ṭhuamliana chu a han bin ta lawp mai le. Amah a palian bawk a, a tla thum ri ṭawk mai a ni. Lallura lawm lutuk chuan, "Kha maw, Sawiluaia hneh tur meuh hi chu hringfate zingah hian an piang thei ngai dawn em ni?" a lo ti nghal vat a. Saibual khaw lal fapa mak ti lutuk pawh chuan, "Ṭhuamliana meuh han bin thei chu eng mihring nge maw a nih le?" tiin Sawiluaia chu mak ti àwm tak hian a en hau mai a. Lallura lah chuan nuam tih hmel zet hian, "Mihring pangngai ve mai bawk a ni e," a lo ti awlsam et a. 

Ṭhuamliana chu a rawn tho chhuak ṭaih ṭaih a, Sawiluaia chu han chibai pahin, "Tlangval, nang ang rêng rênga chak hi ka la tawng ngai lo, ka buan tawhah hian hneh loh ka neih pawh ka hre ngai lova; mahse, vawiin zet chu ka hneh loh ka tawng ve ta che a ni e. Engtikah emaw chuan kan khuaah pawh i la rawn zin ve a niang chu," tih pahin a han chibai a. Sawiluaia chuan, "E, upa zawk chan i chang thiam a, min hlahthlem lo la chuan keia han hneh chi rual i ni lo ve," inngaitlawm tak chung hian a lo ti ve thung a. 

Lallura chuan, "Khawnge, ka khaw buan chak chu No pui ka han hlan teh ang," tiin seki khat pem pawm hian Sawiluaia chu zû a han pe a, Sawiluaia chuan in loh a tum zet nâin, lal duhsakna han hnar chu a hreh deuh bawk nen, tlêmtê a han in zeuh a, "E, kan lalpa zû nge nge a thlum pawh a thlum mang e, hah pawh a dam sawng sawng mai a lawm," a ti a. Ṭhuamliana lam hawi pah chuan, "Titeh, K'u Ṭhuam, keini zawngin an tîti na kan dal mai mai ang e, i chhuak dun teh ang," a han tizui nghal a. Ṭhuamliana nen chuan an chhuak dun a. Saibual lal fapa chuan, "Kha, a chak dan êm êm kha ka mit ngeiin hmu lo ila chuan ka awih thei hauh lovang maw le. Ṭhuama kha hnehsawh takin a bin lawp thei a nia," tiin Sawiluaia chak a tihzia chu a han sawizui nghal a. 

Lallura chuan, "An thlahtute rengin a zir mai a, chak àwm reng pawh a ni e," a han ti charh charh a. Thudangah an pakai ta thuai a. 

Sawiluaia te chuan an in lam chu an pan dun a, a putea erawh chuan kalna tur dang a neih avangin kawng lakah a pènsan a. Sawiluaia chuan, "K'u Ṭhuam, nupui te i nei tawh em? Fa engzat nge i neih tawh le?" tiin a han zawt a. Ṭhuama chuan, "Nei tawh e, fapa pakhat, se en rual vel kan nei tawh e. Nang zawk le?" tiin a han zawt zui ve nghal a. 

Sawiluaia chuan, "A, a...kei ve hi zawngin hmeichhe lam hi ka ngaihsak lo khawp a, nupui chu sawi loh, ngaihvarungṭhawng tak ngial pawh ka la nei lo," nui deuh tut tut chungin a han ti a. Ṭhuama chuan, "Eh, chu, Pawla sai i pumpelh dawn hauh lo zuk nia!" tih pahin a han nui deuh kur kur a. 

Sawiluaia pawh chuan nui chung hian, "A pumpelh dan kawng kan zawng mai a ni ang chu maw le," a han ti ve bawk a. In an thleng zui a ni nghal mai a. Sawiluaia chuan a pi hnenah chuan, "Ka pi, hei Saibual khaw buan chak hi chaw eiah ka sawm a, zanriah in lo chhum kep dawn nia aw," a han ti a.

A pi chuan, "Aw haw haw...! Nangmah pui roh hi maw Ṭhuamliana an tih chu? Chak awm tak pawh i lo nih hi maw le," tih pahin a han chibai a. Ṭhuama chuan, "E, ka chak awzâwng lo mai, 'khual thuthang leh ar pan chuk a pun e' an ti mathlawn lovin thu hi an uar hret a, kan nihna ai bak bakin min sawi leh mai ṭhin a ni," a han ti dam dup a. Chutih lai chuan Sawiluaia chuan rapchunga a pu zu bel pakhat chu chawi thlain leikapui lamah chuan a chawi phei a, Ṭhuama chu rawn auvin, "Ṭhiana, lo kal rawh le, zu i khawn dun teh ang," a rawn ti a. Ṭhuama pawh chu Sawiluaia awmna lamah chuan a phei ve nghal a. An pahnih chuan zû khawn pahin an tîti a, an khaw chanchin ve ve te chu sawiin, Ṭhuama chuan an lal fapa felzia leh inngaihtlawmzia te, Saingurpuii tan chuan pasal ṭha tak a nih a rin thute thlengin a han sawi a. Sawiluaia pawhin an lal fanu felzia leh nungchang mawizia te, Lalnu ni tura a sitawm loh zia thlengin a han sawi ve a.Ṭhuama hnenah chuan, "Kan lalpa lah mi rilru tluang ngang a ni bawk a, in hlawhchhamin ka ring lo ve," tiin a thusawi chu a han tlip a. Tîti dang dangah an pakai chho zel a, Ṭhuama chu a upa zawk tih tâkah tîti ngaihnawm tak tak sawitur a lo hre ṭeuh mai a, zanriah ei hun thleng chuan tîti zai an chhat dun ta nge nge a. 

Zanriah an han ei chu Sanghal sarêp chhum leh a bawl a bawl, anṭam tlak leh behlawi hnah bai nen puar el euvin an ei tlang hlawm a. Sawiluaia leh Ṭhuama chu an chaw lâk pawh a ṭha dun nangiang mai le. Duhtâwka an han ei dun tak tak mai chu, Lianmawii te unau phei chuan hmuhnawm an ti leh lutuk a, chaw ei nachâng pawh hre lovin an en tlawk tlawk mai nia!

Sihzawl lal in chhûngah erawh Saibual khaw lal khawnbawl upa pahnihte chuan Lallura hnenah chuan an rawn kal chhan ber chu thu zai zap tak chungin an han sawi ṭan a. Hrangkunga chuan, "Hei le, kan rawn kal chhan chu nang pawhin i haiin kan ring bik lova, duh nei lênin kan rawn lêng ta tak tak chu a nia. Bui lung tawk ang êm chuan min kirtir lovang chu maw?" a han ti charh charh a. 

Lallura chuan, "Chutia nangni meuhvin in rawn ti tak tak te a nih ngai chuan a remlohna sawitur kan va haihchham duh àwm ve aw! Eng pawh ni se, amah Saingurpuii pawh han be ve chhin rêng rêng ula, a nin a hnial loh phawt chuan keini nupa chuan kan remti thei mai ang chu," a han ti a. Amah vêk chuan a fanu chu han kovin, "Saingurpui, hetah lo ṭhu ve lawk ta che," a han tizui nghal zat a. Saingurpuii pawh chu a pa bulah chuan a rawn ṭhu ve thuai a. 

A pa chuan, "Ka fanu, i hriat angin lal fanu i ni a, nangni ang tan chuan Sailo lal fapa ngat lo chu pasalah in neih a thiang lo tih pawh i hre chiang hlein ka ring a. Hei tunah inlêng duhawm tak mai kan nei a, i nu leh pate hi chuan sawirem mai che u hi kan duh dan a ni. Nang pawh nula puitling tak tak i lo ni ve tâin, pasal nei lo rual lah i ni tawh hek lo, palaite awmlai ngei hian i rilru han sawi teh, a nih loh chuan keiman thu tlûkna ka siam mai dawn a nia," a han ti a.

Saingurpuii chu a han ngawi vang vang a, sawitur a haihchham kher mai. A tawp a tawpah zawng harsa titak chung hian, "Ka nu leh pain ṭha intih ang ang chu ka pawm e," a ti a, a tho nalh a, leikapui lamah a chhuak ta daih a. Lallura chuan a fanu chu a thlirzui vang vang a, chutah Saibual khaw lal upate hnenah chuan, "Aw le, ka fanu pawhin a remtiah ka ngai e," a han ti a. Chumi zân chuan man leh mual chenin an sawirem ta nghal a. 

A tûkah chuan Sihzawl khaw lal in kawmchar lamah chuan Saingurpuii leh Lalkunga chu an inkhâr khung a; favâng ni êng mawi tak chuan tukverh aṭangin a rawn chhun êng sût a. Lalnu ni tura fiahnaah hian, an taksa zawng zawngte inkheh fai veka an taksa bung hrang hrangah, kutchuk emaw, ser engemawte a awm em tia kim taka inkheh faia inchîk hi an tih ṭhin dan a ni. 

Lalkunga chuan Saingurpuii taksa bung hrang hrangte kim taka a en hnu chuan Saingurpuii chuan, "Min duh ang em?" thawp sat hian a han ti a. Lalkunga chuan, "Ka duh che," tih pahin Saingurpuii chu a pawm ta chawt a. An dinhmunin a zir bawk a, an innêp zo ta ngang lo ni tur a ni, Lalkunga chuan Saingurpuii chu a bawhthlu ta riai riai a!

A tûkah chuan Lalkunga leh a ṭhuihruaite chu an khaw lam panin hlim tak leh hlawhtling inti tak chungin an haw leh ta sang sang hlawm a. Kawng lakah harsatna êm êm tawk lovin an khua chu dam takin an thleng leh ta a. Saibual khaw lalpa chuan a fapate chu hlim takin a lo hmuak a, thu dang pawh sawi hmasa lo chuan, "In nula rîm chu eng ang âwmin nge i han hmuh?" tiin a han zawt hmasa ber a. Lalkunga chuan, "A taksaah chuan engmah sawisêl tûr ka hmu lo nâ a, mahse ka rin ai mahin 'hminsa pu' tih a inhria," tia a han chhâng chu a pa chuan, "Chu'h, mi dang lakah pawh maw?" a lo ti var a. Lalkunga chuan, "Ni teh suh e a, Sailo tlangval hmuh phâkah an awm si law, hnamchawm tlangvalte chuan, a zun-zung râlkhat aṭanga an hmuh mai pawhin, hahîpin zuk han sawi a! kamkhat tê-a be ngam pawh an awm ngai hlei nem," tia a'n chhân ve aṭang chuan, hlim takin an nui ta dar dar a. Hah zûte chu hlim takin an in ho va. Mo neih hun turte chu an sawitlâng ta a. 

Saingurpuii pawh pasal nei tura a inbuatsaih a ṭul ta si. A hmêl erawh a hlim lo a ni. Sawiluaia kha a lo duh ru ve êm êm a, mahse, ani Sawiluaia lah chuan eng vakah a ngai ve si lo. Bakah, Sailo lal fapa ngat lo chu a pa hian neih a phalsak dawn lo tih pawh a hre chiang ve hle si a. Hei vang hian a pa thu pawh kha hnial duh lo a ni rêng a. Sawiluaia lah chu lal in lamah a rawn chuangkai ngai tawh hek lo, lal fanu pasal nei tûr chu ngawi renga thlah liam a tum te pawh a ni mahna.

Ni khat chu Saingurpuii chu a ṭhiante nen intihlim tûin Hmawngbûk lui lamah an kal hlawm a. A nulât chhûng a rep tawh dâwn lo bawk a, tiin Lallura te nupa pawhin eng mah ngaihṭhat lohna nei lovin an lo phalsak ve mai bawk a. Chu bâkah, Hmawngbûk lui hi khua aṭanga hnai tê, lung vawm phâk lek a nih avangin ngaihtuah awm êm êm tûrah an ngai lo pawh a ni ang e. Ngaihṭha takin an kaltir ve mai a. 

Saingurpuii teho chu hlim takin Hmawngbûk luiah chuan an chêng a, tui te chu inthehin an nui ar ar hlawm a. Chutih lai tak chuan Pâwi pasalṭha pahnih hi an rawn lang thut a, hmeichheho chuan, "Râl, râl..." tiin an âu nghal vak vak a. Pâwi pasalṭha pahnih chuan Saingurpuii chu an rawn thlur bing nalh a. A kut chu phuarsak mawlh mawlhin, pakhat chuan zo zet hian a han a pu nawlh a, ramhnuai lamah chuan an kalbo pui ta nghal a. 

Hmeichheho chu khaw lam panin chak takin an tlan a, Lal hnenah chuan chanchin an hrilh ta nghal vat a. Chu veleh lal in-a darkhuang chu an tum ri vû vû a, chanchin hria apiang an rawn pungkhawm nghal a. Lallura chuan, "Thui an la kal hman hauh lovang, tlangval zawng zawng inko khawm ula, khân zawng zawngah tlan khalh ang che u," a han ti zung zung a. Vâl upaten rem an han ruat zung zung a, pasalṭhaten hma an hruai a, Pâwiho kalna lamah chuan an tlan liam ve nghal sung sung a.

[05/06, 10:27 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPASARIHNA

Sawiluaia pawhin chanchin a hriat veleh hmanhmawh takin a insiam nghal sawk sawk a, Pâwiho ûm tur chuan a chhuak zui ve ta nghal a. Kal pah chuan thil tam tak angaihtuah a, hetianga Pâwi hovin chêt an rawn la ngam mai chu mak a tiin, an ṭhiante phuba rawn lâk an tumna a nih loh vêk pawhin sihhmuhtu an awm a ni tal ang, tiin a ngaihtuah rilru neuh neuh a. Sangurpuii chu a ngaihtuah rilru khawp mai.

Hmawngbûk lui a va thlen chuan tlangvâl engemaw zât hi an lo awm hman tawh a. Kaihranga chuan hmun hrang hrangah tlangvâlho chu a sem darh nghal zung zung a. Sawiluaia chuan Pâwiho hnuhma chu a han bih vung vung a, mi pali vel niin a hre tlat mai. A rin dan chuan, Saingurpuii te tuicheng hi an lo enthla reng tawh niin a lang a! mi pahnihin Saingurpuii an va buaipui chhûngin mi dang pahnih chuan an ṭhiante chu an lo vêng ni âwm tak a ni. Engvanga lal fanu kher kher chu rawn bitum nge maw an nih chu le?

Khatia Buanzawl khuaa Pâwi râlho nen an inbeih zawh hnu khân, Buanzawl khaw mipuite chuan Pâwi hovin an rawn er lêt leh tur chu ngaingam lovin an khua chu rauhsanin Sihzawl khaw lamah an pêm ta vek a, Lalkhuma te nufa bakah Saineka te chhûng erawh chu Ṭiau ral Pâwi lalte bel turin an chho thung a. Dàwn khuaah lûtin Sukte lal Shanpiala kha an han bel ve chawt mai a ni. Shanpiala hian a unaupa phuba chu lâk ngei a tum ruh hle mai a, Lalkhuma remruatna angin râwlrâlin pasalṭha rual khat an rawn che chhuak a, an zingah hian Saineka fapa Lalnghenga pawh a tel ve nghe nghe a. Saingurpuii mantu tak pawh kha Lalnghenga hi a ni nghe nghe a ni. 

Sawiluaia chuan rin dan pakhat a nei tlat mai. Râlho hian Buanzawl khaw hlui lam kha an pan ngeiin a ring rilru deuh tlat mai a. Buanzawl khua aṭang hian Ṭiau lui hi ni khat kal vêl leka hlã a lo ni chhap bawk si nen, Râlho tân lah Buanzawl khua aṭanga Ṭiau lui kân chu a awlsam hle bawk si. A rin dan chu Vâl upa Kaihranga hnenah chuan a han sawi a, ani pawh chuan dik hlêin a lo hria a, tlangvâl sawmhnih rual zet hruaiin Buanzawl khaw hlui lam pan chuan an kal ta vang vang a. An lal fanu chu him dam taka chhanchhuah leh ngei an tum ruh kher mai. 

Buanzawl khaw hlui an va thlen chuan khua a thim chhulh tawh a. Buanzawl khua hi an rauhsan hma khân an hâl vek mai a, chu vang chuan in ding pakhatmah hmuh tur a awm tawh lo. Khawlai vel pawh chu a lo hnim hman hle tawh mai a, lung pawh a tichhe thei rum rum zawk hial a ni.

Rei vak lo an chawlh hah dam hnuin Ṭiau lui lam pan chuan an kal leh ta ngat ngat a. Râlho chuan Ṭiau lui an kân hma ngeia an lal fanu chu chhanchhuah ngei an tum a, Ṭiau lui an kân pui hman vaih erawh chuan an tân pawh tihngaihna a vâng hlê tawh dawn a ni. 

Ṭiau lui an thlen meuh chuan an chau tawh ngei mai. Lui kamah chuan an ṭhu ngawi hle hle mai a, zankhuaa kal an ni bawk nen, ṭhenkhat phei chu an muthlu nghal lawp lawp mai a ni. Sawiluaia erawh chuan râlho sulhnu chu a zawng ru deuh zak zak reng a, chutianga a zawnna lamah chuan Pâwi hovin Ṭiau lui an rawn kaina lai chu a hmu fuh ta hlauh mai a. Hnuhma tharlâm a awm em tiin a han bih kual nghal zung zung a, an kal lam hniak bâk hmuh tur a awm loh dânah râlho chuan Ṭiau lui an la kân lo ni ngei tur a ni.

A ṭhiante awmna lam chu panin, a thil hmuh te chu a han hrilh a. Lo lambun ngei ṭhaa an hriat avangin râlho lo kalna ni ngei tura an rinna laiah chuan ṭanhmun an siam ta zung zung a. An inpeih fel hman awrh ang tihah, râlho pawh chu an rawn lang chawpchilh ve nghal a. An zinga pakhat chuan fal deuh tak hian hma a rawn hruai a, mi dangin a hnungah an rawn zui ve bawk a, an vaiin pasarih zet anni nghe nghe a. Saingurpuii pawh a kut phuar chungin a rawn kal ve hnak hnak a, a hmêl chu a pawr fap mai, a chauh hmêl hle leh nghal. Sawiluaia chuan insum har a va han ti tak êm!

Râlho chuan anmahni lo chângtu an awm a ni tih hre hek lo le, thlamuan hmêl tak hian an rawn kal hnai zel a. Sawiluaia te lo channa zàwn an rawn thleng chiah tihah chuan an beisei loh lam  aṭang daihin silai a rawn puak ta ṭhuai ṭhuai mai le. Râlho chu 'eh' pawh ti hman lovin an thal nghal hlawl hlawl mai a. An lo chân fuh bâkah an intam hleih êm bawk nen, silai ri a han reh fel meuh chuan râlho chu che leh tur awm lovin an lo let ngut hlawm mai. 

Kaihranga chuan lal fanu, hlauh vanga lo kîmki chawih chawih mai chu a va pan thuai a, a darah chuan a han khawih a, "Lal fanu, tunah chuan eng mah hlauh tur a awm tawh lo, i him tawh e," dam thlap hian a han ti a. Saingurpuii chu a rawn hawi chhuak vat a, Kaihranga chu a han en vang vang a, a mittui a rawn hnâm ṭiam ṭiam a. Kaihranga chuan a chem chu phawrhin, Saingurpuii kut phuarna hrui chu a han zai chat hmawk a. Mi dang pawh chuan an lal fanu chu an rawn din hual laih laih a. Saingurpuii chuan thih pawh pawisa lova amah rawn chhan chhuaktute chu a han en vang vang hlawm a. Heng mite hian atâna nun thapin an rawn chhan chhuak chu a ni tak si a le. Lal fanu a ni a, hnamchawm tlangvâlte lakah chuan khawih pawh thiang lo tluk hiala ngaih a ni, Sawiluaia leh Kaihranga tih loh, mi dangte phei hi chuan an in tak ngial pawh an la rawn chuangkai ngai lo, chuti chung chuan atâna nun thapin an rawn che chhuak duh chu a ni si a. Eng teh uala a lo ngaih loh Hnamchawm tlangvalte chu a zah ru ngawih ngawih tawh mai a ni.

Sawiluaia chuan an Vâl upa chu a han bekbawr ru sar sar a, Kaihranga pawh chu a bu deuh nghat nghat a, chutah Lal fanu hnenah chuan, "Lal fanu, tirawh, muang chângin i lo va kal hmasa teh ang," a han ti a. Saingurpuii pawh chuan eng mah zawt buai lovin Kaihranga chu a zui ve nghal a. Hmuh phâk loh âwm vel an thleng tawh ang tihah chuan Sawiluaia teho chuan an hmelmate lû chu an tansak zui nghal a. Hetia an chêt lai hi hmeichhe tân chuan rapthlâk tak anga a lan theih dâwn avangin Sawiluaia khân thiam tak maiin an Vâl upa hnenah khân Saingurpuii chu lo va kalpui hmasa turin a hrilh ru rêng a ni. An hmelmate lû an tan zawh veleh an ruang chu Ṭiau luiah chuan an paih thla zui nghal a. An tihtur ang ang  te an tih zawh hnu chuan Kaihranga te chu an ûmzui veleh nghal a. 

Rei lo têah an va ûmpha leh thuai a. Kaihranga chuan lal fanu chu zâwn mai a rawt a, mi dang pawh chuan ṭha an lo ti tlâng hle mai a, lal fanu zâwnna tur chu an han buatsaih nghal zung zung a. Saingurpuii chu a han ṭang ve deuh tak nâin, amah a chau ve bawk nen, an thu chu a pawm ve ta nge nge a. 

An chawl zeuh zeuh tih mai loh chu an kal ngat ngat mai a, khaw dai an thlen meuh chuan zanlai a pel thuak tawh mai. Bawhhla an han chham vang vang a, chumi hnuah khua chu an lût nghal a. Lal in lam chu an pan ding nghal vang vang a, an bawhhla chham thâwmah khaw mipuite an lo harh a, tlangvâl leh pa hovin an lo hmuak a, lal fanu zâwntute chu an lo chhâwk nghal zung zung a, lal in lam pan chuan an inzâwn chho ta mup mup mai le.

Lalnu chuan a fanu him dam taka a han hmu lêt leh thei chu lawm avangin a mittui a tla zawih zawih thei hial a ni. Lallura chuan, "Tlangau, nang zû kha ren miah lovin han sem zar zar teh aw, ka pasalṭhate hi an dang a ro tawh ang e," a han ti a. Tlangaupa chuan zû chu a han sem kual zar zar a. Lallura bawk chuan, "Naktûkah râl lû hi ka ai dawn a, tumah feh chhuak suh se, tlangau, nang va au nghal mai ta che," a han ti zui leh nghal zat a. Tlangaupa pawh chu a chhuak nghal thurh a, kawtthlêrah chuan a va âu kual nghal zung zung a. 

Kaihranga chuan, "Khai le, lalpa, kan tlaiin kan puar ta bawk a, mahni in lam kan pan ve tawh ang e, ka nauteho hian chawlh hahdam pawh an mamawh ang e," a han ti a. 

Lallura pawh chuan, "A ni tak e tiraw, ka chelh zui lo mai ang che u. Naktûkah kokim takin râl lû kan lâm dawn nia," a lo ti thuai a. Kaihranga teho chu lal in aṭang chuan an inzui chhuak ta dam dam a.

Lallura chuan a lo sawi tawh ang ngeiin râl lû chu a ai ta nge nge a. Hlim takin chumi ni chu an hmang a, Sawiluaia pawh tunah zet chuan pasalṭha ang tak taka mite hriat a lo ni ve tain, a hming pawh a thang ve hat hat ta mai. 

Tunah zet chuan buh seng hun a lo ni ta reng mai. Buh seng hi 'Buh lu chuh' an ti bawk ṭhin a. Lamhnai neih kumah chuan riak lovin lângin buh an seng a, lamhka neih kumah erawh chuan riakin buh an seng ṭhin. Buh senga riak ṭhenkhat chuan buh chil nia talh tur ar an riahpui a, an châwm thau ṭhin. Khawthlang lamah chuan buh an seng dawnin an thlâm chu buh pâr an lâk dahkhawm nan an siam hmasa a, chumi hnuah chuan buh pâr chu an la ta ṭhin a ni. 

Buh pâr la tih awmzia chu, empai an phur a, favah an keng a, buh chu a vui bul lam deuh vah an hlep a, an empaiah an vawm lût zung zung a. Chutianga buh vui bul aṭanga hleh chu 'Parlak' an ti ṭhin. 

Khawchhak buh seng dan erawh a dang hlauh thung a. Khawchhak lamah chuan buh chu a para la lovin favahin an ât a. Buh kung ding chanve hnuai lam deuh vah an ât a, hmer khat chu a hranpain buh hnahin an têl a, chu chu 'Buh phal' an ti ṭhin. Chutianga an têl chu buh ahchhumna bul lam rinchhanin an tung zel ṭhin a ni.

Sawi ta mai mai ila, khawchhak lamah chuan buh seng hun hi hun nuam lai tak a ni ṭhin. Chhungkuaa seng an awm tho va, a tam zawk chu an inlâwm ṭhin. Inlâwm danah chuan mipa leh hmeichhia, inkawp kim ngei tur a ni deuh bik. Mipain buh an ât a, hmeichhiain an têl a, hmeichhiain mipa kalna lam apiangah an zui zel ṭhin. Hetia hmeichhiain mipa buh seng an zui zel ṭhin avangin, buh seng thla a lo thlen chuan, "Hmeichhe hur thla a thleng leh ta' an ti fiamthu hial ṭhin a ni. 

Sawiluaia te pawh a putea te chhung nen lo lamah an riak lût ve a. An riah luh tûk aṭangin buh an seng nghal a. Lianmawii chhàng chiah Lianpari erawh chu eirawng bâwltu berah an hmang thung a. Midang erawh kâwla ni chhuak chhiarin an chhuak tûktin a. Sawiluaia chu a chak bawk a, buh seng pawh a lo chak kher mai. Lianmawii chuan pên hlawk hlawk chungin a zui ṭhin a, Sawiluaia hnenah chuan, "I kawchhungah tulum a lût chu a ni êm lo maw?" tiin a fiam phah hial a ni. Tiang chuan harsatna êm êm nei lovin buh pawh an seng zo thuai a. Buh an seng zawh ni chuan Sawiluaia putea chuan sakhi a kâp hlauh mai a, an hlim tlâng dar dar kher mai. Sakhi sa chu an zâu va awm ve mi dangte pawh an sem ve nual mai.

Buh an ah zawh hnu chuan Sawiluaia leh a putea chuan thlâm aṭanga hla lo deuh, hmun zawl remchângah lei laiin hrui an siam a, lei an lai zawl ta duai mai a. An lei laih zawl chu an vaw bel leh vek a, buh vuak huna buh leh lei a inpawlh theih loh nân chutianga vaw bel chu an ni.

Chutianga buh vuak an peih hnu chuan ṭhianṭha leh ngamtlâk deuhte an sâwm a, hlim takin buh vuak ni chu an hmang a. Buh an vuak hian Buhphal khâwmtu, Buh vawng putu, buh vawtu an awm hrang thliah ṭhin. Buh vawtu hi 'Hruiding' tiin an sawi bawk ṭhin a ni. Hmeichhe hovin buhphal an khâwm a, mipain buhvawng an pu ve thung a. (Buhphal tih chu, buh ah chhum, hmer khat leka têl tihna a ni mai a. Chutiang buhphal lakhawm a, sepui tia laia têl khawm chu 'buhvawng' an ti leh mai ṭhin.) Sawiluaia teho tlangval chak thlankhawm ṭhiauin buh chu an vaw ve thung a. Hlim takin chumi ni chu an hmang a. Liankunga te chuan an beisei rûk ang ngeiin silai zawn lai mai an thar nghe nghe a. An ramhual, Hualzauva te chhûng tih lovah chuan a thar tam ber an ni hial âwm e.

[05/06, 10:27 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu: Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPARIATNA

"Sakhming lawi ang than tum chhuihthangvala'n,

Chengrang chawia hnam lênin;

A hrâng vel e doral zarâl hmaah,"

Pâwltlâk thla a de leh ruah tawh a, thlasik boruak vawt vur mai chuan Sihzawl khua chu a rawn tuam leh mup tawh mai. Khawlaiah chuan awmtual mei chhêmin an bial laih laih ṭhin a. Zân lah chu a rei hmain, ṭhutmuan ar khuan hun âwm velah hi chuan naupang pawnto thâwm pawh a reh diak tawh ṭhin. Heng hunlai hi chuan silh leh fen an la nei chauin, puan sin tur ṭha pawh an la nei zo meuh lova, pawnpui hi an sin deuh ber ṭhin a ni. Nula-in pasal a neih dawna a chhawm tel ngei ngei ngai pakhat chu Pawnpui hi a ni. A pasal bâkah fa an neih hnu pawha sin tham turin a hlai thei ang bera tah a ngai a. Hmanlai chuan chhungkua hi khum khatah an mu ho ṭhin a, Pawnpui chu an inzâwn tlar pût ṭhin. Ramriah leh chhuahvahnaa puan thuah atana an hman ber erawh chu Puankawp a ni thung a. Lazai kawpa bân, a phawkphawhraw thei ang bera tah a ni. Tui hnawih loh a nih avangin a lum ṭha bik a ni.

(Pawnpui an puah dan tlem han tarlang ila : Puanpui atan hian La an hmang tam hle ṭhin a. A tung tûr hi an kaih lai aṭangin a dang aia hraw bik fêtin an kai phawt a, daih tawk zân tura an kaih hnuah a pawr tur chu an sai leh a. 

Lasai ni hi chuan ṭhian ṭhate pahnih pathum an sawm a, a hahthlâk ve hle ṭhin mai a, kut durh phung hian sai a ngai ṭhin. Chuta ṭang chuan Herhsawp tiat tiat tur hian an tum ta hûl mai a. Chu chu hmun li-ah an phel leh a, Bellam khaikhup chungah puanin an tuam a, chutah chuan an hrual ta a, a sei lam chu hlam khat zet tura sei a ni. Saipir khâp chen turah an pawt chhum leh a, chu chu pawnpui pawt atan, an tah laiin an zep pah ta ṭhin a ni. A tah pawh hi a hlai avang leh a sei avangin pawnah, tual zawlah an bângin an tah ṭhin a ni.

Pawnpui chu a hlai avang hian mi pathumina tah a ngai a, a sir ve veah nu pakhat ve ve an ṭang a, a vawnga tahtu chu a laiah a ṭhu a, a phei rawlh vawi sarih dan zelah a pawr tur kha an zep a, a vawngtu tan a rih êm avangin a laiah do a ngai ṭhin. A tah nan hian ni sarih lai te an duh ṭhin. Pawnpui tah tur chuan khawkhat nu âwmkhauh deuh leh chak deuhte an sawm ṭhin a ni.

An tah zawh hnuah a zung an ṭhui leh a, vawkpui dang phiar chiatin an ṭhui ṭhin. Hmeichhe pasal nei chuan Pawnpui leh Pawndum an chhawm ngei ngei tur a ni a, in tin mawitu pakhat a ni tlat a tin ni.

Mizo hnam nunin hma lam a pan zêl lai hian hun inthlâk danglam, kum leh hunte chu, thil hriat reng tlâk, ataka hmuh tur awm tawh si lote kha ziaka dah kan lo neih ṭhin loh avangin hetiang thu vel hi ka rawn zep tel hrâm hrâm a ni e. A duh tan chuan chhiar kân mai tur aw.)

Hetih lai hian Sihzawl khaw tlangvâl leh paho engemaw zât chu chi têng tura kal an tum a. Chi hi hman lai chuan michhe tan chuan duhtawka baia al tur leh liah hmeh tur hi neih zawh a har êm êm a. A chhan chu tun lai angin duh duha lei tur a awm ve lo a, sihtui an tengkhang chawp a, chu chu an chi neih theih dan awmchhun chu a ni mai. Chu chu an chi khur ber a nih miau avangin chutiang chi khur inchuh chuan khua leh khua an lo inhmuthiam lo a, an lo indo phah fo ṭhin reng a ni. Mikhual an neih a, chi ngata bai an han hmehpui te hian induhsakna sâng tak a ni ṭhin. 

Sawiluaia pawh a putea nen, Bukdenga leh Kaihranga te, tlangval dang ṭhahnem tak nen Bualthleng chi ten an tum ve a. Bualthleng chi khur hi Awitlangho nena ram an inchuh china awm, Awitlang ram chhunga awm zawk mah a ni a. Amaherawhchu, Awitlang hovin khua an rawn siam hma aṭang daih tawh khân helai hmunah hian chi an lo teng tawh ṭhin a, a awmna lai hi a pilril êm avangin Awitlangho phei chuan an hre hauhvin a rinawm loh. 

Chawhmeh atan leh chitui so liam tur venna atan a ṭangkai avangin chhawhchhi den tam tawk tak an pai ṭheuh a. Chitui chhuan kangna tûr ṭawmkai bel chi ṭhiau pawh sawm chuang teh meuh a ngaih avangin, hâr khat vila inbâwk hrang tur pawh patling sawmhnih dawn thaw an ngai ṭhin a, kawng pawh awm mumal lova, bêl rit tak tak, ṭawmkai bel aia tê lo leh mutbu leh zan nga zan ruk riah chawfai han phurh chu a namai lo hle a. Hei vang hian Sawiluaia te pawh mi sawmhnih zet chu an tling âwm e.

Chutiang chuan khua aṭangin rit takin an inphur chhuak a, bûk chawhmeh tur bâl, betê, leh sarêp fíp tawh leh savun-te chenin an inbâwk chhuak a, chuti chung chuan arit aritin silai an la hawl chhuak tel cheu bawk a. Eng emaw ṭhulhah silai tel lova chhuahvah chu thil âtthlâk a nihna lai chen a awm tlat si a. Chi tui al tlân bullut, ramar, vahrit ngaihmelh sa a, sahdal leh beai nen lama lo inphur chhuak tâwk lah bo lo, thlawhhma leh lui dunga riah bûk sual a ang lo va, chawhmeh ken leh a zawn lam taihmâk deuh loh chuan kam a da riau ṭhin.

Kawrte dung leh khân remchang, mualdung leh mual sezângte zawhin an inzui thliah thliah a, tlai takah, ni suk chen vela sang a la ni tihin an kal tumna hmun chu an thleng hrâm a. 

Phuahchawp tak meuh meuhin riahbûk an han sual a, an han invawm luh fel meuh chuan savaten riahna tur an rawn zawng a, khuain a thim hnan zui ta mai a. Zanriah an ei kham hnu chuan rei pawh meng lovin an mu ta thuai a. An kal hah deuh bawk nen, kâr lovah an hnar zui ta bawrh bawrh a. 

A tûkah chuan zing aṭangin riahbûk chu an han sa ṭha hmasa tê tê a, ni sawm dawn thaw mei dai hlek lova, mar pâta chhûn zân zawma tuah a ngaih avangin a ṭhenin thing an fawm a. Chumi ni, nilêng deuh thaw chuan thing chu an fawm ngat ngat a. Chitui al chu mau phelin bûk kawtah an la thla a, khur zau ṭha tak, kâwng thleng deuhthawa thûk an laiah khân an khawh luhtir phawt a, chumi khur chu 'Rum' an ti a. Chi tui chhuan khangna tur thuk, thlûr thumin an han siam a, chu'ng thuk chu 'Hâr' an tih chu a ni. Bel an ngah deuh bawk a, thlûr khat pawh hlam hnih aia sei vekin an siam a, chu'ng hârte chu chi teng ṭhangte chuan an han siam ta a. 

Thingtuai hring, châwn rual vel hlam hnih aia sei mah tur kha a dungzâwngin an han kham phawt a, thuk hma lama mei a chhuah lohna turin thuk hma lam tluan chuan thingtuai bawk an hêm phei leh vek a, chû'ng an thing hem pheite chu tlak lei ban, 'Haibuan' an tih chuan an zût phui leh a; tin, bêl chhuan rem turin thingtuai an kham leh thliah a, an thing tuai kham lang lo lêkin, bel an chhuan hnu chuan 'Haibuan' khân an zut phui ta a. Chutianga an zût phui hnu chuan a tawpa meikhu chhuahna tur bik an siamah chauh lo chuan mei khu leh mei alh a chhuak thei ta lo va, chu chu hâr hmasa ber chu a ni. Chu hâr hmasa berah chuan chi tui chu an han chhuang so ta bulh bulh mai a, chutia rei tak an chhuan tawh hnu chuan, chi tui pawh a lo al ta sawt a, chu hâr hmasa ber chu 'chi tui sawr hâr' an ti a, an chhuanna bêl pawh chu 'tuilum bêl' an ti a ni.

Hâr hnihna chu hâr hmasa zawk ang chiaha siamin, hâr khatna hrûl sêtah an siam leh a. Hâr chhuang kang turin a hma ang tho khân mei an tuah leh ta vut vut mai a; chi hmel a lo lan hma chuan an chhuang ta reng mai a ni. Chi teng ṭhangte khân an en vat vat reng a, chutianga ni khat leh zan khat dâwn thaw an ur hnuah an chawhna fianah chuan chi a lo kai ta ṭhat ṭhat a. Chuta chi hmel lo lang tawh chu thuk thlur tawp ber, Hâr thumnaah chuan an dah lût leh ta a. Chû'ng bêlte chu tlak lei den ban, 'Haibuan' an tih khân a ti ṭhangten bêl dar hliau hlein an siam a, belte rual vel thing tum hi a hmawr lam an sât bial a, a hmawr an sah bial lamah chuan 'Haibuan' bawk khân an zût ta a. Hlum a lo hil ṭhat deuh hnuin an han phawng ta a, bel dar hliu hleu, chi fun hnih khat lek lek tih khang theihna tawk vel a lo ni ta a ni. 

Hâr hnihnaa chi hmel lo lang ṭhat ṭhat tawh kha, hâr thumna a belte chhuantlar thluai maiah chuan an han suan lût leh ta zung zung mai a, hâr hmasate ang tho khân meiin an han ur leh a, chi rawn khang tur chu a rawn phûl ta siah siah mai a, a phûl liam tur ven nan an chhawhchhi den sa pai khân an han theh zeuh zeuh a, a phai leh mai ṭhin. Tichuan rei lo têah chi khawn a lo chang ta mai ṭhin a ni. Chi chu nêm tak a la nih laiin 'chi hmai i hnawih ang' an ti a, bêl chhunga chi chu rawnṭangin an zu huih mam a, nem perh theih a la nih laiin bêl aṭangin an la chhuak a, chaw fun angin hnahthialin an fûn a, chi rap an tihah chuan an rêp châr ta ṭhin a ni. Chutianga chi tui vawikhat chhuang khang tur ringawt pawh chuan ni khat leh zan khat mar pâta mei tuah a ngai a, chuvangin thingtuah tur put khawm ngawt pawh chu hnapui a tling a. Vawikhat riah luhah hian vawinga vawi ruk lai chhuan khang a ngai ṭhin si a, hna namai lo tak a ni. Chhûna thawk tur leh zâna thawk tur an insiam a, chuti lo zawng an chau lutuk palh ang tih an hlau a ni.

Zankhat chu zanriah an ei kham hlimin a ṭhen bûk chhûngah an tlu zal a, ṭhen khatin mei an vil thung a. An zinga tlangval pakhat Khuanghluma chu khûp tung a mu chungin vaibel a zu hlat hlat a, chutih lai tak chuan keipui hrawl zet mai hi a rawn lang thut a, Khuanghluma khûpah chuan sehin, a tlanpui ta a. Khuanghluma chuan, "Min chhan r'u, sakeiin min seh e," tiin a au vawn vawn a. Chuveleh Sawiluaia chuan thingthu nung nen a ûm ve ta chûk chûk mai a, mi dangin silai nen an rawn zui ve nghal a. Sawiluaia chuan a thingthu nung ken lai chuan keipui chu a han nawr ṭêk chhuai mai a, keipui chuan a mi seh chu thlahin a hûk nghal tuarh a. Mi dang an rawn thleng a, sakei chu an kâphlum ta a ni. Khuanghluma chu an zâwn chho a, a hliam te chu an thiam dan ang angin an enkawl zui nghal a, sakei hi a ngho bung tawh a lo ni hlauh va, chuti chu ni lo se chuan a khûp ruh chu a sehsawm buaih ngei ang le. Upate chuan, "Rampalailenga riahnaa khûp tunga mut leh hnar tlurh tlurh mi chu sapuiin a la duh bik," an lo ti ve reng a ni.

Hetih lai hian an riahbûk sualna aṭanga thlang lampang, lo fing hnih chen vel âwma hlaah chuan Awitlang pasalṭha Kâpkima leh tlangvâl rual ṭhahnem tak mai hian riahbûk an lo sual ve mêk a. Zanriah ei kham hun âwm velah chuan an chhak lam aṭanga silai ri thangkhâwk raih mai chu chiang lo ruaiin an hria a, an hawi phâwk hlawm hle mai a, Kâpkima chuan, "I hiau! Ramchhuak dang an awm ve a ni ngat mai. Pâwihho zawng an ni thei lovang, Sihzawl khaw pasalṭhate an nih ngei dawn chu," a han ti a. Vâl upa Zaliana chuan, "Kan ram chhûng ngeiah an rawn ram chhuak a nih ngat zawngin kan en liam mai mai tur a ni lovang. Naktûkah kan han fiah ngei tur a ni," a lo ti ve bawk a. Zân an han mû te pawh chu inrâlring tak chungin an ralthuamte chu an mutpui a. Râlvêng an indah nghe nghe a ni. 

A tûkah chuan Kâpkima chuan tlangvâl sawm rual vel hruaiin an riahbûk chhak lam chu an pan chho a, an fimkhurin thâwm pawh an dim kher mai. Thui fe an chhoh hnu chuan a ngaw pawh a lo pilril tulh tulh a, sahnu lah chu a lo chiar dup mai leh nghal. Kâpkima chuan, "Heng lai velah hian kan ramchhuak ngai miah lo mai a, sa pawh a tam hle dawn zawng a nih hi. Sihzawl pasalṭhate hian ramchhuah nân an rawn hmang ṭhin a nih hmel hle mai," a han ti charh charh a. 

An thleng hla tual tual a, a ngaw pawh a lo chhah ṭha tial tial a, chaw fâk hun a lo nih meuh chuan an chhak lama meikhu chiai chiai hi an hmu thei ta a. Kâpkima chuan a nauteho hnenah chuan, "Tah hian min lo nghâk ula, tute nge an nih ka han fiah ang e," tih leh kal chu a rual nghal a. 

A thil hmuh chu mak a ti kher mai, 'E khai! kan ram chhûngah ngei mai chi khur a lo awm reng zuk nia! A neitu zawkin kan hre hauh lo chu a nia, kan lalpa hrilh vat chi a nih hi,' tiin a mawngkaw hriat tham lek chuan a han phun sap sap a. Chûngho chu an tam tham deuh hlek bâkah silai a hmeh puah mai chuan indo an ṭan a ni nghal mai dawn si a, a ṭhianten an lo nghahna lamah chuan a kîr leh ta zawk a. 

Chumi zân chuan Kâpkima chuan midang hriatah a thil hmuh chu a han sawi a, mak an ti hlawm kher mai. Zaliana chuan, "Chu, kan ram chhûngah ngei chipui khur a lo awm reng a ni maw? Kan lalpa hrilh hriat vat chi a nih dawn chu," a han ti charh charh a. Kâpkima chuan, "Ni e, heng lai velah hian kan ramchhuak ngai bawk si lova, kan hriat miah lovin duhtawkin chi an lo teng ṭhin tawh zawng a ni phawt mai a, tunah zawng kan hre ve ta a, an duh ang ngawt chuan an rawn tithei tawh bik hauh lovang le," a han ti nghut nghut a. 

Vâl upa Zaliana chuan, "Aw le, anni ai chuan kan tam zawk thò bawk a, kan han bei mai dawn em ni ang? An chi tên sa pawh kan chhuhsak hmiah dawn nia. Enge kan ramchhûng a nia lawm le," tiin a inhrosa zui nghal mai a. Kâpkima erawh chuan, "Silai an kawl ve nual mai a, tin, chu lo rêngah pawh lal thu hmu hmasa lova chêt kan lo lâk mai chuan kan lal ngaihdan pawh a ni dâwn em ni? Kan lal hnenah chanchin hrilh hmasa phawt ila, kan la indo lovang tih lah sawi theih a nih loh hi," a ti ve thung a. Kâpkima hi zawng pasalṭha tih tâkah a rilru pawh hi a tluang ruih mai a, an Lusei puite nen ngei maia indo chu loh theih loh a nih ngawt loh chuan pumpelh hrâm hrâm a duh zawk a ni. 

Chutianga an pasalṭha berin a tih tâkah chuan an sawi zui ta lova, Zaliana pawh chu a ngawi zui ta reng mai, a hmel erawh a nur hle a, a lung a awi chiah lo deuh zawng a ni e.

Khatia Kâpkima'n an chi teng lai a rawn enthlâk reng lai khân Sawiluaia chu Kâpkima awmna chhak lawkah a lo awm ve reng mai a. Chutianga anmahni rawn enthlatu chu mak a ti deuh hle mai a, a rûkin a zui ru ve nghal a. An riahbûka an thusawi zawng zawng pawh kha a lo hre ve vek mai! Tunah zet chuan he chipui khur inchuh hian an indo hmêl ta ngei mai le. 

Bûk a han thlen leh meuh chuan a ṭhiante chuan zanriah an lo ei daih tawh a, Sawiluaia chu an lo ngaihtuah hman hle tawh mai hi a ni a. Kaihranga chuan, "E, i ramvâk a nih dawn hi kan lo ti mai asin," nui deuh vur vur chung hian a lo ti a. Sawiluaia chuan a thil hmuh leh hriat ang ang chu a han sawi a, an ngawi ta ṭhap mai. A hnu deuhah Kaihranga bawk chuan, "Chuti a nih zawngin keini pawh kan haw ran a ngai dâwn a nih chu. An ram chhungah chi khur a awm a ni tih an hre ve tawh ngei niin a lang a, an keipui sa hauh hlur tawh ngei ang le," a han ti charh charh a. Chumi zân chuan fimkhur thuhlaah tiin râlvêng an indah ta nghe nghe a. 

An duh ang tawka chi an tên hnu chuan Bualthleng ngaw chu an chhuahsan ta vang vang a. An kalna hnuah zel khân kalin, kawng lakah zan khat an riak a, a tûk behliang mun hun âwm velah khua chu an lût leh ta nge nge a.

[05/06, 10:28 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI' 

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMPAKUANA

Thla êng dul ruih mai chuan Sihzawl khaw lal in chhûng chu a chhun phe deuh riai a. Saingurpuii chu khumah chuan muhil thei lovin a let tawn sek reng a. Naktip maiah pasal a nei dawn chu a ni si a. A phur lo ngei mai. Ṭhulh leh daih mai a duh rum rum a; mahse, chu zawng a pain a remti dawn teuh si lo. Sawiluaia chu a han hre chhuak zawk a, a pasal tur ni zawk se a ti ru ngawih ngawih mai a ni. A chang leh 'Lal fanu a ka lo piang kher kher hi chu a va pawi tak em! Kan hmangaih leh duh zawngte pawh kan neih theih loh phah chu a ni si a...' tiin a han ngaihtuah a. Chutiang chuan zanlai thleng rakin khumah chuan a mu meng kar reng a, zing khawvar dawnah a muhil thei hram a.

Saibual khua aṭangin Lalkunga chu lal khawnbawl upa te, pasalṭha te leh nula tlangval fel deuh deuh hruaiin Sihzawl khuaah chuan an lo thleng rup mai a. Lallura chuan a fanu chu selchal lian pui leh vawkpa sumrukin a thlahna a siam a. Nilengin zu leh sa nen ruai an ṭheh mup mup mai a. A tukah chuan Saingurpuii chu kawtchhuah aṭangin an thlah liam ta a. Lalngurliana erawh chuan tlangval ṭhenkhat hruaiin a farnu chu Saibual khua thlengin a han zui ve nghe nghe a ni.

Hetih lai hian Awitlang khaw lamah ve thung chuan nula hmelṭha Lalhniangi avangin boruak a awm deuh hat mai. Lalngurawia chuan Lalhniangi chu hmei atân a duh tlat mai a, chutih laiin a pasalṭha Zahranga chuan Lalhniangi chu nupui atân a lo be ve mêk bawk si a. Lalhniangi te lam chu an rilru a buai ta map mai le. Lal thu chu hnial ngam rual niin a lang si lo, lehlamah Pasalṭha leh Lal khawnbawl upa fa ni bawk Zahranga chu namnul mai mai chi niin a lang bawk si lo va. Lalhniangi nu leh pate chuan rilru siamfel harsa an ti kher mai. Lalhniangi lah chuan a tu a mah mah chu neih a tum lo bur mai bawk si nen, an inchhûng boruak pawh a nuam lo kher mai. 

Tlangruma chuan a fanu hnenah chuan, "A tu emaw zawk zawk hi chu i neih ngei ngei a ngai dawn a ni. Chuti a nih loh chuan kan chungah rilru chhe tak pawh an lo pu reng maithei asin. Lal hmeia ṭan ngawt ai chuan Zahranga hi nei mai la, kan lalpa pawhin a hrethiam zawk êm êm ang che," a han ti a. Lalhniangi chuan, "Ka nei duh teuh lo mai. A chapo si, a thinchhe bawk si. Ka ngei mah nak alaiin," tiin a pa chu a han chhâng a. A nu chuan, "Duh leh duh loh sawi thei pawh i nih tawh loh hi. Lal fapa kha lo nei hle hle la a ṭha mai tur hi a nia le. Nangmah vangin mi zawng zawng ngei kan hlawh phah a nih kha," a lo ti ve hlaih hlaih a. Lalhniangi chu a ngawi hmak a. Engmah sawi lo chuan pawnah a chhuak ta daih a. A nu chuan, "Tih tauh lah hi in hrât bawk si a maw! Fanu hmelṭha neih man pawh hi a lo awm love, rilru hahna mai mai a lo ni," tiin a phun zui nang nang a. Tlangruma pawh chuan sawitur hre lovin khumpui lam chu a pan ta ngawt a. 

Zanriah ei a hun dawn tawh a, chuti chung chuan Lalhniangi chu a rawn la kîr ta lo fo mai. A nu chuan, "Khawiah nge maw chuti chen chen a han lên chu ni, zanriah ei hun te chu hriat ve âwm tak hi a nia," a han ti bai bai a. A pasal chuan, "I phun peih mai mai e a. A duh chen chen lêng ang hmiang, a rilru a hah ve dawn teh reng nen," tiin a nupui chu a lo khak ve hlak a. 

Chumi zân chuan Lalhniangi chu a rawn haw ta hauh lo mai le! Lalhniangi nu chu a ngaih a ṭha thei ta tlat lo mai. A pasal hnenah chuan, "I fanu hi ngaihven teh ka ti. Tawhsual te hi a lo tâwk reng a ni ang e," a han ti a. A pasal chuan, "A ṭhiante inah a riak dawn pawh a ni mahna," a lo tihsak duh lek chauh a. A nupui chu a phun nang nang a. A rilru chuan a fanu chu 'khawiah nge a awm ang?' tiin a ngaihtuah rauh rauh a. A pasal chuan, "Khatia tapchhakzawla phun phun lo khân i ngaihtuah viau a nih leh va zawng la ti nia. Phunchiar leh lutuk, hei vang hi a nih hi, i fanu pawhin i kianga awm a châk loh ni," a lo bung nghut a. A nupui chuan, "Nangmah vang phiangsen vek a nih hi," tih bai bai pahin a fanu zawng tur chuan a chhuak zui nghal a. 

Pâwn boruak chu a lo vawt raih mai. Thla êng chuan khawlai chu a rawn chhun paw deuh ruih a, thâwm hriat tur awm miah lovin khawlai chu a reh hian a reh vung vung a. Lalhniangi nu chuan han zawn ṭanna mai tur a hre lo kher mai. A tawpah zawng a fanuin a kawm ber ṭhin Ṭhuamkungi te in lam chu a pan ta chawt a.

A vanneih a siamin Ṭhuamkungi te chu an lo la meng hlauh a, tlangval lêng an la awm vang a ni mahna. Chutia zan rei tawh lama nutling rawn lût ta chawt mai chu tlangvalho chuan angaihna hre lo zet leh ngaih ṭha chiah lo chungin an lo en deuh ho hlawm a. Ṭhuamkungi chuan Lalhniangi nu hlem a hmuh veleh, "Ka nu Chhing, eng nge ni ta le, tun ang zân zâna i rawn lên luh teh mial ni? Ka ṭhiani a dam lo em ni zawk?" tiin a lo be sawk sawk a. 

Lalhniangi nu chuan, "Ih, englo a nia, Lalhniangi tlai lêng chu tun thlengin a la rawn haw lo va, in in lamah te a rawn kal mial takin tih thuah ka rawn lût ve chawt a ni e. I lo hmu mial lo maw?" a han ti a. In chhûnga awmho chu an phâwk deuh hra hlawm a. Ṭhuamkungi chuan ngaih ṭhat loh hmel tak chung hian, "Ka lo hmu hauh hleinem. A va mak ve aw... Ka ṭhiani tak pawh chu, khawi lamah nge maw a kal reng reng le?" a han ti chuai raih a. 

Ṭhuamkingi inlêng zinga tlangval pakhat 'Luaia' an tih mai chuan, "Ngawiteh u, nichin tlai khân kawtchhuah lam pana a kal ka tâwk tlat mai. Ka ram kal haw lamin a ni nghe nghe a. Ngaih ṭhat lohna êm êm pawh nei lovin ka lo en liam ve mai asin le," a rawn ti chhuak ve hlawl a. 

Ṭhuamkungi chuan, "Karei maw! Ka ṭhian, eng thil nge tih i tum tâk le?" tiin a mittui a tla lek lek ta mai. Lalhniangi nu pawh chu a ngaih a ṭha lo sawt mai a. An thâwmah Ṭhuamkungi nu leh pa pawh rawn harh ve nghalin, Ṭhuamkungi pa chuan, "Zawlbûk lamah va hrilh thuai teh u. Ngaih tih ṭhat mai mai tur a ni lo ve, " a rawn ti nghal zung zung a. Ṭhuamkungi inlêng tlangvâlte chu Zawlbûk lam panin an tlân ta thuai a. 

Rei lo têah tlangvâlho chu an rawn pungkhawm ta thuai a. Lalhniangi zawng tur chuan kawtchhuah lam panin an tlân ta zung zung a. Lalhniangi te inah pawh ṭhenawm khawvêng an lêng lût nghal nak nak mai. Tlangruma lah chuan, "Lalhniangi mai mai tak chu aw! min ti mualpho zozai lutuk em mai, lo haw teh se, keiman ka lo vaw nek teh ang," tiin a thinrim chu khumah chuan a insawh a insawh mai a. Upa ṭhenkhat chuan Lalhniangi pa chu an zilh deuh hlak a.

Hetih mêk lai hian Sawiluaia pawhin a sazuk kah hliam hnu chu a lo chhui ve mêk bawk a. A sa hliam chhui lai chuan Awitlang khua nena an inrina lam chu a pan tlat mai leh nghal. 'Enge ni vei, Pachuau kan sual laklawh tawh!' ti rilru chungin a chhui lui ta zel a! 

A hliam na viau khân a hre si a; mahse, a nangching thei tlat lo mai. Zankhua thei mai dawnin a inhria a, kut ruaka haw ngawi ai chuan tiin chulai hmunah chuan riah a rilrûk ta ngawt a. Thingzung thlar behchhanin riahna tur a han buatsaih zung zung a. A bul vel chu a tuibur pai chuan a han phuh kual ṭhet ṭhet a. Ngaihṭha takin a muhil ta veng veng a. 

Zing khua a lo vâr a, ngawpui kâr aṭanga ni zung lo lût chuan Sawiluaia mutna bul velte chu a rawn kâp êng deuh sût a. A mutna kianga thingzar pakhatah chuan hauhuk nupa hi an ban kawi zawr zawr a. A chang leh Sawiluaia chu mak ti âwm deuh hian an rawn thlir leh vung vung ṭhin a. Sawiluaia lah chu a la thaw sûk sûk mai. Ramar pachal a rawn khuang âl âl a. Thehlei rual khat hi an rawn khêk deuh ṭhet ṭhet a, an piah lawkah chuan hmawng rah hmin sen tuarh mai hi a awm a. Chu chu vahui leh kawlhawk tih ang reng hian an tlân a, an chiar ri nawk nawk reng a. Chumi thâwmah Sawiluaia mutui lai pawh chu a rawn harh ve hlawl a. Phak chhep chhawpa han thawh chhuah pahin a râlthawla a tui pai chu a han in khawlh khawlh a. A taksa rawl ṭhem ṭhum te chu tihreh tumin a han zi mar vel uan uan a, chumi hnuah a sa hliam chhui lai bawk chu a chhui zui leh ta nghal a. 

A sa hliam ringawt a ngaihtuah avangin a kalna chin reng a lo en hlek lo mai. A hriat loh kârin Awitlang ram chin chu thui tak a lo lût hman reng tawh a. A han ding deuh dat a, 'ka chhui zel dawn nge ka kîr leh zawk mai dawn?' tiin a han inngaihtuah vang vang a. Chutia a inngaihtuah lai chuan a piah hlam thum dan âwm vela hlaah chuan thâwm a hre ta tlat mai. Chumi rual deuhthaw chuan a thâwm hriatna bula thingkung pakhat, uipum rual vel tur hi a che ta luai luai a. Mak ti taka a en reng lai chuan hmeichhe pakhat hi thingkungah chuan a lo lâwn chho ta ṭaih ṭaih mai le. Sawiluaia chuan mak a ti ngang mai, a mitvai emaw a ti rum rum hial zawk a ni. 

Chu hmeichhia chuan thingzârah chuan ramhrui ni âwm tak hi a suih mawlh mawlh a, a tirah tak chuan Sawiluaia pawhin enge tih a tum a hre mai bik lova, mahse nulain a nghâwng valh tâwka hrui a han hlin leh tâkah chuan a thil tum âwm chu a hre thei ta. Inawhhlum a tum a ni ngat mai. Sawiluaia chêt chhuah tum chu a tlai hman ta tho tho mai. Nula chu thingkung aṭang chuan a zuangthla nawlh a, boruakah chuan a inkhai thên ta nawlh nawlh a. 

Sawiluaia chuan rang lutukin a silai chu a han lekkawh a, nula inkhaina hrui chu tin vang vang chungin a silai chu a hmet puak ta dur a. Nula chu leiah chuan a tla nghal thlawrh a, Sawiluaia chuan a pan phei nghal vat a. 

Chu nula chu a hmel a ṭha kher mai, an lal fanu ai mahin a hmelṭha zawkin a hre hial a ni! Engvanga chulai hmun kher khera rawn inawhhlum tum nge a nih tih erawh a hriatpui lêm lo. Sawiluaia chuan nula chu a thlîr leh vung vung ṭhin a, a sa hliam chhui lai chuan a rilru an luah phâk tawh lo tawp mai! Nula chu a rawn rùm ṭiah ṭiah a, a rawn meng chhuak ta hlawl a. Sawiluaia chu mak ti zet hian a rawn melh a, Sawiluaia chuan, "I ṭha maw?" a han ti ngawt pek a. Nula chuan, "Umm..." ti ringawtin a rawn chhâng a. A ngawi zui leh ta vang vang a, Sawiluaia pawhin han biak chhunzawm vak ngaihna hre bik hek lo le, a ngawi ve ta reng a. 

Tuibur hmuamda chen zet an ngawih vang vang hnu chuan Sawiluaia thin chuan a tuar ta lo pawh a ni ang e, "Nula, tunge i hming le? Engvanga inawhhlum tum ngawt nge maw i nih chu le?" tiin a han zawt a. Mahse chu nula chu lungtum biak ang hlauh hi a ni mai a, Sawiluaia chuan tihvak ngaihna hre tawh hek lo, "A nih leh ka kalsan mai ang che aw," tih pahin han kal mai hi a tum a. Chutih lai tak chuan an thlang lamah thâwm a rawn awm ta tlat mai le. Mihring thâwm ngei a nih leh nghal! Nula pawh kha rang lutukin a rawn ding chhuak ve nghal a. Sawiluaia bânah chuan rawn vawn pahin, "Chu, min rawn zawng a ni ngei ngei ang. Tirawh, i kalsawn vat teh ang," a rawn ti ta mai a. 

Sawiluaia erawh chuan, "Lo nghâk phawt ila maw le," a han ti a. Nula chuan, "I duh leh lo nghâk rawh, kei chu ka kal dawn," tih leh kal chu a rual nghal ta mai a. Chuti na nâ nà chu tiin Sawiluaia pawh chuan a zui ve nghal a. Thui pawh an kal hmain an hnunglam aṭang chuan, "Lo ding teh u," tiin an rawn au va. Sawiluaia chu a ding ve mai a, nula erawh a ding ve duh tlat lo mai. An hnunglam aṭang bawk chuan mipa thinrim râwl tih hriat zet mai hian, "Lianchhing, mihur nu, lo ding teh ka tih chu," a rawn ti leh ta mai a. Chuti chung chuan nula chu a kal chak sauh thung a. Sawiluaia pawh chuan a zui veleh mai bawk a. 

Chutah le! an hnunglam aṭang chuan silai a rawn puak ta ṭhuai a!

[05/06, 10:28 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMHNIHNA

Chutah le! an hnunglam aṭang chuan silai a rawn puak ta ṭhuai a. Silai mu chuan an bul lawka thingkung chu a rawn dêng khem nghal sawk a. Chuveleh Sawiluaia te chu an hmazawnah chak takin an tlân ta nghal a. An hnunglam a mite chuan âu tuarh tuarh chungin an rawn ûmzui ve nghal a. A khât tâwkin an rawn kâp pah reng bawk a, Sawiluaia te chu an la him hrâm hrâm chu a ni e. Mahse chutianga an tlân reng ringawt chuan rawn kah fuh hun zawng an la nei ngei ang le. Kawng dang ngaihtuah vat chu a ngai a ni. 

Sawiluaia chuan nula hnenah chuan, "Kawng sîrah khân pêng rawh," a han ti tuarh a. Nula pawh chu rang takin kawng sîrah chuan a pêng ve nghal mai a. Sawiluaia chuan a zui vat a, nula bânah chuan kaiin, chak takin a kalpui ta nghal a. Mahse, anmahni rawn ûmtute pawh chuan an pênna lai chu an rawn hmu vat a, an rawn ûmzui chu a ni leh nghal mai a. An rawn hnaihchilh chak viau mai leh nghal. Sawiluaia rilru chu a buai ta map mai le. Han birukna mai tur lah chu a vâng viau mai leh nghal. A hawi kual deuh zak zak hnuah an piah lawka thingkung lian zet mai, hruizâmin a bawh khah lûk mai hi a han hmu fuh hlauh mai a. Rang takin chulam pan chuan nula chu a tlânpui nghal a. 

Nula chu a paw sauh sauh a, thingkûngah chuan a lawnpui ta zawt zawt a! A ler lampangah chuan lawn chhohpuiin, a remchang lai tur berah chuan nula chu a han ṭhuttir a. Zawitê hian, "Hetah hian lo awm reng ang che. Chesawn hlek suh, chuti lo chu i tla a ni nghal mai. Min zawngtute i hmu a nih pawhin thâwm nei hauh suh ang che," a han ti sar sar a. Nulain mak ti taka a en reng lai chuan Sawiluaia chu thingkung aṭangin a chhukthla leh nghal vat a. An hnuhma lang thei tur chi chu a han hliahkhuh zung zung a, hmun dangah chuan langsar takin a sulhnu chu a hnutchhiah thung a. Thâwm dim lo zetin a tlân ri ta bua buan a. 

Rawn ûmtute zinga pakhat chuan, "Heti lamah hian a tlân a nia," tiin a ṭhiante chu a han au lauh lauh a. Rang takin an rawn ûmzui nghal a. Sawiluaia lah chu sai pachal tlanchhia ang hrimin a thâwm a na viau mai leh nghal. Thui tâwk fê a tlân hnuin a hnu chu a rulchuk ta hmiah a. Hmun remchang lai ber nia a hriatah chuan ṭanhmun khawhin, amah rawn ûmzuitute chu a lo châng ta rân a. 

Rei lo têah hmelmaho pawh chu an rawn lang ve nghal a. An tam viau mai leh nghal. Sawm rual zet zawt chu an ni ngei ang. An hotupa ber ni âwm tak chuan, "Lalhniangi kha chu tumahin kutthlak suh ang che u. A kalpuipa erawh kha chu kan tihlum ngei ngei tur a ni," a ti lung lung a. Sawiluaia chuan an thusawi chu a lo ngaithla ve reng a, ama hriat tham tâwk lek hian, 'Min va han tihlum âwm lo rua e aw!' a lo ti ve sap thung a. A silai chu lekkawh zal zal chungin hmelmaho chu a han tin vang vang a. Amah rawn ûmtute zinga mi pathum chuan silai an keng a, midang zawngin chempui leh fei an hûm thung a. 

Sawiluaia chuan an hotupa ber ni âwm tak chu a han tin vang vang a, duh ni se chuan a chaldarah emaw, a hnârkuaah emaw pawh a verhsak thei ngei ang. Mahse tihhlum kher chu a duh loh avangin a malpuiah zawk chuan a kahsak ta thawr mai le. Chu pa chu a ṭê nghal ṭhawt a, a malpui aṭang chuan thisen a rawn chhuak nghal zawih zawih a. 

Thinrim tih hriat fahran mai hian, "Kan zawngchhe pa mai mai chu aw...that ngei ngei ang che u," a hote chu thu a han pe a. Chutih lai chuan silai a rawn puak leh thawr a, an zinga silai keng pakhat zawk pawh chuan a mal chu hupin a ṭê ve nghal ṭhawt a. Chutah meuh zawng midang chuan phên tur an zawng ta zung zung a. An hotupa chuan ṭhen chawk chawk chung hian, "Dawizepho, a hualin han hual ta che u maw le. Mi pakhat lek hlauin in biru vei a maw?" tiin a naute chu a han vin khur khur a. 

Sawiluaia erawh chu ngawi rengin a birukna aṭang chuan a insaseng zal zal a, nula a hnutchhiahna lamah bawk chuan a kîr leh ta nal nal a. 

Tuailiana chuan a malpui chu hupin a ṭhen leh châwk châwk ṭhin a. A thinrim chuan Sawiluaia birukna lam hawiin a silai chu a han hmet puak ve ngawt mai a, Sawiluaia ber lah chu a lo insaseng daih tawh si a. Hnimbuk kârah a silai mu chu a va thâmral ta vel mai mai a ni ber e! An hmelma pa thâwm a reh tâk vung vungah chuan Tuailiana chu a ngaih a ṭha deuh hlek ni tur a ni, a hote hnenah chuan, "Ka kâp fuh a ni ngat mai. A lo thi reng tawh hi a ni ang e, han fiah teh u," a ti a. Mi pathum hian fimkhur tak chungin Sawiluaia birukna kha an han pan a. Mahse tumah reng reng an lo awm tawh chai lo mai. Thisen far lah hmuhtur a awm bawk si lo. An hotupa awmna lamah chuan an kîr leh vat a, an zinga pakhat chuan, "Tumah an awm lo, a tlanchhe leh daih tawh a nih ka ring," tiin an hotupa chu a han hrilh a. 

Tuailiana chuan, "Hmm...kan la intawng leh êm ang a, chutih hunah zawng a che ṭha zawkah kan ṭang ve tawh chêk ang chu maw," a han ti charh charh a. Midang chuan an ṭhianpa hliam chu an buaipui nghal zung zung a. Pasalṭha Zahranga teho chu chanchin hrilh vat ṭhain an hria a. Tuailiana chuan a hote zinga tlangval pahnih chu tirin, Zahranga te chu an awmna lama rawn kal vat tura hrilh turin a tir ta nge nge a. 

Sawiluaia te erawh kha chu Sihzawl khaw lam panin an lo chhuak leh daih tawh a. An hmelmaten an rawn ûmzui leh meuh chuan thui tak an lo thleng hman tawh a ni. Nula chu a chauh hmel hle mai a, kal pawh a kal ṭha thei tawh mang lo va, Sawiluaia chuan a chawlhpui zeuh zeuh a, a rilru erawh a hmanhmawh ru kher mai.

Pasalṭha Zahranga chu a han ding deuh dat a. A ṭhiante chuan mak ti âwm tak hian an en deuh ṭhup a. Zahranga chuan, "Ṭhiante u, kan mi ûm te hian Sihzawl khaw lam zel an pan niin a lang a. Hetia kan sazuk hliam ûm ngawt ngawt a nih chuan Sihzawl khua thleng rakin kan ûm dâwn tihna a nia. Chu ai chuan kîr leh ta mai ila, kan ṭhiante an lo inhliam bawk nen. Kan lal hnenah thil awmzia kan hrilh ang a, khawnbawl upa bâkah Lalhniangi pa hi Sihzawl khuaah chuan kan kaltir mai ang a, buaina awm miah lovin Lalhniangi chu an va hruai leh thei maiin ka ring e. Keini kan va kal ngawt chuan buaina chu thil chiang sa a ni si a," a han ti a. A ṭhiante pawh chuan dik an lo ti ve hle mai a. Sihzawl khua chu va lût ngawt ta se, engtin nge an lo ngaih ang. Khual ṭha enin an lo en dâwn hauh lo tih lah a hriat reng mai si a. Lal leh upate chinfel chi zawk niin a lang ta. Zahranga rawtna ang chuan an kîr leh a, an ṭhiante hliam chu zâwnin khaw lam pan chuan an haw leh ta thliai thliai a. 

Awitlang khaw lal in chhûng chu a reh deuh dûk a. Lalngurawia chu thinrim tih hriat tak mai hian a lal in chhuat zaupui maiah chuan vei nghut nghut pahin vaibel a pak sek mai a. Bang chhak leh bang thlang lamah chuan Mual kîl upate bâkah pasalṭha leh Vâlupate chu a inep zawngin an ṭhu kual pût a. An lalpa chuan eng thu tak rawn chhâk chhuak ang maw, tiin an lo ngaichâng ṭhap hlawm a. A rawn ṭawng chhuah hma chu 'Tîk' lo ti ngam tak ngial pawh awm lovin khuavang kal lai an sawi ang maiin a reh ṭhiap mai a ni. 

Nakînah chuan Lalngurawia chu muang cherh chawrh hian a rawn ṭawngchhuak ta nge nge a. Thinrim insûm tih hriat tak si hian, "Lalhniangi chu kan hruaikîr leh ngei ngei tur a ni, a phu tâwk hremna pawh a hmu mawlh ang. Tin, ka pasalṭhate chunga kut lo thlâktu hi tunge a nih tih kan hre chhuak ang a, a lû kan la ngei tur a ni ang. Ka khua leh tuite hian a thlâwnin tu kut mah an tuar tur a ni lovang. Naktûkah Lalhniangi pa telin, Zahranga pu leh Luaia pa ten Sihzawl khua chu in va pan ang a, Kâpkima'n inhnung zui nghe nghe se a ṭha ang. Thu zai zâp tak chungin va dawr ula, hmaisen va hmuh hauh suh ang che u. Ṭha taka in va sawi phawt chuan Lalhniangi chu in va hruai thei êm êm ang. Amaherawhchu, in va hlawhtling ta lo a nih erawh chuan..." a ti a, a ngawi ta vang vang a.

An lalpa thusawi awmzia chu an hai lo chiang kher mai. Lalhniangi chu an lo pekîr phal lo a nih ngat chuan tharum hmanga chêt an lâk mai a ngai dawn tihna a ni a. Chumi awmzia chu, Sihzawl khua nen chuan an indo a ngai dawn tihna a ni ber âwm e. 

A tûkah chuan Lalhniang pa teho chu Sihzawl khaw lam pan chuan an chhuak ta vang vang a. Tlangruma chuan kal pahin thil tam tak a ngaihtuah a. A fanu vang mai maiin an khaw hnih inkârah chuan indona rapthlâk tak a chhuak lovang tih pawh sawi theih a ni ta si lo va, a rilru chu a hah kher mai. A tirah khân an lal fapa kha lo neihtir hle hle chu ni se zawng maw, tunah te hian a fanu chu khaw khat lalnu a ni tawh mai tur hi a nia le. A inchhir ru vawng vawng tawh mai. A fanu chu va hruaikîr leh thei ta teh reng pawh ni se, an lalpain hmei atan a neih loh vêk leh Zahranga chuan nupuiah a nei lui ngei ngei emaw kha a ni âwm si a. Anni tân lah eng han sawi ngamna chi rual a ni tawh dawn der si lo. A rilru a hah tak zet a ni. 

Hetih lai hian Sawiluaia te pawhin unau hmel hai hun âwm velah khua chu an thleng thei hrâm a. Lalhniangi chu a chauh tawh êm avangin kal pawh a kal ṭha hleithei tawh meuh lo va, Sawiluaia chuan a paw ta ringawt mai a ni. Hei vang hian an tum hun aia tlaiah daih khua an luh phah nghe nghe a. A tirah chuan Sawiluaia chuan Lalhniangi chu lal in lam panpui hmasak phawt a tum deuh a; mahse, Lalhniangi chuan a lo duh hauh lo mai a, "In in lamah min hruai phawt rawh," a tih avangin Sawiluaia pawhin an in lam chu a panpui ta ngawt a.

In chhûng an han lût chu le, Kaihranga te, Kâpzawna teho an lo awm ṭaih mai a, ama chungchâng an lo sawiho mêk ni âwm tak a ni. Chutia Sawiluaia leh Lalhniangi te lo lût thut chuan a barakhaih deuh nge ni, ar indi chen vel chu an ngawi deuh rên râwn hlawm a. A tawpah a pu chu rawn ṭawng chhuakin, "Taia, hei enge thil awmzia ni ngai? Nupui i rawn ru haw chu a ni êm lo'ng chu maw?" a han ti a. Sawiluaia chuan, "Ru lah lo ve a! Ka rawn chhanchhuak zawk a nih hi," tiin a han chhâng a. In chhûnga awmho chuan mak an ti kher mai. 

Kaihranga chuan, "Ka rawn chhanchhuak i ti elo maw? Enge thil awmzia ni ngai?" tiin a lo zawt nghal thuai a. Sawiluaia chuan a sa hliam chhui lai aṭang khân han sawi ṭanin, Awitlangho nena an inbeih dan te chu thukhuh miah si lo, uar êm êm bawk si lovin a han sawi ta par par mai a. A lo ngaithlatute chuan mak an tiin Sawiluaia chu chuti takin an lo huaisen ang tih reng an lo ring phâk lo. 

A pu chuan, "A lo nih tak chu maw le. Tlêm a tlêmah nang pawh i zuk chesual lo chauh zawng a nih chu! Engmah sawi lo hian i chhuak leh tawp ṭhin a, mi pawh i ti mangang hman ṭhelh a lawm," a han ti chuar chuar a. Chutah Lalhniangi lam chu hawiin, "Lalhniangi kha i ni em?" tiin a han zawt a. Lalhniangi chuan chhâng lovin a lû chu a lo bu nghut ringawt a. In chhûnga awmho chu an inmelh kual hrêk hrêk hlawm a. Thil awmzia hriat an châk hmel hlawm kher mai.

Liankunga bawk chuan, "Tunah zawng i hmel pawh a lo danglam ve ta deuh a nih hi. Mahse, han hai mai mai rual zawng i la ni lo ve. I nu leh pate an dam em? Engtiziaa rawn tlanchhia nge i nih le?" tiin dam dap hian a han zawt zui leh nghal a. Lalhniangi chuan hreh tak chung hian a chhungten pasal neih luihtîr an tum avanga tihngaihna hre lovin tlanbo ta ngawt a nih thu chu a han sawi a. Tin, an lalpain hmei atâna neih a tum thute thleng chuan a hrilhfai ta kelh a. 

Liankunga chuan, "Hmm...thil awmdan a khirh mang e ka ti! Kan lalpa hi i chungah a lâwm vakin ka ring lo ve, nangmah vangin kal lal fapa lahin a tuar nasa hle mai si a. A lo hum duh kher chein ka ring lo," a han ti charh charh a. Chutih lai chuan Lianmawii te unau chuan chaw ei tur an lo siamsak a, Sawiluaia pi chuan, "Khai le, chaw rawn ei phawt teh u, in ril pawh a ṭam tawh dawn vei nen," a lo ti lang lang a. Sawiluaia te pahnih chuan zanriah chu an kil dun nghal a. An ril a ṭam tawh bawk nen, chaw chu an bar nghal mawlh mawlh mai a ni. Liankunga erawh chu thil awmzia thlen turin lal in lamah a chhuak chho ve nghal a. 

Sawiluaia zanriah ei kham chu Kaihranga teho nen chuan luhkapuiah ṭhuin tîti khawchang an sawiho va, Kaihranga chuan, "Awitlang nula chhuanvawr ber i rawn ru haw ta mai si a, an lalpa chang lo, an tlangvâlte pawh an thinrim hle dawn zawng a ni e," nui chung hian a han ti a. Sawiluaia pawh chuan, "Kan lal tlangvâlin a lo âtchilh viau mai pawh hi mak ka ti ta lo ve, a hmêl a lo ṭha êm kher a nih hi maw le! Ka rawn awm hma thil a nia, an chanchin hi chu ka hre ve tehchiam lo, mahse tlangvâlhovin 'K'u Kaihranga hian a rîm ngun ber' an tih teh tlat chu le!" tiin Kaihranga chu a han fiam zauh a. An nui ta dar dar hlawm a.

Kâpzawna pawh chuan, "Sawi ta mai mai ila, Lalhniangi te ang mihring hi chu an piang leh tawh kher pawhin ka ring lo ve. Kan khua an pêmsan ta mai pawh hi ka ui tak tak a ni," a lo ti ve bawk a. Sawiluaia chuan, "Engtia pêm mai nge maw an nih chu le?" tiin a lo zawt nghal vat a. 

Kâpzawna chuan, "Aaa, khatia lal fapa meuh an han hnar tâkah kha chuan an tân pawh khuaa awm ve reng chi ni hek lo, arang arangin an pêm ta chûk chûk mai a nih kha. Lalhniangi te pêm zân chuan 'Sihzawl khua pawh a reh ruih e' an tia lawm," a ti a. An han ngawi deuh vang vang hlawm a. Kaihranga chuan, "Titeh u, keini hi kan ṭhu nghet churh dâwnin a lang e, Zâwlbûk lamah i kai phei teh ang u. Zânin phei chu râlvêng pawh kan indah uluk deuh loh chuan, Awitlangho hian an rawn ûmzui lovang che tih lah hriat ni suh," a han ti charh charh a. Zâwlbûk lam pan tur chuan an inzui chhuak ta thliai thliai a. 

Lallura chuan Liankunga thusawi chu ngun takin a lo ngaithla doh doh a. Lianchhunga chuan, "Chutiang chu thil awmdan a nih avangin hrilh lo thei che ka ni lova, nangin ṭha i tih dan danin thu i pawtchat mai a niang chu," a han ti koh koh a. Lallura chuan, "Hmm...he hmeichhia hian buaina bâk min thlen ka hre lo ve. Ka fapa a lokîr leh hma ngeiin kan hawtîr leh ngei tur a ni ang. Lalngura hian a hmuh hman hlauh chuan a nêp zo leh âwm hauh si lova. Tihian i ti mai teh ang, amah Sawiluaia bawk chuan va dahlêt leh mai se la a ṭha lo maw?" a han ti charh charh a. Dik tak chuan Lallura hian Lalhniangi hmêl chu a hmu châk hlawl lo, tin, hmeichhe pakhat vang leka buai lah a tum hek lo. Sawiluaia chungah pawh hian a lungawi lo lek lek zawk hial a, mahse, Sawiluaia hian Lalhniangi leh a fapa chungchang kha eng mah hriat a neih ve lêm loh avangin a hrethiam mai mai chauh zawk a ni. Lal fapa meuh lo hnar tawhtu lakah chuan ṭhat chhuah a tum bîk dêr lo mai!

Liankunga chu in lam panin a kîr leh thuai a, Lalhniangi hnenah chuan an lal thu tlûkna chu a han sawi a, "Naktûkah Sawiluaia'n a va thlah leh mai dawn che a nia. I tân heta awm reng pawh hi a him bik chuang lo, kan lalpa hian i chungah lungawi lohna lian tak mai a nei niin a lang a, i chungah pawh hian a duh chhe viau maithei a nia. A thu hrimah nu leh pate thuawi hi a ṭha ngai e," a han ti boh boh a. Lalhniangi chu a ngawi ngal mai a, Lianmawii te unau chuan khawmgaih âwm takin an lo thlîr dun ngawih ngawih a. 

Sawiluaia chuan an lalpa thu tlûkna chu mak a ti hle mai a. Mahse eng mah phei zawng a sawi chhuak lêm hlei lova. Awitlang khuaa kal tur chuan a insiam ta zawk a. Kawng laka an mamawh tur nia a hriat te chu a iptepuiah chuan a khung khawm mawlh mawlh a, a pi chuan lian tâwk tak maiin chaw a han fûnsak a. Tûkṭhuan ei kham veleh Lalhniangi nen chuan Awitlang khaw lam panin an chhuak leh ta vang vang a.

Inbe miah lo chuan an kal dun mawp mawp a, an chauh deuh hunah an chawl leh tawp a, an kal leh ngat ngat mai a ni. Chaw chhûn fâk hun âwm velah chuan thing hlim hnuaiah ṭhuin an chawfun chu an ṭhet dun mawlh mawlh a. 

An chaw ei kham chu an ṭhu khawmuang hlek a, Sawiluaia chuan, "Engatinge kan lal tlangval chu i neih mai loh le?" a han ti chhuak phawng mai a. Lalhniangi chuan, "Ka duh lo pawh a ni hran lo, mahse lalnu nih hi tlin dâwnin ka inhre tlat lo a tin ni. Lal chî lah kan ni ve mang bawk si lova, ngaihtuah ve la, lal fapa meuhin hnamchawm nula han neih te chu? Miin engtinnge an ngaih ang a, engtinnge an sawi ang? Lal chhungkaw tan chuan thil zahthlâk tak a ni dawn a sin," tiin a rawn chhâng a. Sawiluaia chuan Lalhniangi thusawi chu dik a tiin, Lalhniangi hian lal fapa hi a neih duh loh vang lam ai mahin an lal chhungkaw zahawmna humhimsak a duh zawk vang chauha lal fapa chu pasala nei lo a ni tih pawh a hrechiang ta hle mai. A ngaisâng ru sawt mai. 

Lalhniangi bawk chuan, "Dik tak chuan kan pêm chhan pawh kha e, palai vang vek a nia sin," a tih leh ta zel mai. Sawiluaia chuan mak a ti ta deuh a, chiang zawka hriat ngei tumin, "Chu, eng i tihna nge ni ngai? Palai vanga innei lo leh khua chhuahsan ta hial em in lo nih le?" tiin a han zawt zui nghal chat a. 

Lalhniangi chuan, "A ni ber mai ang chu. Ka pa hi lal lakah khân a tlatlum riau a, kan lalpa pawhin a duhsak thei viau reng a. Mahse, a khawmbawl upate zinga mi Chawngkunga khân ka pa hi a rûk takin a îtsîk tlat mai a, dik lo takin lal hnenah thu thlenin kan lal chuan ka pa chu khawnbawl upa a nihna aṭangin a bân a, chutiang a lo nih tâkah chuan keini tân pawh lal khua leh tuia awm reng chu thil nuam tak ni tawh bîk hek lo le, rilru na ngawih ngawih chungin kan pêm ta mai a ni," a han ti chuai deuh raih a. A sawi zâwng ringawt pawhin a thin a rimin, a rilru pawh a na hle tih chu hai rual a ni lo ve. 

Sawiluaia chuan, "A lo nih tak chu maw le, eng mah ka lo hre ve mang bawk si lova, palai thu vaivir dan dik tâwk loh vang mai maiin pawisawi lovin in lo tawrh phah hrep zuk nia. Kan lal tlangvâl lah chu a ât phah lo chauh zawng a nih kha maw le. I rilru tihah duh lutuk suh aw, in tân kâwl a la rawn êng leh ngei ngei ang,"tiin a han hnêm a. Lalhniangi chuan a chhâng zui ta lo va. An hahdam ta deuh bawk nen, kal zâi an rêl leh ṭan ta zawk a. 

Dumderuangchen vêl an kal hman âwrh ang tihin Lalhniangi pate nen khân an intâwk ta hlawl mai a. Tlangruma chuan thinrim tak mai hian a fanu hnenah chuan, "Mihur nu, min va timualpho zozai ve le, 'mikhual tlangvâl ka ûm e' te i han ti vei maw? Lo kal teh, ka han vaw nek teh ang che," tih pahin a pan hnai nghal a. Mahse Sawiluaia chuan aw dam tak mai hian, "E khai, ka pu, insûm hrâm rawh. Mahni fanute chutin an ko mai mai ngai lo ve. Thil awmzia hrechiang hmasa phawt lo chuan i thinurna kha lan chhuahtîr lo hrâm turin ka ngen che a ni," a lo ti vat a. Tlangruma chuan mak ti âwm taka Sawiluaia chu melh pahin, "Tunge i nih a, ka fanu chungchângah hian eng thu nge sawitur i neih?" a han ti bung deuh nghut a. 

Sawiluaia chuan, "Sawitur tam tak chu ka nei ang chu, mahse, chûng zawng a pawimawh vek lo ve! I fanu hian mikhual tlangvâl a ûm lova, amah thah tumtute lak aṭangin a tlanchhe mai chauh zawk a ni," a ti a. A thusawi chu awih lo tih hriat tak maiin Lalnawta chuan, "Dâwt i sawi a ni ngat ang, tumahin Lalhniangi chu thah an tum hauh lovang le," a lo ti ve vat a. 

Sawiluaia chuan, "In awih lo a nih leh amah hi zâwt ula ti nia," a ti ta ṭhen a. Lalhniangi chuan, "Min thah zawng an tum ngei a lawm, silai pawhin min rawn kâp nasa hle asin," a lo ti ve vat a. Tlangruma chuan, "An that lo hlauh che chu i vanduai phah zawk dawn a nih chu. Nangmah vangin khawtlâng kan buai a, pasalṭha pahnih ngawtin hliam an tawrh phah leh nghal. Kan lalpa pawh i chungah a thin a rim hle mai a, hrem ngei che pawh a tum nghe nghe a ni," a rawn tichhuak leh bawr bawrh a. Sawiluaia chuan, "Chu zawng ka remti thei hauh lovang le! Awitlang khua thlengin ka rawn kal ve dâwn a, Lalhniangi chungah hian eng thil ṭha lo mah a thlen ka phal dawn hauh lo a nia," a han ti chang ta rât mai le.

Tlangruma chuan, "I duh phawt a hnu i rawn kal ve mai a niang chu. Mahse, kan lalpa chuan a lo lâwm vak chein ring duh suh. A pasalṭha pahnih ngawt i hliam sak avangin i lû hi lâk ngei a tum a ni," tiin nuihsawh deuh tak hian a han ti a. Sawiluaia erawh chuan, "Ka lu hi a invuah nghet ve viau mai a, chuti mai mai a lâk ngawt theih pawh a mi hleinem," nui chung hian a han ti ve a. Lalhniangi bânah chuan kaiin, "Tirawh le, keimah ngeiin in in thlengin ka thlah dâwn che nia," tiin hma a hruaipui tan nghal a. 

Hetih lai zawng zawng hian Kâpkima chuan engmah sawi lovin Sawiluaia chezia chu chîk êm êmin a lo en reng mai a. Chu tlangvâl naupan hmêl tak, mahse huaisen hmêl tak lawi si chuan a rilru a hneh riau mai. Chu bâkah chu tlangvâl chu a hmuh hnu ang riau a hriatna a nei tlat nia! Ahmêlmate hnungchhawn zawnga a han kal ngam mai danah chu tlangval chu mi huaisen tak zawng a ni ngei ang le. Mi dang ni se an ngam ve kher angem?

Tlangruma te pawh chuan ngawi rengin Sawiluaia te chu an zui ve ta hnek hnek a. Lalnawta thinrim chu a âng deuh hmek hmek reng a. Sawiluaia lah chuan eng tehchiamah a rawn ngaihsak duh dêr bawk si lo. 

Chutia ngawi renga an kal mawp mawp lai chuan, thâwk leh khatah an chhak lam aṭangin savawm ṭhankin tawh, sumruk zet tur âwm hi a rawn lang ta thut mai le. Lalhniangi chu a ṭê ṭhawt a, chumi rual deuhthaw chuan Sawiluaia silai chu a puak nghal ṭhuai a. Savawm chu a ṭe ruai ruai a, Sawiluaia chu a rawn bitum zui nghal a. 

Sawiluaia chuan a silai chu a dah lawk a, a kâwlhnâm chu phawrhin savawm chu a pan phei ve nghal a. Savawmin rawn seh tuma a din ur ur lai tak chuan a kâwlhnâmin savawm hmuiah tak mai chuan a han sah sak ta siah mai le. Chumai chu duhtâwk lovin savawm ke-ah chuan a man lawk a, a bula thingkung dêng dawt khawpin a han theh lêng lawp mai a. Savawm pawh chu a zal ta raih raih mai a ni.

Chutih chhûng zawng chuan Tlangruma teho chuan mak ti lutukin an lo en tlawk tlawk mai a. Savawm sumruk tualleng zet tur han theh lêng lawp thei chu engtiang taka chak ni ang maw, an lo ti rilru ṭheuh hlawm a. A chêt ran dan te mawlh mai chu mak an tiin, tumahin a silai hmet puak lai kha an lo hmu hman hauh lo zuk nia! Chuta ṭang chuan chu mikhual tlangvâl chu zuam mai mai chi a nih loh zia an hre chiang ta kher mai. Lalnawta meuh pawhin, "Kan leido khua a ni palh hlauh ang tih ka hlau mang e," tiin a ṭhiante bulah chuan a sawi chhuak hial a ni.

Buaina hranpa êm êm tâwk tawh lovin a tûk ni tlâk hma hretin Awitlang khua chu an thleng ta hlawl a. Hmun dang pan hmasa lovin lal in lam chu ding takin an pan nghal a. Tlangruma rilru chu a hah viau rualin mikhual tlangvâl hmêl chuan a thlamuan viau lawi si! An lalpa chuan engtin tak lo ngai ang maw...?

'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMHNIHPAKHATNA

Sawiluaia ten lal in an han thlen meuh chuan an hnunglamah tlangvâl ṭhahnem fê hian an lo zui hman reng tawh a. Sawiluaia chuan anmahni rawn zuitute chu a hre lo der tlat a, ngawi rengin lal in lam pan chuan a kal mawp mawp a. Lalhniangi pawhin a zui ve hnak hnak a, an hnung deuhah Lalnawta teho pawh chu chauh hmel tak chungin an rawn kal ve hnek hnek a. 

Lal in kawtah chuan Sawiluaia chu a han ding vang vang a, Lalnawta chuan  hma hruai ve thungin, lal in chhûngah chuan an inzui lût ta dam dam a. Lalngurawia chuan a lo hmuh veleh, "E, in va hlawhtling thei maw? Rin aia hmaa in rawn kîr leh tak mial chu le," a lo ti sawk sawk a. Lalnawta chuan, "Kan va hlawhtling chu a ni mai e," tih pahin Lalhniangi chu a han melh pah zauh a.

Lalhniangi chu Sawiluaia kiangah chuan a ding ve ran a. Lalngurawia chuan Sawiluaia chu mak tih hmel taka en chung hian, "Hei hi tunge ni? Ka hriat ngai mi pawh a va ni lo ve?" a han ti deuh chhur chhur a. Lalnawta chuan, "Amah hi alawm kan pasalṭhate lo hliam a, Lalhniangi tlanbopuitu chu. A hming pawh ka hre bîk hauh lo mai," a lo ti vat a.

Chutah meuh chuan Awitlang lalpa chuan a hmaa tlangval ding chu a melh ta khui khui mai a. Thinrim tih hriat tak mai hian, "Nang hi maw ka pasalṭhate lo hliamtu chu ni a? I lû i la rawn zuar zui ngam cheu a ni maw? Ngai rawh, ka pasalṭhate chunga kut thlâktu chu a nunnain a tuar ngei ngei tur a ni," a han ti deuh nghut a. Sawiluaia chuan, "Lal meuh si chuan thu kal lam leh haw lam i ngaihtuah hmasa turah ka lo ngai che a, hmeichhia ang maiin thu tlûkna i siam zung zung ṭhin zawk a lo ni maw? I pasalṭhate khân engmah sawi lovin min rawn kâp hmasa zawk tih i hria em? Duh ni ila chuan e, an vai pawh khân ka kâphlum thei vek ang chu; mahse, inhuatna kan nei lova, ka hmelma angin ka en ve hek lo. Pahnih khat lek ka han hliamsak ta zawk che a nih kha," a ti lêt ve ta siah mai.

Lalngurawia chuan, "E he he, ka in chhûng ngeiah pawh min zah lovin hmaisen min hmuh ngam a ni maw? Tlangvâlho kha rawn lût ula, he misualpa hi hruai chhuak rawh u. Zâwlbûkah lo dah ula, a chungchâng thu chu keimah ngeiin ka rêl dawn a ni," a han ti deuh tuar(h) a. Chuveleh tlangvâl ṭhahnem tak mai hi an rawn lût nghal huk mai a. Sawiluaia tân pawh kut kuangkuaha lo thlîr veng vengna hun a ni tawh bik lo. Rang takin a silai chu a han lek chhuak a, Awitlang lalpa bekah tak mai chuan a silai kaw hmâwr chu a chuktuah ta siah mai le. Tlangvâlho pawh chu an ding chawt hlawm a, chêt lâk ngaihna hre lovin an inmelh kual hrêk hrêk hlawm a. 

Sawiluaia chuan aw dam thluam mai hian, "Aw le, Awitlang tlangvâl te u, in khuaah hian buaina siam tuma rawn kal ka ni lova, nangni nena inhmêlmâk hi ka duh hek lo. Amaherawhchu, in pasalṭhaten hmeichhe pakhat lek ralpui phiar taka in han phiar leh, sazuk hliam ang maia in han ûm rawn tâk huai huaiah chuan hreh tak chungin ka lo inrawlh ve ta mai zawk a ni e. He hmeichhia hian in pawi enge a sawi a, heti taka inbuaipui tâk luai luai mai ni le?" a han ti a. A hmêlah chuan zamna chhetê pawh hmuhtur rêng a awm si lo. Lal in chhûng chu thehhmeh ang maiin a reh dûk a, Sawiluaia leh an lalpa chu an thlîr tlawk tlawk ringawt mai a ni.

Chutia an ngawih ṭhup tâkah chuan Sawiluaia bawk chuan, "Aw le, he nula hian a duhthlanna ngeiin pasal a nei tur a ni, tumahin in nawrlui tur a ni lovang," tih pahin Awitlang lalpa chu a han melh a, aw chang fek fawk tak mai hian, "He nula hi hmei atân i lo ît viau em ni? Hetiang khawpa nula hmelṭha hi tu nu leh pa hian nge lal hmei atân mai mai phal ang ni? Tihluihna hmanga neih luih i tum a nih vaih chuan lal i nihna hi hai derin, i lû hi ka la ngei ang tih i lo hre dawn nia," a han tihkhum siah mai a. 

Lalngurawia chuan, "A fawng vuantu zawkah i ṭang a, i ṭawng huai par par hle mai maw? Tunah hian hun ka pe ang che, ka khua hi rang takin chhuahsan vang vang rawh. Chuti a nih loh zawngin nungdamin ka chhuah dawn hauh lo che a nia," a rawn ti tham deuh ṭuak a. Sawiluaia erawh chuan, "Ka duh hun hunah ka chhuak ang a, ka duh leh ka châm ang a, nangin thu i pêk ve mai mai tur ka ni hleinem. He khua hi ka khua a nih ve na chen a awm asin," a han ti lêt salh a. 

Lalngurawia chuan, "I daw ziap zuap a nih mai chu a! Ka khuaah hian chhung leh khat i nei lova, vua leh vang sawitur pawh i nei hek lo," a han ti lêt ve sak a. Sawiluaia chuan, "I la hre dawn khawp alawm, mahse chûng thilte chu tunah zawng sawichhuah pawh ka tum lo ve. Lalhniangi hi an inah ka hruai haw dawn a, buaina siam i tum vaih chuan Awitlang khua hian lal thar a mamawh ngei ang le," tiin a han vau deuh sak a. 

Lalhniangi bânah chuan kaiin, fimkhur tak chungin lal in aṭang chuan a chhuahpui ta zal zal a. Midang chuan chêt thawh pawh tum lêm lovin an lo thlîr tlawk tlawk ringawt a! He tlangvâl la naupang tak, huaisen tak si hi a huvang a na tlat a tin ni. 

Lalngurawia chu harh chhuak thut niâwm takin, tlangvâlho hnenah chuan, "Rang takin va ûmzui rawh u. Ka khua hi nung damin a chhuahsan tur a ni lo rêng rêng," a han ti deuh tuarh a. Tlangvâlho chu lal in aṭang chuan an chhuak nghal ta zung zung a. Pawnah chuan an han ding khawmuang leh tê tê a, dik tak chuan kha tlangvâl kha ûmzui an châk vak lo a ni. Pasalṭha Kâpkima chuan, "Naute u, kan fimkhur a ṭha ang, kha tlangvâl kha a hmêl en ang ngawta zuam chi a ni lo a nia aw. Keipui hliam tluk zeta hlauhawm a nih kha," a han ti a. Chutih lai chuan lal in thlang lam aṭang chuan silai a rawn puak ta ṭhuai ṭhuai mai le! Rang lutukin chulam pan chuan an tlân nghal zung zung a. Silai chu vawikhat a han puak leh dur a, a reh ta vang vang mai. 

Zahranga khân lal in chhûnga thil thleng a hriat veleh a ṭhiante ko khâwmin, Sawiluaia te lo chhuak chu an lo châng ta mai hi a ni âwm a. Lalhniangi te in chhak, kâwmkâr thim aṭang chuan Sawiluaia te lo kal thla mêk chu sawi set set lovin an lo kah rawn nghal tawp mai a ni.

Sawiluaia chuan silai ri a hriat rual deuhthawin Lalhniangi chu a bawh thlu nghal rawp a, chuti chung chuan silai mu pakhat chuan a malpui dinglam chu a rawn thawi fuh hman tho mai! Anmahni rawn kâptute lah chu kâwmkâr thim laiah an tawm tlat bawk si a, Sawiluaia chuan Lalhniangi chu hui zauhin, an thlang lamah chuan an bawkvâk thla dun a. Chutihlai chuan an chhak lamah mipui thâwm rawn awmin, an tawng ri lang lang hlawm a. Sawiluaia chuan an awmna lai chu an rawn pawh thuai dawn a ni tih hriain rang taka insaseng vat chu a tum ta a. Lalhniangi hnenah chuan, "Nang zawng engtinmah an ti lovang che. Keimah hi min thah an tum ber chu a nih hmel a, hetia kan awmdun reng hi chuan min that duh ve ve zawk ang e. Chhuah lam pan hian ka tlân vak ang a, khîngho khian min ûmzui ngei dawn a, chutih chhûng chuan nang pawh i lo insaseng dawn nia," a han ti a. Lalhniangi chuan, "Ka kalsan thei bik lovang che, i kiangah ka awm ve zel dáwn a ni," a ti mauh mai a. Sawiluaia erawh chuan, "E, ni lo ve, tun dinhmunah hi chuan min zui ka remti thei lo a ni. Hengho nena kan buaina hi ka chingfel zet ang a, chumi hnuah zawng i duh phawt chuan min la zui zawk dawn nia," tiin a han hnial a. Lalhniangi pawh chuan hnial zui zel chi niin a hre ta lo va, Sawiluaia kal liam tur chu a thlîr vawng vawng ta a ni.

Sawiluaia chuan thâwk a han la tê tê a, a tlânna lam tur chu ngun fahran hian a han thlêk vang vang a, chutah a awrâwl tâwp a au vak chungin a tlân ta chiam mai le. A rin ang ngeiin a hmêlmaho chuan an rawn ûmzui nghal a, silai erawh chuan an rawn kâp ngam mai bik tawh lo, ṭhiante ràl palh a hlauhawm ve tlat tawh si a. 

Sawiluaia chu chak takin kawtchhuah lam pan chuan a tlân ngawr ngawr a, a sahimna tur ngaihtuaha tlanchhia a ni bawk a, tlân pawh a tlân chak ngang mai. Amah rawn ûmtute mak tih khawpa chakin a duk hian a duk pur pur nia maw le! 

Awitlang tlangvâlte pawhin chuti maia thlahthlam chu an lo tum bik awzâwng lo mai. Rang takin an rawn ûmzui ve nghal a, Zahranga chuan tlangvâlho chu fuihin, "Tun ṭum chu kan chhuah tawh tur a ni hauh lo, a ṭul a nih leh an khaw thleng rak pawhin kan ûm mai tur a ni," a han ti a. A tu a mah chuan Lalhniangi lam rêng rêng an ngaihsak tawh lo. 

Sawiluaia chu kawtchhuahah chuan a han ding khaw muang hlek a, a chauh tawh êm avangin thâwk lâk pawh harsa a ti kher mai. A mal hliam chu a han en a, a lo la thi ser ser reng mai. Mahse, chu zawng buaipui thamah pawh a ngai lo, chhim taivang seh pawh a tluk nek loh hi! ti rilru chungin a han thaw deuh kâwk kâwk a. Hmanhmawh a ṭul tih hriain an khaw lam pan tuma a han inher leh chiah tih chuan silai a rawn puak ta dawt mai le.

Tun ṭum zet zawng a vanneihna pawhin a tlin ta bîk ngang lo a ni ang e, silai mu chuan Sawiluaia zakhnuai zawn tak chu a rawn verh ta siah mai le! Sawiluaia pawh chu a petek nawk nawk a, tlûk mai erawh a la tum bik hauh lo mai. A silai chu rinchhan titihin a han ding lui hrâm a, chutihlai tak chuan silai a rawn puak leh ṭhuai a, Sawiluaia malpui chu a thîp nghal zawk a, chumi rual deuhthaw chuan thisen a rawn luang chhuak nghal zawih zawih bawk a. Chu meuh zawng Sawiluaia pawhin a tuar zo ta bik ngang lova, muang chângin leiah chuan a tlu ta riai riai a.

Zahranga chuan intithei fahran chung hian, "Ka kâp fuh chiang a làwm, a tho chhuak leh tawh âwm lo êm mai," tih pahin a silai chu a sawh leh nghal chawt chawt a. A bula tlangvâl pakhat chuan, "A lû saw kan va la nghal law law dâwn em ni ang," a rawn tichhuak ve nghal a. Zahranga erawh chuan, "Ni lo ve, kan lalpa ngeiin a lû chu a la ang chu le," nuam tih hmêl fahran hian a han ti a. Sawiluaia chu a chêt tâk mai lovah chuan thi chiang hle tawhah ngaiin an ngaih an tiṭha kher mai. Vaibel te zuin, râl aṭang chuan Sawiluaia ruang chu an thlîr leh zuk zuk ṭhin a. An zinga pasalṭha Kâpkima tih chauh lo chuan an hmelma pa chu lainat hmêl pu âwm pawhin an lang lo. 

Zahranga chuan, "Khai le, tlangvâlho khân a ruang va hlâwm tawh r'u le," a han ti a. Tlangvâlho chu Sawiluaia ruang hlâwm tum chuan an han che chhuak a. Mahse pên tam pawh an la pên hman âwm lo ve, Pâwi pasalṭha Ngulzalian ngei mai kha silai nen a rawn inlâr ta nawlh mai a! A rual deuhthawin kawng chhak leh thlang lam aṭang chuan Pâwi pasalṭha tam fê mai chu an rawn inlâr nghal sap sap mai. Zahranga teho chu an phâwk hra hlawm a. An hamhaih hlawm êm avangin chêt lâk nachâng pawh hre lovin an ding tlâwn zuah ringawt a. Zahranga chu a harh chhuak thut a, "Râl..." tih leh a silai chuh chu a rual nghal a. Mahse, Pâwi pasalṭhate chu inring sa reng an ni bawk a, Zahranga silai han chuh tur chu an rawn kâp let nghal tawp a. Awitlang tlangvâlte chu an darh nghal hak a, Pâwiho awmna lam aṭang chuan silai a rawn puak zui nghal ta zawih zawih mai le. Pasalṭha Kâpkima pawhin a silai chu vawikhat a han hmet puak ve hman hrâm a; mahse, hmanhmawh tak leh tum bik pawh nei lova kâp a nih avangin kah fuh erawh a nei lêm lo. Pâwiho silai mu erawh chuan a bekah tak rawn dêng fuh siahin, kâ pawh chhâwn lovin a boral nghal a, mi dang pawh an him bik lo hle mai. Pâwiho chuan an kâphlum deuh vek a, mi pahnih erawh chu a nung chungin an man thung a. 

Ngulzalian chuan rilru na tak chungin a fapa, nikhaw hre lova let reng chu a han melh leh zawk a, chutah a kâwlhnâm chu a pai aṭanga phawi chhuak zawkin, Awitlang tlangvâl pahnihte nghâwngah tak chuan a sât ta siah siah mai le! chûng tlangvâl pahnihte chu an khur nghal chawr chawr a, an zal ta raih raih a. Ngulzalian chuan, "Tunah ka ho ngeiin khua kan bei nghal ang, hmeichhia leh naupang tih loh chu kan that vek tur a ni ang," sehchilh deuh rap rap chungin a han ti a. A hote zinga mi pahnih erawh chu Sawiluaia lo enkawl turin a hnutchhiah thung a, mi dang zawng chu Awitlang khua bei turin an che chhuak zui nghal a.

Hetia Ngulzalian te an rawn lan ve ngawt nachhan hi eng dang ni lovin, hmâna an hotupa Thangzalian hova Tlangruma khua rûn an tum ṭum a an tum loh zawk Lalruma khua an rûn avang khân Tlangruma khua chu rûn leh ngei an tum ruh hle mai hi a lo ni a. A kum tam deuh tawh mahse ram chinchâng a hriat bâkah, tlangvâlho han hui khâwm dan a thiam êm avangin hemi ṭum pawh hian an lalpa ngenna angin a rawn kal veleh hi a lo nia. Tin, amah hrim hrim pawh hian a fapa Sawiluaia chu hmuh leh a châk êm êm mai a, tun bak hi chu Lusei rama kal lehna hun ṭha nei theiin a inring tawh si lo, thatho tak chungin a rawn rammu leh ta nge nge a ni. A hma anga chêtsual leh kha chu a tum tawh lo chiang kher mai. Buanzawl khaw hlui lam aṭangin Sihzawl khua chu an rawn hêl zet hnuah, Awitlang khua hi an rawn pan leh ta vang vang mai a ni.

Pâwi pasalṭha za nufa rual zet mai chuan Awitlang khua chu an pan chho ta mup mup a. Mahse, khawchhung a mite chuan an lo hmu hman tlat mai, "Râl, râl, râl..." tia au ṭeng ṭung chungin an tlân ta chiam mai le. Pâwi pasalṭhate pawh chuan khawchhung chu an bawh chho zui nghal a.

Silai puak ri dur dur kâra patling natuar ṭê thâwm leh nutling mangang âu thâwm te, naupang ṭap ri leh uicho beleuh tuarh tuarh thâwmte chuan Awitlang khua chu a chiah hneh kher mai. Pâwi pasalṭhate chu hmun hrang hrangah an insem darh zung zung a, Awitlang khua chu an hual titih der mai le. Awitlangho dinhmun chu a phet tial tial a, an lo innghah ve na ber an pasalṭhate lah chu tho leh tur awm lovin Pâwiho silai mu lêng lakah chuan fam an chang zo ta si a. 

An pasalṭhate berin an tlawmsan tâkah chuan Lalngurawia chuan nunauin an tuar nasa lutuk tur chu ngaingam lovin an tlawm thu chu a puang ta nge nge a. Pâwiho chuan naupang leh tar chumchiap tih loh chu sal atan an man ta vek mai a ni. Lalngurawia te nupa pawh kawl bun tirin, a khua pawhchu an halsak ta vek a. An sal man te tih loh chu an awm awma awm turin an hnutchhiah a, midang zawng chu Ṭiau lui kân puiin an khaw lamah an hruai haw ta vek a.

Heti tak maia Pâwiho an chêt rawva nachhan hi Sawiluaia phuba an lâk duh vang a ni pakhat a. An thin a rimin, nunau tih loh mi dang zawng chu an dim fahran lo hle mai a, kut an thlâk chawrh chawrh reng mai a ni. Lalhniangi pawh kha an man zingah chuan a tel ve nghe nghe a. A hmel te a ṭhat êm avangin Pâwi pasalṭha pakhat chuan a hauh deuh bik nghe nghe a ni.

Hetih lai hian Kaihranga te pawhin Sawiluaia chu a rawn kîr leh tâk mai loh avangin chanchin ngaihven turin Kâpzawna leh Bukdenga te nen Awitlang khaw lam an lo pan ve mêk a. An lalpain Sawiluaia chu amah maia Lalhniangi thlah tura a kaltir mai chu âwm lo an tih thu an sawi chhuak hial nghe nghe a ni. 

Kaihranga ten Awitlang khua an va lût zet chu! mak tih luat vangin an hawi lawl lawl mai a. Khawlaiah te chuan mi ruang a lo tlu kawkalh rem rum a, in kang bang la mût khu vung vung te, naupang leh pitar putar lo ṭhu kûn tlawk tlawk an hmuh te chuan thil awmzia chu inzawh hranpa pawh an ngai lo kher mai. 

Kaihranga chuan, "E hiau! engtizia nge ni ta mai le?" a han tichhuak phawng a. Kâpzawna chuan, "Pâwi râlin an rûn a nih ngei dawn hi," tiin a lo chhâng vat a. Bukdenga pawh chuan, "An che rapthlâk kher mai ka ti. Kan khua min rawn rûn lo hlauh chu a tihzia mang e," a lo ti ve charh charh bawk a. 

Kaihranga chuan, "Sawia hi an man tel ve nge an thah zingah hian a tel ve zawk aw," a han ti vang vang a. A ṭhiante pawh chuan chu thil chu an lo ngaihtuah ve chiah bawk a. An theih ang angin ruangte chu an han bel chiang nghal zung zung a; mahse, Sawiluaia ruang rêng rêng an hmu lo tawp mai. Kâpzawna chuan, "Pâwi hovin an man tel ve a nih ngei dawn hi. Kîr leh ta thuai ila, kan la tlânkhalh hmanin ka ring e. Buanzawl khaw hlui lam aṭang bawk khân Ṭiau lui an kân leh ngeiin ka ring tlat a ni," a lo ti vat a. Tichuan, Awitlang khua chu chhuahsan leh thuaiin, an khaw lam pan chuan an kîr leh ta vang vang a. An kal dawn chuan Kaihranga chuan putar pakhat hnenah chuan, "Ka pu, invaiin kan khaw lamah rawn kal ang che u, hetah in awm reng thei lovang. Kan lal hnenah in chanchin hi ka lo hrilh dawn nia. Nangmahni ṭanpui tur che u in mi kan rawn tir thuai ang," tiin a han hrilh a, hmanhmawh takin khua chu an chhuahsan zui ta nghal a.

[13/06, 9:54 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

BUNG SAWMHNIHPATHUMNA

Pasalṭhate hi zawng an tuar a chhelin, an hnukte hi a fei bik emaw tih mai tur hi a ni a, thihna khawp hial hliampui an tuar chung pawhin mite mak tihtûr khawpin an rawn dam chhuak leh mai ṭhin. Mi hetiang hi chu khuanu pawhin a hual bik emaw tih mai a awl rum rum hial a ni.

Sawiluaia pawh tunah chuan a dam ṭha ve hle tawh mai a, bai deuh sawih sawih chungin kawtkai velah pawh a teihawi peih ve ta hial mai. Nikhat chu Bukdenga nen leikapuiah an tîti a, Bukdenga chuan, "Hei, i dam chak khawp a láwm, a tirah kha chuan i dam chhuah zawh pawh kan ring lo a sin. Tunah zawng kan ram lamah pawh kan kîr leh thei dawn a nih hi," hlim tak chungin a han ti a. Sawiluaia pawhin, "Ni e, tunah chuan ka ṭha tawh khawp mai. Chutia i han sawi tâkah chuan, kan ṭhiante pawhin mi an lo ngaihtuah ve viau tawhin ka ring e," a han ti ve charh charh a.

Bukdenga chuan, "Ngaihtuah âwm teh e maw le, a tam zawk phei chuan i thih mai pawh an ring zâwk hial ang chu," nui deuh var var chung hian a han ti a. Sawi leh tur hre lovin an ngawi dun ta vang vang a.

Ni leh thla a ral a, favàng boruak nuam tak mai a rawn her chhuah leh meuh chuan Sawiluaia pawh a dam ṭha hlê tawh a, a pain la indim deuh tura a hrilh chung pawhin amah berin 'Ka dam tawh a láwm' a tih miau si avangin lo lamah te pawh a feh ve ta hial a ni. Tunah zawng an ram lama kîr leh a, a chi leh kuangte hmuh pawh a châk ve hle tawh mai, a ṭhianpa nen pawh an sawi ru dun fo ṭhin a, a pa hnena sawi chhuah dawt erawh a hreh hle thung a ni.

A rin loh deuh maiin a pa(Ngulzalian) zawk chuan, "Sawia, i ṭhianpa hi a lung a lêng hlê tawh niin ka hria a, nang pawhin in ram lama kîr leh chu i châk viauin ka ring e. Tunah zawng i taksate pawh a lo chak ṭha leh tawhin, i hliamte pawh a lo dam ta bawk a, induh hun hunah in ram lamah chuan inkîr dawn nia," a ti ta hlauh mai le. Sawiluaia te ṭhian dun chu an láwm kher mai. Ngulzalian chuan a fapa te ṭhian dun thlah nân chuan a sechal talhin, ruai a buatsaih a, hlim takin chumi ni chu an hmang liam ta a ni.

Tûk khat chu Kaihranga te inah Kâpzawna a rawn lang ve nawlh mai a, Kaihranga chuan, "E khai, Kâpmawii pa, zîng ṭhang ṭhangah zeng thil nge ni ta?" tiin a lo be nghal sawk sawk a. Kâpzawna chuan, "Eng dang ni lo ve, khua a tui hul leh ṭan ta bawk a, vawiin chu Buanzawl khaw hlui lamah khân sa therhlo kah tur i lo fahran pawh zawn pahin kan va ramchhuak mai mai dawn em ni ang ka rawn ti deuh maw le?" a ti a. 

Kaihranga pawh chuan, "E, a châkawm khawp ang chu. Sa pawh an tam viau tawhin a nia ka rin ni," a lo ti ve thuai a. Tichuan, chumi ni a ramchhuak tûr chuan an inthlah ta a. 

Tûkṭhuan ei kham veleh kawtchhuah panin an chhuak dun a, khua a thiang nuamin, ngawpui dai ruih mai hnuaia han vah theuh theuh nân chuan duhthusâm hi a ni hawt e. 

Kawtchhuahah chuan vaibel zuin rei vak lo chu an han ṭhu khaw muang dun a, chumi hnuah Buanzawl khaw hlui panna kawng chu an zawh dun ta hnak hnak a. Kaihranga chuan, "Ti daih ila, Sawiluaia hi a dam chhuak zo êm ang chu maw?" a han ti a. A ṭhianpa chuan, "A hliam kha a na êm a, bei han tih sei chu a har khawp mai. Mahse, amah kha a tuar chhel hrim hrim a, beidawn ngawt thu a awm lo ve, a dam chhuak leh êm ang chu maw?" a ti a. Kaihranga chuan, "Bukdenga pui roh pawh hi a han reh ta vang vang mai si a, a chhûngte lam lam pawh an ngaih a ṭha tawh lo a nih hmêl khawp mai. Nizân khân a pa a rawn lêng a, han ngaihven deuh a duh thu a sawi chhuak nghe nghe a sin," a ti a. 

Kâpzawna chuan, "Han ngaihven pawh chu a sual lêm lovang, Sawiluaia chanchin tak ngial pawh hre lova kan awm hi a dik berin ka hre lo. Sawiluaia hi thi tawh ni se la chuan Bukdenga hi a rawn kîr leh tawh ngeiin ka ring a, a la rawn kîr loh dânah hian a ṭhianpa hi a la thi hauh lo a nih ka ring e," tiin a ngaih dan chu a han sawi chhuak a. Kaihranga erawh chuan, "Pâwiho khian an lo tihlum ve daih te pawh a ni maithei a sin, Luseiho an huatzia lah chu tlâng hriat a nia lawm," a lo ti ve thung a.

Kâpzawna chuan a lû thin nar nar pahin, "Chu zawng ka ring hauh lo mai, kha Pâwi pasalṭha Ngulzalian an tih kha mi namai niin ka hre lo va, Bukdenga chungah hian eng thil mah an tih duh ka ring lo ve," a ti ve thung a. Tîti mawlh mawlh chunga kal an ni bawk a, hriat loh kârin Buanzawl khaw hlui pawh an lo thleng hman reng tawh a. 

Lal lungdawh chul rip rep tawhah chuan ṭhu chawlin, vaibel an han zu leh vang vang a, chutih lai tak chuan an hnunglam aṭangin aw thûm chher chhur hian, "Che tawh hlek suh u, silaiin kan tin vek tawh che u a nia," a rawn ti ta thut mai a. Kaihranga te ṭhiandun chu an phu deuh zawk a, chêt pawh tum lo chuan an ṭhu ngawi ta reng a. An hnunglam aṭang bawk chuan, "Ding ula, in bân kha sâng takah phar chho rawh u, âtthlâk taka chêt in tum vaih chuan kan kâp chik hrup che u a ni mai," a rawn tizui leh nghal zat a. A dinhmun chhe zâwkah ding miah hek le, Kaihranga te ṭhian dun chu insehruh ṭeuh chungin an ding chhuak a, an bân chu an phar chhuak nghal a. 

An hnunglam a mi bawk chuan, "A ṭha e, tikhân lo ding reng ang che u," tih pahin a rawn pan hnai a, an inrin loh lai takin an puanven lai chu a rawn pawh thlâksak ta lawp mai le! Chu meuh zawng Kaihranga ngaih dan a ni tawh êm êm bik lo a ni ang chu, "Nauva, i mi tih dan chu, a thungrulh hun zawng ka la nei chêk ang che chu maw," thinrim tak chungin a han ti a. 

An hnunglama dingte chu an nui kiah kiah a, pakhat zawk chuan, "Ṭhianpa Deng, han en chiang teh mah, a rah pawh a lian ṭha dûn kher mai tiraw?" a han ti a. Chu aw chu Sawiluaia aw a ni tlat mai. Kaihranga chu a inher vut a, an hnung lawka Sawiluaia te ṭhian dun lo ding khûr ngat ngat mai a han hmu zet mai chu(h)! "E he he! Râl emaw tih nâk a laiin, kan Pâwi til tawlh pahnih lek zuk ni che u a!" a han ti a. Kâpzawna pawh chuan, "In mi han tih dân mai mai chu aw...!!" tih pahin a puanven chu a han chhar vat a.

Sawiluaia chuan, "E khai, in lo dam maw? K'u Kaihranga chu kha, Nuthlawi Selkungi láwm zâwng i lo nei ṭha kher mai ka ti," tih pahin a han nui zui kur kur a. Kaihranga chuan, "Pâwi ramah in han thi dun tawh ang chu kan lo tih nâk a laiin! Engti tiha rawn tlanchhuak leh thei nge maw in nih chu le," tih pahin za vak lo hian a han khi ve suk a. 

Kâpzawna erawh chuan, "In mi han tih dan mai mai chu aw..." a la ti deuh ngál ngál thung a, Sawiluaia te lah chuan an nuih liam vel mai mai chu a ni si a. Tih vak ngaihna hre hek lo, a nui veleh ta mai mai zawk a!

Sawiluaia chuan an chanchin tlângpui chu a han sawi lâwr zung zung a, chumi hnuah an khaw lam chanchin a zâwt zui ve nghal a. Kaihranga chuan, "I chhûngte pawh an dam e. Lalhniangi te pawh kha i duhthusâm ang ngeiin an innei tawh a, fa pawh an hring ve ṭêp tawh e. Kan lalpa pawhin a fapa tân hmun a kian tawh a, rei pawh min dampui tawh kher lo mai thei a ni. I chanchin hi chu a sawi chhuak ve fo mai," tiin an khaw chanchin tlângpui chu a han hrilh ve nghal a. 

Kâpzawna pawh chuan, "Tak a, charchhâwn vênga nuthlawi Dengkhumi khân 'Ka rual lo ve' tiin a han puh ta mai che a, i pu lahin eng mah sawi lovin sâwn man a lo pe ve mai bawk chu a nih kha maw. In lo inbengberek hman a ni maw?" nui duh miah si lovin a han ti a. Sawiluaia chu a meng phâwk kher mai, Kaihranga chu a han melh a, a ni lah chuan, "A ni tak e, ka lo sawi hmaih a ni," a lo ti ve tlat bawk si a. A lu thak lo pui hiah noh noh pawhin, "Dengkhumi te kha chu ka rîm ngai tawp si lova, kei ai chuan K'u Hranga pawh hi puh âwm zâwk tak chu a ni a sin maw le," a han ti nuah nuah a. 

Kaihranga lah chuan, "Eng aiah chuan nge maw kei te chu min han puh ve ngawt ang le? Dengi lah chuan a sawi chiang ropui si a, 'Ramah pawh kan riak dun ziah' a ti nghe nghe a sin, i awm mai mai emaw tih laiin chepa nung khai ang vat vat i lo nih dâwn hi maw le," a han ti ve nghal zat a. Bukdenga pawh chuan, "Chu, ṭhiana, pa i ni ve dâwn ta reng mai tihna a ni maw? Ka lawmpui khawp che a nia, Dengkhumi tluka kan khaw nula zinga hlo thlawh chak hi an awm hlei nem," tih pahin a han nui zui kur kur a. Sawiluaia sawitur hre lo chu a kut chi lo hawi ta vel mai mai a. 

Kaihranga chuan, "Hei, khua pawh a tlai ta viau mai si a, hetah hian riah bûk i sual mai teh ang u. Sawia, nang chawhmeh han zawng ta che aw. I sa kah sà pawh kan ei khât tawh a lawm le," a han ti a. Sawiluaia pawh chuan, "Chuti na nâ nâ chu ka'n zawng poh a ni ang chu," tih pahin a silai nen chuan a chhuak zui ve nghal mai a. Kaihranga teho chuan an thlîrzui deuh vang vang a.

Rei lo têah silai ri an hre ta mai a. Kaihranga chuan, "Hmm, vawiin tlai chu sa kan hmeh ngei dâwn e," nui chung hian a han ti a. A sawi ang ngei ngeiin rei vak lo hnuah chuan Sawiluaia pawh sakhi patuai nen a rawn kîr leh ta thuai a. A ṭhiante chu a rawn nuih var var a. Kaihranga chuan, "Lasi te hi i zâwl tak tak roh a ni ang ka ti," a han ti sup a. Bukdenga pawh chuan, "Lasiho hian zawl an châk hlawm ngawtin a nia ka rin ni," tih pahin a han khi deuh vur vur a. 

Sawiluaia sakhi kah chu an han puah zung zung a, an hnehsawh tlâng kher bawk a,  hmuamda kâr chhûng lekin an chan zo ta mai a! Sakhi sa vil pahin an tîti laih laih a, khua a han thim fel meuh chuan zanriah pawh an peih fel ve ta dêr mai. El euvin buhchangrum leh sa chu an lim ta nghek mai a ni.

A tûk zingah hma takah thovin, an khaw lam pan chuan an kal leh ta ngat ngat a. Lo-sûl haw hun velah khua an thleng ta hlawl mai. Kawtchhuah lungdawhah chuan vaibel zûk pahin an han chawl deuh vang vang a, an hahdam ta deuh maw tihah khaw chhung lam pan chuan an inzui ta diah diah a. 

Anmahni lo hmutute chuan mak ti âwm takin an lo thlîr vung vung hlawm a, tlangvâl ṭhenkhat chu an rawn kal hnai a, Sawiluaia an han hmuh chuan hlim tak leh mak ti tak chungin an rawn chibai hlawm a, ṭhenkhatin chanchin an zâwt luam hlawm a. Tiang chuan, Sawiluaia te in an thlen meuh chuan an tam tawh kher mai. Tlangvâlho khân an zui ve zel a tin ni. 

Liankunga chuan a tupa chu a han kuah thuak thuak a, chutah a dara ben thak thak pahin, "Taia te ṭhiandun chu, Pâwi nulâ nupuiah in han nei ta a nih dâwn hi, kan lo ti rilru hman hial tawh a sin," tih pahin a han nui deuh vur vur a. Sawiluaia chuan, "Kan han nei ṭhelh chu a nih kha maw le, a ni lâwm ni ṭhianpa Deng?" tih pahin a ṭhianpa chu a han melh zauh a. Bukdenga pawh chuan, "Ni e, nupui man tuak tûrin kan rawn kîr leh zâwk mai mai a nih hi, rei châm pawh kan tum hlei nem," nui chung hian a han ti ve a, in chhunga awmho chu an nui dar dar hlawm a. 

Liankunga chuan, "Hmm, naktûk chu ka tupa thla hual nân ka sechal hi ka talh ang a, nilêngin awmni khamin hun kan hmang dawn nia," a han ti a. Kaihranga chuan, "Chu zawng ngaih dân fing tak a ni ngai e, Sawiluaia thla hual hi a ṭul ka lo ti ve viau reng a sin," a lo ti ve vat a. Zanriah ei hun dâwnah chuan an ṭindarh ta hlawm a.

Inlêng an ṭin darh hnu lawk chuan an rin loh deuhvin Lallura chu a rawn lût ve nawlh mai a, Liankunga chuan, "E khai! Lalpa, nang meuh i rawn lên luh ve tâk hial ni le?" tih pahin ṭhutna tur a lo pe nghal sawk sawk a. Lallura chuan, "I tupa a lo kîr leh a ni âwm a, inlêng in neih loh lai chuhin ka rawn lût ve zawk a ni e," a han ti a. Liankunga chuan a tupa chu a han ko va, Sawiluaia pawh chu rang takin a pu bulah chuan a rawn kal ve nghal a. 

Lallura chuan, "E, Sawiluai, nung dama ka han hmu leh che hi chu ka hlim tak zet a ni. Tunah zawng thlamuang takin kan thlahtute kiangah ka chawl ve thei tawh dâwn e. Khatia Lalhniangi thlah tura nangmah chauha ka han kaltîr che kha ka inthiam lo tak zet asin," a han ti charh charh a. Sawiluaia chuan, "E, Lalpa, inthiam lo duh rêng rêng suh, i thiam lohna lai pakhat mah a awm hlei nem," a lo ti thuai a. 

Lallura chuan, "I chungah khân thil ṭha lo tak thleng thei a ni tih kha ka lo ngaihtuah tel hauh lo mai a, keima thinurna leh phuba lâk duhna ringawt khân min hneh mai a, khatia thi leh dam kâra i lêng tih ka han hriat phat aṭang khân ka thil tihsual zia ka hre chiang ta hle mai a, ka awm rêng a nuam thei lovin ka inthiam lo hul hual mai a, ṭawng thu chhe lovah lo boral ta ang la, min thlahtute hmêl hi ka hmu ngam dâwn em ni? Mahse, hei dam takin i rawn kîr leh ta hlauh mai a, tunah zawng kei pawh thlamuang takin ka chawl ve thei tawh ang," a han ti boh boh a. 

Liankunga chuan, "Ngawiteh, Ngurpuii pa, chutiang zâwngin thu la teh suh khai. Nang ber i awm lohvin i khua leh tuite hi kan khua a har lutuk ang a sin," a rawn ti ve koh koh a. Lallura erawh chuan, "Tunah zawng kan kum chhir a tam ve tain, fûr leh ṭhâl vawi tam kan lo hmang liam ve ta. Kan hun lo thleng tûr pawh hnaitê a ni tawh a, mihring thiltih theihna hian chu hun lo thleng tûr chu engti zâwng mahin a dang thei lovang. Lianchhunga pa, kan vanglai nite kha a ngaihawm teh zawng a ni e," a han ti fân deuh raih a. Liankunga pawh chuan an lalpa rilru chu a hrethiam khawp mai. Kumtir lamah khân a nupuiin zîng vawn zâwl a lo pan san ve ta bawk nen, a khua a har ru viauin a ring rêng a ni.

Liankunga chuan aw han then deuh kharh kharh pahin, "Lalpa, rem i tih chuan naktûkah ka tupa thla hual nân hian ka sechal hi vuak thlûk a, tlangpui sa chiau ni buatsaih ka lo rilrûk deuh a sin, i ho ngeiin vawikhat na rêng rêng chu lam i han thai leh teh ang hmiang," a han ti a. Lallura chu a phur hmel ta kher mai. Hlim tak mai hian, "E khai, Lianchhunga pa, chu zawng ka phûr zâwng tak mai a ni e. Keiin vawk ka rawn thawh ve bawk ang a, kan hun a lo thlen ve hma ngei hian vanglai i han chên leh tak teh ang hmiang," a ti ta soh soh a. 

Liankunga chuan an lalpa'n vawk thawh ve a tum chu hnial a han tum zet nâin, an lalpa zâwk hian hrehawm a tih a hlauh leh hnuhnawh avângin a hnial duh ta êm lo va, Lallura pawhin, "Khawinge, zanriah te pawh ka'n ei ve tawh ang e," tiin lal in lam pan chuan a chho leh ta hnak hnak a. Liankunga chuan a thlîrzui vang vang a.

A tûkah chuan Liankunga chuan a sechal chu a talh ta nge nge a, an lalpa'n vawk a rawn thawh ve bâkah Bukdenga pu pawhin a seki lainâwt a rawn theh chhuak ve bawk a, a tu a pawh mai chu an hlimin an phûr hlawm kher mai. Liankunga te in chhûngah chuan Lallura hovin an ṭhu kual pût hlawm a, a laiah zu bel an hung tlar thluah a, chaw ei kham aṭangin zai an ṭan nghal a. Pathlawi Zikkuaia chuan khuang a han bêng a, Lallura'n hla a han hril nghal a :

"Sihpui hmingthang kan vangkhua a zau laiah,

A laiah Laldanga tual leng e.

Sakawl leh awmlai chu leng lo se,

Ka zai leh Ṭhadangi leng rih se.

Ka han thlira, chhaktiang kan sulhnu,

Chumchi leng romei a kai chiai e.

Chumchi leng romei a kai chiai e,

Kan vangkhawpui a thang her luai e."

tiin, Zopui zai thlûkin an han sa zui nghal a. Nilêng mai chuan zû leh sa nen zai an vâwr ta zak zak mai a, an hlim zia chu sawiin a siak lo tak meuh meuh a ni. Tlaiah ropui takin a khaw nâwtin ruai an ṭheh mup mup a, zân lamah Liankunga te inah chuan an la ri ṭhak ṭhak mai. A ni e, anni tân zawng vanglai hun a liam tawh a, engtik khawtikah mah hetiang hun hlimawm takte hi an tawng leh tawh kher pawhin a rinawm loh. An hun hnuhnung lam a ni ve tawh tih an hai lova, an theihtâwpa uarin chu zân pawh chu an hmang reng a lo ni e. 

Fûr leh ṭhâl a la rawn vei ang a, Muvanlai tlâng bâwmin romei a la rawn zâm leh chii chiai ṭhin ang. A ni, Khuangchawi thla hleinga zân a la rawn her chhuak leh ang a, angai têin Sihzawl khua chu a la rawn chhun êng no leh nghial nghual ṭhin ang; mahse e, chutiang hun a lo thlen leh meuh chuan anni chu zing vawn zâwl an lo kâi hman tawh emaw kha a ni âwm si a...

Chumi zân chuan an hlim hle a, tlaivâr ṭhakin an zâi ta nghe nghe a, Lal putar lunglêng chuan mittui tla zawih zawih chungin,

"Sih khawpui leh kan vanglai a chul tur hi, 

Ka ngaingam lo ve kei zawng;

Aitenawn par vullai a chul tur hi," 

a ti vawng vawng a!

Sahmul phah thla a rawn dêt aṭanga ni tam pawh a liam hmâin Lallura chu nat lâwkna êm êm pawh nei lovin a boral ta nge nge a. Sihzawl khaw mipuite chuan an uiin, an sûn nasa ngei mai. Amah lal fel leh rorel thiam, remna duh mi tak a lo ni bawk si nen, uitu a ngah lo thei lo a ni. Awitlang khua aṭang pawhin Lallura râl tûrin Lalngurawia leh a khâwnbâwl upate pawh ab rawn kal ve vang vang nghe nghe a ni. Lalngurliana pawhin a pa chu sialin a thlaichhiah nghe nghe a, tin, a kuang chu ur a tum ta bawk a.

A hmasa bein thing lian tâwk tak, a lai ker khuara, mihring leng tur an la a; an ek phek phawk a, a chhung lam chu an kher khuar a. Hmun khatah chhemthei leng velin an tipawp a. Tichuan, an ker khuarah chuan ruang chu an dah a, an chuktuah leh chiah a. A phui lo lai, rimchhia a chhuah theihna tûr apiangah vut sawhin an zût phui leh vek a.

Khumaiah tap lianpui an chhep a, a bulah chuan kuang chu an hûng a. A thlî luanchhuahna tur dâwt an vuah kha in hnuai leiah an phum daih a, a rimchhia zawng zawng kha an kal chhuahtir a. Tlangvâl tlawmngaiin zan tin thing ro an pu hawng a, chu chuan zan tin an ur tluk tluk ta ṭhin a. Chhûn lamah erawh chuan pahovin mei chu an vil ve thung a. Chutiang chuan thla khat dawn lai an ur a. 

Chumi hnuah kuang chu an hawng leh a, châk âwm leh ten hmel pu hauh lo, hlim takin ṭul zawng zawng an tifai a. A ruhte chu tui lumin an silfai a, an pho ro diam a. Lalbgurliana chuan a pa ruhro chu puanin uluk takin a fûn ṭha a, mitthi thûlah a khung ṭha ta hmak mai a ni. 

Chutiang chuan hun leh kum a lo vei a, an lalpa thih aṭanga rei lo têah Liankunga pawhin a tu leh fate chu a peih loh san ve ta nge nge a, chutiang bawkin, khawnbâwl upamin Chawngkunga te, Chawngruma te pawhin an lalpa hnung chu an zui ve ta zel a, Sihzawl khaw tân chuan chânna nasa tak a va ni êm!

Tlangruma erawh kha chu upa takin a la dam a, tin, Lalngurliana chuan hnam tin zîng aṭangin khawnbâwl upa tur a ruat belh ta nghe nghe a. Chûng zingah chuan Vâl upa Kaihranga leh Pasalṭha Kâpzawna te pawh an tel ve hial a ni.

Tunah chuan Lalngurliana te nupa pawhin fapa pakhat leh fanu pakhat an nei ve tawh a, an nupa pawh an hlim viau mai. Hetih lai hian Sawiluaia erawh chuan nupui neih zâi pawh rêl lêm lovin a vanglai hun a hmang chho ve zel a. A ṭhiante zawng zawngin nupui an neihsan zo tawh a, amah ber pawh chu nupui nei ve thuai tûrin an nawr sek reng a, Sawiluaia erawh chuan, "Nupui neih hi a nuam inti vak lo a nih ka ring, in nupuite kiangah reng in awm khât mai!" nui chungin a lo tihsan vel mai mai ṭhin. Lianmawi te unau pawhin pasal an nei daih tawh a, a pi meuh pawhin, "Taia, ka mit men lai ngei hian nupui nei la ka ti khawp mai," a tichhuak fo a, Sawiluaia erawh chuan, "Pi, a hunah chuan ka la nei ve êm êm ang chu maw, tunah rih hi chuan ka la hmu zo ve lo chu a nih hi," tiin a chhâng mai ṭhin. A pi tân chuan a tupa thusawi chu awih a har ngawt ang le. Sihzawl khaw tlangvâl zingah Sawiluaia tluka to an awm tlat si lo va!

Vawk hniak zâwn thla a ni a, mi tam zawk chu lo lamah nilêngin sadai êk ham pherhin an ṭul hle hlawm a, Sawiluaia pawh a ṭul ve kher mai. A putea nupui a dam ṭha chiah lo nen, amah Lianchhunga ber lah chuan a kâwng a herh sual palh hlauh mai bawk si a, Sawiluaia chauh chu hnathawk thei awmchhun a ni ta mai. Hei vang hian Sawiluaia pawh lo lamah a riah luh phah ta nghe nghe a. 

Lâwm pawh nei duh lovin amah chauh chuan hlo chu a thlo ngat ngat mai a, khawvar rualin a bung ṭan a, tlai ni tlâk dawn ruaiah a bâng ve chauh ṭhin. Chuti taka a beih nasat avang chuan hlo pawh a thlo zo lek lek tawh mai. A awmna lai hi a fâl êm a, ri a nei bawk si lo, ṭhian kawm tûr chu sawi loh, mi han hmuh tûr tak ngial pawh an awm si lo, a khawharthlâk duh viau mai. 

Zan khat chu thlâm namthlâkah ṭhûin, an vau sîr vel chu a thlîr veng veng a. Chutia vau lam ringawt a lo thlîr veng veng lai chuan thlâm chhak lamah hmeichhe nui thâwm ni âwm tak a hre ta mai a! Mak a ti nasa kher mai. A hre sual emaw a inti rum rum hial zawk a ni. Mahse, a hre sual hauh si lo, hmeichhe tleirawl nui ri har har thâwm ngei zawng a ni chiang khawp mai. 'A tu chu nge maw i nih a, tûn ang hun huna han nuih tâk ker ker mai che chu ni aw?' tiin a han ngaihtuah neuh neuh a. Mihring te a nih ngai chuan a rawn lût ve mai tûrah ngaiin a lo ngaichâng ve tawp mai a; mahse rawn luh a tum lo nge ni, thlâm tlaitlan velah chuan thâwm a chhuah a chhuah ta zâwk a. 

Sawiluaia chuan 'A zakzum deuh ang a, a rawn lût ngam lo pawh a ni ang e' ti rilru chungin, "Tunge i nih a? Khati laia ding reng lo khân lo lût ta che," a han tithla rirawk a. Chuveleh a thâwm hriat pawh chu a reh ve nghal hmiah a, thâwm dang a hre zui leh ta lo. A mutna tur siam zui pahin, "A zakzum ve hlê chu a nih dâwn kha maw! Nakzânah chuan a rawn lêng ngam tawh êm ang chu," tih neuh neuh pahin a mu ve ta nge nge a.

Chumi zâna a mumangah chuan, hmâna Zukbual ngaw a an ramchhuah ṭuma, a mumanga a nula hmuh ngei mai kha a lo hmu leh ta tlat mai. Nula chuan, "Sawiluai, i va ngaihawm ta ve! I rawn ramchhuak leh tawh ngai bawk si lova, ka khua a har thei khawp a sin," a lo ti a. Sawiluaia chuan, "I hming pawh ka hre bawk si lova, nang lah chuan mi i hre hle bawk si! engtinnge ka koh dâwn che le?" a han ti a. 

Nula chuan nui sen sen chungin, "Ka hming chu Ṭhahleipari a ni e. In khaw kianga Muvanlai tlangah khân kan chêng ṭhin a, hmâna i rawn kal lai pawh khân kan lo hmu reng che a sin," a ti a. Sawiluaia chuan mak a ti hlê mai a, "Muvanlai tlanga ka rawn kal ṭum khân min lo hmu maw?" tiin a han zâwt lêt ngat a. 

Ṭhahleipari chuan, "Hmu dâwn lâwm ni, kan chenna hmun hi hringmite tlawhpawh kan remti ngai lova, min rawn tlawhtu apiangte chu kan lo tihlum zel ṭhin a ni. Pâwiho pawh kha tihhlum kan tum laiin nangnin min rawn chêt khalh ta zâwk a nih kha," a ti a. Sawiluaia chuan mak ti tak chung hian, "A va mak êm! A nih leh Muvanlai tlângah chuan in la chêng reng em ni?" tiin a han zâwt leh a. Nula chuan, "Aw ni e, mahse engtikah emaw chuan kan la insawn chhuak ve mahna," a ti a. Amah vêk chuan, "Sawiluai, a takah inkawm ka châk êm êm a; mahse, chu chu thil theih a ni si lo, hringmite hmuha inlar hi kan danin a phal tlat si lo. Tihian i mumangah ka rawn inlâr ṭhin ang a, kan inkâwm ṭhin dawn nia. Khua pawh a vâr dâwn ta e, ka ṭinsan tawh ang che," a ti a, mak tak maiin boruakah chuan a thâmral ta riai riai a.

Sawiluaia muhil a rawn harh meuh chuan ni pawh a lo chhuak sâng hman hle tawh a. A mumang chu mak a tiin angaihna pawh a hre lo kher mai. Mumang mai mai mah ni se, a rilru a luah tlat mai si a, tûk dang ang lo takin chumi ni chuan a nguaiin, a tha pawh a tho lo kher mai. Tûkṭhuan pawh rêl ta lo chuan a la bawkzâl veng veng mai a, sawichhuah thiam chiah si lovin a lung chu a lêng ru veng veng mai a ni.

"𝑯𝒎𝒂𝒔𝒂𝒏𝒈 𝒂𝒏 𝒉𝒓𝒊𝒍 𝒉𝒓𝒂𝒏𝒈𝒎𝒊 𝒊𝒂𝒏𝒈-𝒊𝒏,

𝒁𝒂𝒘𝒍 𝒏𝒖 𝒍𝒂𝒔𝒊 𝒍𝒆𝒏𝒈 𝒕𝒊𝒏 𝒌𝒉𝒖𝒎𝒊𝒏;

𝑻𝒂𝒘𝒏𝒎𝒂𝒏𝒈 𝒍𝒂𝒎𝒂𝒉 𝒃𝒂𝒏 𝒗𝒖𝒂𝒏𝒊𝒏, 𝑲𝒉𝒂𝒎𝒓𝒂𝒏𝒈 𝒌𝒂𝒏 𝒍𝒐 𝒌𝒂𝒊 𝒂; 

𝑯𝒓𝒊𝒍 𝒌𝒂 𝒕𝒉𝒊𝒂𝒎 𝒏𝒆𝒎 𝒎𝒂𝒘 𝒂𝒏𝒌𝒂-𝒊𝒏, 

𝑫𝒂𝒊𝒇𝒊𝒎 𝒗𝒖𝒓 𝒍𝒆𝒉 𝒕𝒉𝒊𝒏𝒈𝒔𝒊𝒓𝒊 𝒑𝒂𝒓; 𝑨𝒓𝒌𝒂𝒊 𝒕𝒉𝒍𝒂𝒑𝒖𝒊 𝒆𝒏𝒈 𝒑𝒂𝒘𝒉𝒊𝒏, 

𝑰 𝒔𝒂𝒌𝒉𝒎𝒆𝒍 𝒂 𝒊𝒂𝒏𝒈 𝒛𝒐 𝒍𝒐!"

'TAWNMANG LASI'

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawhar Rûn.

𝐁𝐔𝐍𝐆 𝐒𝐀𝐖𝐌𝐇𝐍𝐈𝐇𝐏𝐀𝐋𝐈𝐍𝐀

Chumi zân ațang chuan zantin, a mumangah Ṭhahleipari nen chuan an inkawm ta ziah a. Sawiluaia lah tlangvâl hnahkhat ngat a lo ni ve bawk nen, Ṭhahleipari lakah chuan a rilru a pe sâwt kher mai. Nula chu a ngaina sâwt hle a ni. Tin, a hmêl alo țha êm kher bawk nen, ngaihzawn loh rual ni hek lo. In lamah pawh a haw ngai ta meuh lo. 

 Chutianga Ṭhahleipari nen a mumang rama an inkawm tâk rengah chuan an lo inngainain, an lo innêl telh telh a, a tawpah phei chuan Sawiluaia pawh a insûm zo reng ta bîk lo va, Ṭhahleipari nen chuan an chesual ta nge nge a. Sawiluaia ngaihah chuan mumang lama thil thleng vek a ni a, thil pawi lutuk tûrah a lo ruat phâk hauh lo mai a; mahse, chutiang a lo ni awzâwng lo mai. A damchhunga a nun khawih chhetu, a tâna thil pawi êm êm a lo ni zâwk reng si a.

Nula chuan Sawiluaia chu an mi leh sa ni ve tûrin a thlêm ta fo a. Sawiluaia lahin chutiang lam chu a lo ngaihtuah ngai dêr silo. A tawpah zawng Ṭhahleipari chuan, "Aw le, tunah chuan i lakah hian ka beidawng ta e, tûn bâk hi chu kan inhmu leh tawh ngai lovang. Kalo râi ta anih chuan i mumangah ka rawn inlâr leh ang a, nupui atâna min nei duh a nih tak tak chuan, mumangah mai ni lovin a tak ngeiah ka rawn inlâr tawh ang. Min duh lo a, min kalsan a nih erawh chuan nang emaw, i chhûngte chungah emaw thil ṭha lo tak ka thlentîr ve ngei ang," a ti ta a. Sawiluaia chuan chhân ngaihna pawh a hre lova, sawitur a vân takzet a ni. Mumang mai mai emaw a lo tih kha a tak ngei a lo ni tih a han hriatchhuah meuh chuan phengphehlepa khua a tlai zo ta si. Chuta ṭang chuan Ṭhahleipari chu a mumangah a rawn inlâr leh ta lo vang vang a.

Ni a liam a, thla a ral a, tunah chuan favang awllên pawh a lo her chhuak leh reng tawh a. Sawiluaia pawh khawchhungah a tap deuh chawt a. Ṭhian kawm pawh a châk lovin, a ṭawng tlêm êm êm mai bawk nen, a awmdan chu a chhûngte pawhin an hrethiam lova, an ngaih pawh a ṭha lo rum rum zawk a. 

Zan khat chu a ṭhiante, Kaihranga, Bukdenga leh Kâpzawna te an lo lêng a. Ramchhuah zai rêlin an tîti hova. Chutia an tîti laih laih lai chuan ar a lo khuang a, Kaihranga chuan, "Tun ang huna ar a khuan chuan a ṭha hle ṭhin asin," a ti a. Vaibel an zu ṭheuh a, an pak talh talh hlawm a, an khûpah puan an suih far mai a, ramchhuah zai rel chu an phûr tlâng hle a. An ramchhuahna hmun tur an han sawiho nak nak hnu chuan, Muvanlai tlanga ramchhuah chu an rêl thlu ta nge nge a. 

Chumi zân takah chuan Sawiluaia mumangah Ṭhahleipari kha lo inlâr leh ta nawlh mai a. A hmêl pawh a ngui kher mai. Sawiluaia hnenah chuan, "Tunah chuan i fa ka lo pai ta a, min nei dawn nge, min kalsan zâwk dâwn tih ka hre duh a ni?" a han ti a. Sawiluaia chuan chhân ngaihna a hre lo hle mai a, a ngawi ta reng ringawt a. Ṭhahleipari ngaih dân a ni ta bîk lova, "Aw le, a ṭha e. Tun aṭang chuan engtikah mah kan inhmu leh tawh ngai lovang. Tin, i ṭhiante nen kan chênna hmunah rawn ramchhuah in tum tih pawh ka hria e, fîmkhur hle ang che, i tawpna tur pawh a ni mahna," a ti a, a ral leh ta riai riai a. 

A tûk khua a lo var chuan phur lo takin a insiam a, muang chângin kawtchhuah lam pan chuan a chhuak ta bek bek a. Kawtchhuahah chuan a ṭhianteho bâkah, bûk nghâk tura an sâwm tlangvâl pathum ngawt an lo awm bawk a. Rei rial lovin an tum ram lam pan chuan an chhuak ta vang vang a. 

Hmâna Pâwiho nena an inbeihna bulah khân riahbûk an sual a, chumi zân chuan an thleng tlai bawk nen, zanriah an ei kham meuh chuan zân pawh a rei ta viau mai. Bûk kawtah chuan meipui an chhep alh hluah a, rei pawh meng lovin mut zai an rêl ta thuai a. An kal chau bawk nen, kâr lovah an muhil ta thuai hlawm a.

An tlangvâl hruaite chu zîng khawvar rualin an tho va, eirawng bâwlin tui te an châwi nghal zung zung a, midang an rawn thawh ve meuh chuan tukṭhuan pawh an lo peih hman dim diam tawh mai. Kaihranga chuan, "E khai, kan tlangvâlte chu tluk loh rim in nam hle mai ka ti, eirawng te lah lo bâwl dim diam tawh che u chuan," tiin a han fak mawlh mawlh hlawm a. 

Tûkṭhuan chu hma tâwk takah eiin, an ei kham hnu chuan sa kah tur zawng turin an chhuak darh ta sang sang hlawm a. Sawiluaia chuan kawrdung chu a rin zawh chhoh tawp mai a, kah tum bik êm êm pawh nei lovin, a hmuh remchân ang ang chu kah tawp mai a tum a ni.

Chawhma chhûng chuan eng sa mah kah tur a hmu lo mai ni lovin, sa hnu tharlâm tak ngial pawh zuk hmu lova maw le! Beidawng taka bûk lam pana kîr leh a tum lai tak chuan thâwm a hre ta tlat mai le! Fîmkhur tak maiin a thâwm hriatna lam chu a han pan hnai a. A rin loh leh beisei loh lutuk tak maiin tumpang chal elkhen mai hian tui a lo dâwt ri hrawih hrawih mai hi a lo nia. Chutiang khawpa tumpang chal leh lian ṭha chu a la hmu ngai bik hauh lo mai. A ki te lah chu a sei ṭhain, a kual ruih mai a, a ki leh a ki inkârah chuan sâr a zam kual ruih nghe nghe a. Sawiluaia erawh chuan eng vakah a ngai lêm lova, chutiang khawpa tumpang chal leh lian ṭha chu kah lova chhuah a tum î khaw lo mai. 

Thâwm dim tak chungin a veh hnai ta hriau hriau a. A hnaih viau tawh tihah chuan tumpang chuan a rim a hria a ni teh chêk a niang chu, a lo hawi chhuak a, boruakah chuan a hnâr a lén ta vut vut a. Sawiluaia pawh chu a ding nghal chawt a. Tumpang chuan a rawn hmu hman lo hlauh zawk pawh a, rawn hmu vaih se zawng a nasa lo teh ang chu aw! Tlanchhiatna tur lah a awm der si lo.

Chutia che miah lova a din reng lai chuan Bukdenga kha a rawn lang veleh hlawl mai a. Tumpang chu rawn hmu hman hek lo, a ṭhianpa chu a rawn au ta liah liah mai a. Sawiluaia chuan ṭawng lo turin zaizir hian a han khap a; mahse, awmzia a awm ta chuang lo.

Tumpang chuan Bukdenga thâwm a hriat rual rualin an awmna lam chu a rawn thlîr ta vung vung mai le. Han birukna mai tur lah chu a vang hle mai si a, Sawiluaia chuan a silai chuan a han tin vang vang a, a han kâp zui nghal a. Mahse a silai chu a tlawlh ta tlat mai. A han kâp nawn leh ngat a, a la tlawlh ta fo mai. A ṭhianpa hnenah chuan, "Ṭhiana, i silai kha min han pe thuai teh," a han ti a. Bukdenga pawh chu hmanhmawh takin a rawn tlan chho a, chutih lai tak chuan tumpang pawh khân a rawn phîn ve ta nghal a. 

Sawiluaia chu lungpui chungah chuan a perkai thoh mai a. Tumpang chal chu thinrim tak maiin a inhrosa zui nghal a. Bukdenga chuan a silai chu a ṭhianpa lamah chuan a vawrh phei vak a, Sawiluaia chuan a lo dawng chawt a. Tumpangin rawn phîn leh tuma a rawn pan leh lai tak chuan, chulai kawr ruam nghawr lawih khawpin a silai chu a hmet puak ta dur a. Tumpang pawh chu a ding ve chawih mai a, mahse tlûk zawng a la tlu bîk êm lo ve. A ke chuan lei chu a han phiat a, chutah kâwlphe tluk zeta rangin Sawiluaia awmna lam pan chuan a rawn dawk chhuak ta zawk mai le. Sawiluaia chuan duhthlan tur dang a nei lo tih hriain a let nghal tawp a, a thider zui ta nghal a. 

Mahse, chu tumpang ber kher chu Ṭhahleipari phuba lâkna tur a lo ni reng si a! Sahel ei chi tih loh, ramsa dang reng reng hian mitthi tawh hnu hi chu an khawih zui ngai lo. He tumpang pawh hian Sawiluaia chu kalsan ve mai âwm tak a nih laiin a chuti hauh si lo. Thinrim tak maiin Sawiluaia chu a si zui ta chiam mai a, Sawiluaia chu a rûm kâwk a, a pum chu a thîp zui nghal zawk a. 

Bukdenga chu a âu ṭeng ṭung a, a âu thâwm chu hriain Kaihranga leh Kâpzawna pawh an lo lang nghal vat a. Thil awmzia an han hmuh meuh chuan rilru fîm an pu hman bik lo. Rang takin an silai chuan tumpang chu an kah rawn ta nghal a. Mahse, chu tumpang chu chuti maia kahhlum chi ziazâng a lo ni si lo. 

Sawiluaia chu a theih ang angin a lo invêng ve ṭâwk ṭâwk a, amaherawhchu, thisen a hloh hnem tâk êm avangin nikhua a hre mumal lo thuai a, a mit chu a rawn vai riai riai a, a mit ta sulh a.

Kaihranga te chuan hlauh pawh sawi lovin, hnai set sawtah tumpang chu an han kah rawn leh ta ngheng mai a. Chu meuh zawng tumpang chal pawhin a tuar zo ta bîk lo a ni ang chu, a âwn ruai ruai a, Sawiluaia delh lo tâwk chiah chiahin a tlu thal ta hual mai a ni. 

Rang takin Sawiluaia chu an han bawihsâwm zui nghal a; mahse, a hliam kha a lo nat êm avang leh thisen a hloh hnem hman êm avangin an chhan zo ta lo a ni. 

Kaihranga chu a chêk tlawk tlawk a, sawitur a ván ngei mai. Midang pawh chu anni tho mai. Chutiang thil chu a lo thleng ang tih rêng an ring phâk si lo. Kâpzawna chu a harhfîm hmasa zâwkah ṭangin, tlangvâl pahnih chu khuaa zualko turin a tir nghal a. Anni erawh chuan Sawiluaia ruang chu bûk lamah an zâwn thla a, Kaihranga chuan tumpang lû chu tanin, "Sawiluai, min ngaidam ang che aw, i tân hian ṭhian nih kan va han tlin lo tak êm. Pialrâlah chuan min lo nghâk ang che. He tumpang lû hian in In zawng a mawi ngei ang," a han ti sap a.

Sawiluaia thih thu chuan Sihzawl khua chu a khah rang kher mai. Ui lo leh sûn lo fa rêng an awm lo. A tu a pawh mai chu awmhmunah an mittui a sûr zung zung a, pasalṭha thihna meuh chu a dan a dangin, a mi deh dân pawh a dang zak mai. Lalhniangi meuh pawh a thinlung a rûm vawng vawng a ni ber e. 

Sihzawl khaw tlangvâlte chuan an pasalṭha tâna an tihtheih awmchhun leh duhsakna sâng ber chu lantîrin, Sawiluaia ruang chu Tianhrâng thlânah ngei an zalh ta a ni. Nula leh tlangvâlin ngui nghuaiin puandum nen an thlah a, Lalngurliana chuan a uizia lantir nân, Sawiluaia ruang chu a sechal ngeiin a thlaichhiah bâkah lungdawhte hial a siamsak zui ta a ni. 

Sawiluaia ruang an phùm zân hian mak tak maiin arpa an khuang chuah chuah mai a, tin, chu aia mak lehzual chu, Muvanlai tlâng aṭang chuan mei êng tak mai hi vân lam hawiin ding takin a thlâwk chho nal nal a, chu thil chu a khaw nâwtin an thlîr ṭhup nghe nghe a. Mak an tiin an hlau hle nghe nghe a. An khuaah chuan vanduaina eng emaw tak rawn thleng tûrah ngaiin an ngaih a ṭha lo ru ṭhâm hlawm vek a. Lalngurliana pawhin Sihzawl khua chu rauhsan a, khawthar kai a rilrûk phah ta hial a ni.

Ngulzalian pawhin a fapa thih thu chu engtin tin emaw a lo hre ve a, a hriat rual rualin a rûm kâwk a, chhuatah chuan a tlu zawi ta hnawk a. A chhungten an han bawihsawm meuh chuan a lo chatthla hman dêr tawh a. An hrilh a hai ngei mai. Lungchhe takin an ṭap nghal rawng rawng a...

(Aw le, TAWNMANG LASI chu a lo tâwp ta tak tak tawh e. Duhsak taka ka thawnthu min lo chhiarsak ṭhintute zawng zawng chungah lawmthu ka sawi e. Youtube lamah an chhiar mêk a, inngaithla peih lo a nih pawhin min lo view sak a, min lo subscribe sak ve tal turin ka han ngên a che u. Pathian zarah kan dam chuan thawnthu thar nen ka rawn kîr leh thuai ang.)

[13/06, 9:58 pm] Jesse Pachuau: 'TAWNMANG LASI'

    

Ziaktu : Jesse Pachuau

Khawhnai, Hmunkhawr Rûn.

BUNG

SAWMHNIHPAHNIHNA

Kaihrangaten khua an luh veleh thil awmzia chu lal hnenah an thlen thuai a, Pâwiho chu lehkhalh hman ngei an inrin thu sawiin, ûmzui an han dil nghal zat a. Lallura pawh chuan, "Nangni berin ṭhaa inhriat phawt te chuan va ûmzui ta che u. Mahse, fimkhur viau ang che u," a han ti a. Kaihranga te chuan tlangvâl eng emaw zât ko khâwm nghalin, Buanzawl khaw hlui lam pan chuan an chhuak leh nghal vang vang a. 

Kaihrangaten an rawn ûmzui meuh hi chuan Ngulzalian te chuan Buanzawl khaw hlui chu an lo lût hman daih tawh a, Buanzawl khaw hlui aṭang hi chuan Ṭiau lui chu ni khat kal vel leka hnai a ni tawh bawk a, Ngualzalian chuan an sal mante an chau lutuk ang tih hlauvin a hote hnenah chuan chulai hmuna riah chu a han rawt a. A hote pawh chuan zan khat lek han chawlh hahdam chu an lo thlahlel ve êm êm mai a. Dik tak chuan ni tam tak kein an kal tawh a, hmelma te nen an inbei leh hrep bawk si nen, an chau ve hle tawh mai a, an hotupa rawtna chu lâwm takin an lo pawmpui thuai mai reng a. 

Ngulzalian chuan a fapa hliam chu a han en chiang a, silai mu chuan a chuap a lo pawh lek lek mai hi a nia. Thisen a hloh hnem êm avangin a dâng vâr pep tawh mai a, thâwk zawng a la thaw ve feih feih chauh mai a. A dam chhuak zo kher pawhin a rinawm loh. 

Ngulzalian chuan Sawiluaia hliam chu a thiam ang angin a han buaipui zui nghal a. A naute zinga pakhat chu mautheiin tui a chhuan so tir a, chu chuan silai mu hliamna hmuamhma velte chu hru faiin, a thisen chhuak reng mai chu tihtâwp tumin a thiam ang ang chuan a han tuam a. Chumi hnu-ah a malpui hliam chu silfaisak lehin, ramhnim damdawi a hriat ang ang chu a hnawih zui nghal mawlh mawlh a. Chutih chhûng zawng chuan Sawiluaia chu chêt pawh che lovin a mu zawi reng a. Vawi hnih khat erawh chu a rawn rûm chhuak ve det det thung a, chu ringawt pawh chu Ngulzalian tân chuan thil lawmawm tak a ni tho tho mai. A duh ang tâwka Sawiluaia hliam a tuamko ṭhatsak hnu chuan puanin a tuam a, meilum bulah chua n a mutna tur siamin, chutah chuan an muttir a, Ngulzalian chuan a fapa chu a ṭhutchil h zui nghalin, rilru nat hmêl tak hian a thlîr vawng vawng a. 

A ṭhutna aṭang chuan tho chhuak thutin, sal an dah khâwmna hmunah chuan a va kal a. Sal hovin an lo hmuh chuan hlauh hmel takin an lo kimki chawih chawih hlawm a. Chu Pâwi pasalṭha mitmengah chuan nelawmna pakhatmah hmuhtur awm lovin, chawke ni rui an sawi ang maiin a mitmeng chu a sen rum mai a. Tualthah châk hliah hliah hmel a pu hial a ni. 

Ngulzalian chuan salho hriat hriat ngei turin, "Ka fapa saw a thi a nih vaih chuan, in lalpa chawp chawp hian ka that vek ang che u," a han ti khui khui a. Salho chuan 'Tîk' pawh an ti ngam lo. An lalpa lah chu eng mah sawi ngam lovin a ngawi ngùl mai a. A tân zawng Pâwiho sala awm chu thil zahthlâk tâwpkhâwk a ni si a.

Zân a rei tawh hle a, Ngulzalian te pawh an mutui tawh khawp mai. Tumãn an rawn ûmzui an ring lo pawh a ni ang e, râlvêng tur takngial pawh indah lovin an muhil bawrh bawrh hlawm mai.

Kaihranga te pawhin Buanzawl khaw hlui chu an rawn lût ve ṭan chiah a, a hmatâwnga kal hmasa Kâpzawna leh Bukdenga te chuan an hma lawk, hlam hnih dan leka Pâwiho lungmuang taka lo muhil bawrh bawrh chu an hmu ta mai a. Rang takin an ding nghal chawt a, an ṭhianteho chu thâwm dim turin zaizirin an han hrilh a. Kâpzawna teho chuan Pâwiho chu an han thlîr vang vang a, Bukdenga chuan, "Tah hian lo awm ula, Sawiluaia hi an man nge man lo ka va fiah hmasa ang e," tih pahin Pâwiho awmna lamah chuan dim têin a phei ta ṭhem ṭhem a. Kaihranga chuan han auh zui mai hi a tum hman a; mahse, thâwm chhuahna chi a ni lo tih hriain, Bukdenga kal tur chu ngawi rengin a thlîr ve ta ringawt mai a ni.

Bukdenga chuan fimkhur takin râlho awmna lam chu a pan hnai zel a. Thâwm chhuah miah lovin Ngulzalian te riahna lai chu a va vâk thleng ta mai a. Fimkhur tak chungin a han pan hnai a, meipui chhehna bul lawka Sawiluaia lo mu ve reng mai chu a hmu ta a. A phu deuh zawk a, mak pawh a ti kher mai. A han enchian deuh tâkah chuan a ṭhianpa chuan hliampui a tuar a ni tih hriain, a ngaih pawh a ṭha lo kher mai. Dimtê hian a ṭhianpa chu a han pawm tho a, a rin aiin a lo rit zêk mai leh nghal. Mi dang tih harh hlauh tak chungin a ṭhianten an lo nghahna lam chu a pan pui nghal a. Fimkhur angaih bâkah a ṭhianpa chu a rit hle bawk si, a kal chak thei lo kher mai.

Kaihranga teho lah chuan hlauthâwng ru tak chungin an lo thlîr ve reng a, an lo îp ru chawih chawih thei hial a ni. Kâpzawna chuan an Vâl upa hnenah chuan, "Ka va ṭanpui ang e, min lo vêng reng dawn nia," tih leh Bukdenga awmna lama kal chu a rual ve nghal a. 

Pâwiho riahna chu an pel fel ṭêp tawh a, vanduaithlâk tak maiin Pâwi pasalṭha pakhat chu a rawn harh ta hlauh mai le. Rang lutukin a ṭhiante chu a au tho nghal a. Râl bei ṭhang tih tâkah Pâwiho chu thawh phân nei miah lovin an rawn tho chhuak nghal zung zung a. Ngulzalian pawh chu rawn harh ve nghalin, a fapa chu a han hre chhuak hmasa ber a. Rang takin a mutna chu a han melh nghal vat a; mahse, Sawiluaia chu a lo awm tawh rêng rêng lo mai. A han hawi kual vel a, a hote chu inring ṭhap chungin an lo ding chhuak vek tawh a. Ngulzalian pawh tho chhuak ve vatin, a silai chu a han chuh nghal a. 

Bukdenga te chuan hmanhmawh takin an ṭhianpa chu an pênpui hlawk hlawk a. Râlho chuan an rawn ûmzui ve nghal zat a. Chutah meuh zawng Kaihranga te tân pawh lo thlír mai mai chi a ni tawh lo tih hriain an birûkna aṭang chuan an rawn zuang chhuak ve nghal sup sup a. Râlho pawh chu an ding chiang kher mai. Lusei pasalṭhate nen chuan an inhmachhawn ta siah mai le.

Ngulzalian chuan chûng Lusei pasalṭhate chu melh vung vung chungin, "Ka fapa kha min rawn pekîr leh rawh u, a nih loh chuan kan sal mante saw kan that vek dawn nia," a han ti bung nghut a. Kaihrangateho chuan Pâwi pasalṭha thusawi chu mak an ti ngei mai. Kâpzawna chuan Sawiluaia chu kawh pahin, "Hei hi i fapa maw ni a?" tiin a han zâwt lêt ngat a. 

Ngulzalian chuan, "Aw ni e, a naupan laiin a nu leh pain an thihsan a, keiman ka enkawl seilian a ni e. A hming pawh Sawiluaia a nih nghe nghe kha," a han ti a. Kaihranga chuan thil pakhat a hre chhuak zawk mai. Ṭum khat chu Sawiluaia hian a naupan lai hrilhin, Pâwi pasalṭha kianga a seilen thu a hrilh tlat mai. Mak pawh a ti hle a nih kha. 

Kaihranga chuan Pâwi pasalṭha chu a han en vang vang a, chutah aw thâwp sut hian, "Nangmah hi maw Sawiluaia lo enkawl seiliantu che cheu?" a han ti a. Ngulzalian chuan, "Ni e, ka fa ang chiahin ka enkawl chho a láwm. A hliam kha kan enkawlsak thuai loh chuan a dam chhuak zo lovang," a ti a. 

Kaihranga chuan a nauteho hnenah chuan, "Tumahin silai hmet puak suh ang che u, heng mite hi kan hmêlmate an ni lo ve," a han ti sap a. Ngulzalian hnenah chuan, "Nangni nena intihbuai hi kan duh hauh lo a nia, i nauteho pawh kha an râlthuam dahthla tûrin hrilh rawh," a han tizui nghal a. Ngulzalian pawh chuan a nauteho hnenah chuan eng thu emaw ni hi a han sawi sup a. Chuveleh Pâwi pasalṭhate chuan an râlthuamte chu dah thlain, an mutna lam chu an pan chho leh nghal sang sang a. 

Ngulzalian chuan, "Khawngaih takin ka fapa kha min pekîr leh rawh u, keini pawhin kan sal man zawng zawngte pawh kan chhuah leh vek ang," a ti a. Kaihranga chuan a ṭhiante chu a han râwn a, "Engtinnge kan chhân dâwn ni aw? Kan ṭhiana hi enkawl vat a nih loh chuan kan chân lovang tih pawh a sawi theih si lova," a han ti charh charh a. Kâpzawna chuan, "Pe kîr leh ila a ni mai a láwm, keini ai thlâwt chuan an enkawl ṭha thei zâwkin ka ring e," a rawn tichhuak a. 

Kaihranga chuan, "Denga, nang eng nge i ngaih ve dan? I ṭhianpa hi kan pe kîr leh mai dawn em ni ang?" tiin Bukdenga chu a han zâwt a. Bukdenga chuan, "E, upa zâwkin ṭhaa inhriat phawt te chuan ka hnial lo ve. Mahse, ka ṭhianpa hi ka zui ve erawh a ngai ang," a han ti a. Kaihranga pawh chu a lo bu nghat a. Ngulzalian hnenah chuan, "I fapa hi kan pe kîr leh ang che, i enkawl dam theih dâwn phawt chuan. Mahse, a ṭhianpa hian zui ve a tum tlat a, i remti thei emaw chu le?" tiin Kaihranga chuan a han zâwt nghal a. 

Ngulzalian chuan, "A rawn zui ve duh phawt chuan ka hnial lo ve. Tin, kan sal man zawng zawngte pawh saw in hâwn lêt leh vek a niang chu. Tun hnuah chuan Luseihote nen hian inrem taka awm kan duh e. Indo leh inrûn reng hi kan ning ve êm êm a, intibuai tawn tawh lovin, inrem takin kan awm tlâng tawh a niang chu," a ti a. Kaihranga pawh chuan, "Chu chu keini pawhin kan duhthusâm ber a nia láwm. Ṭiau lui hi rawn kân fo tawh lo ula, keini pawhin kan rawn kân tawh bîk lovang," a ti ve thuai a. Pasalṭha pahnihte chu an inmelh vang vang a, a tawpah zawng inṭhian ṭha an lo ni ta tih lantîr nân an kut chu phar chhuakin an inchibai ta nge nge a!

Sawiluaia ruang chu an zâwn chho leh a, chutihlai chuan an sal man te pawh lo tho ve tawhin thil awmdan chu mak ti âwm takin an lo thlîr ve ṭaih hlawm a. Ngulzalian chuan an sal mante hnenah chuan, "Aw le, in vai hian inkhaw lam panin inkîr leh thei ang. Tumah sal atân kan man dawn lo che u. Indo leh inrûn ṭhat loh zia chu a tak ngeiin inhmuin inhre tawh a, tun hnuah chuan intibuai tawn tawh lovin inrem takin kan awm tlâng tawh tûr a ni ang," a han ti a. Salho chuan mak an tiin, an láwm bawk si a, an bula ding te chu kuahin an mittui a tla zawih zawih thei hial a ni.

Hetianga an buai nek nek chhûng hian khua pawh a lo var hman daih tawh a, Ngulzalian chuan a hma thei ang bera khua thlen thuai thuai a duh avangin an insiam zui nghal sawk sawk a. Kaihranga pawhin Sawiluaia chu 'ka hmuh tâwpna ber tur a nih tâkin' tih thu-ah a bulah chuan a va kal hnai a. Sawiluaia bulah chuan va ṭhingṭhiin, zawitê hian, "Ṭhiana, ka ngai hle mai dawn che chu a ni a, eng pawh ni se, dam takin i rawn kîr leh dawn a nia, i ṭhiante hian kan lo nghâk reng ang che," a han ti sap a. A hnuk pawh chu a ulh lek lek hial a. Rilru na tak chunga thawh a han tum leh chiah chu Sawiluaia chuan a kutah a lo chelh ta tlat mai le! Kaihranga chu a phu chiang kher mai. Rang takin a ṭhianpa chu a han ṭhutchilh leh nghal a. Sawiluaia chuan harsa titak chung hian Kaihranga chu a han hui a. Kaihranga chuan a ṭhianpa bul chêtah chuan zuk kûn hniamin, "Ṭhiana, i duh duh sawi rawh le, ka lo ngaithla e," a han ti a. Sawiluaia chu a ṭhianpa beng bulah chuan a phun ta sep sep a.

Kaihranga hmêlah chuan mak tihna te, láwm hmêlte a inpawlh nuaih mai. A lu chu bu nghat nghat chungin, "Ṭhiana, i thu min chah ang ngei chuan ka lo ti ang e. Khuanuin vêng che se la, kan inhmu leh thuai dawn nia. Dam takin le," a han ti a. 

Ngulzalian pawhin a fapa a rawn harh chhuak a ni tih a hriat chuan láwm tak maiin a han pan ve thuai a. Mittui parawl kiang kiang chung hian, "Ka fapa, i lo harh chhuak thei ta maw? Thlaphâng hauh suh aw, i dam chhuak êm êm ang," a han ti a. Chutah Kaihranga chu enin, "A nih leh, kan kal phawt mai a niang chu. In ṭhianpa nen pawh hian in la inhmu leh ngei ngei ang tih ka tiam a che," a han ti a.

Kaihranga pawhin, "A nih leh phawt u le, tluang takin kal ta ula, dam takin khua inlût dawn nia," a tilêt ve a. Ngulzalian te chu Ṭiau lui lam pan chuan an kal ta hnak hnak a, an lan theih chhûng chu an thlîrzui vawng vawng a. Hla fê an thleng tawh ang tihin, Bukdenga chuan bân a rawn vai lauh lauh a, hmuh phâk lovah an kal liam ta a.

Kaihranga chuan Awitlang mi leh sa te chu a han melh kual dun dun a. Kil khatah chuan Lalhniangi chu lungngaih hmêl zet hian a lo ṭhu ve kar mai a. Kaihranga chuan a hmuh veleh pan hnai nghal vatin, Lalhniangi an phuarna hrui chu a han phelhsak nghal a. Lalhniangi hnenah chuan, "Tunah zawng i him tawh e, i tawrh hi a tâwk tawh viauin ka hria, kan khuaah ngei i rawn kîr leh a niang chu," a han ti sap a. Chumi hnuah Awitlang lalpa chu pan velehin, "Tunah zawng i thiltih pawizia hi i hre chiang tawh hle ang chu ti raw? Indo leh inrûn hian enge hlâwkna a neih a, enge a ṭangkaina ni ta le? I khua leh tuite an vâkvai a, pawisawi lo tam takin an nunna hlu tak an chân phah tâk hi. Tihian, inkhaw lam panin inkîr leh vang vang ang a, a bul aṭangin in indin thar leh a niang chu. Tun hnuah zawng mi dang pawisawi zawngin khawsa tawh lo la, i khua leh tuite tân lal ṭha tak nih i tum tawh zâwk dawn nia," a han ti a. 

Lalngurawia pawh chuan inthiam loh hmêl tak chung hian, "Ni e, keima thiam loh vek a ni e. Tun hnuah zawng u leh nau angin kan awm tlâng tawh ang a, inpawi sawi zawngin kan khawsa tawh hek lovang, ka thil lo tih tawh zawng zawngah khân min ngaidam dawn nia," a ti chuai raih a. A inchhir hmel takzet a ni. 

Lalngurawia bawk chuan, "Rem intih chuan inrualin khua kan rawn lût ve ang e. In lalpa hnenah pawh ngaihdam dil ka duh ve rêng rêng e," a han tizui leh zat a. Kaihranga te pawh chuan rem an lo tihsak ve mai a. Tichuan Awitlang mi leh sate nen chuan Buanzawl khaw hlui chu an chhuahsan leh ta diah diah hlawm a. 

Kal kawngah zan khat riakin, a tûk behliang mun hun âwm velah Sihzawl khua chu an thleng hlawl a. Khawchhung a mite chuan mak ti âwm takin an lo en huai huai hlawm a. Kaihranga chuan hma hruaiin, lal in lam pan chuan an chho ta zel a. Lal in kawt an han thleng chu, Awitlang khuaa Pâwi hovin an kalsan tâkte kha an lo awm ve reng tawh a. Kaihranga thu chah angin Lallura chuan tlangvâl ṭhenkhat a lo va hruaitîr hi a ni âwm a. An chhûngte nena an han inhmu khawm leh zet chu an lung a chhiaiin, sawitur an vân tlang ngei mai. Lalhniangi nu leh pate pawh kha a dam khaw chhuak zingah an lo la tel hlauh mai a, an fanu chu rawn pan vatin an inkuah khâwm ngawih ngawih mai a ni.

Kaihranga chuan Lallura hnenah chuan, "Lapa, rem i tih chuan a fal a biak lawk che ka va duh êm?" a han ti a. Lallura pawhin, "Ê, remti teh reng mai. Eng chungchângah nge ni le?" tih pahin an han kal fâl deuh hlek a. Kaihranga chuan Sawiluaia thu chah zawng zawngte chu han hrilhin, "Lalhniangi hian lal chhungkaw zahawmna tih chhiat a duh loh avang chauha i fapa pawh kha nei lo a ni a, hetia, hrehawm ti taka an awm dun reng ai chuan inneihtîr law law turin Sawiluaia khân a ngên tak meuh meuh che a ni e," tiin Sawiluaia chanchin tlangpuite pawh chu a han hrilh a. 

Lallura chu a han ngawi vang vang a, chutah rawn nui chhuak deuh sukin, "Thil hi chu a lo mak ṭhin mang e ti raw? Hmeichhe pakhat vangin kan buai a, indona hial a chhuah phah ṭhelh chu a ni e. Aw le, Lalhniangi te lamin rem an tih phawt chuan innei mawlh rawh se. Kei pawh ka lo upa ve tain, ka fapa hian ka ai rawn awhse ka ti deuh a, eng pawh ni se, Lalhniangi nen han innei fel phawt se a ṭha ang e," a ti a. Midang awmna lamah chuan an phei dun leh nghal a. 

Lallura chu leikapuiah chuan han chuang chhuakin, Awitlang mi leh sate hnenah chuan, "Awitlang mipuite u, tunah chuan indo leh inrûn ṭhat loh zia a tak ngeiin intem ve ta maw? Indona hian rah ṭha a chhuah meuh emaw chu le? Pawisawi lovin intuar a, in in leh lo in chân phah a, in tu leh faten fam an chansan tâk che u hi. Enge hlâwkna inneih le?" a han ti a. Awitlang lam chu an ngawi nghiai a, ṭawng chhuah tum pawh an awm hek lo. Sihzawl lalpa thusawi chu a dik hle bawk si. Indona chuan engmah hlâwkna sawitur a lo nei rêng rêng si lo. Tunah phei chuan in leh lo pawh nei lovin an awm phah tâk hi le. 

Lallura bawk chuan, "Aw le, keini chuan tumah kan haw lo che u a, kan u leh nau angin kan en vek che u a ni. Naktûkah inpualin ruai ka buatsaih ang a, awmni khâmin hlim takin hun kan hmang dawn nia. In khaw hmun ngaiah ngei bul inṭan ṭha leh ang a, kan theih ang angin kan pui dawn che u a nia," a han ti zet mai chu, Awitlangho chu zak bawk si leh lâwm tak bawk siin Sihzawl lalpa chu an thlîr tlawk tlawk a. Lalngurawia pawh kha a insûm thei tawh bik lo a ni ang chu, Sihzawl lalpa chu han pan hnaiin, "Tunah zawng i lakah hian naupangchhia mai ka lo nihzia ka inhmu chhuak ta e. In pawi kan lo sawi tawhna zawng zawngah ka khua leh tuite aiawhin ngaihdam ka han dîl teh ang che. Tun hnuah zawng inrem takin kan awm tlâng tawh a ni ang chu," a han ti ṭial ruai a. 

Lallura pawh chuan, "E, ngaihdam dîl ngai lovin kan ngaidam sa reng tawh che u a lawm, lungmuang takin awm tawh rawh u. Tunah zawng khaw khat ang kan ni tawh a, kan harsatna a piangah kan inṭawiawm tawn zel tawh dawn nia," a han ti a. 

Chutichuan, Lalngurawia te nupa chu Sihzawl lalin a mikhual a, midangte pawh chu in tinah sem darhin, a tûk lama lalin ruai a buatsaih tur chu hre rengin hlim takin zân hun chu an hmang tlâng a, chumi zân tluk rêng rênga Sihzawl khaw mipuite hlim zân chu a la awm lo mai ni lovin a awm leh tawh kher pawhin a rinawm loh. Lal in lamah ni se, zantir aṭangin zu leh sa chenin zai an vawr a, Sihzawl khaw lal in chhuat zaupui maiah chuan hlim takin an 'chheih' ta ziai ziai mai le! Lalngurawia rui lungpuam chuan mittui tla zawih zawih chungin hla a han hril a:

"Hmanah chuan Rih li ang ka tling taka,

Tunah chuan Bualtui ka kâm ta e.

Bual tui lo kâm ka zua thla lo fam,

Keini tan nghilh ni a awm lo ve.

Kei ka zuapa, zua riangte a,

Chawn tin thang leh lâmkhuang a pêl e.

Chawn tin thang leh lâmkhuang a pêl e,

Pialleiah vutvâi a chang ta e." 

tiin mittui tla zawih zawih chungin a han sa zui nghal a. Lallura pawh chu a insûm thei ta bik lova, rawn dinchhuah ve pahin hla a han hril ve nghal a :

"Ka ram dum dur e,

Sial dum phaw thawn za ral kan relna,

Ka ram dum dur e.

Khuangpui ri chur chur,

Ka zua rauthla zanin lam ve maw?

Ka zua rauthla zanin lam ve maw?" 

tih pahin a han lâm zui nghal a. Chutiang chuan hla dang dang an hril chho a, an tlaivâr ta der mai a ni.

A tûkah chuan Lal chuan ran lu kimin ruai a buatsaih a, pipu zai te sain hlim takin chumi ni chu an hmang a, tlaiah ruai an ṭheh ta mup mup mai a ni.

Aw le, vahsân lâk a lo hun tak tak hmain Sihzawl Lalpa remruatna angin Awitlang mipuite chu chenna in tur an sak sak ta ngat ngat a. Lo pawh an vahpui vek bâkah, an buh thar te pawh chu an sem ṭhen vek nghe nghe a. Chapchâr âwllên a lo thlen meuh chuan Awitlang khua pawhin ngai a awh leh hman hial tawh mai. 

Lalhniangi te pawhin Sihzawl khua chu an bêl leh ta zawk a. Sawiluaia duhthusâm ang ngeiin Lalngurliana nen chuan an innei ta nge nge a. Lallura pawhin a upate a rawn zet hnuah a aiawh turin a fapa chu a ruatzui ve nghal a ni. Sawiluaia te chanchin erawh chu engmah hriat zuina awm lovin thei reh takin an reh hlen ta vang vang a. Pâwiho ramah chuan a han thi ta em ni? Bukdenga pawh chu an lo that ta zawk em ni? tih chu tumahin an hre zui ta lo.

(A TAWP TA)